1 RREZATIME NGA KUR'ANI Sh.K.KUR'ANI - PRIZREN

RREZATIME NGA KUR’ANI 

Sh.K.KUR’ANI - PRIZREN 

1

Titulli i origjinalit: 

نآرق زا یوترپ 

RREZATIME NGA KUR’ANI 

Boton: 

SH.K. “Kur’ani” Prizren 

Për Botuesin: 

Mohammad Bagher Salehi 

Redaktor: 

Mazllum Horozov 

Lektura dhe korrektura: 

Mexhid Yvejsi 

Botoi: 

Tirazhi: 

1.000 copë 

Viti i Botimit: 2009 

Parathënie 

Autori: 

Golam Ali Haddad Adil 

Shqipëroi nga Persishtja 

Valbona Agaj 

2

Librin që e keni në dorë është një vepër e Sh. K. Kurani - 

Kosovë. Në këtë libër jemi orvatur që përmes dhjet 

mësimeve, që në ato është komentuara sureja ose një seri 

ajetesh të njëpasnjëshme nga një sure e Kur’anit, të 

prezantojmë konceptin kuranor për njeriun dhe qenien. Libri 

është shkruar në një gjuhë të rrjedhshme dhe të kuptueshme 

për të gjithë. Ky tekst ka një epërsi të madhe dhe ajo është 

stili i ri dhe nocionet e përdorura në të, që janë të 

argumentuara. Gjithashtu ajetet të zgjedhura i përkasin 

temave të ndryshme dhe çdonjëra prej tyre i përket çështjes 

së veçantë prej fesë, jetës shoqërore dhe etikës. Kështu që 

lexuesi përfiton një panoramë të larmishëm prej mësimeve 

të fesë Islame dhe, siç kemi e cekur dhe më lart, njoftohet 

me botëkuptimin kuranor. Epërsia tjetër e këtij libri është të 

shkruarit e tij në formën e librit mësimor, me dhjet mësime 

të ndara, gjë që mundëson përdorimin e tij nga ana e 

qendrave kuranore dhe hulumtuesve të rinj të Kuranit. Libri 

është përpiluar për 30 orë mësimi me kohëzgjatje prej 20-30 

minuta. Ai mund të përdoret në organizata të ndryshme 

edukativo-arsimore, sidomos për mësimin e Kur’anit. Libri 

është i përbërë në dhjetë kapituj. 

Kapitulli i parë është komentimi i sures El - Fatiha, sureja 

më e lexuar nga ana e myslimanëve dhe të gjithë ne jemi të 

obliguar që të mësojmë domethënien e saj. Në kapitullin e 

dytë komentohen një seri ajetesh të sures El - Huxhurat, nga 

ajeti 9 deri në ajetin 13 dhe tema kryesore në të është 

vëllazërimi dhe barazia në mes myslimanëve dhe faktorët 

negativ që e kërcënojnë unitetin e myslimanëve. Kapitulli i 

tretë i përket sures Jasin, gjegjësisht nga ajeti 33 deri në 

ajetin 44. Në këto ajete diskutohet rreth shenjave në botën e 

jashtme që flasin qartë për monoteizmin dhe ekzistimin e 

Krijuesit. Mësimi i katërt gjithashtu ka të bëjë me të njëjtën 

temë duke interpretuar disa ajete prej sures Er-Rrum. Në 

këtë sure me anë të shenjave e fenomeneve të dukshme në 

natyrë argumentohet fuqia e pafundme e Zotit dhe sillet si 

arsye për ekzistimin e botës së Ahiretit. Mësimi i pestë 

3

trajton të njëjtën çështje duke sqaruar mos ekzistimin e 

ndonjë ortak dhe shok për Zotin në krijim. Ajetet e sqaruar 

janë nga sureja En – Neml nga ajeti 59 deri në ajetin 64. 

Mësimi i gjashtë është tregimi i Banorëve të Shpellës në 

bazë të rrëfimit kuranor. Në vazhdim sqarohen ajetet e sures 

El - Isra, nga ajeti 23 deri në ajetin 30, të cilat flasin rreth 

sjelljes ndaj prindërve, mirësisë ndaj tyre dhe ndaj 

personave të varfër. Këto ajete përmbajnë porosi për jetën 

private të njeriut dhe modeli i konsumimit të cilit duhet 

ndërmarrë në jetë, për të qenë të dobishëm dhe për 

shoqërinë, dhe për familjen e vet. Në vazhdim 

ballafaqohemi me një çështje tejet delikate si jeta e njeriut 

pas kësaj bote. Njeriu dhe filozofia e ardhjes së tij në këtë 

botë, vështirësitë që ndeshet me ato dhe dhimbjet të cilat i 

përjeton janë me një qëllim të veçantë dhe ajo është sprova e 

Zotit. Madje kur njeriu besimtar e humbet jetën fizike, ai 

nuk asgjësohet dhe mbetet i gjallë pranë Zotit të tij. Kjo 

çështje është shpjeguar në komentimin e ajeteve 151 deri në 

157 të sures el - Bakare. Mësimi i nëntë është komentimi i 

ajeteve të para të sures Kiamet. Njeriu me veprat e tij e 

ndërton botën dhe Ahiretin e vet. Në këtë botë japim llogari 

para ndërgjegjes, kurse në botën tjetër para Zotit. Por pse 

nganjëherë i shmangemi dhënies së llogaris para 

ndërgjegjes? Ky mësim na jep pikërisht përgjigjen e kësaj 

pyetjeje. 

Në mësimin e fundit trajtohen çështje etike dhe nga fusha e 

mirësjelljes dhe vlera e veprave të mira dhe dëmi i veprave 

dhe moralit të keq të individit. 

Mbetemi me shpresë që libri do të jetë i dobishëm për të 

gjithë lexuesit. 

Me selame 

Mohammed Bagher Salihi 

Drejtori i Sh. K. Kur’ani - Kosovë 

4

Sureja El-Fatiha 

Himni i besimit të muslimanëve 

Sureja El-Fatiha, “Fatihatul kitab”, që d.t.th. “Hapësja e 

Librit” është quajtur gjithashtu dhe filluesja e Kur’anit, për 

5

arsye se Kur’ani fillon me këtë sure. Sureja El-Fatiha edhe 

pse është një sure e shkurtër dhe ka ajete të shkurtra, por ka 

një domethënie shumë të lartësuar, dhe rëndësia e kësaj 

sureje është aq e madhe sa që atë e kanë quajtur “ummul 

kitab” që d.t.th. e “Nëna e Kur’anit”. 

Sureja El-Fatiha është e vetmja sure e Kur’anit që këndimi i 

saj është i obligueshëm në të gjitha namazet farz (të 

obligueshme), dhe secili nga ne gjatë një dite dhe nate e 

lexojmë atë shtatëmbëdhjetë herë. Në të vërtetë mund të 

themi që kjo sure është himni i të gjithë myslimanëve të 

botës, sepse përmban dhe shpjegon themelet e besimit ndaj 

Zotit dhe besimit në fenë e Tij. 

Është bërë e obligueshme që të gjithë ne, në çdo falje të 

namazit ta këndojmë atë (suren El-Fatiha) si deklaratë për 

adhurimin e Zotit. 

Fillimi i punës me emër të Zotit 

﴾ 1﴿ 

ِميِحﱠرلا ِنَمْحﱠرلا ِ ﱠﷲ ِمْسِب 1. Me emrin e All-llahut, 

Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! 1 

Ashtu sikur që Kur’ani fillon me suren El-Fatiha, vetë kjo 

sure dhe suret e tjera të Kur’anit “me përjashtim të sures 

“Teube” (Pendimi) fillojnë me “bismil-lah....”. 

Muslimanët përgjithësisht secilën vepër e fillojnë me këtë 

ajet pra me besmelen 2 . Fillimi i punës me emër të Zotit ka 

një domethënie të veçantë. 

Në kohën kur ne i fillojmë punët me emër të Zotit, në 

realitet jemi duke pohuar që çdo gjë që ekziston në këtë botë 

është nga Zoti, dhe çdo forcë që ndikon dhe secila e vërtetë 

dhe veçori që shfaqet tek gjërat dhe çështjet, burimi dhe 

origjina e saj është tek Zoti. 

1 Përkthimet e ajeteve janë të Ahmed Sherifit 

2 Besmele d.t.th. shqiptimi i Bismil-lahir Rahmanir Rahim 

6

Zoti i Madhëruar, nëse mund të japim këtë shembull, është 

si një central i prodhimit të energjisë elektrike, që kudo që 

ndizet llamba, energjinë e vet për secilën llambë e merr nga 

po ai gjeneruesi thelbësor, dhe nëse për një moment 

ndërpritet lidhja e furnizuesit me energjinë me llambat, të 

gjitha llambat do të fiken. 

Kujdesi ndaj emrit Allah dhe shqiptimi i besmeles në fillim 

të çdo pune është shenjë e besimit tonë në monoteizëm. 

Besim në atë që çdo gjë që ekziston në këtë botë është 

krijuar nga ana e Zotit, dhe asnjë gjë nuk ekziston në këtë 

botë që të jetë krijuar nga vetja dhe të jetë një ekzistencë e 

pavarur ose të ketë një veçori dhe ndikim të pavarur. Ne 

secilën vepër e fillojmë me emër të Zotit dhe nga Ai 

dëshirojmë që të na ndihmojë në kryerjen e kësaj vepre. 

Allahu, i cili është emri personal i Zotit, në Kur’anin e 

Madhëruar dhe botëkuptimin islam nënkupton një 

ekzistencë që posedon të gjitha përsosmëritë dhe s’ka asnjë 

të metë apo mangësi, një ekzistencë që të gjitha krijesat janë 

adhurues të Tij, të dashuruar pas Tij, dhe me dije apo pa 

vetëdije drejtohen në drejtim të Tij. 

Nocionet Rahman dhe Rahim, atributet apo cilësitë më të 

shquara të Zotit, që të dyja rrjedhin prej fjalës rahmet, 

(mëshirë), shpjegojnë dy aspektet e mëshirës së Zotit. I pari 

– emri Rahman - çdo gjë që i dhurohet secilës krijesë, madje 

ekzistenca e tyre, në të vërtetë është nga mëshira e Zotit, për 

arsye se ne dhe të gjitha krijesat e tjera nuk kemi asgjë nga 

vetja jonë dhe të gjithë ne për nga ekzistenca, nga koka gjer 

tek këmbët, jemi të varur, të varfër dhe nevojtarë, ajo që na 

dhurohet nga ana e Zotit na eviton nevojat tona, mu për këtë 

arsye është nga mëshira e Tij. 

Rahmeti i Zotit ka dy aspekte. Njëri aspekt është 

zemërgjerësia dhe bollëku i Tij i rrjedhshëm në qenie dhe në 

krijim. Ndaj, mëshira e Zotit i përfshin të gjitha krijesat 

ekzistuese të botës dhe të gjithë njerëzit, madje dhe ata 

njerëz të cilët s’janë besimtarë. 

7

Aspekti tjetër është vazhdimësia dhe të qenët i përhershëm. 

Nga ky këndvështrim emri Rahim i përfshin vetëm njerëzit e 

veçantë të Zotit, të cilët jo vetëm që përfitojnë nga mëshira e 

Tij të përgjithshme si gjithë njerëzi e tjerë, por me besim 

dhe adhurimin e Zotit kanë arritur në një pozitë të tillë që 

përfitojnë nga rahmeti i pafund të Tij në mënyrë të 

përhershme në këtë botë dhe në atë botë. 

Fjala Rahman në besmelen është shenjë e aspektit të parë - 

zemërgjerësia dhe bollëkut të rrjedhshëm të Tij, kurse 

Rahim është tregues për aspektin e dytë, pra për 

vazhdimësinë dhe amshueshmërinë e mëshirës së Tij 

veçantë. 

Falënderimi i përket vetëm Atij 

2 ﴾ ﴿ َنيِمَلاَعْلا ﱢبَر ِ ّ� ُدْمَحْلا 2. Falënderimi i takon All-llahut, Zotit 

të botëve! 

﴾ 3﴿ 

ِميِحﱠرلا ِنمْحﱠرلا 3. Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! 

Pas besmeles ( ِميِحﱠرلا ِنَمْحﱠرلا ِ ﱠﷲ ِمْسِب ) dhe pohimit të asaj që 

çdo gjë që ekziston në këtë botë është nga ana e Tij, arrijmë 

në atë që ta kryejmë përgjegjësinë tonë si rob kundrejt Zotit. 

Përgjegjësia e jonë e parë është “falënderimi” i Zotit. 

“Hamd” në kuptimin leksikor do të thotë falënderim dhe 

lavdërim dhe kuptimi i Elhamdulilahit është kjo që çdo lloj 

falënderimi dhe lavdërimi i përket vetëm Atij. 

Zoti i Madhëruar, emri i Tij Rab, zakonisht e përkthejnë si 

“Zot” por kuptimi i plotë dhe i sakët e kësaj fjala është 

Edukues dhe Kultivues. Kuptimi origjinal i fjalës Rab është 

të qenët zotërues (pronar) dhe i lirë, edukues dhe kultivues. 

Zoti i Madhëruar është pronar, zotërues, i të gjitha botëve. 

Krijesat e llojllojshme që nga inorganikët, bimët, shtazët, 

dhe njeriu, secila nga këto kanë një “botë të veçantë” për 

vete, madje secila prej jofrymorëve, shtazëve, bimëve, dhe 

8

njerëzve kanë një botë të veçantë për vete. Zoti i Madhëruar 

është pronar i të gjitha botëve, që d.t.th. të gjitha krijesat 

secila në botën e tyre ose rrugën që kanë zgjedhur për vete, 

zgjedhja e tyre është në duar të Zotit, Ai është i cili i 

“kultivon” dhe i çon drejt përsosmërisë. 

Pas “El-hamdulil-lah-it...” sërish përsëriten dy atributet 

“Rahman” dhe “Rahim” dhe njeriu përsëri e pohon që Zoti i 

Madhëruar me atributin e Rahmetit (Mëshirës) i ka krijuar të 

gjitha botët dhe fati i tyre është në duart e Tij dhe i edukon, 

dhe njeriu me anë të besimit në një Zot dhe duke iu bindur 

Atij mund të arrijë në një pozitë që të përfitojë dhe nga 

rahmeti i përgjithshëm i Zotit “rahmanijet” dhe nga rahmeti 

i veçantë “rahimijet”. 

Vëmendja ndaj ringjalljes 

ِنيﱢدلا ِمْوَي ِكِلاَم 4. Sunduesit të Ditës së Gjykimit 

(përgjegjësisë-shpërblimit)! 

Në tre ajetet e para të sures El-Fatiha është folur rreth “ 

Krijuesit” dhe “Zanafillës” së krijimit, kurse në ajetin e 

katërt flitet rreth Ringjalljes. Menjëherë pas Zanafillës së 

krijimit (Burimi i jetës), përmendet Ringjallja kështu që 

Zanafilla dhe Ringjallja ndodhen pranë njëra – tjetrës, këtu 

ekziston një çështje shumë e rëndësishme, që besimi në Zot, 

pa besimin në Ringjallje, është i mangët. Ç’farë dobie ka 

nëse jemi në dijeni për zanafillën e një rruge, por s’dimë për 

qëllimin përfundimtar të saj? A është e mundur që Zoti i 

Mëshirueshëm të jetë krijuesi i të gjitha botëve, dhe të mos 

ketë përcaktuar një cak përfundimtar për botën dhe të gjitha 

krijesat dhe t’i ketë lëshuar pa qëllim dhe pa ndonjë 

përfundim dhe qëllim të caktuar? Kjo është arsyeja që 

menjëherë pas besimit në një Zot është përmendur 

Ringjallja. 

9

Fjala “Malik” që është përmendur është në kuptimin e 

pronarit ose e sunduesit. Në kohën kur qëndrojmë në këmbë 

në namaz dhe arrijmë tek ky ajet duhet të kemi kujdes që 

bota dhe të gjitha krijesat fillojnë nga Zoti dhe si përfundim 

të gjithë në Ditën e Gjykimit do të kthehen tek Ai, dhe 

njerëzit do të shpërblehen apo ndëshkohen në bazë të 

veprave të tyre. Zoti i Madhëruar është Malik poseduesi i 

vërtetë i Ditës së Gjykimit, dhe duhet të kemi parasysh që 

pronësia e Zotit ndryshon nga pronësia jonë, që sot jemi 

pronar të një gjëje kurse nesër jo. 

Monoteizmi praktik 

﴾ 5﴿ 

ُنيِعَتْسَن َكاﱠيِإو ُدُب ْعَن َكاﱠيِإ 5. Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm 

prej Teje ndihmë kërkojmë! 

Suren El-Fatiha mund ta ndajmë në dy pjesë. Pjesa e parë, 

që i përket monoteizmit teorik dhe është nga fillimi i sures 

gjer tek ajeti “maliki ...”. Në këtë pjesë flitet rreth Allahut, 

Rahmanijetit dhe Rahimijetit të Tij, flitet rreth asaj që Ai 

është Rab (Zotëri dhe Kultivues) i të gjitha botëve dhe se 

çdo lloj Lavdërimi i takon vetëm Atij dhe vetëm Ai, i cili 

është pronar i ditës së Ringjalljes e meriton lavdërimin. 

Pjesa e dytë e kësaj sure që i përket monoteizmit praktik 

fillon nga ajeti ijjake.... në realitet njeriu pasi që ka pohuar 

parimet teorike dhe njohjen e zanafillës (Burimit të qenies) 

dhe ringjalljes duhet që të flasë me Zotin rreth marrëdhënies 

së vet praktike që rrjedh nga ky pohim. Kjo marrëdhënie 

praktike duhet të jetë dhe përshkruar nga monoteizmi, pra 

ashtu sikur që në monoteizmin teorik e pranojmë njësinë e 

Zotit, në monoteizmin praktik gjithashtu duhet që të 

vendosim që të adhurojmë vetëm Zotin i cili është Një dhe i 

pa shok. 

Në të vërtetë ky ajet na jep mësimin e lirisë dhe të qenët i 

lirë. Në kohën kur ne e theksojmë që vetëm Ty të adhurojmë 

10

kjo nënkupton që përveç Teje askënd tjetër nuk është objekt 

i adhurimit tonë. Shumë njerëz të cilët nuk e adhurojnë 

Zotin në vete imagjinojnë që janë të lirë dhe pretendojnë që 

nuk janë të varur prej asnjë force ose personi tjetër, por nëse 

mendohemi dhe reflektojmë mirë, do vërejmë që ai i cili nuk 

e adhuron dhe nuk i bindet Zotit, i bindet gjërave, forcave 

apo njerëzve të tjerë, p.sh. e adhuron vetveten dhe i bindet 

dëshirave të veta dhe epshit, ose i bindet njerëzve me pozitë 

të lartë që vetë ata kanë rënë në kurthin e dëshirave të epshit 

të tyre. Feja Islame nga ne dëshiron në këtë botë t’i bindemi 

Atij i cili është pa të meta dhe të gjitha përsosmëritë që 

ekzistojnë në këtë botë janë nga Ai. Duhet të kemi parasysh 

se kur po themi që vetëm Zotit i kërkojmë ndihmë dhe 

vetëm Atë e adhurojmë, kjo nuk bie ndesh me atë që në 

shoqërinë njerëzore në të cilën jetojmë të mos i bindemi 

askujt si p.sh mësuesit, prindërit dhe të tjerë, për arsye se 

bindja ndaj personave të tillë në të vërtetë është bindje ndaj 

Zotit (për arsye se vetë Zoti na ka urdhëruar që t’iu bindemi 

këtyre personave). Gjithashtu po në këtë ajet Kur’ani i 

Madhëruar nga ne dëshiron që të kërkojmë ndihmë vetëm 

prej Tij. Ne duhet të jemi në dijeni që çdo kush që posedon 

ndonjë fuqi, atë fuqi e ka nga Zoti. 

Është e drejtë që zjarri djeg gjërat, uji shuan etjen, pema 

nga dheu na jep fryt dhe persona të tjerë si p.sh. prindërit 

dhe individët e tjerë na vijnë në ndihmë me anë të fuqive, 

mundësive dhe përvojave që kanë, por e rëndësishme është 

ajo që vëmendja ndaj këtyre faktorëve dhe fuqive të mos na 

bën të pakujdesshëm nga burimi thelbësor dhe parimor i 

përsosmërisë dhe fuqisë që është Zoti i Madhëruar. Duhet të 

kemi kujdes që mos të ndodhë në vend që t’i drejtohemi 

Zotit për ndihmë në zemrën tonë të paramendojmë një 

person ose forcë tjetër dhe t’i drejtohemi atij për lutje. 

E vetmja lutje e sures El-Fatiha 

11

َميِقَتسُملا َطاَرﱢصلا اَنِدھا 6- Udhëzona (përforcona) në rrugën e 

drejtë! 

Në pjesën e dytë të sures El-Fatiha, pas ajetit ijjake.... 

deklarojmë që përveç Atij nuk i lutemi askujt tjetër dhe 

vetëm nga Ai kërkojmë ndihmë, në ajetin vijues, nga Zoti 

dëshirojmë që të na udhëzojë në rrugë të drejtë dhe kjo është 

lutja e parë dhe e vetmja lutje në suren El-Fatiha. Është e 

qartë që kjo lutje është shumë e rëndësishme, dhe mund të 

pohojmë që kjo lutje është gjithëpërfshirëse dhe në vete 

përfshin të gjitha lutjet e tjera të mira. 

Duhet të orvatemi të kuptojmë shprehjen siratel mustekimi 

(rrugë të drejtë) në mënyrë të denjë për të kuptuar 

domethënien e ajetit. Secili njeri gjatë jetës së tij kalon nëpër 

një rrugë dhe veprat, mendimet, sjelljet e tij gjatë gjithë jetës 

e formojnë vijën kryesore të jetës së tij duke e kaluar po të 

njëjtën rrugë që e ka zgjedh vet, andaj çdo kush për vete ka 

një rrugë të caktuar. Të gjitha rrugët (vija kryesore të jetës) 

fillojnë me fillimin e jetës së njeriut dhe vetë njeriu është 

pasues konsekuent i disa prej tyre. Por duhet të jemi në 

dijeni që të gjitha rrugët nuk janë të drejta. Shumë prej 

rrugëve janë të devijuara dhe të shtrembra, dhe njeriun e 

udhëzojnë drejt çoroditjes dhe devijimit. Ekziston vetëm një 

rrugë që e çon atë drejt synimit të vërtetë dhe përsosmërisë 

së kërkuar dhe kjo është po ajo rruga e drejtë e Kur’anit 

(siratul mustekim) që përfundon tek Zoti i Madhëruar. 

Rruga e drejtë (Siratul mustekim), është një rrugë që 

qëndron larg devijimit, zgjerimit qoftë apo shkurtimit, 

anashkalimit qoftë ose teprimit. Kjo rrugë, ashtu si çdo 

rrugë tjetër e drejtë, është rruga më e shkurtër për ta çuar 

njerëzimin në përsosmërinë. Këtu lind pyetja se ç’farë duhet 

të bëjmë që të shkojmë nëpër rrugën e drejtë dhe të mos 

devijohemi nga ajo? Përgjigjja është që bindja ndaj urdhrave 

të Zotit dhe zbatimi i rregullave dhe kufizimeve që na janë 

bërë të obliguara nga ana e të Dërguarit e Tij, mund të na 

drejtojnë në rrugën e drejtë. Në realitet rruga e drejtë është 

12

po ajo feja e Zotit, pra që është në pajtim, përputhje me 

Islamin. 

Për cilët persona është rruga e drejtë? 

َنيﱢلاﱠضلا َلاَو ْمِھيَلَع ِبوُضغَملا ِ ريَغ ْمِھيَلَع َتمَعنَأ َنيِذﱠلا َطاَرِص 

7. Në rrugën e atyre, të cilët i begatove me të mira, jo në të 

atyre që kundër veti tërhoqën hidhërimin, e as në të 

atyre që e humbën veten! 

Ky ajet, është komentimi dhe shpjegimi i rrugës së drejtë. 

Siratul mustekim (rruga e drejtë) është rruga e atyre të cilëve 

Zoti iu ka dhuruar atyre begatinë e vet dhe rruga e atyre të 

cilët hidhërohen për hir të Zotit ose e atyre të cilët nuk janë 

të devijuar. Në Kur’an shumë herë është folur rreth kuptimit 

të “begatisë” së Zotit dhe veçorive të personave të cilëve 

Zoti iu ka dhënë begati. Si p.sh në ajetin 69, sure En-Nisa, 

është thënë që Pejgamberet dhe të sinqertët, dëshmorët dhe 

të drejtët janë ata të cilët përfshihen në begatinë e Zotit dhe 

çdo kush që i bindet Zotit dhe Pejgamberit renditet në këtë 

grup. 

Gjithashtu shumë herë është shpjeguar se kush janë 

magdhubi alejhim dhe kush janë Dhal-lin. Magdhub alejhim 

janë ata të cilët qëndrojnë larg rrugës së drejtë dhe bëhen 

jobesimtarë ose politeistë dhe këmbëngulin ndaj besimit të 

tyre të gabuar, i pengojnë të tjerët nga rruga e udhëzimit dhe 

i shpijnë drejt devijimit, dhe qëndrojnë përballë thirrjes së të 

dërguarve, kurse dhal-lin janë ata të cilët nuk mbajnë mëri 

dhe s’janë këmbëngulës, por që kanë humbur rrugën e drejtë 

dhe shkojnë rrugës anësore, por nuk kanë aq armiqësi me të 

drejtën sa grupi i parë. 

Ne myslimanët gjatë një ditë dhe nate, së paku, 

shtatëmbëdhjetëdhjetë herë nga Zoti kërkojmë që të na 

13

udhëzojë në rrugën e drejtë dhe të na radhit tek profetët, të 

sinqertët, dëshmorët, dhe të drejtët, dhe theksojmë që Zoti 

është i hidhëruar ndaj atyre personave që kundërshtojnë të 

drejtën dhe ata të cilët bien ndesh me rrugën e udhëzimit. 

14

Disa ajete nga sureja El-Huxhuratë 

ميِحﱠرلا ِنَمْحﱠرلا ِ ﱠﷲ 

ِمْسِب 

15

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! 

ىَلَع اَمُھاَدْحِإ ْتَغَب نِإَف اَمُھَنْيَب اوُحِلْصَأَف اوُلَتَتْقا َنيِنِمْؤُمْلا َنِم ِناَتَفِئاَط نِإَو 

اَمُھَنْيَب اوُحِلْصَأَف ْتءاَف نِإَف ِ ﱠﷲ رْمَأ ُ 

ِ ىَلِإ َءيِفَت ىﱠتَح يِغْبَت يِتﱠلا اوُلِتاَقَف ىَرْخ لأا ْ 

﴾9﴿ 

َنيِطِسْقُمْلا ﱡبِحُي َ ﱠﷲ ﱠنِإ اوُطِسْقَأَو ِلْدَعْلاِب 

9- Nëse dy grupe besimtarësh tentojnë të luftojnë 

ndërmjet vete, ju pajtoni ata, e në qoftë se ndonjëri 

prej tyre e sulmon tjetrin, atëherë luftojeni atë grup 

që vërsulet me pa të drejtë, derisa t’i bindet 

udhëzimit të All-llahut, e nëse kthehet, atëherë me 

drejtësi bëni pajtimin ndërmjet tyre, mbani 

drejtësinë, se vërtet All-llahu i do të drejtit. 

﴾10﴿ 

َنوُمَحْرُت ْمُكﱠلَعَل َ ﱠﷲ اوُقﱠتاَو ْمُكْيَوَخَأ َنْيَب اوُحِلْصَأَف ٌةَوْخِإ َنوُنِمْؤُمْلا اَمﱠنِإ 

10. S’ka dyshim se besimtarët janë vëllezër, pra bëni 

pajtim ndërmjet vëllezërve tuaj dhe kini frikë Allllahun, 

që të jeni të mëshiruar (nga Zoti). 

ءاَسِن لاَو َ ْمُھْنﱢم اًرْيَخ اوُنوُكَي نَأ ىَسَع ٍمْوَق نﱢم ٌموَق ْرَخْسَي لا َ اوُنَمآ َنيِذﱠلا اَھﱡيَأ اَي 

َسْئِب ِباَقْلَلأاِب ْ اوُزَباَنَت لاَو َ ْمُكَسُفنَأ اوُزِمْلَت لاَو َ ﱠنُھْنﱢم اًرْيَخ ﱠنُكَي نَأ ىَسَع ءاَسﱢن نﱢم 

َنوُمِلاﱠظلا ُمُھ َكِئَلْو ُسُفْلا ُمْسِلاا 

ُ ﴾11﴿ 

أَف ْبُتَي ْمﱠل نَمَو ِناَميِ لإا ْ َدْعَب ُقو 

11. O ju që besuat, nuk bën të tallet një popull me një popull 

tjetër, meqë të përqeshurit mund të jenë më të mirë nga ata 

të cilët përqeshin dikë tjetër, e as gratë me gratë e tjera, 

sepse mund të ndodhë që gratë e tjera të jenë më të mira se 

ato që përqeshin (duke e nënçmuar njëri-tjetrin) dhe mos 

etiketoni njëri-tjetrin me llagape. Pas besimit është keq të 

përhapet llagapi i keq. E ata që nuk pendohen, janë mizorë. 

16

لاَو َ اوُسﱠسَجَت لاَو َ ٌمْثِإ ﱢنﱠظلا َضْعَب ﱠنِإ ﱢنﱠظلا َنﱢم اًريِثَك اوُبِنَتْجا اوُنَمآ َنيِذﱠلا اَھﱡيَأ 

اَي 

ﱠنِإ َ ﱠﷲ اوُقﱠتاَو ُهوُمُتْھرَكَف ِ اًتْيَم ِهيِخَأ َمْحَل َلُكْأَي نَأ ْمُكُدَحَأ ﱡبِحُيَأ اًضْعَب مُكُضْعﱠب بَتْغَي 

﴾12﴿ 

ٌميِح ﱠر ٌباﱠوَت َ ﱠﷲ 

12. O ju që keni besuar, largohuni prej dyshimeve të 

shumta, meqë disa dyshime janë mëkat dhe mos hulumtoni 

për zbulimin e të metave të njëri-tjetrit, dhe mos përgjoni 

njëri-tjetrin; a mos ndonjëri prej jush dëshiron të hajë 

mishin e vëllait të vet të vdekur? Atë pra e urreni! Kini frikë 

nga ndëshkimi i All-llahut, e All-llahu është mëshirues, Ai 

pranon shumë pendimin. 

ﱠنِإ اوُفَراَعَتِل َلِئاَبَقَو اًبوُعُش ْمُكاَنْلَعَجَو ىَثنُأَو ٍرَكَذ نﱢم مُكاَنْقَلَخ اﱠنِإ ُساﱠنلا اَھﱡيَأ اَي 

﴾13﴿ 

ٌريِبَخ ٌميِلَع َ ﱠﷲ ﱠنِإ ْمُكاَقْتَأ ِ ﱠﷲ َدنِع ْمُكَم َرْكَأ 

13- O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një 

mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të 

njiheni ndërmjet vete, e s’ka dyshim se te All-llahu 

më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është 

ruajtur (këqijat), e All-llahu është shumë i dijshëm 

dhe hollësisht i njohur për çdo gjë. 

Besimtarët janë vëllezër me njëri-tjetrin 

Duke pasur parasysh faktin që shoqëria luan një rol të madh 

në edukimin dhe lartësimin e njeriut, kuptojmë pse Islami, 

përveç rregullave dhe urdhrave të shumta që ka për secilin 

individ, ka kushtuar shumë rëndësi dhe përmirësimit e 

reformimit të shoqërisë. Andaj për të jetuar të shëndoshë 

dhe për të krijuar sa më shumë lidhje reciproke dhe unitet në 

atë, ka përcaktuar parime të qëndrueshme dhe rregulla të 

ndryshme. 

Në suren Huxhuratë që renditet në pjesën e njëzet e gjashtë 

të Kur’anit të Madhëruar në disa ajete të njëpasnjëshme 

është folur rreth marrëdhënieve shoqërore në mes 

17

myslimanëve. Në këto ajete janë dhënë urdhra dhe 

komunikuar parime me qëllim që marrëdhëniet shoqërore në 

mes njerëzve dhe grupeve të ndryshme të ruhen në një 

formë të drejtë dhe të saktë. Sa më poshtë që vijon do t’i 

përshkruajmë ato. 

Eliminimi i konflikteve në mes myslimanëve 

ىَلَع اَمُھاَدْحِإ ْتَغَب نِإَف اَمُھَنْيَب اوُحِلْصَأَف اوُلَتَتْقا َنيِنِمْؤُمْلا َنِم ِناَتَفِئاَط نِإَو 

اَمُھَنْيَب اوُحِلْصَأَف ْتءاَف نِإَف ِ ﱠﷲ رْمَأ ِ ىَلِإ َءيِفَت ىﱠتَح يِغْبَت يِتﱠلا اوُلِتاَقَف ىَرْخ ُلأا ْ 

﴾9﴿ 

َنيِطِسْقُمْلا ﱡبِحُي َ ﱠﷲ ﱠنِإ اوُطِسْقَأَو ِلْدَعْلاِب 

9- Nëse dy grupe besimtarësh tentojnë të luftojnë 

ndërmjet vete, ju pajtoni ata, e në qoftë se ndonjëri 

prej tyre e sulmon tjetrin, atëherë luftojeni atë grup 

që vërsulet me pa të drejtë, derisa t’i bindet 

udhëzimit të All-llahut, e nëse kthehet, atëherë me 

drejtësi bëni pajtimin ndërmjet tyre, mbani 

drejtësinë, se vërtet All-llahu i do të drejtit. 

Ndonjëherë ndodhë që në mes dy grupeve prej 

myslimanëve të lindi konflikti saqë çështja arrin deri në 

grindje dhe përleshje në mes tyre. Kur’ani i Madhëruar me 

qëllim që të shuajë zjarrin e kësaj kryengritjeje në këtë ajet 

ka dhënë disa urdhra që ne këtu do t’i përmendim sipas 

renditjes së poshtme: 

1- Detyra e parë e myslimanëve është që në mes këtyre 

dy grupeve të vendosin qetësinë dhe paqen. 

2- Nëse njëri prej dy grupeve nuk e jep pëlqimin për 

paqe dhe tregohet të padrejtë ndaj grupit tjetër, 

duhet luftuar me atë derisa të heqë dorë plotësisht 

dhe të dorëzohet. 

3- Në këtë rast, nëse grupi agresor dhe shtypës iu 

nënshtrohet urdhrit të Zotit, vendoset paqja në mes 

18

dy palëve duke zbatuar drejtësinë dhe duke pasur 

parasysh që Zoti i do të drejtit. 

Muslimanët janë vëllezër me njëri – tjetrin. 

﴾ 10﴿ 

َنوُمَحْرُت ْمُكﱠلَعَل َ ﱠﷲ اوُقﱠتاَو ْمُكْيَوَخَأ َنْيَب اوُحِلْصَأَف ٌةَوْخِإ َنوُنِمْؤُمْلا اَمﱠنِإ 

10. S’ka dyshim se besimtarët janë vëllezër, pra bëni pajtim 

ndërmjet vëllezërve tuaj dhe kini frikë All-llahun, që 

të jeni të mëshiruar (nga Zoti). 

Kur’ani pasi që myslimanët i ndalon nga përleshja dhe 

konflikti, në këtë ajet flet për një çështje më të rëndësishme, 

dhe ajo është kjo që myslimanët janë vëllezër me njëritjetrin, 

dhe në mes tyre duhet të mbizotërojë paqja. 

Me qëllim që jeta e myslimanëve të bëhet më e ëmbël dhe 

të thellohen më shumë shoqërimet e tyre me njëri-tjetrin, 

besimtarëve u është rekomanduar që ta konsiderojnë veten e 

tyre vëlla të njëri-tjetrit. Andaj myslimani ndien ndaj tjetrit 

po ato ndjenja të dashurisë që çdo kush e ka për vëllanë e 

vet. 

Ekzistimi i shpirtit vëllazëror në mes myslimanëve bëhet 

shkak që ata të mos e konsiderojnë veten e tyre si të huaj me 

njëri-tjetrin, të jenë të dhimbsur për njëri-tjetrin, gjithnjë të 

interesohen për shëndetin dhe gjendjen e njëri – tjetrit, të 

ndajnë gëzimet dhe hidhërimet, ta ndihmojnë njëri-tjetrin në 

zgjidhjen e problemeve, të njohin kualitetet e mira dhe të 

këqija të njëri-tjetrit dhe të përpiqen që virtytet t’i 

përforcojnë, kurse veset e të metat e njëri- tjetrit t’i 

mbulojnë ose t’i eliminojnë që nga rrënja. Përforcimi dhe 

përhapja e ndenjës vëllazëror, bëhet shkak e unitetit të 

shoqërisë islame dhe ky unitet i jep myslimanëve forcë dhe 

krenari. 

Vëllazërimi në mes dy besimtarëve është një çështje 

natyrore, për arsye se në zemrën e të dyve besimi në një Zot 

19

ndriçon si një llambë e ndezur, dhe po ky besimi në një Zot 

bëhet faktor i unitetit, integritetit dhe dashurisë në mes tyre. 

Besimtarët kanë qëllim përfundimtar të përbashkët dhe vlera 

të njëjta në jetë. Besimi iu harmonizon rrugën dhe zakonet e 

jetës së tyre. 

Rrënjët e mosmarrëveshjeve shoqërore 

ءاَسِن لاَو َ ْمُھْنﱢم اًرْيَخ اوُنوُكَي نَأ ىَسَع ٍمْوَق نﱢم ٌموَق ْرَخْسَي لا َ اوُنَمآ َنيِذﱠلا اَھﱡيَأ اَي 

َسْئِب ِباَقْلَلأاِب ْ اوُزَباَنَت لاَو َ ْمُكَسُفنَأ اوُزِمْل َت لاَو َ ﱠنُھْنﱢم اًرْيَخ ﱠنُكَي نَأ ىَسَع ءاَسﱢن نﱢم 

َنوُمِلاﱠظلا ُمُھ َكِئَلْو ُ ﴾11﴿ 

أَف ْبُتَي ْمﱠل نَمَو ِناَميِ لإا ْ َدْعَب ُقوُسُفْلا ُمْسِلاا 

11. O ju që besuat, nuk bën të tallet një popull me një popull 

tjetër, meqë të përqeshurit mund të jenë më të mirë nga ata 

të cilët përqeshin dikë tjetër, e as gratë me gratë e tjera, 

sepse mund të ndodhë që gratë e tjera të jenë më të mira se 

ato që përqeshin (duke e nënçmuar njëri-tjetrin) dhe mos 

etiketoni njëri-tjetrin me llagape. Pas besimit është keq të 

përhapet llagapi i keq. E ata që nuk pendohen, janë mizorë. 

لاَو َ اوُسﱠسَجَت لاَو َ ٌمْثِإ ﱢنﱠظلا َضْعَب ﱠنِإ ﱢنﱠظلا َنﱢم اًريِثَك اوُبِنَتْجا اوُنَمآ َنيِذﱠلا اَھﱡيَأ اَي 

ﱠنِإ َ ﱠﷲ اوُقﱠتاَو ُهوُمُتْھرَكَف ِ اًتْيَم ِهيِخَأ َمْحَل َلُكْأَي نَأ ْمُكُدَحَأ ﱡبِحُيَأ اًضْعَب مُكُضْعﱠب بَتْغَي 

﴾ 12﴿ 

ٌميِحﱠر ٌبا ﱠوَت َ ﱠﷲ 

12. O ju që keni besuar, largohuni prej dyshimeve të 

shumta, meqë disa dyshime janë mëkat dhe mos hulumtoni 

për zbulimin e të metave të njëri-tjetrit, dhe mos përgjoni 

njëri-tjetrin; a mos ndonjëri prej jush dëshiron të hajë 

mishin e vëllait të vet të vdekur? Atë pra e urreni! Kini frikë 

nga ndëshkimi i All-llahut, e All-llahu është mëshirues, Ai 

pranon shumë pendimin 

20

Kur’ani, me qëllim që të djegë dhe eliminojë rrënjët e 

mosmarrëveshjeve shoqërore ,në këto dy ajete ka përmendur 

gjashtë faktorë të rëndësishëm që kanë lidhje me etikën 

shoqërore dhe neve na ka ftuar që të qëndrojmë larg tyre. 

Ato përbëhen nga: 

1) Përqeshja e të tjerëve 

2) Kërkimi i të metave 

3) Emërimi me pseudonime të shëmtuara 

4) Dyshimi 

5) Spiunimi dhe kurioziteti i pa vend 

6) Përgojimi 

1- Përqeshja e të tjerëve: Njëra prej sjelljeve 

që bëhet shkak e bezdisjes dhe shqetësimit të 

të tjerëve është përqeshja e të tjerëve. 

Arsyeja e asaj që një pjesë e njerëzve e 

përqeshin një grup tjetër është kjo që ndenja 

e arrogancës dhe mburrjes së tyre i shtyn që 

të quajnë veten më lartë dhe më të mirë se 

ata. Kur’ani i madhëruar menjëherë na tërheq 

vërejtjen që të qëndrojmë sa më larg kësaj 

vepre të shëmtuar, dhe i rekomandon si 

burrat ashtu dhe gratë që mos të përqeshin 

njëri – tjetrin si dhe të mos e quajnë veten 

tyre më lart se të tjerët, dhe nëse tek një 

person e vëren një të metë zakonshme ose jo 

zakonshme si p.sh: belbëzon, është trup 

shkurtër ose ndonjë e metë tjetër trupore, 

mos ti përdorë ato si pretekst për qetësimin e 

të tjerëve si dhe mos t’ia përmendi këto të 

meta përballë tij si dhe mos ta përqesh atë në 

prani të tjerëve. Kjo përqeshje bëhet shkak e 

ofendimit,dhe fara e mosmarrëveshjes fillon 

që nga këtu. Ku i dihet, një shaka e pa vend 

ose një tallje, mund të shndërrohet në një 

21

shkëndijë dhe të ndezi zjarrin e luftës në mes 

mija njerëzve. 

2- Kërkimi i të metave: Një prej faktorëve të 

tjerë të mosmarrëveshjes, është kërkimi i të 

metave të tjerëve. Në Kur’an dhe hadithet e 

transmetuara shumë herë është tërhequr 

vërejtja që mos tregoni neglizhencë ndaj 

metave të tua dhe të shkoni pas metave të 

tjerëve. Ky kërkim i të metave të tjerëve 

bëhet shkak e krijimit të armiqësisë dhe 

mosmarrëveshjes, si dhe u parandalon ndaj 

kujdesit që duhet treguar ndaj të metave të 

tua në radhë të parë. 

3- Emërimi i pseudonimeve të këqija: Sjellja 

tjetër për krijimin e armiqësisë dhe konfliktit 

është emërimi i pseudonimeve të këqija ndaj 

njerëzve. Kur’ani i Madhëruar rreptësisht na 

ka ndaluar nga kryerja e kësaj vepre të 

shëmtuar dhe ka urdhëruar mos i ngjisni njëri 

– tjetrit pseudonime të këqija, dhe nëse një 

person para se të pranojë Islamin ka kryer 

vepra të shëmtuara, pas kthimit të tij në 

rrugën e drejtë pra pasi që të ketë pranuar 

Islamin dhe është bërë mysliman, mos ia 

përmendni veprat e shëmtuara që i ka kryer 

në të kaluarën. Nëse ndonjëri kryen vepra të 

tilla fyese dhe nënvlerësuese, duhet që të 

pendohet, dhe çdo kush që nuk pendohet 

është shtypës dhe mëkatar, për arsye se të 

fyesh personalitetin e të tjerëve në të vërtetë 

është një dhunë e madhe ndaj tij. 

Shkurtimisht, Kur’ani nga muslimanët 

dëshiron që të respektojnë personalitetin e 

njëri – tjetrit, dhe të mos e ulin dhe 

nënçmojnë njëri – tjetrin me anë të 

përqeshjes , talljes, shfaqjes së të metave, 

22

emërimit e pseudonimeve të këqija dhe 

fyerjes në mënyrë që të shfarosin burimin e 

konfliktit, luftës dhe grindjes që nga rrënja. 

4- Dyshimi: Përsëri jemi duke folur rreth atyre 

sjelljeve që bëhen shkak për krijimin e 

konfliktit, dobësojnë marrëdhëniet 

shoqërore, dhe i “mykin” themelet e 

shoqërisë dhe i shthurin ata. Njëra prej këtyre 

sjelljeve është dyshimi ndaj të tjerëve. 

Kur’ani na urdhëron që mos të jemi të 

dyshimtë ndaj të tjerëve dhe të kemi 

parasysh faktin që nëse shtohen këto 

dyshime kjo do të bëhet shkak që ndaj të 

tjerëve të krijojmë qëndrim kundrejt 

realitetit, dhe në bazë të tij të gjykojmë 

padrejtësisht njerëzit të pafajshëm dhe t’i 

akuzojmë pa të drejtë. Si rrjedhojë të futemi 

në mëkate duke shpifur të tjerët. Disa nga 

njerëzit iu është bërë traditë që t’i shikojnë të 

tjerët me pesimizëm dhe dashakeqësi. 

Persona të tillë botën e shikojnë me syze të 

errëta, e frikësojnë edhe veten tyre, edhe të 

tjerët. Kur’ani i Madhëruar këto dyshime të 

tepruara dhe jo shëndosha nga pikëpamja e 

moralit shoqëror e konsideron si një sjellje të 

dënueshme. 

5- Spiunimi dhe kurioziteti i pa vend: Një 

prej sjelljeve të tjera të gabuara është 

spiunimi. Spiunimi është ai që njeriu pa 

ndonjë arsye të bëhet kureshtar ndaj jetës 

private të tjerëve dhe të përpiqet që të 

zbulojë të metat e tyre. Padyshim secili nga 

ne kemi të meta në jetën tonë private (që 

është mirë që t’i shqyrtojmë ato dhe t’i 

eliminojmë) por nëse populli të spiunojë në 

punët e të tjerëve, kjo vepër bëhet shkak që 

23

të ndiejnë urrejtje ndaj njëri – tjetrit, dhe të 

keqësohen marrëdhëniet ndërmjet tyre dhe si 

rrjedhojë bashkëpunimi në mes njerëzve të 

shoqërisë zbehet dhe ndërpritet. 

6- Përgojimi: Një prej sjelljeve të tjera të 

papëlqyeshme që fatkeqësisht kohët e fundit është përhapur 

shumë është përgojimi. Kur’ani i Madhëruar në këtë ajet e 

ka ndaluar rreptësisht këtë vepër të shëmtuar dhe e ka 

konsideruar atë haram (të ndaluar). Nëse në mungesë të një 

personi flasim diç rreth tij, dhe ky i fundit hidhërohet prej 

fjalëve që i kanë folur për të, në këtë rast kemi “përgojuar”. 

Kur’ani i Madhëruar me qëllim që ta bëjë më të qartë këtë 

çështje e ka sjellë një shembull dhe thotë: Në kohën kur një 

mysliman nuk është i pranishëm në mesin tuaj që ta mbrojë 

veten dhe ju flisni keq rreth tij, dhe në opinionin e të tjerëve 

ia hiqni dobësoni personalitetin e tij, ngjason me atë sikur që 

ju hani mishin e vëllait tuaj të vdekur. Vallë a e pëlqeni këtë 

vepër? Është e qartë që nuk e pëlqeni, pra atëherë pse 

përgojoni të tjerët. Përgojimi është një prej mëkateve të 

mëdha dhe nëse në një shoqëri do të ketë sa më pak 

përgojime personaliteti i njerëzve do të ruhej dhe do të 

mbrohej dhe në prani të tyre dhe në mungesë të tyre, dhe 

njerëzit nuk bëhen pesimist ndaj njëri tjetrit, si rrjedhojë 

shtohet dashuria, bashkëpunimi në shoqëri. Përgojimi është 

një vepër shumë e ligë dhe ngjason me atë sikur që një 

person ta sulmosh nga mbrapa me thikë (shpatë). 

Nëse jemi në dijeni për ndonjë të metë të mikut tonë duhet 

ta pyesim vetë atë cili është motivi i jonë nga përmendja e të 

metës së tij në mungesë të tij. Nëse me të vërtetë duam që ta 

rregullojmë atë pse të metën e tij e përmendim në kohën kur 

ai s’është i pranishëm, dhe mos të ia themi vetë personit dhe 

ta ndihmojmë atë me qëllim që t eliminojë të metën e vet? 

Ne që e zbulojmë të metën e tij tek të tjerët, në mos prani të 

tij, dhe pohojmë që arsyeja e këtij veprimi është kjo që ne 

nuk e kemi ndërmend që të rregullojmë veten, por realiteti 

është diç tjetër që dëshirojmë që të hedhim ujë mbi flakët e 

24

zjarrit të zilisë, armiqësisë dhe të metave tona personale, në 

realitet ne dëshirojmë që t’ia humbin nderin tek të tjerët, dhe 

t’ia ulim autoritetin në prani të tyre, derisa mos të bëhet e 

njohur fytyra e jonë e zezë dhe të këqijat tona. Të gjitha këto 

rrjedhin prej mos devotshmërisë dhe është shenjë e asaj që 

veten tonë nuk e shohim pranë Zotit si dhe nuk frikësohemi 

prej Tij. Mu për këtë në fund të këtij ajeti thuhet: 

Sigurisht pendimi për përgojim pranohet atëherë kur në 

kuadër të mundësive tona derisa mundemi e kompensojmë 

atë dhe të kërkojmë ndjesë atij personit që e kemi përgojuar 

dhe ai të na pranojë pendimin tonë me kusht që ai të jetë 

gjallë dhe në këtë kërkim faljeje të mos ketë ndonjë 

dinakëri. 3 në të kundërt pra nuk është i gjallë të kryejmë 

vepër të mirë për hir dhe në emër të atij, ndoshta shpirti i tij 

do të ngelë i kënaqur nga ne dhe pendimi i jonë do të 

pranohet. 

Kriteri më i lartë është devotshmëria 

ﱠنِإ اوُفَراَعَتِل َلِئاَبَقَو اًبوُعُش ْمُكاَنْلَعَجَو ىَثنُأَو ٍرَكَذ نﱢم مُكاَنْقَلَخ اﱠنِإ ُساﱠنلا اَھﱡيَأ اَي 

﴾13﴿ 

ٌريِبَخ ٌميِلَع َ ﱠﷲ ﱠنِإ ْمُكاَقْتَأ ِ ﱠﷲ َدنِع ْمُكَمَرْكَأ 

13- O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një 

mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të 

njiheni ndërmjet vete, e s’ka dyshim se te All-llahu 

më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është 

ruajtur (këqijat), e All-llahu është shumë i dijshëm 

dhe hollësisht i njohur për çdo gjë. 

Populli për arsye të pabaza dhe të pa themel veten e tyre e 

quajnë më të mirë se të tjerët, mu për këtë dhe përgojojnë, 

nuk besojnë dhe e ulin autoritetin e njëri tjetrit. Zoti i 

3 Nëse kërkon falje dhe thotë 

25

Madhëruar në këtë ajet e bën të qartë që të gjithë ju jeni 

krijuar prej një mashkulli dhe një femre (Ademi dhe 

Havaja). Ne ju kemi krijuar juve të ndara në fise të 

ndryshme me qëllim që të njiheni në mes vete, për arsye se 

në se t gjithë do të ishit në një formë nuk do të kishit 

mundur njohur njëri – tjetrin. Përkatësia fisnore, fetare, 

kombëtare, racore, gjuhësore, që të gjitha këto nuk i sjellin 

asnjë dobi njeriut, të gjithë rrjedhin prej një origjine dhe të 

gjithë ju jeni pasardhësit e Ademit dhe havasë. Vlera e 

vërtetë e juaj qëndron në devotshmëri dhe më i dashur tek 

Zoti është ai i cili është më i devotshëm. Në realitet më lart 

tek Zoti është ai i cili veten e vet nuk e njeh më të mirë se të 

tjerët. 

26

Disa ajete nga sureja Jasin 

ِميِحﱠرلا ِنَمْحﱠرلا ِ ﱠﷲ ِمْسِب 

27


( 33﴿ 

َنوُلُك ْ أَي ُهْنِمَف اً 

ّبَح اَھْنِم اَنْجَرْخَأَو اَھاَنْيَيْحَأ ُةَتْيَمْلا ُضْرَ ْ 

لأا ُمُھﱠل ٌةَيآَو 

Dhe për ata është argument (për fuqinë e Zotit)toka e 

vdekur, të cilën Ne e ngjallim, nxjerrim prej saj drith nga i 

cili ata hanë. 

﴾34﴿ 

ِنوُيُعْلا ْنِم اَھيِف اَنْرﱠجَفَو ٍباَنْعَأَو ٍليِخﱠن نِم ٍتاﱠنَج اَھيِف اَنْلَعَجَو 

34. Dhe në të Ne u kemi bërë kopshte hurmash e rrushi 

dhe në të u kemi dhënë burime (uji). 

﴾35﴿ 

َنوُرُكْشَي َ 

لاَفَأ ْمِھيِدْيَأ ُهْتَلِمَع اَمَو ِه ِ رَمَث نِم اوُلُك ْ أَيِل 

35. Ashtu që ata të hanë nga ata fruta dhe nga çka 

prodhojnë vetë duart e tyre. A i gëzojnë këto dhe nuk 

falënderojnë? 

َنوُمَلْعَي لا َ اﱠمِمَو ْمِھِسُفنَأ ْنِمَو ُضْرَ لأا ْ ُتِبنُت اﱠمِم اَھﱠلُك َجاَوْزَ لأا ْ َقَلَخ يِذﱠلا َناَحْبُس 

﴾36﴿ 

36. I pastër nga të metat është Ai që krijoi të gjitha llojet 

(çiftet) nga çka mban toka, nga vetë ata dhe nga çka ata nuk 

dinë. 

﴾37﴿ 

َنوُمِلْظﱡم مُھ اَذِإَف َراَھﱠنلا ُهْنِم ُخَلْسَن ُلْيﱠللا ْمُھﱠل ٌةَيآَو 

37. Për ata është argument edhe nata, prej të cilës largojmë 

ditën, kurse ata mbesin në terr. 

﴾38﴿ 

ِميِلَعْلا ِ زي ِ زَعْلا ُريِدْقَت َكِلَذ اَھﱠل ﱟرَقَتْسُمِل ي ِ رْجَت ُسْمﱠشلاَو 

28

38. Edhe Dielli udhëton për në kufirin e vet (në cakun 

përfundimtar). Ai është (udhëtim) përcaktim i ngadhënjyesit, 

të dijshmit. 

﴾39﴿ 

ِميِدَقْلا ِنوُجْرُعْلاَك َداَع ىﱠتَح َل ِ زاَنَم ُهاَنْرﱠدَق َرَمَقْلاَو 

39. Edhe Hënës i kemi caktuar fazat (pozicionet) derisa të 

kthehet në trajtën e harkut (rrem i hurmës së tharë). 

َنوُحَبْسَي ٍكَلَف يِف ﱞلُكَو راَھﱠنلا ِ ُقِباَس ُلْيﱠللا لاَو َ َرَمَقْلا َكرْدُت ِ نَأ اَھَل يِغَبنَي ُسْمﱠشلا لاَ 

﴾40﴿ 

40. As dielli nuk mund ta arrijë hënën, e as nata paraditën 

po secili noton në një galaktikë. 

﴾41﴿ 

ِنوُحْشَمْلا ِكْلُفْلا يِف ْمُھَتﱠيﱢرُذ اَنْلَمَح اﱠنَأ ْمُھﱠل ٌةَيآَو 

41. Argument për ta është edhe ajo se Ne pasardhësit e tyre 

(të Ademit) i bartëm në anije të mbushur përplot. 

29 

﴾42﴿ 

َنوُبَك ْرَي اَم ِهِلْثﱢم نﱢم مُھَل اَنْقَلَخَو 

42. Dhe ngjashëm me të, u krijuam atyre diçka që t’i hipin. 

﴾43﴿ 

َنوُذَقنُي ْمُھ َ 

لاَو ْمُھَل َخي ِ رَص َ 

لاَف ْمُھْق ِ رْغُن ْ أَشﱠن نِإَو 

43. E sikur të duam Ne, i përmbytim ata, e nuk ka efekt as 

lutja e tyre dhe as që do të shpëtonin. 

﴾44﴿ 

ٍنيِح ىَلِإ اًعاَتَمَو اﱠنﱢم ًةَمْحَر لاﱠ 

ِإ 

44. Përveç nga mëshira Jonë ndaj tyre, dhe që të përjetojnë 

të mirat deri në një kohë të caktuar.

Toka, Qielli, Deti 

Dymbëdhjetë ajete të sures Jasin, duke filluar nga ajeti 33 

deri në ajetin 44, janë ndarë në tri pjesë me nga katër ajete, 

ku secili ajet fillon me shprehjen “ ُمُھﱠل ٌةَيآَو”, dhe përcakton një 

sipërfaqe prej natyrës që është një pasqyrim i mëshirës dhe 

urtësisë së Tij. 

Këto ajete përshkruajnë shenjta e Zotit të Madhëruar. 

Kur’ani gjithnjë na thotë që nëse jeni në kërkim të Zotit dhe 

dëshironi që ta njihni Atë dhe të besoni në Atë, hidhëni një 

sy natyrës, logjikoni rreth trupit dhe shpirtit tuaj, hulumtoni 

për shoqërinë dhe historinë, kudo që të vëreni rend, ligj, 

llogari dhe ndonjë normë, dijeni që ai rregull dhe ligj është 

nga Zoti. Kur’ani na thotë që për ta gjetur Zotin nuk duhet 

shkuar pas çështjeve të imagjinare, të pa njohura dhe të pa 

arsyeshme. Po! Këto gjëra që i vëreni në jetën e përditshme 

si p.sh. uji, retë, era, shiu, pema, malet, pylli, hëna, dielli, 

kali, mushka, anija dhe deti, secila nga këto me një gjuhë të 

qartë iu informojnë rreth një Krijuesi, i cili i ka krijuar ato 

dhe në secilën prej tyre ka vendosur ligjshmërie të sakta 

shkencore të panumërta në formë të lidhjeve gjeometrike 

dhe natyrore. 

Në realitet Kur’ani dëshiron që të na rikujtojë neve që nëse 

jeni mësuar tashmë me fenomenet e përditshme natyrore e 

shoqërore, nuk duhet që të bëhet shkak të imagjinoni që këto 

fenomene janë krijuar vetvetiu dhe se rrjedhin vetvetiu. Ne 

duhet të kemi besim të thellë, me këtë kuptim që çdo gjë që 

vërejmë duhet që atë gjë ta quajmë si një shenjë të Zotit dhe 

ajo na tregon neve dhe nga ne dëshiron që ta vërejmë atë 

Zotin jo vetëm me syrin në kokë, por me syrin e zemrës. 

Pjesa e parë prej ajeteve të ndara në katër pjesë flet rreth 

tokës, bimëve, frutave, dhe rregullit në sferën e bimëve. 

30

Toka ngjallet dhe dhuron jetë 

( 33﴿ 

َنوُلُك ْ أَي ُهْنِمَف اً 

ّبَح اَھْنِم اَنْجَرْخَأَو اَھاَنْيَيْحَأ ُةَتْيَمْلا ُضْرَ ْ 

لأا ُمُھﱠل ٌةَيآَو 

33. Dhe për ata është argument (për fuqinë e Zotit) toka e 

vdekur, të cilën Ne e ngjallim, nxjerrim prej saj drithë nga i 

cili ata hanë. 

﴾34﴿ 

ِنوُيُعْلا ْنِم اَھيِف اَنْرﱠجَفَو ٍباَنْعَأَو ٍليِخﱠن نِم ٍتاﱠنَج اَھيِف اَنْلَعَجَو 

34. Dhe në të Ne u kemi bërë kopshte hurmash e rrushi 

dhe në të u kemi dhënë burime (uji). 

﴾35﴿ 

َنوُرُكْشَي َ 

لاَفَأ ْمِھيِدْيَأ ُهْتَلِمَع اَمَو ِه ِ رَمَث نِم اوُلُك ْ أَيِل 

35. Ashtu që ata të hanë nga ata fruta dhe nga çka 

prodhojnë vetë duart e tyre. A i gëzojnë këto dhe nuk 

falënderojnë? 

َنوُمَلْعَي لا َ اﱠمِمَو ْمِھِسُفنَأ ْنِمَو ُضْرَ لأا ْ ُتِبنُت اﱠمِم اَھﱠلُك َجاَوْزَ لأا ْ َقَلَخ يِذﱠلا َناَحْبُس 

﴾36﴿ 

36. I pastër nga të metat është Ai që krijoi të gjitha llojet 

(çiftet) nga çka mban toka, nga vetë ata dhe nga çka ata nuk 

dinë. 

Jeta e njeriut lidhet ngushtë me tokën dhe prodhimet e saj. 

Ushqimin që njeriu e nxjerr nga toka ndonjëherë është në 

formë të farave të cilat mbijnë nga toka, si p.sh gruri, thekra, 

dhe fara të ndryshme, dhe ndonjëherë nga toka mbijnë në 

formën e frytit. Në ajetet e lartpërmendura është folur për të 

dy këto grupe dhe në mes frutave ka përmendur hurmën dhe 

rrushin. Këto dy fruta të cilat konsumohen pothuajse në të 

gjitha anët e botës, janë të mbushur plot me vlera ushqyese 

31

si dhe në shijen e njeriut janë shumë të lezetshme dhe të 

këndshme, si dhe mund të qëndrojnë për një periudhë të 

gjatë kohore pa u prishur. Njeriu me anë të konsumimit e 

frutave, sidomos të këtyre dy frutave, për të cilat s’ka nevoja 

që t’iu hiqet as cipa, e vërteton në mënyrë të qartë dhe të 

dukshëm, që vet ai s’ka pasur aspak gisht në përgatitjen e 

këtyre frutave. Me anë të rrushit dhe hurmës mund të 

përfitohen dhe lloje të tjera të prodhimeve ushqyese, ashtu si 

te lopa dhe delja, që nga ato mund të shfrytëzojmë dhe 

qumështin, mishin, lëkurën, madje dhe brirët, në trungun e 

hurmës dhe të rrushit, sidomos të këtij të fundit mund të 

shfrytëzojmë dhe degët, gjethet, frutat dhe drurin. Po! Këto 

fruta ushqyese dhe këto fara të domosdoshme për jetën e 

njeriut, të gjitha këto prodhohen nga toka, dhe Zoti është Ai 

i cili i rrit dhe i kultivon ata. Vallë a janë të vetëdijshëm 

njerëzit ndaj zanafillës së këtyre farave dhe frutave të cilëve 

Zoti i Madhëruar i ka krijuar në çifte? Ashtu si njerëzit, çdo 

gjë që mbin nga toka si dhe shumë prej krijesave të tjera të 

Zotit që ju nuk i njihni ato, që të gjitha janë krijuar çifte – 

çifte. Edhe ky është një argument tjetër që bota s’është 

krijuar rastësisht dhe pa llogari. 

Rendi dhe bukuria në Qiell 

﴾37﴿ 

َنوُمِلْظﱡم مُھ اَذِإَف َراَھﱠنلا ُهْنِم ُخَلْسَن ُلْيﱠللا ْمُھﱠل ٌةَيآَو 

37. Për ata është argument edhe nata, prej të cilës largojmë 

ditën, kurse ata mbesin në terr. 

﴾38﴿ 

ِميِلَعْلا ِ زي ِ زَعْلا ُريِدْقَت َكِلَذ اَھﱠل ﱟرَقَتْسُمِل ي ِ رْجَت ُسْمﱠشلاَو 

38. Edhe Dielli udhëton për në kufirin e vet (në cakun 

përfundimtar). Ai është (udhëtim) përcaktim i ngadhënjyesit, 

të dijshmit. 

32

﴾39﴿ 

ِميِدَقْلا ِنوُجْرُعْلاَك َداَع ىﱠتَح َل ِ زاَنَم ُهاَنْرﱠدَق َرَمَقْلاَو 

39. Edhe Hënës i kemi caktuar fazat (pozicionet) derisa të 

kthehet në trajtën e harkut (rrem i hurmës së tharë). 

َنوُحَبْسَي ٍكَلَف يِف ﱞلُكَو راَھﱠنلا ِ ُقِباَس ُلْيﱠللا لاَو َ َرَمَقْلا َكرْدُت ِ نَأ اَھَل يِغَبنَي ُسْمﱠشلا لاَ 

﴾40﴿ 

40. As dielli nuk mund ta arrijë hënën, e as nata paraditën 

po secili noton në një galaktikë. 

Në katër ajetet e dyta, Kur’ani nga ne dëshiron që për një 

moment të kthejmë sytë tanë drejt tokës, bimëve, dhe luleve 

dhe të mendojmë rreth qiellit, hënës, dhe diellit ditës, dhe 

natës dhe të tregojmë kujdes ndaj rregullit të fenomeneve 

qiellore. 

Argumenti tjetër për fuqinë e Zotit është nata, afër 

perëndimit të diellit, dita ngadalë - ngadalë si një lëkurë ose 

rrobë e cila ndahet fare lehtë prej trupit të njeriut, dhe dita 

largohet prej natës, dhe tokën kudo e mbulon errësira. Kjo 

errësirë dhe pse në vete e është e trishtueshme, me anë të 

hënës, dhe yjeve ndriçuese, formon një tabelë të bukur dhe 

tërheqëse para syve tanë. Imagjinata e natës, menjëherë na 

sjell imagjinatën e ditës dhe të diellit që është fuqia e ditës. 

Dhe pse toka rrotullohet rreth qiellit, dhe qielli nuk lëviz 

ndaj tokës, në realitet nuk është i palëvizshëm. Dielli së 

bashku me një familje që është po ai sistemi diellor udhëton 

për në kufirin e vet të caktuar në galaktikë. Kjo lëvizje e cila 

kryhet në bazë të një llogarie rregulli dhe mase të caktuar 

është “takdir” (përcaktim) i ngadhënjyesit, të dijshmit. 

Nëse dielli lëvizë, hëna gjithashtu rrotullohet rreth tokës, 

dhe përshkruan për një “muaj” rrotullimin e saj rreth Tokës, 

dhe çdo natë në një vend, shihet në qiell në një formë dhe 

vend të tjetër. Në fillim hëna e re ka formën e një drapri, me 

kalimin e kohës pas disa netëve hëna bëhet më ndriçuese, 

33

derisa në natën e shtatë merr formën e një gjysmërrethi , dhe 

në natën e katërmbëdhjetë ka formën e një rrethi të plotë. 

Më pas përsëri fillon që të i pakësohet drita dhe në fund të 

muajit thuajse zhduket fare që Kur’ani atë e ka krahasuar me 

“një grusht hurma të thara”. 

Hëna me këto “fazat” e veta, sipas shprehjes së Kur’anit, 

me mijëra vjet përpara ka qenë kalendari më i mirë natyror 

për të gjithë njerëzit e botës. Me një rrotullim të saj rreth 

tokës që afërsisht zgjat njëzet e nëntë ditë formohet një muaj 

hënor dhe me dymbëdhjetë herë rrotullime të saj rreth tokës 

formohet një vit hënor. Ky muaj dhe vit i cili përputhet me 

kohën dhe gjatësinë e periudhës së ndryshimeve natyrore 

dhe programeve të jetës shoqërore të njerëzimit, është 

paracaktuar me mijëra vjet përpara si një njësia kohore e 

përshtatshëm dhe një kalendar për të gjithë njerëzimin. 

Dhe pse hëna dhe dielli që të dyja lëvizin në qiell, dielli 

lëviz në mënyrë të shfaqur, që në realitet është shenjë e 

lëvizjes së Tokës rreth vetes, dhe hëna lëviz në të vërtetë, 

por rruga dhe udhëtimi i tyre në orbitë është i përcaktuar, 

kështu që asnjëra s’mund ta arrijnë tjetrën, por secili lëviz në 

një orbitë të veçantë. 

Deti dhe anija e mbushur përplot 

﴾41﴿ 

ِنوُحْشَمْلا ِكْلُفْلا يِف ْمُھَتﱠيﱢرُذ اَنْلَمَح اﱠنَأ ْمُھﱠل ٌةَيآَو 

41. Argument për ta është edhe ajo se Ne pasardhësit e tyre 

(të Ademit) i bartëm në anije të mbushur përplot. 

34 

﴾42﴿ 

َنوُبَك ْرَي اَم ِهِلْثﱢم نﱢم مُھَل اَنْقَلَخَو 

42. Dhe ngjashëm me të, u krijuam atyre diçka që t’i hipin. 

﴾43﴿ 

َنوُذَقنُي ْمُھ َ 

لاَو ْمُھَل َخي ِ رَص َ 

لاَف ْمُھْق ِ رْغُن ْ أَشﱠن نِإَو

43. E sikur të duam Ne, i përmbytim ata, e nuk ka efekt as 

lutja e tyre dhe as që do të shpëtonin. 

35 

﴾44﴿ 

ٍنيِح ىَلِإ اًعاَتَمَو اﱠنﱢم ًةَمْحَر ﱠ 

لاِإ 

44. Përveç nga mëshira Jonë ndaj tyre, dhe që të përjetojnë 

të mirat deri në një kohë të caktuar. 

Katër ajetet e lartpërmendura argumentet e Zotit në vend të 

tokës dhe të qiellit e tregon në det. Anija e mbushur përplot 

me udhëtarë udhëton gjatë mbi ujin dhe valët e detit. Zhytja 

e hekurit dhe gurit në ujë dhe notimi i dërrasës sipër tij 

ngjason me rregullat e qëndrueshme natyrore dhe 

baraspesha e anijes me gjithë atë barrë është e saktë ndaj 

ligjit të rregullave shkencore. Është e vërtetë që anijen dhe 

pjesët e tjera të transportit i ndërtojnë vetë njerëzit, por në 

realitet njerëzit me anë të zbulimit të rregullave dhe ligjeve 

që Zoti i ka përcaktuar në natyrë në mënyrë të saktë dhe të 

qëndrueshme, mund të ndërtojnë anije dhe të tjera si ajo. Pra 

jo vetëm pema, fara, fruta, hëna dhe dielli që në pamje të 

jashtme janë larg dorës së njeriut, dhe janë fenomene 

natyrore, anija dhe mjete të tjera gjithashtu që ndërtohen nga 

dora e njeriut, në realitet janë shenjë e fuqisë dhe urtësisë së 

Zotit. 

Ato ligjshmërie të cilat anijen e mbajnë mbi ujë në formë të 

baraspeshës janë përcaktim e Zotit dhe në dorë të Tij. Nëse 

Ai dëshiron që të fundosë atë (anijen), në botë ekzistojnë 

dhe fuqie të tjera që me anë të tyre mund ta kryhet kjo 

vepër. Zoti po thotë Ne mundemi t’i përmbysim ata, dhe kur 

ne përcaktojmë diçka lutja e tyre nuk do të ketë asnjë dobi 

dhe as që do të shpëtojnë. Përveç nëse Ne vetë i mëshirojmë 

ata, dhe të përjetojnë të mirat deri në një kohë të caktuar.

Disa ajete nga sureja Err- Rrum 

36

Argumentet e Zotit 

Në ajete 17 deri në ajetin 27 të sures Err-Rrum është folur 

rreth disa prej argumenteve të Zotit. Ne nuk mund ta 

shohim Zotin me sy, për arsye se nuk është materie që të 

shihet, andaj vetë s’mund të jetë materie. Dhe pse Zotin nuk 

mund ta shohim, çdo gjë që ekziston në këtë botë, kudo dhe 

në çdo kohë, janë shenja që tregojnë për ekzistencën, 

diturinë, fuqinë, urtësinë, dhe vullnetin e Tij. Ngado që të 

kthejmë sytë dhe të hulumtojmë, vërejmë shenjat e Zotit. 

Qielli, dielli, hëna, yjet, retë e saj toka e gjerë me njerëzit 

me gjuhë dhe ngjyrë të ndryshme të cilët jetojnë në atë, që të 

gjitha janë shenjat e Zotit. 

Të mendojmë për vdekjen dhe jetën 

﴾17﴿ 

َنوُحِبْصُت َنيِحَو َنوُسْمُت َنيِح ِ ﱠﷲ َناَحْبُسَف 

17. Atëherë, All-llahun lartësojeni kur të vijë mbrëmja dhe 

kur të agojë mëngjesi. 

﴾18﴿ 

َنوُرِھْظُت َني ِحَو اًّيِشَعَو 

ضْرَ 

ِ لأاَو ْ ِتاَواَمﱠسلا يِف ُدْمَحْلا ُهَلَو 

18. Falënderimi i takon vetëm Atij prej gjithë çka ka në qiej 

e në tokë, edhe në mbrëmje edhe ditën. 

اَھِتْوَم َدْعَب َضْرَ لأا ْ يِيْحُيَو ﱢيَحْلا َنِم َتﱢيَمْلا ُجرْخُيَو ِ ِتﱢيَمْلا َنِم ﱠيَحْلا ُجرْخُي ِ 

﴾19﴿ 

َنوُجَرْخُت َكِلَذَكَو 

19. Ai krijon të gjallin prej të vdekurit dhe të vdekurin prej 

të gjallit, Ai e ngjall tokën pas vdekjes së saj, e po ashtu 

edhe ju do të nxirreni (të gjallë prej varrezave). 

37

Ajetet e lartpërmendura fillojnë me lartësimin Zotit. Pas 

kësaj, Kur’ani ia përmend njeriut dukuritë e ndryshme të 

natyrës, shoqërisë, si dhe veçoritë dhe gjendjet e vetë 

njeriut, dhe ia bën me dije atij që këto dukuri janë krijuar në 

bazë të një rregulli dhe llogarie, dhe rrjedhja e çështjeve të 

kësaj bote nuk është rastësisht, pa dituri dhe urtësi. 

Në fillim flet rreth vdekjes dhe jetës: 

Dukuria e quajtur “jeta” është gjithnjë pranë nesh. Soditja e 

botës së bimëve të cilat lulëzojnë në stinën e pranverës, 

mbijnë nga toka dhe fillojnë jetën, soditja botës shtazore që 

gjallesat jo frymore i hanë në vend të ushqimit dhe në trupin 

e tyre krijojnë qeliza të gjalla, ose riprodhohen dhe krijojnë 

një gjallesë tjetër të gjallë, është një tablo me shumë art që 

na thotë Zoti e shfaq të gjallin prej të vdekurit, por gjithnjë 

krahas fenomenit “jeta” ekziston dhe një dukuri misterioze 

dhe e çuditshme e quajtur “vdekje”. Ç’do krijesë e gjallë në 

fund do të vdesë. Nga bima dhe gjethet e gjalla dhe plot 

gjelbërim, që i vërejmë në stinën e pranverës, në vjeshtë 

ngelin gjethet e thata dhe të vyshkura, dhe nga kafshët e 

gjalla formohet trupi i pa shpirt, gjithashtu të gjitha gjallesat 

si p.sh njerëzit, kafshët dhe bimët, ndahen në sekrecione dhe 

lëndë jofrymore. 

Një prej manifestimeve më të qarta të jetës dhe vdekjes 

është ndërrimi i stinëve të vitit ,pranvera, vera, vjeshta dhe 

dimri. Në vjeshtë dhe dimër toka vdesë, pas kësaj në stinën 

e pranverës po kjo tokë e vdekur do të ngjallet përsëri , dhe 

jeta fillon prej fillimi. Zoti i Madhëruar me anë të shumë 

shembujve dhe çdo ditë e çdo vit vdekje dhe lindje, jo vetëm 

që na rikujton që kjo botë ka një Zoti i cili i udhëzon këto 

dukuri, por na bën me dije gjithashtu që ringjallja jonë pas 

vdekjes nuk është një vepër e parealizueshme dhe e 

pamundur. Ju do të ringjalleni përsëri në botën tjetër, në 

Ditën e Ringjalljes. 

38

Ju jeni krijuar prej dheut 

﴾20﴿ 

َنوُرِشَتنَت ٌرَشَب مُتنَأ اَذِإ ﱠمُث ٍباَرُت نﱢم مُكَقَلَخ ْنَأ ِهِتاَيآ ْنِمَو 

20. Nga faktet (e fuqisë) e Tij është edhe ajo, se Ai ju krijoi 

prej dheu, e mandej ju (u zhvilluat në) njerëz që veproni të 

shpërndarë. 

Meqenëse përgjithësisht u njohët me dukurinë e jetës dhe të 

vdekjes do ishte mirë që të vëreni dhe mënyrën e ardhjes 

tuaj në këtë botë veshjes me ekzistencë. Ju jeni krijuar prej 

dheut. Ajo lëndë ushqyese që në fillim i kanë formësuar 

pjesët e spermës dhe qelizën e parë tuajën në mënyrë të 

drejtpërdrejtë ose jo të drejtpërdrejtë janë të sintezuara nga 

toka dhe dheu. Ju jeni shfaqur nga dheu dhe jeni shndërruar 

në njerëz që formuat shoqërinë, dhe u shpërndatë në të gjitha 

anët e tokës. Kush e ka krijuar nga toka e vdekur dhe e thatë 

njeriun me të gjitha ato fuqi, esencë, përpikëri, mendje, dhe 

fines? Kush i udhëzon këto elemente të dheut në këtë rrugë 

të përsosmërisë dhe i udhëheq ato drejt përsosjes së tyre në 

bazë të rregullit dhe ligjit të pandryshueshëm dhe të saktë? 

Krijimi i çifteve, një prej shenjave të tjera 

ًةﱠدَوﱠم مُكَنْيَب َلَعَجَو اَھْيَلِإ اوُنُكْسَتﱢل اًجاَوْزَأ ْمُكِسُفنَأ ْنﱢم مُكَل َقَلَخ ْنَأ ِهِتاَيآ ْنِمَو 

﴾21﴿ 

َنوُرﱠكَفَتَي ٍمْوَقﱢل ٍتاَيلآ َ َكِلَذ يِف ﱠنِإ ًةَمْحَرَو 

21. Dhe nga faktet (e madhërisë së) e Tij është që për të 

mirën tuaj, Ai krijoi nga vetë lloji juaj palën (gratë), ashtu 

që të gjeni prehje tek ato dhe në mes jush krijoi dashuri dhe 

mëshirë. Në këtë ka argumente për njerëzit që mendojnë. 

39

Zoti u ka krijuar prej dheu, dhe ju u zhvilluat në njerëz, por 

juve nuk u ka krijuar prej një lloji, por u ka krijuar në dy 

lloje mashkull dhe femër, që të jeni palë dhe bashkëshort / e 

për njëri – tjetrin, dhe ta përcillni brezin në mënyrë që 

shoqëria të ketë vazhdueshmëri. Bashkëshortet tuaja janë 

prehje dhe qetësi (ajka e qetësisë) suaj. Njeriu është krijuar 

në mënyrë të atillë që ndaj bashkëshortes së vet ndjen 

dashuri dhe mëshirë, dhe po kjo dashuri dhe mëshirë i 

dhuron atyre qetësi dhe prehje. Këto ajete mund t’i kuptojnë 

vetëm ata persona të cilët janë njerëz që mendojnë. 

Qielli dhe toka, gjuhët dhe ngjyrat 

ٍتاَيلآ َ َكِلَذ يِف ﱠنِإ ْمُكِناَوْلَأَو ْمُكِتَنِسْلَأ ُفلاِتْخاَو َ ضْرَ 

ِ لأاَو ْ ِتاَواَمﱠسلا ُقْلَخ ِهِتاَيآ ْنِمَو 

﴾22﴿ 

َنيِمِلاَعْلﱢل 

22. Nga argumentet e Tij është krijim i qiejve e i tokës, 

ndryshimi i gjuhëve tuaja dhe i ngjyrave tuaja. Edhe në këtë 

ka argumente për njerëz. 

A keni menduar ndonjëherë pse njerëzit në këtë botë nuk 

janë të ngjashëm për nga ngjyra dhe lëkura dhe pse nuk kanë 

gjuhë të përbashkët? Ky ndryshim i gjuhëve dhe ngjyrave 

është një realitet i komplikuar që Zoti e ka prezantuar atë me 

anë të ajeteve të veta me qëllim që atë mos ta quajnë si mjet 

mburrjeje, p.sh të bardhët për shkak të ngjyrës së tyre t’i 

nënçmojnë zezakët, ose ndonjëri për shkak të një gjuhë të 

veçantë që zotëron mos të quhet më i privilegjuar se të 

tjerët. Ndryshimi në ngjyrë dhe gjuhë është mjet që njerëzit 

të njihen me njëri – tjetrin në mënyrë natyrore. 

40

Gjumi gjithashtu është argument i Zotit 

ٍمْوَقﱢل ٍتاَيلآ َ َكِلَذ يِف ﱠنِإ ِهِلْضَف نﱢم مُكُؤاَغِتْباَو راَھﱠنلاَو ِ ِلْيﱠللاِب مُكُماَنَم ِهِتاَيآ ْنِمَو 

﴾23﴿ 

َنوُعَمْسَي 

23. Nga argumentet e Tij është edhe gjumi juaj natën dhe 

ditën, edhe përpjekja juaj për të fituar nga të mirat e Tij. Në 

këtë ka argumente për popullin që dëgjon. 

Hidhni një vështrim programit normal të jetës suaj. Kur 

ndiheni të lodhur menjëherë keni nevojë për gjumë, dhe 

gjatë kësaj kohe gjymtyrët e trupit tuaj ç’lodhen. Gjumi iu 

sjell gëzim dhe riaktivizim dhe iu përgatit për një përpjekje 

të re për çdo ditë në lindjen e diellit në mëngjes. Kjo 

përpjekje dhe orvatje është për të fituar riskun, dhe punë për 

të siguruar jetesën, në fushë, fabrikë, dyqan ose zyrë, ose 

përpjekje për të fituar dituri dhe shkencë e cila është mjet e 

shërbimit ndaj krijuesit dhe parakusht për të fituar riskun, 

është një veçori dhe veprimtari të cilën Zoti e ka vendosur 

në zemrat (ekzistencën) tuaja. Thuajse ndonjëri na thërret që 

ashtu sikur në kohën kur jemi në gjumë ose kur jemi zgjuar 

dhe në kërkim të fitimit të riskut, keni të bëjmë me shenjat e 

Zotit. Por këtë zë nuk e dëgjojmë të gjithë ne, këtë zë të 

thirrësit të vërtetë e dëgjojnë vetëm ata persona të cilët kanë 

veshë për të dëgjuar të vërtetën. 

41

Vetëtima si frikë dhe si shpresë 

َضْرَ لأا ْ ِهِب يِيْحُيَف ًءاَم ِءاَمﱠسلا َنِم ُلﱢزَنُيَو اًعَمَطَو اًفْوَخ َقْرَبْلا ُمُكيرُي ِ ِهِتاَيآ ْنِمَو 

﴾24﴿ 

َنوُلِقْعَي ٍمْوَقﱢل ٍتاَيلآ َ َكِلَذ يِف ﱠنِإ اَھِت ْوَم َدْعَب 

24. Nga argumentet e Tij është edhe ajo që ua dëfton 

vetëtimën edhe si frikë edhe si shpresë, dhe nga qielli lëshon 

shi e me të e ngjall tokën pas vdekjes së saj. Në këtë ka 

argumente për një popull që di të mendojë. 

Një prej vendeve të përpjekjes për të përfituar riskun është 

bujqësi, që me atë ndërlidhen me mbi njëqind profesione 

dhe industri, në mënyrë të drejtpërdrejtë ose jo të 

drejtpërdrejtë. Zoti po thotë nëse toka përkundër ligjit të 

ndryshimit të stinëve dhe ndryshimeve ciklike atmosferike 

nuk zgjohet nga gjumi i dimrit, në këtë rast mbjellja, 

kultivimi dhe bujqësia nuk do të kenë kuptim dhe ju nuk do 

të përfitoni asnjë dobi nga përpjekja dhe puna e juaj, dhe 

vazhdimi i jetës suaj nuk do të jetë e mundur, pra nëse jeni 

njerëz që logjikoni duhet të dini që uji që bie në formën e 

shiut dhe ringjall tokën, dhe vetëtima që shfaqet në qiell dhe 

krijon tek ju trishtimin dhe iu përgëzon me shi të begatshëm, 

këto janë prej shenjave të Zotit. 

Qëndrimi i qiejve dhe tokës dhe përmendja e ringjalljes 

اَذِإ ضْرَ 

ِ لأا ْ َنﱢم ًةَوْعَد ْمُكاَعَد اَذِإ ﱠمُث ِهرْمَأِب ِ ُض ْرَلأاَو ْ ءاَمﱠسلا َموُقَت نَأ ِهِتاَيآ ْنِمَو 

﴾25﴿ 

َنوُجُرْخَت ْمُتنَأ 

25. Nga argumentet e Tij është që me fuqinë e Tij bëri të 

qëndrojë (pa shtyllë) qielli e Toka, mandej kur t’ju thërret 

juve me një të thirrme prej tokës, ju menjëherë dilni. 

42

﴾26﴿ 

َنوُتِناَق ُهﱠل ﱞلُك ِ ضْرَ ْ 

لأاَو ِتاَواَمﱠسلا يِف نَم ُهَلَو 

26. E Tij është ç’ka në qiej e në tokë dhe të gjithë vetëm Atij 

i përulen. 

ُھَو ُهُديِعُي ﱠمُث َقْلَخْلا ُ ِتاَواَمﱠسلا يِف ىَلْعَلأا ْ ُلَثَمْلا ُهَلَو ِهْيَلَع ُنَوْھَأ َو 

أَدْبَي يِذﱠلا َوُھَو 

﴾27﴿ 

ُميِكَحْلا ُزيزَعْلا ِ َوُھَو ضْرَ 

ِ لأاَو ْ 

27. Dhe Ai është që e shpik jetën dhe pastaj e përsërit atë, e 

ajo (përsëritja) është edhe më e lehtë për Te (sipas mendimit 

tuaj). Shëmbëlltyra më e lartë është vetëm e Tij në qiej e në 

tokë dhe Ai është mbizotëruesi, i urti. 

Rrotullimi i hënës rreth tokës, rrotullimi i planetëve rreth 

diellit dhe lëvizja e diellit brenda galaktikës dhe zgjerimit të 

galaktikave, që të gjitha kryhen në bazë të një rregulli dhe 

rendi. Shpejtësia, lëvizja dhe distanca në mes trupave qiellor 

që të gjitha iu nënshtrohen një ligjshmërie të caktuar. 

Kush i ka bërë mbizotëruese këto ligje në qiej dhe në tokë, 

dhe kush e ka siguruar qëndrueshmërinë dhe 

vazhdueshmërinë e këtyre ligjeve? Kur’ani thotë që 

qëndrimi i tokës dhe qiellit (pa shtyllë) është me urdhrin e 

Zotit. Zoti i cili ka një fuqi të tillë, kur të dëshirojë i nxjerr 

dhe të vdekurit nga dheu, me një thirrmë, të gjithë i fton në 

drejtim të Vet, dhe do të dilni që të gjithë përpara Tij. 

Zoti është i fuqishëm në ringjalljen e të vdekurve në Ditën e 

Gjykimit, për arsye se kjo ngjallje e dytë s’është më e 

vështirë se krijimi i parë, sepse Zoti është Ai Krijuesi, i 

Urtë, I Plotfuqishëm që e ka nisur krijimin e krijesave që në 

fillim dhe Ai po ashtu është i fuqishëm që edhe një herë të 

ngjalli të vdekurit, Zoti i cili është shembulli më i lart i 

përsosmërisë (Shembulli më i lartësuar) në qiej e në Tokë. 

43

Disa ajete nga sureja En-Neml 

44

﴾59﴿ 

َنوُكرْشُي ِ اﱠمَأ ٌرْيَخ ُ ﱠ�آ ىَفَطْصا َنيِذﱠلا ِهِداَبِع ىَلَع ٌملاَسَو َ ِ� ﱠ ِ ُدْمَحْلا ِلُق 

59. Thuaj (o i dërguar): “Falënderimi i qoftë All-llahut, e 

shpëtimi qoftë ndaj robërve të Tij që Ai i zgjodhi 

(pejgamberët)! A më i mirë (për të besuar) është All-llahu, 

apo ata që ia bëjnë shok?” 

َتاَذ َقِئاَدَح ِهِب اَنْتَبنَأَف ءاَم ِءاَمﱠسلا َنﱢم مُكَل َلَزنَأَو َضْرَ لأاَو ْ ِتاَواَمﱠسلا َقَلَخ ْنﱠمَأ 

﴾60﴿ 

َنوُلِد ْعَي ٌمْوَق ْمُھ ْلَب ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ اَھَرَجَش اوُتِبنُت نَأ ْمُكَل َناَك اﱠم ٍةَجْھَب 

60. Ai që krijoi qiejt e tokën, që për ju lëshoi shi nga qielli, e 

Ne me të bëmë të lulëzojnë kopshte të bukura, që për ju ka 

qenë e pamundshme t’i bëni të mbijnë bimët në to; A mos ka 

ndonjë zot tjetër pos All-llahut? Jo, por ata janë popull që 

shtrembërojnë (të vërtetën). 

َنْيَب َلَعَجَو َيِساَوَر اَھَل َلَعَجَو اًراَھْنَأ اَھَللاِخ َ َلَعَجَو اًراَرَق َضْرَ لأا ْ َلَعَج نﱠمَأ 

﴾61﴿ 

َنوُمَلْعَي لا َ ْمُھُرَثْكَأ ْلَب ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ اًزِجاَح ِنْيَرْحَبْلا 

61. A është Ai që tokën e bëri vendqëndrim e nëpër të bëri të 

rrjedhin lumenj, dhe asaj (tokës) i bëri (male) përforcuese, 

dhe në mes dy deteve bëri ndarje. A ka përveз All-llahu zot 

tjetër? Jo, por shumica e tyre nuk e dinë. 

ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ ضْرَ 

ِ لأا ْ ءاَفَلُخ ْمُكُلَعْجَيَو َءوﱡسلا ُفِشْكَيَو ُهاَعَد اَذِإ ﱠرَطْضُمْلا ُبيِجُي نﱠمَأ 

﴾62﴿ 

َنوُرﱠكَذَت اﱠم لايِلَق ً 

62. A është Ai që i përgjigjet nevojtarit (të mjerit) kur ai e 

thërret, duke ia larguar të keqen e juve ju bën mbizotërues 

të tokës. A ka zot tjetër pos All-llahut? Jo, por ju shumë pak 

përkujtoni. 

45

ِهِتَمْحَر ْيَدَي َنْيَب اًرْشُب َحاَيﱢرلا ُلِسْرُي نَمَو رِ ْحَبْلاَو ﱢرَبْلا ِتاَمُلُظ يِف ْمُكيِدْھَي نﱠمَأ 

﴾63﴿ 

َنوُكرْشُي ِ اﱠمَع ُ ﱠﷲ ىَلاَعَت ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ 

:63. Ai që ju orienton në errësirat e tokës e të detit, dhe ai 

që pranë mëshirës së Tij (shiut), si myzhde i lëshon erërat. 

Vallë, a ka tjetër zot pos All-llahut? E lartë është madhëria 

e Tij nga зka ia përshkruajnë shok. 

اَو ِءاَمﱠسلا َنﱢم مُكُقُز ْرَي نَمَو ُهُديِعُي ﱠمُث َقْلَخْلا ُ اوُتاَھ ْلُق ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ ضْرَ 

ِ لأْ 

أَدْبَي نﱠمَأ 

﴾64﴿ 

َنيِقِداَص ْمُتنُك نِإ ْمُكَناَھْرُب 

64. Ai që e fillon krijimin (e njeriut) e pastaj e përsërit atë (e 

ringjall pas vdekjes) dhe Ai që ju furnizon nga qielli e toka. 

A mos ka zot tjetër pos All-llahut? Thuaj: “Sillni argumentet 

tuaja, nëse jeni të sinqertë!” 

A më i mirë është Zoti ose atë që ata e adhurojnë? 

Në ajetet 56-64 të sures En-Neml, Zoti i Madhëruar ka 

përmendur shembuj të ndryshëm të bukurive dhe ndodhitë 

kësaj bote, për të zgjuar natyrën e pandërgjegjësuar dhe iu 

rikujton ato njerëzve dhe i pyet ata, që kush është krijuesi i 

këtyre dukurive? 

Zoti është më i mirë apo ata që ia bëjnë shok? 

﴾59﴿ 

َنوُكرْشُي ِ اﱠمَأ ٌرْيَخ ُ ﱠ�آ ىَفَطْصا َنيِذﱠلا ِهِداَبِع ىَلَع ٌملاَسَو َ ِ� ﱠ ِ ُدْمَحْلا ِلُق 

59. Thuaj (o i dërguar): “Falënderimi i qoftë All-llahut, e 

shpëtimi qoftë ndaj robërve të Tij që Ai i zgjodhi 

(pejgamberët)! A më i mirë (për të besuar) është All-llahu, 

apo ata që ia bëjnë shok?” 

46

Ajeti fillon me falënderimin e Allahut dhe shpëtimi qoftë 

mbi të mirët dhe të pastërtitë të cilët janë robërit e zgjedhur 

të Tij. Më pas shtrohet kjo pyetje me shumë rëndësi që: A 

më i mirë (për ta besuar) është Allahu, apo ata që ia bëjnë 

shok? 

Nga këtu e tutje deri në fund të këtyre disa ajeteve, boshti 

(thelbi) i diskutimit dhe çështja thelbësore janë pyetjet për 

Allahun: 

Pse Allahu është më i miri? Pse nuk duhet që të adhurojmë 

askënd tjetër përpos Tij? Ajetet në vijim me anë të 

përmendjes së fuqisë së Zotit dhe begatitë e Tij, prezantojnë 

Allahun, dhe nga ne kërkon që ta krahasojmë Atë me zotët e 

pafuqishëm të cilët i adhurojmë në vend të Tij. 

Kush e lëshon shiun nga qielli? 

َتاَذ َقِئاَدَح ِهِب اَنْتَبنَأَف ءاَم ِءاَمﱠسلا َنﱢم مُكَل َلَزنَأَو َضْرَ لأاَو ْ ِتاَواَمﱠسلا 

َقَلَخ ْنﱠمَأ 

﴾60﴿ 

َنوُلِدْعَي ٌمْوَق ْمُھ ْلَب ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ اَھَرَجَش اوُتِبنُت نَأ ْمُكَل َناَك اﱠم ٍةَجْھَب 

60. Ai që krijoi qiejt e tokën, që për ju lëshoi shi nga qielli, e 

Ne me të bëmë të lulëzojnë kopshte të bukura, që për ju ka 

qenë e pamundshme t’i bëni të mbijnë bimët në to; A mos ka 

ndonjë zot tjetër pos All-llahut? Jo, por ata janë popull që 

shtrembërojnë (të vërtetën). 

Kush e lëshon shiun nga qielli që është shkak i lulëzimit të 

kopshteve, dhe pyjeve plot gjelbërim dhe që është ajka e 

vazhdimësisë së jetës suaj? 

Nëse nuk do të mbizotëronte ky rregull në krijimin e qiejve 

dhe të tokës, dhe nuk do të binte ky shi në natyrë, ju a do të 

kishit mundur që të mbini bimë ose pemë në tokë? A është e 

drejtë që në vend që të adhurojmë Zotin i cili është krijuesi i 

të gjitha këtyre dukurive të adhurojmë një hyjni tjetër, dhe 

t’ia bëjmë shok Atij. 

47

Një hyjni që s’ka nga vetja asnjë fuqi, dhe me të vërtetë ata 

të cilët në vend të Allahut adhurojnë një hyjni tjetër kanë 

dalë nga rruga e drejtë dhe kanë devijuar. 

Soditja e disa dukurive natyrore 

َنْيَب َلَعَجَو َيِساَوَر اَھَل َلَعَجَو اًراَھْنَأ اَھَللاِخ َ َلَعَجَو اًراَرَق َضْرَ لأا ْ َلَعَج نﱠمَأ 

﴾61﴿ 

َنوُمَلْعَي لا َ ْمُھُرَثْكَأ ْلَب ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ اًزِجاَح ِنْيَرْحَبْلا 

61. A është Ai që tokën e bëri vendqëndrim e nëpër të bëri të 

rrjedhin lumenj, dhe asaj (tokës) i bëri (male) përforcuese, 

dhe në mes dy deteve bëri ndarje. A ka përveз All-llahu zot 

tjetër? Jo, por shumica e tyre nuk e dinë. 

Pyetjet akoma vazhdojnë, dhe ndërgjegjja e njeriut ndodhet 

përballë pyetjeve që njeriu s’ka mundësinë e ikjes prej tyre. 

Toka është një planet i vogël që rrotullohet rreth diellit dhe 

në hapësirën e pa kufi të universit është si një grimcë e 

pezulluar dhe e lëvizshme, por po kjo tokë është e krijuar në 

mënyrë të atillë që ne nuk i ndjejmë ato lëvizje të ndryshme 

dhe të shpejta që ajo ka, dhe jetojmë të qetë në hapësirën e 

saj. Mbi të ndërtojmë shtëpi dhe mbjellim. Kush e ka bërë 

këtë glob rrotullues dhe të lëvizshëm aq të gjerë dhe si shtrat 

e ka bërë djep për edukimin dhe rritjen tonë? Kush formoi 

lumenj dhe përroje të rrjedhshëm në mes dy maleve dhe 

pellgjeve të saj? Kush i bëri tokës male përforcuese si një 

gozhdë e rëndë, dhe kush bëri ndarje në mes dy deteve, në 

mënyrë që të qëndrojnë të ndara prej njëra – tjetrës? Uji i 

detit është i kripur kurse uji i lumenjve që rrjedhin në det 

është i ëmbël, dhe masa e ujërave të tyre është e 

ndryshueshme. Ky ndryshim në mes tyre bëhet shkak që uji 

në breg të detit të ngelë në formën e një deti uji i të cilit 

është më i ëmbël se ujërat e tjera, me ngjyrë të ndryshëm, 

dhe në formë të veçantë thuajse është vendosur një perde në 

mes ujit të kripur dhe atij të ëmbël. 

48

Në këtë ajet Zoti i Madhëruar përmend disa dukuri lidhur 

me tokën, i kujton njeriut vendqëndrimin e tokës, lumenjtë, 

malet, detet, dhe e pyet atë: A më të mirë janë ata të cilët i 

adhurojnë jobesimtarët apo ai i cili posedon një fuqi, dhe 

urtësi të tillë, dhe dukuritë e natyrës i ka vendosur në 

shërbimin tuaj? 

Kush është ai i cili i përgjigjet nevojtarit? 

ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ ضْرَ 

ِ لأا ْ ءاَفَلُخ ْمُكُلَعْجَيَو َءوﱡسلا ُفِشْكَيَو ُهاَعَد اَذِإ ﱠرَطْضُمْلا ُبيِجُي نﱠمَأ 

﴾62﴿ 

َنوُرﱠكَذَت اﱠم لايِلَق ً 

62. A është Ai që i përgjigjet nevojtarit (të mjerit) kur ai e 

thërret, duke ia larguar të keqen e juve ju bën mbizotërues 

të tokës. A ka zot tjetër pos All-llahut? Jo, por ju shumë pak 

përkujtoni. 

Në kohën kur njeriut i mbyllen të gjitha dyert dhe rrugët, 

dhe veten e ndien nevojtar, nuk i shuhet drita e shpresës. Ky 

besim ekziston në thellësinë e shpirtit dhe ndërgjegjes së tij 

që: Ekziston dikush i cili i vjen në ndihmë nevojtarit. Por ju 

nuk këshilloheni. Zoti iu përgjigjet lutjeve tuaja, Ai juve ju 

bën mbizotërues të tokës, pra përsëri iu jep fuqi dhe forcë 

për shfrytëzim, ndërhyrje dhe vendimmarrje në punët dhe iu 

shpie në pozitën e mëkëmbësish së Vet mbi tokë. 

Dritat e udhëzimit dhe erërat si myzhde 

ِهِتَمْحَر ْيَدَي َنْيَب اًرْشُب َحاَيﱢرلا ُلِسْرُي نَمَو رِ ْحَبْلاَو ﱢرَبْلا ِتاَمُلُظ يِف ْمُكيِدْھَي نﱠمَأ 

﴾63﴿ 

َنوُكرْشُي ِ اﱠم َع ُ ﱠﷲ ىَلاَعَت ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ 

:63. Ai që ju orienton në errësirat e tokës e të detit, dhe ai 

që pranë mëshirës së Tij (shiut), si myzhde i lëshon erërat. 

Vallë, a ka tjetër zot pos All-llahut? E lartë është madhëria 

e Tij nga çka ia përshkruajnë shok. 

49

Dhe një herë tjetër i përmend dy dukuri të dobishme 

natyrore, njëra është udhëtimi i njerëzve në errësirat e tokës 

e të detit, dhe dukuria e tjetër janë erërat të cilat fryjnë para 

rënies së shiut dhe japin si myzhde ardhjen e shiut të 

mëshirës së Zotit. Nëse nuk do të ekzistonte rregulli në 

lëvizjen e planetëve, si do të kishim mundur që të gjenin 

rrugën dhe drejtimin e drejtë në mes të natës lundërtarët dhe 

udhëtarët e shkretëtirës? 

Nëse jeni të sinqertë sillni ndonjë argument 

اوُتاَھ ْلُق ِ ﱠﷲ َعﱠم ٌهَلِإَأ ضْرَ 

ِ لأاَو ْ ِءاَمﱠسلا َنﱢم مُكُقُز ْرَي نَمَو ُهُديِعُي ﱠمُث َقْلَخْلا ُأَدْبَي نﱠمَأ 

﴾64﴿ 

َنيِقِداَص ْمُتنُك نِإ ْمُكَناَھْرُب 

64. Ai që e fillon krijimin (e njeriut) e pastaj e përsërit atë (e 

ringjall pas vdekjes) dhe Ai që ju furnizon nga qielli e toka. 

A mos ka zot tjetër pos All-llahut? Thuaj: “Sillni argumentet 

tuaja, nëse jeni të sinqertë!” 

Pyetja e fundit ka të bëjë me fillimin e krijimit dhe mbarimit 

të saj. Vallë, idhujt prej druri dhe guri të cilët ia kanë 

formuar vetë me duart e tyre jo besimtarët, ose njerëz të 

pafuqishëm dhe arrogantë si Faraoni i cili pretendonte që 

është “Zot”. Këta janë ata të cilët kanë krijuar të gjitha këto 

krijesa nga jo qenia dhe atyre ju kanë dhuruar ekzistencë? 

Jo! Allahu është Ai i cili i ka krijuar krijesat dhe që ka 

fuqinë e ringjalljes së tyre pas vdekjes. Ai është i cili në mes 

kësaj distance fillimit dhe mbarimit i furnizon ata me risk 

nga qielli dhe nga toka. Drita, shiu, ajri, e shumë prej 

begative të tjera të padukshme që të gjitha janë risk prej 

qiellit, kurse minierat dhe mineralet, bimët, dhe shtazët janë 

risk i tokës. 

Kur’ani i Madhëruar jo besimtarët dhe mohuesit e Zotit i 

fton në argumentim, dhe u kërkon atyre që të sjellin 

50

argument nëse janë të sinqertë. Nga kjo fazë e ajetit nxjerrim 

dy konkluzione të rëndësishme. Njëra është që Kur’ani është 

libër i argumentit dhe arsyes, dhe prej myslimanëve kërkon 

që ta njohin dhe ta pranojnë Zotin dhe Islamin me arsye dhe 

në bazë të mendjes, konkluzioni i dytë është fakti që 

politeistët që në vend të Zotit adhurojnë hyjni të tjera nuk 

kanë asnjë argument për atë që bëjnë: Ata në dukje i 

justifikojnë bindjet dhe kultin e tyre që gjoja mbështeten në 

ndonjë argument, por e vërteta është diç tjetër. Ata këtë 

punë e bëjnë ose për shkak të injorancës së tyre dhe pasimin 

e baballarëve të tyre, dhe i kanë pranuar besëtytnitë e tyre pa 

asnjë argument, ose nuk duan që t’i dorëzohen të vërtetës, 

për arsye se e dinë që nëse besojnë në Zot, tjetër s’mund të 

veprojnë sipas dëshirave të veta epshore, dhe në jetën e vet 

individuale dhe shoqërore të kenë rebelim, dhunë dhe 

shkelje e cenim. Kjo është ajo që adhurojnë dikë tjetër në 

vend të Zotit, derisa të mbajnë veten të kënaqur. Në të 

vërtetë ata në vend të Zotit, adhurojnë veten e tyre. 

51

Ajete nga sureja El - Kehf 

52

ٌطِساَب مُھُبْلَكَو ِلاَمﱢشلا َتاَذَو ِنيِمَيْلا َتاَذ ْمُھُبﱢلَقُنَو ٌدوُقُر ْمُھَو اًظاَقْيَأ ْمُھُبَسْحَتَو 

﴾18﴿ 

اًبْعُر ْمُھْنِم َتْئِلُمَلَو اًراَرِف 

ْمُھْنِم َتْيﱠلَوَل ْمِھْيَلَع َتْعَلﱠطا ِوَل ِديِصَوْلاِب ِهْيَعاَرِذ 

18. Do të mendoje se ata janë të zgjuar, ndërsa ata ishin të 

fjetur, e Ne i rrotullonim herë në krahun e djathtë e herë në 

të majtin. Qeni i tyre i kishte shtrirë këmbët e para pranë 

hyrjes. Sikur të kishe hasur në ta, do të ishe kthyer duke ikur 

dhe do të ishe mbushur frikë prej tyre. 

َض ْعَب ْوَأ اًم ْوَي اَنْثِبَل اوُلاَق ْمُتْثِبَل ْمَك ْمُھْنﱢم ٌلِئاَق َلاَق ْمُھَنْيَب اوُلءاَسَتَيِل ْمُھاَنْثَعَب َكِلَذَكَو 

اَھﱡيَأ ْرُظنَيْلَف ِةَنيِدَمْلا ىَلِإ ِهِذَھ ْمُكِقرَوِب ِ مُكَدَحَأ اوُثَعْباَف 

ْمُتْثِبَل اَمِب ُمَلْعَأ ْمُكﱡبَر اوُلاَق ٍمْوَي 

اًدَحَأ ْمُكِب ﱠنَرِعْشُي لاَو َ ْفﱠطَلَتَيْلَو ُهْنﱢم ٍقْز رِب ِ مُكِتْ ﴾19﴿ 

أَيْلَف اًماَعَط ىَكْزَأ 

19. Ashtu (sikurse i vumë në gjumë) i zgjuam ata që të 

pyesin njëri-tjetrin (se sa kanë fjetur). Njëri prej tyre foli e 

tha: “Sa keni ndenjur?” Ata thanë:”Kemi ndenjur një ditë 

ose një pjesë të ditës!” Disa thanë: “Zoti juaj e di më së 

miri se sa keni ndenjur, prandaj dërgojeni njërin prej jush 

me këtë argjend (monedhë argjendi) në qytet, e të zgjedhë 

ushqim më të mirë, e t’ua sjellë atë juve dhe le të ketë shumë 

kujdes e të mos i japë të kuptojë askujt për ju”. 

﴾20﴿ 

اًدَبَأ اًذِإ اوُحِلْفُت نَلَو ْمِھِتﱠلِم يِف ْمُكوُديِعُي ْوَأ ْمُكوُمُجْرَي ْمُكْيَلَع اوُرَھْظَي نِإ ْمُھﱠن 

20. Pse, nëse ata (të qytetit) kuptojnë për ju, do t’ju mbysin 

me gurë, ose do t’ju kthejnë në fenë e tyre, e atëherë kurrë 

nuk keni për të shpëtuar. 

ْذِإ اَھيِف َبْيَر لا َ َةَعاﱠسلا ﱠنَأَو ﱞقَح ِ ﱠﷲ َدْعَو ﱠنَأ اوُمَلْعَيِل ْمِھْيَلَع اَنْرَثْعَأ َكِلَذَكَو 

اوُبَلَغ 

َنيِذﱠلا َلاَق ْمِھِب ُمَلْعَأ ْمُھﱡبﱠر اًناَيْنُب مِھْيَلَع اوُنْبا اوُلاَقَف ْمُھَرْمَأ ْمُھَنْيَب َنوُعَزاَنَتَي 

﴾21﴿ 

اًدِجْسﱠم مِھْيَلَع ﱠنَذِخﱠتَنَل ْمِھرْمَأ ِ ىَلَع 

21.Dhe ashtu (sikurse i zgjuam nga gjumi) i zbuluam (t’i 

shohin njerëzit), e të kuptojnë se premtimi i All-llahut (për 

ringjallje) është i sigurt dhe se katastrofa e përgjithshme 

53

(kiameti) është e padyshimtë. (I zgjuam) Mu atëherë kur ata 

(populli) bisedonin për çështjen e tyre dhe thanë: 

“Ndërtojuni atyre një ndërtesë (të jetë shenjë). Zoti i tyre di 

më së miri për ta. E ata që ishin me shumicë thanë: “Do të 

ndërtojmë gjithqysh në hyrjen e tyre një xhami”. 

Banorët e shpellës 

Ajetet e lartpërmendura janë ajetet shtatëmbëdhjetë deri 

njëzetenjë të sures Kehf. Këto ajete dhe disa ajete para dhe 

pas tyre përshkruajnë tregimin e banorëve të shpellës. Ky 

tregim është një tregim i vërtetë dhe i ëmbël, që ngjarja 

kryesore e tij është përmendur në Kur’an kurse detajet e saj 

janë përmendur në forma të ndryshme në hadithe dhe libra 

historik. 

Adoleshentët luftëtarë 

Shumë vite më parë pas ardhjes së hz. Isait (a.s.) dhe para 

profetësisë së Pejgamberit (a.s) në një prej qyteteve të 

Perandorisë Romake, sundonte një udhëheqës despot i 

quajtur Dokjanus 4 . i cili i ndalonte njerëzit që të adhuronin 

Zotin e Madhëruar, dhe i detyronte ata që të adhuronin 

idhujt. Dhuna, shtypja, dhe mos besimi i Dokjanusit 

vazhdonte, derisa një ditë u gjetën një grup djelmoshash të 

rinj, të cilët besonin në një Zot dhe hoqën dorë prej 

adhurimit të idhujve dhe bindjes ndaj Dokjanusit. Këta 

besuan në një Zot, dhe Zoti ata i shpëtoi dhe i udhëzoi në 

rrugën e drejtë. Në fillim zemrat e tyre ishin të dridhura, dhe 

frikësoheshin për shkak se kishin bërë kryengritje kundër 

një grupi të vogël të forcave të plotfuqishme të despotit të 

4 Perandori Diokleciani (244-311), me prejardhje ilire, ka 

lindur me 22 dhjetor 244, në Solin, Dalmaci, sot Kroacia, ka 

qenë persekutuesi më i madh i besimtarëve të krishterë... 

54

asaj kohe, dhe kundër fesë së popullit të qytetit të tyre, por 

Zoti duke qenë i informuar rreth qëllimit të tyre, iu forcoi 

zemrat dhe iu largoi frikën. Djelmoshat e shpallën haptazi 

besimin e tyre në një Zot, Zoti cili është krijuesi i qiejve dhe 

tokës, dhe nuk do ti lutemi dhe dorëzohemi askujt tjetër 

përpos Tij. Ata thonin që njerëzit e shoqërisë sonë nuk kanë 

asnjë argument dhe arsye për adhurimin e idhujve të tyre, 

dhe nuk dëshirojmë dhe nuk mundemi që tjetër të qëndrojmë 

në këtë shoqëri të prishur, me këtë sundues shtypës dhe këtë 

popull të devijuar. 

Jeta e fshehur në shpellë 

Si përfundim djelmoshat arritën në këtë konkluzion që duhet 

të largohen nga ky qytet dhe kjo shoqëri, njerëzit e saj dhe 

idhujt e tyre, si rrjedhojë vendosën që të jetonin larg qytetit 

të fshehur kështu që një ditë bashkohen dhe ikin drejt 

maleve ku kishte shpella. Në mal ishte një shpellë e cila 

mund të shërbente si një vend mbrojtje e mirë për ata, u 

drejtuan për tek shpella, gjatë rrugës për në shpellë, u takuan 

me një bari me qenin e vet. Bariu ishte një njeri besimtar, 

dhe djelmoshat e vunë në dijeni për programin e tyre, bariu 

iu kërkoi atyre që të bashkohej me ata në udhëtim, 

djelmoshat e pranuan, qeni i bariut gjithashtu iu bashkëngjit 

atyre. Djelmoshat që tani e tutje do t’i quajmë “banorët e 

shpellës”, arritën tek shpella, dhe vendosën që të qëndronin 

aty që të shpëtojnë veten nga dora e armikut. Në fillim të 

kësaj jete të re, ndërkohë që i kishin humbur të gjitha 

shpresat, veten e vet e vërenin përballë rreziqeve dhe 

armiqve, u mbështetën tek Zoti, dhe me një zemër të thyer iu 

luten Atij për mëshirë dhe të iu bëjë të mundur rrugën e 

shpëtimit. Shpella si dukej ishte nga veriu, dhe ata si kapte 

dielli as në mëngjes e as në mbrëmje. 

55

Një gjumë disa orësh! 

Banuesit e shpellës pas një ecjeje të gjatë dhe të lodhshme, 

kur arritën në shpellë, para se gjithash kishin nevojë për 

gjumë, dhe nuk kaloi shumë kohë dhe i zuri gjumi, por ky 

gjumë nuk ishte një gjumë i zakonshëm, Zoti i Madhëruar 

kishte vendosur kishte vendosur që këta djelmosha t’i 

shpëtonte jo vetëm prej dorës së Dokjanusit, por të ishte dhe 

si shenjë dhe arsye për ata të cilët mohojnë ringjalljes dhe 

mendojnë që Zoti s’ka fuqinë e ringjalljes së të vdekurve. 

Banorët e shpellës ndoshta kishin si qëllim që të flinin 

vetëm për disa orë, por Zoti i la ata në gjumë për një 

periudhë kohore të gjatë. Sytë i kishin të hapur thuajse janë 

zgjuar, por në realitet ishin në gjumë, ata u rrotullonin herë 

në krahun e djathtë e herë në krahun e majtë, dhe u 

ndërrohej vendi i fjetjes, derisa mos të iu kalbej pjesa e 

trupit të tyre që ndodhej mbi tokë, madje dhe qeni i tyre 

kishte fjetur së bashku me ta i cili e kishte vënë kokën mbi 

dy këmbët e para të shtrira në hyrje të shpellës. 

Mërgimi i pa kthim 

Duke pasur parasysh që banorët e shpellës ishin të njohur 

për të gjithë, fshehja e tyre dhe ikja nga qyteti kudo u bë 

çështje diskutimi. Sunduesi dhe grupe njerëzish u vunë në 

kërkim të tyre, por nuk gjetën asnjë shenjë prej të humburve. 

Kaluan shumë orë, ditë, muaj, dhe vite dhe nuk u duk asnjë 

shenjë nga ata. Historianët me qëllim që kjo ngjarje e 

jashtëzakonshme mos të harrohet i kanë shkruar emrat e 

këtyre njerëzve, të cilët u zhdukën në mënyrë 

jashtëzakonisht të çuditshëm, në një pllakë dhe e dhanë në 

thesarin zyrtar të shtetit për ti ruajtur ata. Kaluan vite dhe 

kujtimi i mërgimit të pa kthim i trimave të ngjarjes sonë u 

zhduk gradualisht nga kujtesa e kohës dhe krejtësisht u 

harrua. 

56

Sa kemi fjetur? 

Pasi kishte kaluar një kohë shumë e gjatë me vullnetin e 

Zotit arriti koha e zgjimit të banorëve të shpellës. Menjëherë 

pas zgjimit filluan që të fërkonin sytë e tyre dhe po shikonin 

rreth vetes. Njëri prej tyre pyeti sa kemi ndjekur në gjumë? 

Dy tre prej tyre u përgjigjen, sikur që kemi fjetur një ditë të 

tërë, jo ndoshta më pak se një ditë. Gjendja në shpellë kishte 

ndryshuar në mënyrë të atillë që djelmoshat i bënte që të 

dyshonin. Sikur që disa gjëra kishin ndryshuar, si përfundim 

nuk u bë e njohur se sa kishin ndjekur në gjumë. Një ditë 

apo gjysmë dite, dy tre veta pohuan që Zoti e di më së mirë 

se kemi fjetur. Të mendojmë pak për ushqimin si thoni njëri 

nga ne të marrë ca pare me vete dhe të shkojë në qytet për të 

na blerë ushqim. 

Mision i vështirë 

Njërin prej banorëve të shpellës e dërguan në qytet që t’iu 

blejë ushqimin duke e porositur që së pari të ketë kujdes dhe 

të blejë ushqim hallall, së dyti të ketë kujdes dhe të mos 

bjerë në sy e të mos zbulohet. Ai duhet të kujdesej për veten 

vet në mënyrë të tillë që mos të ballafaqohet në rrugë me 

armikun dhe si rrjedhojë t’i gjenin ata, kështu që ose duhet 

që të iu dorëzonin fesë popullit të atij qyteti, ose do t’i 

mbysnin ata. Çfarë misioni të vështirë kishte marrë përsipër 

blerësi i ushqimit ?! 

Bukëshitësi që kërkonte thesar 

Blerësi i ushqimit pas daljes nga shpella ngeli i habitur për 

gjendjen e qytetit pse nuk ishte asnjë gjë siç e kishte lënë, 

por kjo çështje nuk i bëri shumë përshtypje, pak nga pak i 

afrohet qytetit, aq më shumë që i afrohej qytetit aq më 

shumë habitej. Rrugët dhe rrugicat kishin ndryshuar 

57

plotësisht. Gurët e ndërtesave kishin ndryshuar plotësisht. 

Kështjella e Dokjanusit ishte rrënuar plotësisht, njerëzit 

gjithashtu ndryshonin, mënyra e ecjes së tyre, veshjes, e të 

folurit të tyre, dhe zakonet e jetës, shkurtimisht çdo gjë 

kishte ndryshuar. Për blerësin e ushqimit çdo gjë ishte në 

pyetje dhe jo normale, por ai iu kishte premtuar shokëve të 

vet të shpellës që të tregohej i kujdesshëm në ecje dhe të 

mos bjerë në sy, mu për këtë përpiqej që të mos përzihej në 

punët e askujt. 

Si rrjedhojë arriti tek një bukëshitës, dhe duke folur me një 

theks krejt ndryshe nga shitësi i bukës, kërkoi bukë, kur 

shitësi ia dha bukën, futi dorën xhep dhe nxori një monedhë, 

dhe ia dha shitësit në dorë, ndërkohë me vete tha u zgjidh 

dhe kjo çështje, tani mund të kthehem tek shokët e mi të 

uritur në shpellë, por akoma nuk ishte nisur dhe bukëshitësi 

e shikonte atë me një kureshtje dhe iu drejtua atij duke e 

pyetur: Çfarë monedhe është kjo që më dhatë? Kjo është 

monedha e kohës së Dokjanusit. A keni gjetur ndonjë 

thesar? Thuaje të vërtetën. Blerësi i ushqimit i gjorë duke 

mos i kuptuar fjalët e bukëshitësit tha: Zotëri! Ç’farë 

thesari? Unë jam një i huaj në këtë qytet, vij nga jashtë 

qytetit. Shokët e mi janë të uritur, dhe kam ardhur që të iu 

blejë ushqim atyre. Bukëshitësi i cili lakmonte në thesar nuk 

hiqte dorë prej tij, monedha e kohës së Dokjanusit e cila ia 

kishte verbuar sytë. Burri ishte i bindur që ky klient është 

një njeri i thjeshtë që si kupton gjërat, ka gjetur një thesar 

dhe vetë nuk është në dijeni që monedhat e tij i përkasin 

periudhës së Dokjanusit, dhe nuk duhet harxhuar ato. 

Bukëshitësi e kishte kapur për jake atë dhe e pyeste ku është 

thesari dhe sa është pjesa ime. Nëse nuk më jep pjesën time 

do të njoftoj qeverinë. Djali nuk dinte se si të vepronte, nga 

njëra anë bukëshitësi nuk hiqte dorë, dhe nga ana tjetër 

blerësi i ushqimit nuk i kuptonte fare fjalët e tij. 

58

Zgjidhja e kësaj enigme 

Si përfundim kjo temë u bë çështje diskutimi dhe aty u 

grumbulluan shumë njerëz , djali i detyruar u tregon për 

rastin e vet dhe të shokëve të shpellës, që dje janë larguar 

nga qyteti dhe kanë pushuar në një shpellë, dhe tani kam 

ardhur që të blejë ushqim për vete dhe shokët e mi të 

shpellës. Vallë i besonte ndonjëri prej tyre fjalët e tij? Nuk 

kaloi shumë kohë dhe lajmi u hap në të gjithë vendin dhe 

njerëzit e lajmërojnë dhe sunduesin e qytetit i cili ishte një 

besimtar i mirë. Sunduesi e pyeti rreth emrit dhe emrin e 

babait të vet, djaloshi u përgjigj të gjitha pyetjeve or askush 

nuk e njihte atë dhe as babin e tij, si rrjedhojë sunduesi 

gjithashtu nuk mundi ta zgjidhë këtë enigmë. Si përfundim 

shkuan pas dijetarëve dhe historianëve dhe kërkuan ndihmë 

prej tyre. Shkencëtarët e qytetit duke iu referuar shënimeve 

të vjetra, dhe gjetën emrin e vetë atij dhe të shokëve të 

shpellës të shënuar mbi një pllakë dhe u bë e qartë që ai 

grupi që shumë kohë më parë në kohën e Dokjanusit që ishte 

zhdukur nga qyteti, dhe nuk dinte askush për fatin e tyre, 

tani u gjetën. 

Rikthimi në shpellë 

Gjumi shumë i gjatë i baronëve të shpellë, që në kohën e vet 

ishin ngritur kundër adhurimit të idhujve dhe dhunës, dhe 

rizgjimi i tyre përsëri ishte një dukuri jo normale. Kjo dukuri 

të rikujton jo vetëm vlerën dhe rëndësinë e kryengritjes 

kundër politeizmit dhe dhunës, por edhe e argumenton që 

ringjallja nuk është një çështje e pamundur dhe e 

parealizueshme , dhe Zoti ka fuqi që t’i ringjallë të vdekurit, 

ashtu sikur që ka mundur që një grup njerëzish pas një 

periudhe shumë të gjatë kohore të zgjojë përsëri nga gjumi. 

Sunduesi i këtij qyteti në këtë kohë, përkundër Dokjanusit 

ishte një njeri besimtar. Sigurisht në qytet ekzistonin akoma 

persona të cilët nuk besonin dhe aq shumë në Zot dhe 

59

ingjallje, por fuqia e tyre ishte zbehur, dhe tjetër nuk 

dominonin mbi shoqërinë. 

Në kohën kur ngjarja e jashtëzakonshme e banorëve të 

shpellës u bë e njohur, njerëzit e grumbulluar së bashku me 

sunduesin e qytetit dhe nëpunësit e tij u drejtuan drejt 

shpellës, dhe djaloshi i udhëzonte drejt shpellës. Kur arritën 

afër shpellës djaloshi iu tha udhëtarëve nëse shokët e mi të 

shpellës dëgjojnë zhurmë nga jashtë dhe shohin nëpunësin e 

qeverisë patjetër imagjinojnë që më kanë arrestuar dhe këta 

janë nëpunësit e Dokjanusit që së bashku me idhujt e tyre 

kanë ardhur për t’i arrestuar dhe torturuar ata në shpellë. Do 

të ishte më mirë që unë të futemi i pari në shpellë dhe t’iu 

tregojë atyre në qetësi ngjarjen dhe ju mund të hyni pas 

meje. 

Gjumi i përjetshëm 

Djaloshi hyri në shpellë dhe iu tregoi ngjarjen shokëve. Të 

gjithë u çuditën, por djaloshi tjetër nuk doli nga shpella, pas 

një pritjeje të gjatë sunduesi dhe bashkudhëtarët e tij u 

detyruan që të hynin në shpellë dhe të dinin arsyen e mos 

daljes së djaloshit nga shpella, ndërkohë vërejtën që djaloshi 

dhe shokët e tjerë që të gjithë kishin mbyllur sytë 

përgjithmonë dhe kishin rënë në gjumë të përjetshëm. Po! 

Kur ata e kuptuan ngjarjen e vet të çuditshme hyjnore, dhe u 

vunë në dijeni për mëshirën e Zotit ndaj tyre, ahireti ishte 

shumë më i ëmbël për ata se jeta e kësaj bote, Kjo ishte ajo 

që tjetër s’kishin dëshirë që të ktheheshin në qytet, dhe që të 

jetojnë në këtë botë, dhe vdekjen e kërkuan vetë nga Zoti, 

gjithashtu Zoti i Madhëruar me anë të tyre e patë treguar 

fuqinë e vet në ringjalljen e të vdekurve, atyre iu mori 

përsëri shpirtin dhe iu bëri një vend afër vetes. Ndërkohë një 

grup njerëzish të cilët nuk dëshironin që të flitej në shoqëri 

për ngjarjen e banorëve të shpellës, dhe njerëzve të iu 

shtohet besimi në një Zot, në një mënyrë a tjetër kërkonin që 

60

kjo çështje të mos diskutohet dhe të lihet në harresë. Këta 

kishin propozuar që të ndërtohej një mur përballë shpellës, 

dhe rreth kësaj çështjeje të mos flitej tjetër. Por grupi tjetër i 

njerëzve të cilët ishin në dijeni për ngjarjen e banorëve të 

shpellës dhe kishin kuptuar vlerën e kësaj mrekullie hyjnore, 

vendosën që sipër kësaj shpelle për respekt të pozitës së 

shenjtë të banorëve të saj të ndërtojnë një xhami, që kujtimi 

i këtyre djelmoshave luftëtarë, besimtarë të mos harrohej 

asnjëherë dhe të ngeli i gjallë. 

61

Ajete nga sureja El - Isra 

62

اَمُھُدَحَأ 

َرَبِكْلا َكَدنِع ﱠنَغُلْبَي اﱠمِإ اًناَسْحِإ ِنْيَدِلاَوْلاِبَو ُهاﱠيِإ ﱠلاِإ ْاوُدُبْعَت ﱠلاَأ َكﱡبَر ىَضَقَو 

اًميرَك ِ لاْوَق ً اَمُھﱠل لُقَو اَمُھْرَھْنَت َلاَو ﱟفُ ﴾23﴿ 

أ آَمُھﱠل لُقَت َلاَف اَمُھَلاِك ْوَأ 

23. Zoti yt ka dhënë urdhër të prerë që të mos adhuroni 

tjetër pos Tij, që të silleni në mënyrë bamirëse ndaj 

prindërve. Nëse njërin prej tyre, ose që të dy, i ka kapur 

pleqëria pranë kujdesit tënd, atëherë mos u thuaj atyre as 

“of - oh”, as mos u bë i vrazhdë ndaj tyre, po atyre thuaju 

fjalë të mira (të buta, respektuese). 

اًريِغَص يِناَيﱠبَر اَمَك اَمُھْمَحْرا ﱢبﱠر لُقَو ِةَمْحﱠرلا َنِم ﱢلﱡذلا َحاَنَج اَمُھَل ْضِفْخاَو 

﴾24﴿ 

24. Dhe në shenjë mëshire shtrije pranë tyre krahun përulës 

e respektues dhe thuaj: “Zoti im! Mëshiroi ata të dy, sikurse 

më edukuan mua kur isha i vogël”. 

﴾25﴿ 

اًروُفَغ َنيِباﱠوَلأِل َناَك ُهﱠنِإَف َنيِحِلاَص ْاوُنوُكَت نِإ ْمُكِسوُفُن يِف اَمِب ُمَلْعَأ ْمُكﱡبﱠر 

25. Zoti juaj e di më së miri atë që keni në shpirtin tuaj. 

Nëse keni qëllime të mira, vërtet Ai u fal atyre që pendohen. 

﴾26﴿ 

اًريِذْبَت ْرﱢذَبُت َلاَو ِليِبﱠسلا َنْباَو َنيِكْسِمْلاَو ُهﱠقَح ىَبْرُقْلا اَذ ِتآَو 

26. Dhe jepi çdo të afërmi të drejtën që i takon, edhe të 

varfëritë, edhe atij në kurbet, po mos shpenzo tepër e pa 

rrugë. 

﴾27﴿ 

اًروُفَك ِهﱢبَرِل ُناَطْيﱠشلا َناَكَو ِنيِطاَي ﱠشلا َناَوْخِإ ْاوُناَك َنيرﱢذَبُمْلا ِ ﱠنِإ 

:27. Ata që shpenzojnë tepër (masrafxhinjtë) janë vëllezër 

(në veprim) të djajve, e djalli është përbuzës i madh i Zotit të 

Tij. 

63

﴾28﴿ 

اًروُسْيﱠم لاْوَق ً ْمُھﱠل لُقَف اَھوُجْرَت 

َكﱢبﱠر نﱢم ٍةَمْحَر ءاَغِتْبا ُمُھْنَع ﱠنَض رْعُت ِ اﱠمِإَو 

:28. Nëse detyrohesh t’ua kthesh shpinën atyre (të afërmve 

etj.), duke kërkuar mëshirën të cilën e shpreson nga Zoti yt 

(furnizim për t’i ndihmuar ata), atëherë thuaju atyre fjalë të 

mira (të lehta). 

اًروُسْحﱠم اًموُلَم َدُعْقَتَف ِطْسَبْلا ﱠلُك اَھْطُسْبَت َلاَو َكِقُنُع ىَلِإ ًةَلوُلْغَم َكَدَي ْلَعْجَت َلاَو 

﴾29﴿ 

:29. Dhe mos e bën dorën tënde të lidhur për qafe (mos u bë 

koprrac), e as mos e shtrij në tërësi, e të mbetesh i qortuar 

dhe duarthatë (nga shpenzimi i tepërt). 

﴾30﴿ 

اًريِصَب اًريِبَخ ِهِداَبِعِب َناَك ُهﱠنِإ ُرِدْقَيَو ُءاَشَي نَمِل َقْزﱢرلا ُطُسْبَي َكﱠبَر ﱠن ِ◌إ 

:30. S’ka dyshim se Zoti yt është Ai që furnizon me bollëk 

atë që do dhe ia kufizon atij që do. Ai hollësisht e di për 

robtë e vet dhe i vështron. 

Bindja ndaj prindërve, pas bindjes ndaj Zotit 

Mirësia ndaj prindërve pas adhurimit të Zotit 

اَمُھُدَحَأ 

َرَبِكْلا َكَدنِع ﱠنَغُلْبَي اﱠمِإ اًناَسْحِإ ِنْيَدِلاَوْلاِبَو ُهاﱠيِإ ﱠلاِإ ْاوُدُبْعَت ﱠلاَأ َكﱡبَر ىَضَقَو 

اًميرَك ِ لاْوَق ً اَمُھﱠل لُقَو اَمُھْرَھْنَت َلاَو ﱟف َف اَمُھَلاِك ْوَأ 

ُ ﴾23﴿ 

أ آَمُھﱠل لُقَت َلا 

23. Zoti yt ka dhënë urdhër të prerë që të mos adhuroni 

tjetër pos Tij, që të silleni në mënyrë bamirëse ndaj 

prindërve. Nëse njërin prej tyre, ose që të dy, i ka kapur 

pleqëria pranë kujdesit tënd, atëherë mos u thuaj atyre as 

64

“of - oh”, as mos u bë i vrazhdë ndaj tyre, po atyre thuaju 

fjalë të mira (të buta, respektuese). 

اًريِغَص 

يِناَيﱠبَر اَمَك اَمُھْمَحْرا ﱢبﱠر لُقَو ِةَمْحﱠرلا َنِم ﱢلﱡذلا َحاَنَج اَمُھَل ْضِفْخاَو 

﴾24﴿ 

24. Dhe në shenjë mëshire shtrije pranë tyre krahun përulës 

e respektues dhe thuaj: “Zoti im! Mëshiroi ata të dy, sikurse 

më edukuan mua kur isha i vogël”. 

﴾25﴿ 

اًروُفَغ َنيِبا ﱠوَلأِل َناَك ُهﱠنِإَف َنيِحِلاَص ْاوُنوُكَت نِإ ْمُكِسوُفُن يِف اَمِب ُمَلْعَأ ْمُكﱡبﱠر 

25. Zoti juaj e di më së miri atë që keni në shpirtin tuaj. 

Nëse keni qëllime të mira, vërtet Ai u fal atyre që pendohen. 

Kur’ani shumë herë na ka porositur që të sillemi mirë me 

prindërit dhe t’i respektojmë ata. dashuria ndaj prindërve 

është aq e rëndësishme saqë Zoti i Madhëruar këtë urdhër e 

ka përmendur menjëherë pas urdhrit të bindjes ndaj Zotit 5 , 

dhe kjo na jep për të kuptuar që e drejta më e madhe dhe më 

e lartë se prindërit është vetëm e drejta e Zotit, dhe vetëm 

atëherë kur urdhri i tyre është në kundërshtim me urdhrin e 

Zotit kemi të drejtë që të mos iu bindemi prindërve, në të 

kundërtën, në të gjitha rastet e tjera jemi të obliguar që t’iu 

bindemi prindërve. 

Bindja ndaj prindërve është faktori i përforcimit e 

integritetit të strukturës familjare: 

A e keni pyetur veten deri më tani pse në Islam i është 

kushtuar kaq shumë rëndësi bindjes dhe respektit ndaj 

prindërve? 

5 Sure Bekare: 84, sure Nisa: 36, sure En’am: 151 dhe sure Isra : 23. 

65

Pa dyshim një arsye mund të jetë kjo që mirënjohja, 

falënderimi, dhe vlerësimi bëhet ndaj atyre personave që 

gjatë jetës i kanë ofruar më shumë dashuri njeriut. 

Mirësjellja ndaj prindërve është gjë e meritueshme 

njerëzore, dhe natyra njerëzore na dikton që të jemi të 

dashur ndaj atyre që na kanë ardhur në ndihmë duke 

përballuar shumë vështirësi kur kemi qenë të vegjël dhe të 

pafuqishëm dhe na kanë mbajtur larg të këqijave. Përveç 

kësaj arsyeja tjetër që mund të përmendim për gjitha këto 

rekomandime që janë bërë rreth prindërve është rëndësia që 

ka familje në Islam. Islami i kushton një rëndësi të madhe 

familjes dhe ka urdhëruar në çdo gjë që bëhet shkak e 

përforcimit të bazës dhe themelit familjar, dhe ka ndaluar 

çdo gjë që bëhet shkak e dobësimit dhe shkatërrimit të 

vatrës familjare. Familja është një institucion shoqëror tejet 

rëndësishëm dhe të dobishëm për individin dhe shoqërinë 

njerëzore qoftë nga pikëpamja jetësore, emocionale, e 

edukuese, qoftë nga aspekti shoqërorë, moral dhe 

ekonomikë. Njëra prej çështjeve që e përforcon 

institucionin familjar, veçanërisht ndikon shumë në 

edukimin dhe moralin e familjes, është po ky respekti dhe 

bindja ndaj prindërve. Bindja dhe respekti i fëmijëve ndaj 

prindërve bëhet shkak që në mënyrë natyrale vlerat morale 

dhe edukativo-arsimore të familjes të përcillen brez pas 

brezi, me kusht që të përputhen me parimet Islame, dhe në 

këtë mënyrë kultura dhe traditat e pëlqyera të gjejnë 

vazhdueshmëri në shoqëri. 

Madje mos u thoni as “of” atyre: 

Në dy ajetet e para, së pari është theksuar adhurimi i Zotit 

dhe më pas është folur rreth zemërmirësisë ndaj prindërve. 

Mirësjellja ndaj prindërve gjithmonë është e nevojshme, 

veçanërisht gjatë periudhës së pleqërisë së tyre, që kujdesi 

ndaj tyre është më e nevojshme sepse gjatë kësaj periudhe, 

është e mundur që fëmija mos ti durojë sjelljet dhe zakonet e 

prindërve, dhe si rrjedhojë t’iu flasë atyre fjalë të rëndë dhe 

të papëlqyeshme dhe t’i ofendojë. 

66

Kur’ani i Madhëruar na urdhëron që gjatë pleqërisë së tyre 

mos t’iu themi madje as “of”, dhe mos të veprojmë me keq 

me ata, mos të ngrisim zërin lart në prani të tyre, por të 

flasim me respekt dhe të sillemi mirë ndaj tyre. 

Modestia dhe përulja ndaj prindërve: 

Përgjegjësia e jonë ndaj prindërve nuk mbaron këtu që mos 

t’iu flasim me fjalë të ashpra dhe të ngrisim zërin në prani të 

tyre. Ne jemi të obliguar që ndaj tyre të jemi sa më modest 

dhe kokulur. Kur’ani nga ne dëshiron që të jemi kokulur dhe 

të dëgjueshëm ndaj prindërve dhe për të sqaruar në mënyrë 

figurative këtë çështje na sjell shembullin e pëllumbit me 

krahë të lodhura që krahët e vet i hap me përulje dhe 

dashamirësi drejt tokës. Të jemi të përulur dhe të dashur - ky 

është shembulli më i mirë për nënshtrimin dhe përuljen. 

Kur’ani nga ne dëshiron që të lutemi për prindërit tanë dhe 

nga Zoti të kërkojmë që t’i përfshijë në mëshirën e Tij ashtu 

sikur që ata kanë qenë të zemërmirë dhe të sjellshëm ndaj 

nesh kur ne kemi qenë të vegjël. 

Krahasoni edukatën Islame dhe Kur’anore me atë që është 

traditë sot në shoqërinë perëndimore, që fëmijët prindërit i 

tyre e largojnë nga shtëpia dhe i lënë nën kujdesin e shtëpisë 

së pleqve, dhe ndodh shumë herë që mos të pyesin fare për 

shëndetin e tyre, derisa që një ditë të lajmërohen për vdekjen 

e tyre. 

Nga ajeti i tretë Zoti i Madhëruar thotë që: Unë jam në 

dijeni që s’jeni sjellë në mënyrë të duhur ashtu siç është 

dashur të silleni. Këto kujtimet e juaja të hidhura nuk janë të 

fshehura për Mua, nëse jeni qëllimmirë dhe jeni pas asaj që 

të kompensoni të kaluarën dhe të jeni të mëshirshëm me 

prindërit, Zoti i Madhëruar e pranon pendimin tuaj dhe iu 

falë mëkatet. 

67

Ndihmë të varfërve 

﴾26﴿ 

اًريِذْبَت ْرﱢذَبُت َلاَو ِليِبﱠسلا َنْباَو َنيِكْسِمْلاَو ُهﱠقَح ىَبْرُقْل ا اَذ ِتآَو 

26. Dhe jepi çdo të afërmi të drejtën që i takon, edhe të 

varfëritë, edhe atij në kurbet, po mos shpenzo tepër e pa 

rrugë. 

﴾27﴿ 

اًروُفَك ِهﱢبَرِل ُناَطْيﱠشلا َناَكَو ِنيِطا َيﱠشلا َناَوْخِإ ْاوُناَك َنيرﱢذَبُمْلا ِ ﱠنِإ 

:27. Ata që shpenzojnë tepër (masrafxhinjtë) janë vëllezër 

(në veprim) të djajve, e djalli është përbuzës i madh i Zotit të 

Tij. 

Pas rekomandimit që të jemi të mëshirshëm ndaj prindërit, 

dhe të jemi pranë tyre për t’u ndihmuar atyre sidomos në 

pleqëri, Kur’ani urdhëron e thotë që t’i ndihmoni dhe të 

afërmit tuaj. Logjika e Kur’anit është kjo që së pari nga të 

gjithë njerëzit kërkon që t’i respektojnë prindërit e tyre, e së 

dyti nga ata kërkon që ta respektojnë farefisin. Në realitet 

ajo ndenja e përkatësisë dhe dashurisë shpirtërore dhe 

natyrale që ekziston tek secili individ ndaj prindërve, 

familjes dhe farefisit të tij, është një mundësi e përshtatshme 

për të mbajtur lidhje, për të qenë të dashur me njëri – tjetrin 

si dhe për t’i ardhur në ndihmë njëri – tjetrit. 

E drejta e të vobektëve në pasurinë tonë: 

Në fazën tjetër rrethi i personave që kanë nevojë për 

ndihmën tonë bëhet më i zgjeruar, dhe Kur’ani na urdhëron 

që përpos prindërve, dhe farefisit tonë t’i ndihmojmë dhe të 

vobektit, të varfrit, dhe çdo të mjeri që është në gjendje të 

keqe ekonomike. Kur’ani e përdor nocionin hakk dhe 

urdhëron e thotë jepjani të drejtën farefisit, të varfërve. Në të 

vërtetë, Kur’ani me anë të kësaj dëshiron që të na bëjë që të 

kuptojmë që të vobektit kanë të drejtë në pasurinë tonë, dhe 

68

ju nuk duhet që të imagjinoni që nëse keni grumbulluar mall 

ose pasuri dhe jeni pronar i tyre, askush tjetër s’ka të drejtë 

në shfrytëzimin e asaj pasurie apo malli. 

Të tjerëve ndihmë - po, por tejkalim - jo 

Çështja tjetër që Kur’ani e thekson në këtë ajet dhe në ajetin 

vijues është shpenzimi i tepërt. Kur duam që t’i ndihmojmë 

të varfrit dhe farefisit tonë, një gjë duhet të kemi parasysh 

dhe ajo që mos të e tejkalojmë masën e duhur për shkak të 

dashurisë dhe dhembshurisë që kemi ndaj tyre. Ndihma ndaj 

të tjerëve duhet të bëhet në mënyrë racionale dhe duhet të 

anashkalojmë shpenzimin e tepërt në harxhimin e parave, 

mundësive tona dhe të shoqërisë. 

Kur’ani i Madhëruar shpenzimit të tepërt i ka kushtuar aq 

shumë rëndësi sa që në ajetin në vijim urdhëron e thotë që 

ata të cilët s’janë të kujdesshëm në shpenzimet e tyre, pra 

shpenzojnë tepër pa kufi, janë vëllezër me djajtë, pra i 

ngjasojnë me djajtë, dhe ashtu sikur që djalli nuk i pranoi 

rëndësinë e bagëtisë së Zotit dhe nuk iu bind Atij, ata të cilët 

shpenzojnë tepër dhe pa kufi e shfrytëzojnë begatitë e Zotit 

vend e pa vend dhe kotë dhe nuk e Falënderojnë Atë. 

Shpenzuesit e tepërt renditen në radhën e djajve: 

Këtu është e nevojshme që të meditojmë sado pak dhe të 

pyesim veten tonë : 

“Ne që jemi myslimanë me të vërtetë a e zbatojmë këtë 

urdhër kur’anor”? Vallë në shoqërinë tonë a kryhen 

shpenzime të tepërta? Çdo llambë që rrinë kotë e ndezur, 

çdo çezme uji që rrinë e hapur, çdo kafshore buke dhe fruta 

që hedhen nëpër rrugë duke qenë për konsumim, të gjitha 

këto janë shenjë e asaj që ne akoma se kemi denjë për 

edukatën kur’anore, dhe akoma nuk e dimë rëndësinë e 

begative të Zotit. Ata të cilët gatuajnë më shumë se ç’farë u 

nevojitet, dhe blejnë bukë më shumë se ç’duhej, dhe si 

rrjedhojë pjesën e tepruar të ushqimit detyrohen që ta hedhin 

69

jashtë, në realitet janë duke shkatërruar dhe asgjësuar 

begatitë e Zotit. Muslimanët duhet të jenë syhapur, të 

vëmendshëm, sidomos në atë kohë kur janë duke ngrënë dhe 

pirë dhe përgjithësisht janë duke shpenzuar tepër, dhe të 

mendojnë edhe për atë që buza e tij është duke i djegur nga 

etja dhe stomaku i uritur të tij mundet të ngopet me atë që e 

hedhin jashtë. Ai person i etur për ujë dhe në gjendje të 

uritur gjithashtu është rob i Zotit. Po ky shpenzimi i tepërt i 

njerëzve bëhet shkak që krijesa e vobektë e Zotit të mos e 

marrë të drejtën e vet. 

Mos e acaroni të varfrin : 

﴾28﴿ 

اًروُسْيﱠم ً 

لاْوَق ْمُھﱠل لُقَف اَھوُجْرَت َكﱢبﱠر نﱢم ٍةَمْحَر ءاَغِتْبا ُمُھْنَع ﱠنَض ِ رْعُت اﱠمِإَو 

:28. Nëse detyrohesh t’ua kthesh shpinën atyre (të afërmve 

etj.), duke kërkuar mëshirën të cilën e shpreson nga Zoti yt 

(furnizim për t’i ndihmuar ata), atëherë thuaju atyre fjalë të 

mira (të lehta). 

Domethënia e ajetit është shumë e qartë. Ndodh shumë herë 

që njeriu të përballet me një të vobektë dhe të varfër, dhe 

vetë nuk është në gjendje që ta ndihmojë atë, por në zemër 

thotë : “O Zot më dhuro nga mëshira Jote saqë edhe unë të 

kem mundësi që t’i ndihmojë robërit e Tu të varfër dhe 

nevojtar”. Kur’ani na porositë që të keni kujdes, kur nuk jeni 

në gjendje që t’i ndihmoni nevojtarët dhe të varfrit, mos ia 

thyeni zemrën atyre, përkundrazi arsyetimin tuaj i tregojini 

atij me dashamirësi dhe në mënyrë të qetë. 

70

Jo asgjë, jo çdo gjë 

اًروُسْحﱠم اًموُلَم َدُعْقَتَف ِطْسَبْلا ﱠلُك اَھْطُسْبَت َلاَو َكِقُنُع ىَلِإ ًةَلوُلْغَم َكَدَي ْلَعْجَت َلاَو 

﴾29﴿ 

:29. Dhe mos e bën dorën tënde të lidhur për qafe (mos u bë 

koprrac), e as mos e shtrij në tërësi, e të mbetesh i qortuar 

dhe duarthatë (nga shpenzimi i tepërt). 

﴾30﴿ 

اًريِصَب اًريِبَخ ِهِداَبِعِب َناَك ُهﱠنِإ ُرِدْقَيَو ُءاَشَي نَمِل َقْزﱢرلا ُطُسْبَي َكﱠبَر ﱠنِإ 

:30. S’ka dyshim se Zoti yt është Ai që furnizon me bollëk 

atë që do dhe ia kufizon atij që do. Ai hollësisht e di për 

robtë e vet dhe i vështron. 

Në ajetet paraardhëse e vërejtëm që në ndihmën ndaj 

nevojtarëve Kur’ani na ndalon nga “harxhimi i tepër”. Por 

nga ana tjetër hasim në një grup njerëzish të cilët 

paramendojnë që një ndihmë fare të vogël ndaj nevojtarëve 

dhe të varfërve është puna e madhe dhe ta quajnë atë 

“harxhim të tepërt”. Kur’ani i Madhëruar në këtë ajet na 

urdhëron që mos të jemi xheloz dhe ziliqar, si personi i cili 

njërën dorë të thyer e ka të lidhur me qafën dhe nuk mundet 

që ta fusë atë (dorën) në xhep. Nga ana tjetër njeriu 

gjithashtu nuk duhet ta zgjasë shumë dorën. Thënë ndryshe 

myslimani nuk duhet të jetë shumë dorëlëshuar dhe 

zemërgjerë dhe të arrin të që të ruan balancimin, të jetë të 

matur, të ndihmojë të tjerët në atë masë që vetë ai mos të 

bjeri nevojtarë për të tjerët. 

Risku është në duart e Zotit: Risku është në duart e Zotit, 

Kur’ani e thekson këtë fakt për arsye se disa prej njerëzve që 

nuk ndihmojnë nevojtarët, munden të mendojnë që nëse i 

japim një pjesë nga pasuria jonë ne do të bëhemi vetë të 

varfër dhe nevojtarë. Kur’ani në ajetin vijues menjëherë e 

71

ënë të qartë që nuk është kështu siç mendojnë ata. Risku 

është në duart e Zotit, dhe Ai ia shton riskun kujt dëshiron 

dhe ia ndalon atij që dëshiron. Ajeti po thotë nëse 

kontribuoni në rrugën e Zotit, Zoti është në dijeni për 

gjendjen e robërve të vet dhe është në dijeni rreth qëllimit 

tuaj, është në dorë të Tij që t’iu shtojë riskun, dhe nëse 

dëshironi që të grumbulloni pasuri me lakmi dhe koprraci 

dhe duke mos iu dhënë të varfërve dhe nevojtarëve, Zoti 

mund t’ua kthejë në të kundërt, dhe juve t’iu bëjë nevojtarë 

dhe të vobektë. Pra duke pasur parasysh që jemi të 

angazhuar në suazat e mundësive tona, nuk duhet që të 

heqim dorë nga ardhja në ndihmë të varfrit dhe nevojtarët pa 

imagjinuar se ndihma ndaj të tjerëve mund të bëhet shkak e 

varfërisë sonë. Zoti i Madhëruar është plotësisht i dijshëm 

për punën që bëni, dhe risku është në dorën e Tij. 

72

Ajete nga sureja El - Bekare 

73

َةَمْكِحْلاَو 

َباَتِكْلا ُمُكُمﱢلَعُيَو ْمُكيﱢكَزُيَو اَنِتاَيآ ْمُكْيَلَع وُلْتَي ْمُكنﱢم لاوُسَر ً ْمُكيِف اَنْلَسْرَأ اَمَك 

﴾151﴿ 

َنوُمَلْعَت ْاوُنوُكَت ْمَل اﱠم مُكُمﱢلَعُيَو 

151. (Sikurse plotësova mirësinë Time ndaj jush) Ashtu siç 

dërguam nga gjiu i juaj të dërguar t’u lexojë ajetet Tona, 

t’ju pastrojë, e t’ju mësojë librin dhe traditën, e edhe t’ju 

mësojë atë që nuk e dinit. 

﴾152﴿ 

ِنوُر ُفْكَت َلاَو يِل ْاوُرُكْشاَو ْمُكْرُكْذَأ يِنوُرُكْذاَف 

152. Pra ju më kujtoni Mua (me adhurime), Unë ju kujtoj 

juve (me shpërblime). Më falënderoni e mos Më mohoni. 

﴾153﴿ 

َنيرِباﱠصلا ِ َعَم َ ّﷲ ﱠنِإ ِةَلاﱠصلاَو رْبﱠصلاِب ِ 

ْاوُنيِعَتْسا ْاوُنَمآ َنيِذﱠلا اَھﱡيَأ ا َ◌ي 

153. O ju që keni besuar, kërkoni ndihmë me durim e me të 

falur, se vërtet All-llahu është me durimtarët. 

﴾154﴿ 

َنوُرُعْشَت ﱠلا نِكَلَو ءاَيْحَأ ْلَب ٌتاَوْمَأ ِ ّﷲ ِليبَس يِف ُلَتْقُي ْنَمِل ْاوُلوُقَت َلاَو 

154. E për ata që u mbytën në rrugën e All-llahut mos thoni: 

“Janë të vdekur”, Jo, ata janë të gjallë, por ju nuk kuptoni 

(gjallërinë e tyre). 

ِتاَرَمﱠثلاَو ِسُفنلأاَو ِلاَوَمَلأا َنﱢم صْقَنَو ٍ عوُجْلاَو ِ ْفوَخْلا َنﱢم ٍءْيَشِب ْمُكﱠنَوُلْبَنَلَو 

﴾155﴿ 

َنيرِباﱠصلا ِ رﱢشَبَو ِ 

155. Ne do t’ju sprovojmë me ndonjë frikë, me uri, me 

ndonjë humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po 

ti jepju myzhde durimtarëve. 

74

﴾156﴿ 

َنوعِجاَر ِهْيَلِإ اﱠنِإَو ِ� ّ ِ اﱠنِإ ْاوُلاَق ٌةَبيِصﱡم مُھْتَباَصَأ اَذِإ َنيِذﱠلا 

156. Të cilët, kur i godet ndonjë e pakëndshme thonë: “Ne 

jemi të All-llahut dhe ne vetëm tek Ai kthehemi”! 

﴾157﴿ 

َنوُدَتْھُمْلا ُمُھ َكِئَلو ُ أَو ٌةَمْحَرَو ْمِھﱢبﱠر نﱢم ٌتاَوَلَص ْمِھْيَلَع َكِئَلو ُ أ 

157. Të tillët janë që te Zoti i tyre kanë bekime e mëshirë 

dhe të tillët janë ata të udhëzuarit në rrugën e drejtë. 

Dëshmorët nuk vdesin 

Këto ajete janë ajetet 151 deri 157 të sures El-Bekare. Ajeti 

i parë i këtyre ajeteve flet rreth profetësisë dhe të 

përkujtuarit e Zotit, kurse ajetet e tjera flasin rreth durimit 

përballë problemeve dhe fatkeqësive si dhe rreth pozitës së 

dëshmorëve. 

Segmentet thelbësore të programit të pejgamberit (a.s.) 

َةَمْكِحْلاَو 

َباَتِكْلا ُمُكُمﱢلَعُيَو ْمُكيﱢكَزُيَو اَنِتاَيآ ْمُكْيَلَع وُلْتَي ْمُكنﱢم لاوُسَر ً ْمُكيِف اَنْلَسْرَأ اَمَك 

﴾151﴿ 

َنوُمَلْعَت ْاوُنوُكَت ْمَل اﱠم مُكُمﱢلَعُيَو 

151. (Sikurse plotësova mirësinë Time ndaj jush) Ashtu siç 

dërguam nga gjiri i juaj të dërguar t’u lexojë ajetet Tona, 

t’ju pastrojë, e t’ju mësojë librin dhe traditën, e edhe t’ju 

mësojë atë që nuk e dinit. 

Ajeti i lartpërmendur shpjegon përmbajtjen kryesore të 

programit të Pejgamberit të Islamit, që njëkohësisht është 

75

programi i të gjithë të Dërguarve të Zotit 6 . Zoti i Madhëruar 

në vazhdim të ajeteve pararendëse, që flasin rreth begative 

të Zotit, robërve të vet iu drejtohet duke iu thënë : 

“Njëra prej begative që iu kemi dhuruar është kjo që ju 

kemi dërguar një të Dërguar nga vetë lloji i juaj me qëllim 

që t’iu udhëzojë”. 

Kjo çështje që i Dërguari është si vetë ne, pra njeri dhe 

nevojat natyrore të Tij janë të ngjashme me nevojat tona 

natyrore, është një çështje shumë e rëndësishme. Pejgamberi 

i cili është nga lloji i jonë, kur vetë Ai i zbaton rregullat dhe 

urdhërat e Zotit, në realitet neve na bën të kuptojmë që ato 

ligje dhe rregulla janë zbatueshme dhe për njerëzimin. Një i 

Dërguar i tillë mund të jetë shembulli më i mirë për 

zbatimin dhe bindjen e urdhrave të Zotit. 

Zoti i Madhëruar në këtë ajet kur’anor programin thelbësor 

të Profetit e ka ndarë në tre pjesë që përbëhen nga: 

1- Artikulimi i ajeteve të Kur’anit nga ana e Tij - 

njerëzimit 

2- Pastrimi i shpirtit 

3- Mësimi 

Këndimi i ajeteve dhe pastrimi i shpirtit: 

Është shumë e qartë që përgjegjësia e parë e Pejgamberit, 

është dhënia e mesazhit hyjnor popullit. Mesazhi i Profetit 

janë ajetet e Zotit, që i Dërguari ia kumtonte ato popullit në 

mënyrë të njëpasnjëshme, dhe në këtë mënyrë ata njiheshin 

me të vërtetat e Zotit dhe rrugën e lumturisë. Këndimi i 

ajeteve Kur’anore dhe njohja e njerëzve me mesazhin e 

Zotit, dhe shenjat e Tij në horizontet dhe në shpirtrat është si 

parakusht ose premisa e dy programeve të rëndësishme pas 

kësaj, premisa e pastrimit të shpirtit dhe nxënies së diturisë. 

6 Ngjashëm me këtë ajet janë dhe tre ajete të tjera. Sure Bekare / 129, 

sure Ali Imran/ 164 dhe sure Xhumua ajeti / 2 

76

Pejgamberi ka ardhur për pastrimin e shpirtrave të njerëzve. 

Domethënia e saktë e shprehjes “pastrimi i shpirtit” është 

“kultivim” ose “edukim”. Ngjashëm me një kopshtar i cili 

është i kujdesshëm dhe i dhembshur ndaj luleve dhe 

pemëve, që gjethet dhe barin e tepërt e heq nga kopshti me 

qëllim që të rriten degët kryesore, i Dërguari i Zotit na 

udhëzon drejt sjelljeve të pëlqyeshme dhe na ndalon nga 

veprat e shëmtuara, derisa të edukohemi, dhe të zhvillohemi 

dhe të përfshihemi në programin e Kur’anit të quajtur 

“Pastrim i shpirtit”. 

Pastrimi i shpirtit është parakusht për nxënien e diturisë 

Pas pastrimit të shpirtit flitet rreth diturisë. Arsyeja e 

përparësisë të pastrimit të shpirtit ndaj diturisë është kjo që 

edukata morale dhe pastrimi i shpirtit është më e 

rëndësishme se dituria. Nëse ka dituri, por pastrimi i shpirtit 

nuk është kryer, kjo dituri është e ngjashme me shpatën e 

cila bie në dorën e një personi të rrezikshëm në gjendje të 

afektuar. Nëse një shkencëtar zbulon sekretet dhe ligjet të 

natyrës, si p.sh. ligjet në lidhje me energjinë e atomit, por 

diturinë e vet ta vendosë në shërbim të kriminelëve dhe nga 

zbulimi i vet shkencor të sajojë bombë të cilën pseudonjerëzit 

arrogantë dhe degjeneruar ta përdorin për zhdukjen 

dhe shfarosjen e njerëzve, shkenca e tij është një shembull i 

diturisë pa pastrimin e shpirtit. 

Sigurisht duhet të kemi një gjë parasysh që kur themi 

“pastrimi i shpirtit është parakusht ndaj diturisë” nuk është 

me këtë kuptim që njeriu mos të shkojë pas diturisë dhe të 

mendojë që unë së pari duhet që të pastrohem për nga ana 

shpirtërore më pas do të arsimohem, por është me këtë 

kuptim që ne duhet të jemi në dijeni se cila është parësore 

prej këtyre dy elementeve pra “morali” dhe “dituria”, dhe në 

realitet cilës prej këtyre dyjave duhet t’i kushtojmë më 

shumë rëndësi dhe kujdes. 

77

Mësimi i Librit dhe urtësisë: 

Përgjegjësia e tjetër e të Dërguarve ka qenë “mësimi i 

diturisë”. Në këtë ajet është përmendur mësimi i “Librit” 

dhe “urtësisë”, si dhe mësimi i atyre gjërave që njerëzit nuk 

janë në dijeni për ato. Fjala libër aludon në vetë Kur’anin e 

Shenjtë, i cili është shpallje dhe mesazh i Zotit të 

Madhëruar, kurse qëllimi nga “urtësia” (El-Hikme) është 

njohja ndaj së vërtetave dhe sekreteve të krijimit, mënyrës 

dhe traditës së drejtë e të jetuarit. Pejgamberi i Zotit është 

detyruar nga ana e Zotit për t’ua mësuar njerëzve Kur’anin, 

Urtësinë dhe Mendjemprehtësinë. Urtësi të cilin Zoti e ka 

sjellë pas “Librit” e ka gjetur manifestimin më të mirë në 

traditën e Profetit të nderuar pra në hadithet e transmetuara, 

sjelljet dhe traditën e tij, dhe mund të bëhet dritë e rrugës në 

jetën tonë, për të kryer veprat tona në mënyrë të denjë dhe 

me kujdes, me vëmendje. 

Më kujtoni Mua që t’iu kujtoj juve 

﴾152﴿ 

ِنوُرُفْكَت َلاَو يِل ْاوُرُكْشاَو ْمُكْرُكْذَأ يِنوُرُكْذاَف 

152. Pra ju më kujtoni Mua (me adhurime), Unë ju kujtoj 

juve (me shprëblime). Më falënderoni e mos Më mohoni. 

Zoti i Madhëruar me anë të këtij ajeti nga ne dëshiron që ta 

kujtojmë Atë, që dhe Ai të na kujtojë neve, gjithashtu nga ne 

ka dashur që ta falënderojmë Atë dhe mos të jemi 

mosmirënjohës ndaj Tij. Cila është domethënia e drejtë e 

“dhikrit” (përmendjes së Zotit)? Vallë me dhikr a 

nënkuptojmë vetëm “përmendjen me gojë” ose gjithashtu 

kujtimin e Tij (Zotit) me zemër dhe të sjellët në shoqëri me 

kujtimin e pranisë së Zotit? Nëse Atë e përmendim vetëm 

gojarisht, dhe nga ana tjetër bëjmë mëkate, bëhet e qartë që 

nuk e kemi kujtuar Atë, për arsye se nëse do e kishim 

78

kujtuar Atë dhe zemra jonë do ishte gjithnjë me Atë do ishte 

e pamundur që të kryenim ndonjë mëkat. Zoti nga ne 

dëshiron që të kujtojmë Atë derisa dhe Ai të jetë me ne. 

Qëllimi i ajetit është kjo që nëse ne do e kujtojmë Zotin, 

zemrën ta ndriçojmë me përmendjen e Zotit, dhe të 

qëndrojmë larg mëkatit e veprave të këqija, atëherë Zoti do 

të na udhëzojë dhe ndihmojë neve, do na i pranojë lutjet si 

dhe do të përfitojmë nga begatitë dhe Mëshira e Tij të 

posaçme. 

Ndihma nga durimi dhe namazi 

﴾153﴿ 

َني ِ رِباﱠصلا َعَم َ ّﷲ ﱠنِإ ِةَلاﱠصلاَو ِ رْبﱠصلاِب ْاوُنيِعَتْسا ْاوُنَمآ َنيِذﱠلا اَھﱡيَأ اَي 

153. O ju që keni besuar, kërkoni ndihmë me durim e me të 

falur, se vërtet All-llahu është me durimtarët. 

Çfarë duhet bërë që gjithnjë të kujtojmë Zotin dhe të mos 

kryejmë mëkate? Zoti i Madhëruar na urdhëron që të 

mbështetemi dhe marrim ndihmë prej durimit dhe namazit. 

Pra nëse përballeni me ndonjë vështirësi të jeni të 

kujdesshëm dhe mos e humbisni kontrollin, duroni, të jeni të 

fortë, të qëndrueshëm dhe të rezistoni ndaj ngjarjeve, 

ndodhive dhe vështirësive. Merrni ndihmë dhe nga namazi, 

për arsye se kur drejtoheni nga Zoti dhe e thërrisni Atë, dhe 

kërkoni ndihmë nga Ai, ky kujdes i juaj ndaj Zanafillës dhe 

Burimit të krijimit, do ta shtojë besimin dhe 

qëndrueshmërinë tuaj. 

Namazi do të iu japë më shumë durim. Duroni sepse Zoti 

është me durimtarët, për arsye se në durim provohet besimi i 

besimtarit. Durimi është sheshi i dhënies si provimit për 

besim. 

79

Dëshmorët janë të gjallë 

﴾154﴿ 

َنوُرُعْشَت ﱠلا نِكَلَو ءاَيْحَأ ْلَب ٌتاَوْمَأ ِ ّﷲ ِليبَس يِف ُلَتْقُي ْنَمِل ْاوُلوُقَت َلاَو 

154. E për ata që u mbytën në rrugën e All-llahut mos thoni: 

“Janë të vdekur”, Jo, ata janë të gjallë, por ju nuk e kuptoni 

(gjallërinë e tyre). 

Duroni në rrugën e Zotit dhe përgatituni për luftën në 

rrugën e Zotit dhe rënien dëshmorë. Në kohën kur ju ecni në 

rrugën e besimit, Islamit, dhe drejtësisë dhe ngrini flamurin 

e luftimit me politeistët dhe zullumqarët, armiku përpiqet që 

t’iu sulmojë në çdo anë, dhe të luftojë me ju. Besimtarët, në 

këtë luftë luftojnë si trima, dhe disa prej tyre me guxim 

rrëzohen për tokë, mbështillen me dhe e gjak dhe bien 

dëshmorë. Mos mendoni që këta dëshmorë kanë vdekur dhe 

janë zhdukur, jo ata janë të gjallë përjetësisht. Ata 

sakrifikojnë shpirtin e tyre në rrugën e Zotit, pra kanë hequr 

dorë prej çdo gjëje; Zoti atyre iu ka dhuruar jetë të 

përjetshme dhe shpirtin e tyre e ka lartësuar pranë Vetes. 

Pa dyshim ne duke qenë të kufizuar nga bota natyrore dhe 

ndjenjave nuk jemi në gjendje që të perceptojmë pozitën e 

lartë të dëshmorëve dhe jetën e përjetshme të tyre, por mund 

të kuptojmë që nëse një popull beson që dëshmorët janë 

përjetësisht të gjallë tek Zoti i Madhëruar do të bënin shumë 

durim, do të tregonin qëndrueshmëri dhe rezistencë përballë 

armikut. 

80

Vështirësitë janë sprovë për ne 

ِتاَرَمﱠثلاَو ِسُفنلأاَو ِلاَوَمَلأا َنﱢم صْقَنَو ٍ عوُجْلاَو ِ ْفوَخْلا َنﱢم ٍءْيَشِب ْمُكﱠنَوُلْبَنَلَو 

﴾155﴿ 

َنيرِباﱠصلا ِ رﱢشَبَو ِ 

155. Ne do t’ju sprovojmë me ndonjë frikë, me uri, me 

ndonjë humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po 

ti jepju myzhde durimtarëve. 

﴾156﴿ 

َنوعِجاَر ِهْيَلِإ اﱠنِإَو ِ� ّ ِ اﱠنِإ ْاوُلاَق ٌةَبيِصﱡم مُھْتَباَصَأ اَذِإ َنيِذﱠلا 

156. Të cilët, kur i godet ndonjë e pakëndshme thonë: “Ne 

jemi të All-llahut dhe ne vetëm tek Ai kthehemi”! 

﴾157﴿ 

َنوُدَتْھُمْلا ُمُھ َكِئَلو أ 

ُأَو ٌةَمْحَرَو ْمِھﱢبﱠر نﱢم ٌتاَوَلَص ْمِھْيَلَع َكِئَلو ُ◌ 

157. Të tillët janë që te Zoti i tyre kanë bekime e mëshirë 

dhe të tillët janë ata të udhëzuarit në rrugën e drejtë. 

Ajetet e lartpërmendura flasin rreth durimit, 

qëndrueshmërisë dhe pozitës së durimtarëve. Në ajetin e 

parë nga këto tre ajete, Zoti i Madhëruar thotë: 

“Ne do iu sprovojmë me vështirësi. Vështirësi të tilla si: 

Uria dhe skamja, frika dhe pasiguria, dëme materiale dhe 

njerëzore, këto janë për të iu sprovuar juve, dhe Ti o i 

Dërguar përgëzoi durimtarët dhe të qëndrueshmit karshi 

këtyre vështirësive dhe sprovave nga ana e Zotit.” 

Në ajetin pasardhës, Zoti i Madhëruar përmend një shenjë të 

veçantë për durimtarët karshi ngjarjeve, dhe ajo është besimi 

në maksimën “Ne jemi prej Zotit (i takojmë Atij) dhe tek Ai 

do të kthehemi” “innellahe ue inne ilejhi raxhiunë”. Në 

ajetin e tretë Zoti i Madhëruar flet rreth pozitës së këtyre 

besimtarëve të qëndrueshëm dhe durimtarë dhe pohon që ata 

81

i pret bekimi dhe mëshira e Zotit - krijuesit të tyre, këta janë 

ata të cilët janë në rrugën e drejtë. 

Në përshkrimin e këtyre ajeteve është e nevojshme që të 

flasim pak më shumë rreth dy çështjeve të rëndësishme; 

njëra çështje është rreth “sprovës së Zotit” e tjetër rreth 

maksimës “Ne jemi prej Zotit (i takojmë Atij) dhe tek Ai do 

të kthehemi” “Innallahe ue inna ilejhi raxhiunë”. 

Pse Zoti na sprovon: 

Ashtu siç e vërejtëm dhe në këto ajete Zoti i Madhëruar 

thotë: “Ne do iu vëmë në sprovë.” Me të vërtetë a nuk është 

Zoti në dijeni për rezultatin e sprovimit që me anë të cilit 

dëshiron që të na sprovojë neve? Është evidente që Ai për 

çdo gjë është në dijeni, dhe qëllimi i Tij nga sprova jonë 

është një gjë plotësisht tjetër. Ai dëshiron që të na sprovojë 

neve me qëllim që ne ta njohim më mirë vetveten tonë. 

Ashtu sikur që pjesa dërmuese e mësuesve janë në dijeni për 

rezultatin e provimit të nxënësve të tyre, por megjithëkëtë iu 

bëjnë provim atyre me qëllim që vetë ata nxënësit të njihen 

me gjendjen e tyre, ku janë dobët dhe ku janë mirë në 

mësime. 

Sprova është rrafshina e veprës. Njeriu derisa nuk vepron 

nuk bëhet e njohur masa dhe grada e vërtetë e besimit të tij. 

Ashtu sikur që teoritë shkencore duhet verifikuar në 

laborator me anë të eksperimentit për të përcaktuar saktësinë 

e vërtetësinë e tyre, besimi gjithashtu duhet të vihet në 

sprovë në “laboratorin” e vështirësive dhe ekzaminimeve 

praktike të jetës për të verifikuar vlerën e shkallën e tij. 

Njeriu shpeshherë pretendon se beson në Zot, por nëse në 

rrafshinën e praktikës i përmbahet mësimeve të fesë dhe 

qëndron përballë vështirësive dhe nuk dorëzohet, atëherë 

kuptohet që besimi i tij nuk është vetëm me fjalë por në të 

vërtetë besimi i tij ka rrënjët në zemër. 

Sprova të tilla si lufta me agresorin që i kërcënon 

myslimanët, vështirësitë dhe fatkeqësitë si skamje, uri, frikë 

82

dhe druajtje, humbjet në pasuri dhe në njerëz që linden si 

rrjedhojë e këtyre konsistojnë në rrafshinën e ekzaminimit, 

në të cilin dallohen besimtarët e vërtet nga myslimanët në 

fjalë. Në këtë sprovë çdo kush është i aftë për t’i dhënë vetes 

notën kaluese ose të dështojë. Ndonjëherë ndodhë që mund 

t’i jepet rasti i dytë. Këta janë ata persona të cilët një herë 

kanë ngelur në provim dhe janë vënë në dijeni për gjendjen 

e tyre të dobët, dhe, sipas terminologjisë fetare janë 

“penduar”, dhe janë në orvatje që të përforcojnë besimin e 

tyre. Për këtë ata veten e vënë dhe një herë tjetër në provim 

dhe ekzaminim. 

Cila është domethënia e shprehjes “innallahe ue inna 

ilejhi raxhiunë”? 

Kush janë “sabirinët” (durimtarët) që Zoti i ka përgëzuar 

ata? Cilët janë ata të cilët i qëndrojnë përballë armikut, 

vështirësive e fatkeqësive dhe nuk i dorëzohet armikut si 

dhe nuk devijohen? Kur’ani i Madhëruar thotë këta janë ata 

të cilët kur i godet ndonjë dëm e papritur thonë: “Inna lilthi 

ue inna ilejhi raxhiunë”, që do të thotë “Ne jemi të Allahut 

dhe ne te Ai po kthehemi”. Qëllimi i kësaj shprehje nuk 

është ajo që këtë shprehje ta përmendim vetëm gojarisht, por 

ky është besimi dhe bindja e tyre. Tani lind pyetja: Çfarë 

kuptimi ka besimi në maksimën “innallahe ue inna iljhi 

haxhiun” që i jep njeriut durim dhe qëndrueshmëri? 

Përgjigjja është kjo që, ai i cili e pohon që çdo gjë që e 

posedon e ka nga ana e Zotit dhe deklaron “Ne jemi të 

Allahut” në realitet e ka kuptuar që njeriu në këtë botë 

realisht nuk është pronar i asnjë gjëje, dhe pronësi të tilla si 

pasuria, jeta, dhe fëmija janë pronësi vetëm në mënyrë 

konvencionale dhe në realitet pronari i vërtet është Zoti. 

Është evidente, kur njeriu arrin të kuptojë që atë që e 

posedon i përket Zotit dhe jo atij, ai nuk brengoset nëse 

pasurinë dhe shpirtin e vet e flijon në rrugën e Zotit, për 

83

arsye se këto gjëra i përkasin vetë Zotit dhe ai i ka dhënë në 

rrugën e Tij, pra i ka kthyer në pronarin e vërtet të tyre. 

Gjithashtu ai i cili këtë botë e quan të përkohshme, të 

kalueshme dhe vëren që fundi i të gjithë neve është i njëjtë 

dhe ne me anë të vdekjes do të kthehemi tek Zoti, beson 

sinqerisht në atë që çdo gjë që në këtë botë e ka dhuruar për 

hir të Zotit, në realitet nuk e ka humbur, për arsye se ai do të 

kthehet tek Zoti, dhe do të shpërblehet nga Ai. Ky fakt është 

potencuar dhe në ajetin e tretë që ata i pret bekimi dhe 

mëshira e Zotit të tyre. Këta janë ata të cilët janë në rrugë të 

drejtë. Po ky është sekreti i durimit dhe qëndrimit të 

durimtarëve dhe ashtu siç e vërejtëm dhe në këto ajete që: 

“Siç ju kemi dërguar një profet nga mesi i juaj, t’iu lexojë 

ajetet tona dhe t’ju pastrojë e t’iu mësojë Librin dhe 

urtësinë dhe t’iu mësojë atë çka nuk e keni ditur. Më kujtoni 

ju Mua, t’ju kujtoj edhe unë dhe më falënderoni edhe mos 

mohoni! O Besimtarë, kërkoni ndihmë për vete duke duruar 

dhe duke kryer faljen! Allahu pa dyshim është me 

durimtarët. Dhe mos thuani për ata që janë vrarë në rrugën 

e Allahut “janë të vdekur”! Përkundrazi, ata janë të gjallë, 

por ju nuk e dini. 

84

Ajete nga sureja El – Kijame 

85

ِميِحﱠرلا ِنَم ْحﱠرلا ِ ﱠﷲ ِمْسِب 

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, 

Mëshirëbërësit! 

1. Betohem në ditën e kijametit; 

86 

. 2 ﴾ ﴿ 

﴾1﴿ 

2. Betohem në shpirtin që është shumë qortues! 

ِةَماَيِقْلا ِمْوَيِب ُمِسْق ُ أ ا 

ِةَماﱠوﱠللا ِسْفﱠنلاِب ُمِسْق ُ أ َ 

لاَو 

﴾3﴿ 

ُهَماَظِع َعَمْجَن نﱠلَأ ُناَسنِ لإا ْ ُبَسْحَي 

3. A mendon njeriu se nuk do t’i tubojmë eshtrat e tij? 

﴾4﴿ 

ُهَناَنَب َيﱢوَسﱡن نَأ ىَلَع َنيرِداَق ِ ىَل َ◌ب 

4. Po, do t’ia tubojmë! Duke qenë se Ne jemi të zotët t’ia 

rikrijojmë si kanë qenë edhe majat e gishtave të tij! 

﴾5﴿ 

ُهَماَمَأ َرُجْفَيِل ُناَسنِ ْ 

لإا ُدي ِ رُي ْلَب 

5. Por, njeriu dëshiron të vazhdojë edhe më tej në mëkate. 

﴾6﴿ 

:6. Andaj edhe pyet: “Kur është dita e kijametit?” 

:7. E, kur të merren sytë (të parët)? 

ِةَماَيِقْلا ُمْوَي َناﱠيَأ ُلَأْسَي 

﴾7﴿ 

ُرَصَبْلا َق ِ رَب اَذِإَف

:8. E të zëhet hëna (errësohet), 

:9. Dhe të bashkohen dielli e hëna. 

87 

﴾10﴿ 

﴾9﴿ 

:10. Atë ditë njeriu do të thotë: “Nga të iket!” 

11. Jo, nuk ka strehim! 

:12. Atë ditë vetëm te Zoti yt është caku! 

﴾13﴿ 

﴾8﴿ 

ُرَمَقْلا َفَسَخَو 

ُرَمَقْلاَو ُسْمﱠشلا َعِمُجَو 

ﱡرَفَمْلا َنْيَأ ٍذِئَم ْوَي ُناَسنِ ْ 

لإا ُلوُقَي 

﴾12﴿ 

﴾11﴿ 

َرَزَو لا َ لاَك ﱠ 

ﱡرَقَتْسُمْلا ٍذِئَمْوَي َكﱢبَر ىَلِإ 

َرﱠخَأَو َمﱠدَق اَمِب ٍذِئَم ْوَي ُناَسنِ ْ 

لإا ُ أﱠبَنُي 

13. Atë ditë njeriu do të njihet me atë që çoi para dhe me atë 

që la prapa. 

﴾14﴿ 

:14. Po njeriu është dëshmitar i vetvetes. 

:15. Edhe nëse i paraqet arsyetimet e veta 

ٌةَريِصَب ِهِسْفَن ىَلَع ُناَسنِ ْ 

لإا ِلَب 

﴾15﴿ 

ُهَريِذاَعَم ىَقْلَأ ْوَلَو

Gjyqi në botë dhe gjyqi brenda nesh 

Surja Kijamet është një prej sureve të pjesës 29 të Kur’anit 

të Madhëruar, e cila ka zbritur në Mekke dhe përmban ajete 

të shkurtra. Vetë surja, gjithashtu, pothuajse e shkurtër, 

gjithsej ka 40 ajete, që me përjashtim të katër ajeteve, e 

gjithë surja flet rreth çështjes së Kijametit (Ditës së 

Gjykimit) dhe Botës tjetër. Këtu do të shpjegojmë 15 ajetet e 

para të kësaj sureje. 

Ndërgjegjja; kijameti brenda njeriut 



1. Betohem në ditën e kijametit; 

88 

. ﴾2﴿ 

﴾1﴿ 

2. Betohem në shpirtin që është shumë qortues! 

ِةَماَيِقْلا ِمْوَيِب ُمِسْق ُ أ ا 

ِةَماﱠوﱠللا ِسْفﱠنلاِب ُمِسْق ُ أ َ 

لاَو 

﴾3﴿ 

ُهَماَظِع َعَمْجَن نﱠلَأ ُناَسنِ لإا ْ ُبَسْحَي 

3. A mendon njeriu se nuk do t’i tubojmë eshtrat e tij? 

﴾4﴿ 

ُهَناَنَب َيﱢوَسﱡن نَأ ىَلَع َني ِ رِداَق ىَلَب 

4. Po, do t’ia tubojmë! Duke qenë se Ne jemi të zotët t’ia 

rikrijojmë si kanë qenë edhe majat e gishtave të tij! 

Zoti i Madhëruar në Kur’an, me qëllim që ta tërheqë njeriun 

ndaj rëndësisë së disa prej ndodhive dhe të vërtetave, 

ndonjëherë fjalën e vet e ka filluar me betim në ata

fenomene që në opinionin e njeriut janë të rëndësishme (ose 

Kur’ani dëshiron që t’ia përmendi njeriut rëndësinë e tyre) 

dhe është betuar në natën dhe ditën, hënën dhe diellin dhe 

agimin. Në fillim të kësaj sureje Zoti i Madhëruar është 

betuar në dy fenomene shumë të rëndësishme që njëra është 

“kijameti” dhe tjetra “në shpirtin që e qorton veten”. 

Rëndësia e kijametit është e qartë për të gjithë ne, për arsye 

se fati i së ardhmes sonë dhe fundi i veprimtarisë së secilit 

njeri bëhet i njohur në kijamet. Por është e nevojshme që të 

flasim pak rreth shprehjes “në shpirtin që veten e qorton” në 

mënyrë që të kuptojmë arsyen e ardhjes së këtyre dy 

shprehjeve “kijameti dhe në shpirtin që veten e qorton” 

pranë njëri-tjetrit. 

Gjatë jetës, secilit nga ne, i ka ndodhur që të ketë kryer 

ndonjë mëkat ose bërë ndonjë faj dhe të jetë bërë pishman 

për ato që ka kryer në mënyrë që të qortojmë veten tonë, dhe 

t’i drejtohemi vetes me “pse e kam kryer këtë vepër” ose 

“ç’ishte kjo që bëra” ose “mos ta kisha kryer këtë vepër”. 

Vallë, a e keni pyetur veten ndonjëherë që me ç’lidhet kjo 

ose kush është kjo fuqi që na qorton neve? A na ka bërë 

përshtypje ky realitet që brenda nesh ekziston një fuqi që na 

qorton dhe i shqyrton veprat tona? Kur’ani i Madhëruar këtë 

e quan “shpirt që e qorton veten” dhe na tërheq vërejtjen 

duke u betuar në atë. 

Tani lind pyetja: 

Pse vallë Zoti i Madhëruar betimin në kijamet dhe shpirtin 

që e qorton veten e ka përmendur menjëherë njëra pas 

tjetrës? 

Përgjigjja është që Kur’ani dëshiron që të na bëjë të 

kuptojmë që secili nga brenda vetes kemi një gjyq që kryen 

po atë punën e kijametit. Ky gjyq që ne e quajmë 

“ndërgjegje” na e bën të qartë që e mira dhe e keqja 

ndryshojnë nga njëra – tjetra. E mira është më e mirë se e 

keqja. Vepra e mirë meriton që të lavdërohet, kurse vepra e 

keqe meriton që të qortohet. Pra ashtu sikur që brenda vetes 

sonë ekziston një gjyq, në botën tonë gjithashtu ekziston një 

89

gjyq ngjashëm me gjyqin brenda vetes që i shqyrton veprat e 

tona të mira dhe të këqija, dhe ky është po ai Kijameti. 

Madje edhe majat e thonjve të gishtërinjve të tu: Një ditë 

një prej politeistëve i cili ishte mohues i Kijametit, erdhi në 

prani të Pejgamberit dhe iu drejtua Atij me fjalët si është e 

mundur që të mblidhen përsëri eshtrat tanë duke pasur 

parasysh që ata kalben pas vdekjes? Si është e mundur 

ndodhia e Kijametit dhe kur do të ndodhë Kijameti? Këtu 

ishte që ajetet e lartpërmendura i zbritën të Dërguarit që : A 

mendon njeriu që ne nuk do t’i tubojmë (përsëri) eshtrat e 

tij? 

Po, si jo! Ne kemi mundësi të rikrijojmë edhe majat e 

thonjve të gishtërinjve të tij”. Kur’ani thotë jo vetëm eshtrat 

do t’i mbledhim përsëri, por madje dhe majat e thonjve të 

gishtërinjve po me ato lidhje që ekzistojnë në mes të çdo 

gishti me gishtin tjetër në formë të përshtatshme, ata gishta 

që njeriu me ndihmën e tyre ka marrë penën në dorë dhe ka 

filluar që të shkruajë, dhe kështu ka lindur shkenca dhe 

kultura, me anë të tyre ka krijuar industrinë dhe artin, po, 

dhe ata do të rikrijohen. Madje majat e thonjve të secilit 

njeri po me ato përmasat dhe veçoritë që ka do të sillen 

sërish në ekzistencë. 

Dëshira për të kryer mëkat dhe abuzim bëhet shkak e 

justifikimit të sjelljes së gabuar 

90 

﴾5﴿ 

ُهَماَمَأ َرُجْفَيِل ُناَسنِ ْ 

لإا ُدي ِ رُي ْلَب 

5. Por, njeriu dëshiron të vazhdojë edhe më tej në mëkate. 

﴾6﴿ 

:6. Andaj edhe pyet: “Kur është dita e kijametit? 

ِةَماَيِقْلا ُمْوَي َناﱠيَأ ُلَأْسَي

Në dy ajetet e lartpërmendura Zoti i Madhëruar thotë që 

arsyeja e mohimit të ringjalljes dhe ditës së Kijametit është 

kjo që njeriu dëshiron që të vazhdojë me kryerjen e 

mëkateve dhe abuzimin, dhe është në dijeni që nëse beson 

në Ditën e Kiametit, tjetër nuk është i lirë që të kryejë çdo 

lloj vepre sipas dëshirës së vet. Mu për këtë është mohues i 

Kijametit dhe pyet me skepticizëm kur do të ndodhi Dita e 

Kijametit që ju thoni? Është evidente që nëse një personi të 

tillë i themi që Kijameti do të ndodhë pas dhjetë milionë 

vitesh të tjera, përsëri nuk do të besojë, dhe do pohojë unë 

s’mund të besoj derisa nuk kalojën dhjetë milionë vite dhe të 

evidentohet e vërteta e kësaj fjale. Në të vërtetë ai me anë të 

kësaj fjale është duke justifikuar veten dhe dëshiron që të 

distancohet prej besimit në Ringjalljen. Kotë pyet kur do të 

ndodhë Kijameti, përndryshe ai brenda shpirtit të vet ka një 

ndërgjegje që ia bën të qartë atij që nuk duhet të kryesh 

mëkate, dhe duhet të jesh në dijeni që do të shpërblehesh për 

secilën vepër të mirë dhe do të ndëshkohesh për cedilën 

vepër të keqe. Gjithashtu ai është në dijeni që Zoti i cili e ka 

krijuar një herë njeriun, mundet që ta ringjalli atë dhe një 

herë tjetër në Ditën e Kiametit. Por duke parasysh faktin që 

nuk dëshiron që të heqë dorë nga mëkati, e mohon 

Kijametin me qëllim që të jetë i “lirë” për të vepruar si të 

dëshirojë dhe në bazë të dëshirës vetjake pa qarë kokën për 

pasojat. 

Ku është vendstrehimi? 

:7. E, kur të merren sytë (të parët)? 

:8. E të zëhet hëna (errësohet), 

91 

﴾7﴿ 

8 ﴾ ﴿ 

ُرَصَبْلا َق ِ رَب اَذِإَف 

ُرَمَقْلا َفَسَخَو

:9. Dhe të bashkohen dielli e hëna. 

92 

10 ﴾ ﴿ 

﴾9﴿ 

:10. Atë ditë njeriu do të thotë: “Nga të iket!” 

ُرَمَقْلاَو ُسْمﱠشلا َعِمُجَو 

ﱡرَفَمْلا َنْيَأ ٍذِئَم ْوَي ُناَسنِ ْ 

لإا ُلوُقَي 

Në ajetet e lartpërmendura Kur’ani e përmend gjendjen e 

disa prej njerëzve në ditën e Kijametit dhe në përgjigje të 

atyre që mohojnë Kiametin dhe sjellin justifikime ndaj tij e 

nuk dorëzohet ndaj kësaj të vërtete që njeriu, shoqëria dhe 

kjo botë kanë llogari, po thotë që pa dyshim dita që nga 

frika do t’iu zhduket të parët, do të errësohet hëna, do të 

bashkohet dielli e hëna do të arrijë. Në një ditë të tillë njeriu 

do të shohë veten para Zotit dhe para gjyqit të tij, atëherë do 

të pranojë Kijametin dhe do të pyesë “nga të ikët”. 

Jo s’ka vendstrehim 

11. Jo, nuk ka strehim! 

:12. Atë ditë vetëm te Zoti yt është caku! 

12 ﴾ ﴿ 

﴾11﴿ 

َرَزَو لا َ لاَك ﱠ 

ﱡرَقَتْسُمْلا ٍذِئَمْوَي َكﱢبَر ىَلِإ 

ْوَي ُناَسنِ لإا ْ ُ ﴾13﴿ 

َرﱠخَأَو َمﱠدَق اَمِب ٍذِئَم أﱠبَنُي 

13. Atë ditë njeriu do të njihet me atë që çoi para dhe me atë 

që la prapa.

Nëse njeriu në këtë botë imagjinon që mund të gjejë 

vendstrehim, duhet të dijë që në Kijamet nuk ekziston 

vendstrehim. 

Kijameti nuk është një gjyq që njeriu mund ta shtyjë atë ose 

të marrë avokat për vete që të preferojë të vërtetën ndaj jo së 

vërtetës ose jo të vërtetën ndaj së vërtetës. Njeriu në atë botë 

në Ditën e Gjykimit do t’i shohë veprat e veta që i ka kryer 

në këtë botë, atje s’është vendi i mohimit dhe refuzimit, atë 

ditë dora, këmba, gjuha, syri dhe veshi i tij do të pohojnë se 

çfarë kanë vepruar në këtë botë. Atë ditë që të gjithë njerëzit 

janë para Zotit dhe janë të vendosur në vendet e tyre, dhe 

secili njeri i vëren veprat e mira dhe të këqija që i ka kryer 

në këtë botë, madje do të shohin dhe pasojat e atyre veprave 

që nuk i kanë vërejt në këtë botë. Si p.sh: Nëse ndonjëri ka 

ndërtuar një spital ose një shkollë, ka themeluar një 

bibliotekë ose universitet që njerëzit kanë përfituar prej tyre, 

ose ka shkruar ndonjë libër që pas vdekjes së tij e kanë 

lexuar njerëzit të tjerë dhe e kanë shfrytëzuar atë, ose ka 

edukuar fëmijë të merituar që pas tij kanë shërbyer e 

kontribuar popullit, ato vepra me dobinë që kanë sjellë pas 

vdekjes së tij gjithashtu do t’i vërejë në llogarinë e vet. Edhe 

përkundrazi nëse pas vetes ka lënë vepra dhe pasoja që janë 

bërë shkak e vuajtjes dhe devijimit të popullit, do të shohë 

ndëshkimin e tyre. 

Çdo kush veten, veten e njeh më së miri 

93 

﴾14﴿ 

14. Po njeriu është dëshmitar i vetvetes. 

ٌةَريِصَب ِهِسْفَن ىَلَع ُناَسنِ 

لإا ْ ِل َ◌ب 

﴾15﴿ 

ُهَريِذاَعَم ىَقْلَأ ْوَلَو

15. Edhe nëse i paraqet arsyetimet e veta 

Po, kur njeriut i paraqiten veprat e veta dhe arrin koha e 

dhënies së ndëshkimit për veprat e shëmtuara dhe dhunën që 

ka bërë, do të sjelli justifikime dhe arsyetime të kota. Atje ai 

do të përpiqet që ta shpëtojë veten nga përgjegjësia e 

veprave të veta. Kur’ani i Madhëruar thotë që njeriu është në 

dijeni për atë që ka kryer. Ai është i ndërgjegjshëm rreth 

gjendjes së vet. E njeh vetveten dhe është në dijeni për 

faktin se përpara Zotit asnjë justifikim s’ka dobi dhe nuk do 

të pranohet, ashtu sikur që në këtë botë njeriu e njeh shumë 

mirë veten dhe nuk mundet që të sjellë justifikime para 

ndërgjegjes së vet. 

94

Ajete nga suret Beled dhe Humeze 

95


Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, 

Mëshirëbërësit! 

1. Betohem në këtë qytet 

. :2. E ti je që gjendesh në këtë qytet! 

96 

﴾2﴿ 

﴾1﴿ 

3. Betohem në prindin dhe në atë që lind prej tij! 

﴾4﴿ 

ِدَلَبْلا اَذَھِب ُمِسْق ُ أ َ 

لا 

ِدَلَبْلا اَذَھِب ﱞلِح َتنَأَو 

﴾3﴿ 

َدَلَو اَمَو ٍدِلاَوَو 

ٍدَبَك يِف َناَسنِ ْ 

لإا اَنْقَلَخ ْدَقَل 

:4. Vërtet, Ne e krijuam njeriun në vështirësi të 

njëpasnjëshme. 

﴾5﴿ 

ٌدَحَأ ِهْيَلَع َرِدْقَي نﱠل نَأ ُبَسْحَيَأ 

5. A mendon ai, se atë nuk mund ta mposhtë askush? 

﴾6﴿ 

:6. E thotë: “Unë kam shpenzuar shumë pasuri!” 

﴾7﴿ 

اًدَبﱡل ً 

لااَم ُتْكَلْھَأ ُلوُقَي 

ٌدَحَأ ُهَرَي ْمﱠل نَأ ُبَسْحَيَأ

:7. A mendon ai se atë askush nuk e ka parë? 

:8. A nuk i dhamë Ne atij dy sy? 

9. Edhe gjuhë e dy buzë? 

10. Dhe i sqaruam atij për të dy rrugët. 

97 

﴾8﴿ 

ِنْيَنْيَع ُهﱠل لَعْجَن ْمَلَأ 

﴾9﴿ 

﴾10﴿ 

ِنْيَتَفَشَو اًناَسِلَو 

ِنْيَدْجﱠنلا ُهاَنْيَدَھَو 

﴾11﴿ 

َةَبَقَعْلا 

َمَحَتْقا لاَف َ 

:11. E ai nuk u hodh në përpjetëzen (rrugë e vështirë - 

qafëmalit). 

﴾12﴿ 

ُةَبَقَعْلا اَم َكاَرْدَأ اَمَو 

12. E ç’gjë të mësoi ty se ç’është Akabe (rruga e vështirë)? 

13. Eshtë lirimi i një skllavi, 

﴾13﴿ 

ٍةَبَقَر ﱡكَف 

﴾14﴿ 

ٍةَبَغْسَم يِذ ٍم ْوَي يِف ٌماَعْطِإ ْوَأ 

:14. Ose dhënia e ushqimit në kohën kur mbretëron uria: 

﴾15﴿ 

ٍةَبَرْقَم اَذ اًميِتَي

15. Ndonjë jetimi që është i afërt, 

98 

﴾16﴿ 

16. Ose ndonjë të varfëri që e ka molisur varfëria. 

ٍةَبَرْتَم اَذ اًنيِكْسِم ْوَأ 

﴾ 17﴿ 

ِةَمَحْرَمْلاِب اْوَصاَوَتَو رْبﱠصلاِب ِ اْوَصاَوَتَو اوُنَمآ َنيِذﱠلا 

َنِم َناَك ﱠمُث 

17. E pastaj të bëhej prej atyre që besuan, që këshilluan 

njëri-tjetrin për durim dhe që këshilluan për mëshirë (për 

ndihmë). 

﴾18﴿ 

18. Të tillët janë të zotët e anës së djathtë. 

﴾19﴿ 

ِةَنَمْيَمْلا ُباَحْصَأ َكِئَلْو ُ أ 

ِةَمَأْشَمْلا ُباَحْصَأ ْمُھ اَنِتاَيآِب اوُرَفَك َنيِذﱠلاَو 

19. Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të 

të majtës. 

20. Kundër tyre është zjarri i mbyllur. 

﴾20﴿ 

ٌةَدَص ْؤﱡم ٌراَن ْمِھْيَلَع 

﴾1﴿ 

ٍةَزَمﱡل ٍةَزَمُھ ﱢلُكﱢل 

ٌلْيَو 

1. Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit), 

﴾2﴿ 

ُهَدﱠدَعَو ً 

لااَم َعَمَج يِذﱠلا

2. Që ka tubuar pasuri dhe që atë e ruan të mos i pakësohet 

99 

﴾3﴿ 

ُهَدَلْخَأ ُهَلاَم ﱠنَأ ُبَسْحَي 

3. E mendon se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm. 

﴾4﴿ 

ِةَمَطُحْلا يِف ﱠنَذَبنُيَل ﱠ 

لاَك 

4. Jo, të mos mendojë ashtu! Se ai patjetër do të hidhet në 

Hutame. 

5. E çka din ti se ç’është Hutame? 

6. Eshtë zjarri i All-llahut i ndezur fort. 

7. Që depërton deri në loçkë të zemrës. 

8. Ai i mbyll ata, ua zë frymën. 

﴾5﴿ 

﴾7﴿ 

ُةَمَطُحْلا اَم َكاَرْدَأ اَمَو 

﴾6﴿ 

ُةَدَقوُمْلا ِ ﱠﷲ ُراَن 

ِةَدِئْفَ ْ 

لأا ىَلَع ُعِلﱠطَت يِتﱠلا 

﴾8﴿ 

ٌةَدَص ْؤﱡم مِھْيَلَع اَھﱠنِإ 

﴾9﴿ 

9. Ata janë të lidhur në pranga të njëpasnjëshme 

ٍةَدﱠدَمﱡم ٍدَمَع يِف

Pasanikët mendjemëdhenj dhe arrogantë 

Ajetet e lartpërmendura janë ajetet e sures Beled dhe sures 

Humeze. Që të dyja këto sure kanë zbritur në Mekke dhe si 

suret e tjera të Mekkës kanë ajete të shkurtra. Ajetet e sureve 

që kanë zbritur në Mekke i përkasin viteve të para të 

misionit të Dërguarit të Zotit, dhe shumica e tyre flasin rreth 

parimeve të besimit si monoteizmi, ringjallja, dhe vlerat 

morale të besimtarëve dhe myslimanëve. Këto ajete kanë për 

qëllim që në fillim të përhapjes së Islamit të formojnë një 

brez shembullor prej besimtarëve me qëllim që ata të jenë të 

aftë për të vepruar në bazë të parimeve islame e për të 

krijuar një shoqërie islame me qeveri islame. 

Së pari do të flasim rreth sures Beled 

Njeriu është krijuar në vështirësi dhe vuajtje 

1. Betohem në këtë qytet 

2. E ti je që gjendesh në këtë qytet! 

100 

﴾2﴿ 

﴾1﴿ 

3. Betohem në prindin dhe në atë që lind prej tij! 

﴾4﴿ 

ِدَلَبْلا اَذَھِب ُمِسْق ُ أ َ 

لا 

ِدَلَبْلا اَذَھِب ﱞلِح َتنَأَو 

﴾3﴿ 

َدَلَو اَمَو ٍدِلاَوَو 

ٍدَبَك يِف َناَسنِ ْ 

لإا اَنْقَلَخ ْدَقَل

4. Vërtet, Ne e krijuam njeriun në vështirësi të 

njëpasnjëshme. 

Kjo sure ashtu si sureja Kijamet fillon me betim. Zoti i 

Madhëruar me anë të kësaj dëshiron që të na tërheqë 

vëmendjen rreth kësaj të vërtetë të rëndësishme që njeriu 

është krijuar për tu bërë ballë vështirësive dhe vuajtjeve. Së 

pari është betuar në dy çështje të rëndësishme që njëri prej 

tyre është “Meka” dhe tjetri “babai dhe fëmija”. 

Mekka është një qytet i shenjtë dhe vendi i lindjes së 

pejgamberit dhe shtëpisë së Zotit, Qabesë. Ky qytet ka qenë 

arena e parë dhe zanafilla e historisë së monoteizmit dhe 

adhurimit të Zotit. Profetët e mëdhenj si hz. Ibrahim a.s. dhe 

djali i tij, hz. Ismail a.s, e kanë ndërtuar në këtë qytet 

shtëpinë e Zotit, Qabenë dhe nga aty ngritën flamurin e 

monoteizmit. Por, qyteti i Mekkës në kohën e Profetit është 

dalluar dhe për vlera të tjera dhe ajo është kjo që qyteti i 

Mekkës është qyteti i Profetit të nderuar ku ka jetuar ai. 

Përveç kësaj Zoti i Madhëruar është betuar dhe në një 

çështje tjetër të rëndësishme që është “babai dhe fëmija”. 

Me anë të këtij betimi Zoti dëshiron që të na tërheqë 

vëmendjen ndaj fenomenit të jashtëzakonshëm të lindjes, ku 

vërejmë riprodhimin e prindërit me anë të lindjes së fëmijës. 

Nga një brez krijohet një brez tjetër dhe zinxhirët e brezave 

janë të lidhur njëri me tjetrin duke e ruajtur vazhdimësinë, 

dhe në këtë mënyrë formohet shoqëria dhe historia. 

Po! Këto betime janë me qëllim që njeriu të kuptojë që Zoti 

nuk e ka krijuar atë kotë, për të qenë përtac e dembel. 

Përkundrazi ai është krijuar në vështirësi dhe vuajtje të 

njëpasnjëshme. Ai ka një barrë të rëndë mbi supe dhe e pret 

një rrugë e vështirë përpara dhe duhet përgatitur veten për 

durim karshi këtyre dhimbjeve dhe vuajtjeve. 

101

Pasanikët pa ndërgjegje dhe mendjemëdhenj. 

102 

﴾5﴿ 

ٌدَحَأ ِهْيَلَع َرِدْقَي نﱠل نَأ ُبَسْحَي َ◌أ 

5. A mendon ai, se atë nuk mund ta mposhtë askush? 

﴾6﴿ 

6. E thotë: “Unë kam shpenzuar shumë pasuri!” 

﴾7﴿ 

7. A mendon ai se atë askush nuk e ka parë? 

اًدَبﱡل ً 

لااَم ُتْكَلْھَأ ُلوُقَي 

ٌدَحَأ ُهَرَي ْمﱠل نَأ ُبَسْحَيَأ 

Kur’ani, pas asaj që e përmend këtë të vërtetë që njeriu është 

krijuar për të përballuar vështirësitë dhe vuajtjet jep si 

shembull njerëz që qëndrojnë në polin tjetër të kësaj të 

vërtetë. Këta janë persona të rritur të mësuar enkas me 

përkëdhelje të cilët mbështeten në fuqinë dhe pasurinë e tyre 

dhe pretendojnë që ata s’mund t’i mposhtë askush, p.sh. i 

vënë të tjerët në dijeni për pasurinë e madhe që kanë 

harxhuar, ose e shpallin që kemi harxhuar shumë para në 

rrugën e luftimit me Islamin dhe iu kemi ofruar ndihmë 

armiqve të Profetit, madje me anë të hipokrizisë iu drejtohen 

të tjerëve duke iu thënë se sa shumë pare kemi harxhuar në 

rrugën e Zotit. Këta paramendojnë që askush nuk është në 

dijeni për veprat e tyre, dhe askush nuk i vëren se çfarë 

veprojnë. Ata e kanë harruar Zotin i cili në çdo moment 

monitoron veprat e tyre.

Jeta, një rrugëkalim i vështirë 

:7. A mendon ai se atë askush nuk e ka parë? 

:8. A nuk i dhamë Ne atij dy sy? 

9. Edhe gjuhë e dy buzë? 

10. Dhe i sqaruam atij për të dy rrugët. 

103 

﴾8﴿ 

ِنْيَنْيَع ُهﱠل لَعْجَن ْمَل َ◌أ 

﴾9﴿ 

﴾10﴿ 

﴾11﴿ 

:11. E ai nuk u hodh në përpjetëzen (rrugë e vështirë - 

qafëmalit). 

ِنْيَتَفَشَو اًناَسِلَو 

ِنْيَدْجﱠنلا ُهاَنْيَدَھَو 

َةَبَقَعْلا َمَحَتْقا َ 

لاَف 

Në ajetet e lartpërmendura, Zoti i Madhëruar na rikujton që 

të gjithë njerëzve, duke përfshirë këtu dhe njeriun e pa 

ndërgjegjshëm dhe mendjemadh që pretendon aftësinë dhe 

posedimin e pasurisë, ua ka dhuruar atyre begatinë e të parët 

dhe të folurit, dy sy, gjuhë, dhe buzë, dhe ç’është më e 

rëndësishmja e ka udhëzuar njeriun në dy rrugë të qarta në të 

mirën dhe të keqen, pra i ka dhuruar njeriut një natyrë që me 

anë të saj mund të dallojë të mirën nga e keqja, vlerat nga 

antivlerat. Të gjitha këto i ka dhuruar njeriut që ai t’i përdor 

gjatë udhës së vështirë të jetës dhe me qëndrueshmëri dhe 

vrull të tejkalojë “akaben”, pra rrugën e vështirë dhe 

qafëmalin me shumë tatëpjeta dhe virazhe të jetës së njeriut.

Si duhet tejkaluar rrugëkalimin e vështirë të jetës? 

104 

﴾12﴿ 

ُةَبَقَعْلا اَم َكاَرْدَأ اَمَو 

12. E ç’gjë të mësoi ty se ç’është Akabe (rruga e vështirë)? 

13. Eshtë lirimi i një skllavi, 

﴾13﴿ 

ٍةَبَقَر ﱡكَف 

﴾14﴿ 

ٍةَبَغْسَم يِذ ٍمْوَي يِف ٌماَعْطِإ ْو َ◌أ 

14. Ose dhënia e ushqimit në kohën kur mbretëron uria: 

15. Ndonjë jetimi që është i afërt, 

16. Ose ndonjë të varfëri që e ka molisur varfëria. 

﴾15﴿ 

ٍةَبَرْقَم اَذ اًميِتَي 

﴾16﴿ 

ٍةَبَرْتَم اَذ اًنيِكْسِم ْوَأ 

Në këtë sure deri tani vërejtëm që njeriu ka një ngarkesë 

dhe përgjegjësi shumë të rëndë mbi supat e veta dhe një 

rrugë të vështirë para vetes. Zoti iu ka dhuruar shqisa si të 

parit dhe fuqi si të folurit dhe gjithashtu forcën për të dalluar 

të mirën dhe të keqen që me anë të tyre ai ta tejkalojë rrugën 

e vështirë e mundimshëm të cilën Kurani e ka quajtur 

“rrugëkalim në qafën e mallit”. Nëse dikush pyet Çka është 

rrugëkalimi? Kurani vet jep sqarime dhe po thotë : Ajo rrugë 

për të cilën njeriu duhet të mbledh kurajë dhe të hidhet vrull

për ta tejkaluar konsiston në lirimin e skllaveve, të ushqyerit 

e jetimit e të varfëritë të uritur, të mjerë. Kalimi i kësaj rruge 

me të vërtet është shumë i vështirë dhe njeriu duhet të 

sakrifikojë shumë. 

Në këto ajete mundemi sadopak të njoftohemi me fytyrën e 

njeriut mysliman dhe besimtar. Njeriu mysliman, siç na e 

prezanton Kurani, është njeri i ndërgjegjshëm dhe i 

angazhuar me fatin e shoqërisë në të cilën jeton. Pra ai është 

njeri i përgjegjshëm. Jeta për të nuk është “një tryezë e 

pasur”, as krenari, grumbullim i pasurisë dhe dyfytyrësi. Jeta 

për të do të thotë solidaritet me fatkeqësitë e të tjerëve dhe të 

ndierit e dhimbjeve e të tjerëve e të menduarit për ta. Njeriu 

që po han dhe po flenë pa qarë kokën për urinë e të tjerëve, 

njeriu që nuk mendon për lirimin e shtypurve dhe të zënit 

rob, madje as për urinë e jetimit që është nga të afërmit e tij 

dhe nuk mendon për ushqyerjen e të mjerit që nga ashpërsia 

e urisë ka ra nëpër tokë, njeriu i tillë nuk është vendosur në 

rrugën e vështirë të jetës, sikur Kurani na kërkon. Ata që 

pretendojnë të jenë mysliman, por në vend që të përpiqen 

për të ndryshuar dhe përmirësuar situatën e vështirë në 

shoqëri dhe për të zvogëluar varfërinë në të dhe mendojnë 

vetëm për ti mbushur xhepat e tyre dhe të grumbullojnë 

pasuri duhet të jenë në pritjen e zjarrit të hidhërimit të Zotit 

në botën tjetër dhe hidhërimin e zjarrtë të njerëzve në këtë 

botë. 

Besimi, qëndrueshmëria, zemërmirësia 

﴾ 17﴿ 

ِةَمَحْرَمْلاِب اْوَصاَوَتَو رْبﱠصلاِب ِ اْوَصاَوَتَو اوُنَمآ َنيِذﱠلا َنِم َناَك ﱠمُث 

17. E pastaj të bëhej prej atyre që besuan, që këshilluan 

njëri-tjetrin për durim dhe që këshilluan për mëshirë (për 

ndihmë). 

Në këtë ajet, Zoti i Madhëruar përpos asaj që u tha më 

sipër, pra për lirimin e skllavëve, dhe të ushqyerit e 

105

jetimëve, ka përmendur dhe veçori e karakteristika të tjera të 

cilët e përbëjnë anën tjetër të “fytyrës” së njeriut mysliman. 

Veçoritë plotësuese të “fytyrës” së njeriut mysliman 

përbëhen nga besimi në një Zot, përkushtimi dhe 

qëndrueshmëria në rrugën e këtij besimi, mëshirimi dhe 

zemërmirësia ndaj njerëzve të tjerë e thirrja e të tjerëve për 

durim, qëndrueshmëri dhe dashamirësi. E vërejmë që këtu 

Kur’ani i Madhëruar muslimanët i vë në dijeni për 

përgjegjësitë të tyre shoqërore, dhe prej secilit anëtar të 

shoqërisë Islame kërkon që të thërrasin e të nxisin dhe të 

tjerët në mirësi, qëndrueshmëri dhe mosdorëzim përballë 

vështirësive, dhe gjithashtu nga muslimanët dëshiron që të 

këshillojnë njëri–tjetrin për zemërmirësi dhe dhembshuri. Të 

gjithë këto për të përforcuar sa më shumë lidhjet shoqërore. 

Fatlumët dhe fatzezat 

106 

﴾18﴿ 

18. Të tillët janë të zotët e anës së djathtë. 

﴾19﴿ 

ِةَنَمْيَمْلا ُباَحْصَأ َكِئَلْو ُ أ 

ِةَمَأْشَمْلا ُباَحْصَأ ْمُھ اَنِتاَيآِب اوُرَفَك َنيِذﱠلاَو 

19. Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të 

të majtës. 

20. Kundër tyre është zjarri i mbyllur. 

﴾20﴿ 

ٌةَدَص ْؤﱡم ٌراَن ْمِھْيَلَع 

Surja Beled përfundon me përshkrimin e fatit të atyre 

personave të cilët besojnë në Zot dhe e stimulojnë, 

rekomandojnë shoqërinë për durim dhe dashuri ndaj njëri –

tjetrit, dhe mendojnë për lirimin e njerëzve të robëruar dhe 

mbushjen e nevojave të jetimëve dhe të uriturve. Këta janë 

fatlumë, kurse ata të cilët nuk i besojnë ajetet e Kur’anit dhe 

janë rebel dhe kryeneçë do të jenë fatzi dhe për ata është 

zjarri i gjithëpërfshirës dhe nuk ekziston asnjë rrugëdalje për 

ta. 

Surja tjetër është sure Humeze e cila është një sure e 

shkurtër që ka zbritur në Mekke dhe ka një përmbajtje të 

ngjashme dhe të përafërt me suren Beled 

Mjerë për përgojuesit dhe ata që përqeshin 

107 

﴾1﴿ 

1. Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit), 

ٍةَزَمﱡل ٍةَزَمُھ ﱢلُكﱢل ٌلْيَو 

Para kësaj në përshkrimin e sures Huxhuratë e theksuam sa 

shumë rëndësi i kushton Islami ruajtjes së respektit të 

personave në shoqëri, dhe sa të shëmtuar e konsideron 

përgojimin, pra të folurit keq për njerëzit prapa shpine duke 

mos qenë të pranishëm. Në ajetin e lartpërmendur gjithashtu 

vërejmë si Zoti i Madhëruar, në mënyrë të rreptë dhe 

kategorik, i qorton ata të cilët përgojojnë njerëzit e tjerë dhe 

flasin keq rreth tyre në prani ose në mungesë të tyre dhe i 

përqeshin ata. Shprehja “Mjerë për secilin që ofendon e 

përqesh (njerëzit)” na bënë të kuptojmë qartë fatin e 

personave të tillë.

Dhe pasanikët vdesin 

108 

﴾2﴿ 

ُهَدﱠدَعَو ً 

لااَم َعَمَج يِذﱠلا 

2. Që ka tubuar pasuri dhe që atë e ruan të mos i pakësohet 

﴾3﴿ 

3. E mendon se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm 

ُهَدَلْخَأ ُهَلاَم ﱠنَأ ُبَسْحَي 

Kur’ani i Madhëruar në këtë sure thotë mjerë për ata të cilët 

të tjerët i shohin me syrin e nënçmimit dhe grumbullojnë 

pasuri dhe e ruan atë me përkushtim që mos të pakësohet 

dhe paramendojnë që s’kanë asnjë brengë dhe problem tjetër 

për shkak se janë të pasur, kështu që konsiderojnë veten si të 

veçantë prej njerëzve të tjerë dhe i përqeshin ata. Këta duhet 

të dinë që nëse pasuria e tyre iu zgjidhë të gjitha problemet 

ekziston dhe një problem tjetër që zgjidhja e saj nuk është në 

duart tyre dhe ajo është vdekja që askujt nuk i shmanget. 

Persona të tillë gabojnë rëndë nëse imagjinojë që pasuria i 

bën ata të përjetshëm në këtë botë dhe iu dhuron atyre jetë të 

përjetshme. 

Fat i hidhur 

﴾4﴿ 

ِةَمَطُحْلا يِف ﱠنَذَبنُيَل ﱠ 

لاَك 

4. Jo, të mos mendojë ashtu! Se ai patjetër do të hidhet në 

Hutame. 

5. E çka din ti se ç’është Hutame? 

﴾5﴿ 

ُةَمَطُحْلا اَم َكاَرْدَأ اَمَو 

﴾6﴿ 

ُةَدَقوُمْلا ِ ﱠﷲ ُراَن

6. Eshtë zjarri i All-llahut i ndezur fort. 

7. Që depërton deri në loçkë të zemrës. 

8. Ai i mbyll ata, ua zë frymën. 

109 

﴾7﴿ 

ِةَدِئْفَ ْ 

لأا ىَلَع ُعِلﱠطَت يِتﱠلا 

﴾8﴿ 

ٌةَدَص ْؤﱡم مِھْيَلَع اَھﱠنِإ 

﴾9﴿ 

9. Ata janë të lidhur në pranga të njëpasnjëshme. 

ٍةَدﱠدَمﱡم ٍدَمَع يِف 

Ai mendjemadh dhe adhurues i parave, i cili në vend që t’i 

ndihmojë të varfrit dhe të kontribuojë në zgjidhjen e 

problemeve të shoqërisë, është i zënë pas grumbullimit të 

pasurisë së vet dhe tregohet mospërfillës ndaj vuajtjeve dhe 

mundimeve të vobektëve, as është në dijeni për gjendjen e 

mjerueshme të fqinjët të vet, po ai përpos asaj që në këtë 

botë është i urryer, duhet të dijë që dhe në Ditën e Gjykimit 

do ta ndëshkohet dhe atë do e hedhin në zjarrin e 

xhehenemit të quajtur hutame. Hutame është zjarri i 

xhehenemit i ndezur fort që depërton deri në zemër, dhe e 

djeg jobesimtarin në thellësi e nga të gjitha anët. 

.

Pasqyra e Lëndës 

Parathënie ...........................................................................3 

Sureja El-Fatiha - Himni i besimit të muslimanëve ........4 

Fillimi i punës me emër të Zotit ...........................................5 

Falënderimi i përket vetëm Atij ............................................7 

Vëmendja ndaj ringjalljes .....................................................8 

Monoteizmi praktik ..............................................................9 

E vetmja lutje e sures El-Fatiha ..........................................11 

Për cilët persona është rruga e drejtë? ...............................12 

Disa ajete nga sureja El-Huxhuratë 

Besimtarët janë vëllezër me njëri-tjetrin ...........................16 

Eliminimi i konflikteve në mes myslimanëve ...................17 

Muslimanët janë vëllezër me njëri – tjetrin........................18 

Rrënjët e mosmarrëveshjeve shoqërore..............................19 

Kriteri më i lartë është devotshmëria .................................24 

Disa ajete nga sureja Jasin 

Toka, Qielli, Deti ................................................................29 

Toka ngjallet dhe dhuron jetë..............................................30 

Rendi dhe bukuria në Qiell .................................................31 

Deti dhe anija e mbushur përplot .......................................33 

Disa ajete nga sureja Err- Rrum 

Argumentet e Zotit ............................................................36 

Të mendojmë për vdekjen dhe jetën ..................................36 

Ju jeni krijuar prej dheut .....................................................38 

Krijimi i çifteve, një prej shenjave të tjera .........................38 

Qielli dhe toka, gjuhët dhe ngjyrat .....................................39 

110

Gjumi gjithashtu është argument i Zotit .............................40 

Vetëtima si frikë dhe si shpresë ..........................................41 

Qëndrimi i qiejve dhe tokës dhe përmendja e ringjalljes ...41 

Disa ajete nga sureja En-Neml 

A më i mirë është Zoti ose atë që ata e adhurojnë? ............45 

Zoti është më i mirë apo ata që ia bëjnë shok? ...................45 

Kush e lëshon shiun nga qielli? ..........................................46 

Soditja e disa dukurive natyrore .........................................47 

Kush është ai i cili i përgjigjet nevojtarit? ..........................48 

Dritat e udhëzimit dhe erërat si myzhde .............................48 

Nëse jeni të sinqertë sillni ndonjë argument ......................49 

Ajete nga sureja El – Kehf 

Banorët e shpellës ..............................................................53 

Adoleshentët luftëtarë .........................................................53 

Jeta e fshehur në shpellë .....................................................54 

Një gjumë disa orësh! .........................................................55 

Mërgimi i pa kthim .............................................................55 

Sa kemi fjetur? ...................................................................56 

Mision i vështirë .................................................................56 

Bukëshitësi që kërkonte thesar ...........................................56 

Zgjidhja e kësaj enigme ......................................................58 

Rikthimi në shpellë .............................................................58 

Gjumi i përjetshëm .............................................................59 

Ajete nga sureja El – Isra 

Bindja ndaj prindërve, pas bindjes ndaj Zotit .....................63 

Bindja ndaj prindërve është faktori i përforcimit e integritetit 

të strukturës familjare .........................................................64 

Madje mos u thoni as “of” atyre..........................................65 

Modestia dhe përulja ndaj prindërve...................................66 

Ndihmë të varfërve .............................................................67 

111

E drejta e të vobektëve në pasurinë tonë ............................67 

Të tjerëve ndihmë - po, por tejkalim – jo ...........................68 

Shpenzuesit e tepërt renditen në radhën e djajve ...............68 

Mos e acaroni të varfrin ....................................................69 

Jo asgjë, jo çdo gjë .............................................................70 

Risku është në duart e Zotit ...............................................70 

Ajete nga sureja El – Bekare 

Dëshmorët nuk vdesin ........................................................74 

Segmentet thelbësore të programit të pejgamberit (a.s.) ....74 

Këndimi i ajeteve dhe pastrimi i shpirtit.............................75 

Pastrimi i shpirtit është parakusht për nxënien e diturisë....76 

Mësimi i Librit dhe urtësisë ...............................................77 

Më kujtoni Mua që t’iu kujtoj juve ....................................77 

Ndihma nga durimi dhe namazi .........................................78 

Dëshmorët janë të gjallë .....................................................79 

Vështirësitë janë sprovë për ne ...........................................80 

Pse Zoti na sprovon ............................................................81 

Cila është domethënia e shprehjes “innallahe ue inna ilejhi 

raxhiunë ..............................................................................82 

Ajete nga sureja El – Kijame 

Gjyqi në botë dhe gjyqi brenda nesh ..................................87 

Ndërgjegjja; kijameti brenda njeriut ...................................87 

Madje edhe majat e thonjve të gishtërinjve të tu ................89 

Dëshira për të kryer mëkat dhe abuzim bëhet shkak e 

justifikimit të sjelljes së gabuar ..........................................89 

Ku është vendstrehimi? ......................................................90 

Jo s’ka vendstrehim ............................................................91 

Çdo kush veten, veten e njeh më së miri ...........................92 

112

Ajete nga suret Beled dhe Humeze 

Pasanikët mendjemëdhenj dhe arrogantë ...........................99 

Njeriu është krijuar në vështirësi dhe vuajtje .....................99 

Pasanikët pa ndërgjegje dhe mendjemëdhenj....................101 

Jeta, një rrugëkalim i vështirë ..........................................102 

Si duhet tejkaluar rrugëkalimin e vështirë të jetës? ..........103 

Besimi, qëndrueshmëria, zemërmirësia ............................104 

Fatlumët dhe fatzezat ........................................................105 

Mjerë për përgojuesit dhe ata që përqeshin ......................106 

Dhe pasanikët vdesin ........................................................107 

Fat i hidhur .......................................................................107 

113

1 RREZATIME NGA KUR'ANI Sh.K.KUR'ANI - PRIZREN

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?