Ratownictwo Gorskie Nr 1_2017

RATO O 

magazyn ratowników górskich 

GÓRSKIE 

wydanie cyfrowe cena: 3,94 zł (w tym 5% VAT) 

nr 1/2017 

Ryszard Szafirski in memoriam ‌‌I Wspomnień czar, czyli jak to dawniej bywało 

Austriackie górskie pogotowie ratunkowe I Śmigło w Sudetach nadzieje 

a rzeczywistość I Kapliczka Mariusza I Via ferrata I Dobra medycyna 

w złym miejscu I Mŕtvym na pamiatku, živým pre výstrahu I Wigilia - opowieść 

tatrzańskiego ratownika I Śmierć narzeczonej, czyli dyżur w Sylwestra

RATO O 

magazyn ratowników górskich 

GÓRSKIE 

od redaktora 

REDAKCJA MAGAZYNU 

ul.Wolności 99 

58-500 Jelenia Góra 

E-mail: redakcja@ratownictwogorskie.pl 

www.ratownictwogorskie.pl 

REDAKTOR NACZELNY 

Marian Sajnog 

Tel.: +48 531 554 990 

E-mail: marian.sajnog@ratownictwogorskie.pl 

Z-CA REDAKTORA NACZELNEGO 

SKŁAD I GRAFIKA 

Jan Górniak 

Tel.: +48 509 140 729 

E-mail: jan.gorniak@ratownictwogorskie.pl 

PROJEKT OKŁADKI 

Wojciech Krupa 

E-mail: wojciech.krupa@ratownictwogorskie.pl 

WYDAWCA 

anaviento-consulting&management 

ul. Chmielna 2 lok.31 

00-020 Warszawa 

NIP: 7010408278 

REGON: 147043797 

www.anaviento.pl 

Anna Kokesch 

Tel.: +43 664 484 42 28 

E-mail: anna.kokesch@ratownictwogorskie.pl 

Redakcja nie zwraca materiałów 

niezamówionych, zastrzega sobie prawo 

redagowania nadesłanych tekstów, nie 

odpowiada za treść zamieszczonych reklam 

i ogłoszeń. 

Publikowanie zamieszczonych tekstów, zdjęć 

oraz informacji bez wcześniejszej zgody redakcji 

jest niezgodne z prawem. 

facebook.com/ratownictwogorskie 

Zdjęcie na okładce: 

Archiwum Grupy Beskidzkiej GOPR 

Ratownictwo górskie: moje, twoje, nasze? 

Prawda, zaczęło się w Tatrach, bo 

niby gdzie miało się zacząć? Tatry 

to był zabór austriacki, najbardziej 

liberalny, a portret cesarza 

Franciszka Józefa jeszcze długo wisiał, 

po odzyskaniu niepodległości, 

w wielu domach dawnej Galicji. Czy 

twórca ratownictwa górskiego w Polsce, 

gen. Mariusz Zaruski myślał tylko o ratownictwie? 

Myślę, że w Jego planach 

było coś więcej, bo kiedy w 1914 roku 

z Zakopanego wyruszał na wojnę poprowadził 

odział znakomicie wyszkolonych 

żołnierzy wśród których dominowali 

członkowie TOPR-u, czyli 

ratownicy górscy. Od podpisania statutu 

TOPR-u minęło 107 lat. Zatem te 

107 lat to tylko tatrzańskie, czy ogólnopolskie? 

Czy obchody 100 lecia ratownictwa 

górskiego w Tatrach nie powinny 

być też obchodami ratownictwa 

górskiego w Polsce? Czy gen. Zaruski 

był aż takim egoistą, że swoją niebywale 

dynamiczną działalność ograniczył 

tylko do Tatr? Inaczej wtedy nie mógł. 

Bez determinacji powojennych zakopiańskich 

działaczy nie byłoby GO- 

PR-u. Tarty i znakomici instruktorzy 

uczyli nas ratownictwa. Uczyliśmy się 

nie tylko ratować, ale też uczyliśmy się 

gór. Dawali nam w kość , a wieczorem 

przy kieliszku i papierosie opowiadali 

bez patosu o wojennych przeżyciach 

czy trudnych akcjach ratunkowych. 

Nie brakowało przy tym kapitalnego 

góralskiego humoru. Byliśmy jednością. 

Potem –„wszystko się rozjechało”. 

„ My to są konie wyścigowe, a wy / z 

GOPR-u/ konie pociągowe „ rzekł kiedyś 

do mnie jeden z Harnasi.” Prawdziwe 

ratownictwo górskie jest tylko w 

Tatrach-hej”- dodał. Francuski znakomity 

alpinista Gaston Rebuffat powiedział, 

że: „ w górach wysokich jest 

wszystko to samo co w górach małych 

tylko odpowiednio wyższe „. Podobnie 

jest z ratownictwem górskim. Jest ono 

na miarę wielkości gór i zapotrzebowań 

. Jedna z najbardziej tragicznych lawin 

wydarzyła się nie w Tatrach, a w Karkonoszach. 

Karkonosze odwiedza rocznie 

kilka milionów turystów. Dzisiaj, bli- 

żej nam i taniej, w Alpy niż w Tatry. 

A ratownictwo górskie nie jest przypisane 

tej czy innej organizacji- mimo 107 

lat doświadczeń i zasług. Ratownictwo 

górskie jest nasze wspólne. Przy Polskim 

Związku Alpinizmu działa Grupa 

Ratownictwa Jaskiniowego, powstają 

prywatne firmy ratownictwa narciarskiego. 

Tylko patrzeć, jak na terenie gór 

zaczną działać inne , a czasami pseudo 

ratunkowe organizacje, siejąc zamęt 

i zamieszanie. We współczesnym, XXI – 

wiecznym świecie, rację bytu mają tylko 

wielcy, silni, zjednoczeni, potrafiący ze 

sobą współpracować. Czy ratownictwo 

górskie te ze 107 letnią tradycją, stać na 

to? Słyszę- może by tak do służb mundurowych! 

Albo, może by „tak oderwać 

się „! Przejść na samodzielność! 

Są też pomysły inne. Ciekawe, słyszałem 

to od ludzi, którzy nigdy za nic nie 

odpowiadali, niczym nie zarządzali. 

W dzisiejszych liberalnych układach 

łatwo jest roztrwonić to, co przez lata 

było budowane. GOPR i TOPR są, jak 

to się dzisiaj mówi, na „ NA TOPIE”. 

Czy warto zatem z tego TOP-u spadać? 

Spadając, można się nie tylko solidnie 

potłuc, ale też już z tego upadku nie 

podnieść! 

■ 

MARIAN SAJNOG

wydarzenia 

spis treści 

str. 4 

Ryszard Szafirski 

in memoriam 

historia 

str. 6 

Wspomnień czar 

czyli jak to dawniej bywało 

ratownicy piszą 

str. 40 

Wigilia - opowieść tatrzańskiego ratownika 

świat 

str. 16 

Via ferrata 

str. 8 

Austriackie górskie 

pogotowie ratunkowe 

wspomnienia 

str. 20 

Śmigło w Sudetach 

nadzieje a rzeczywistość 

str. 26 

Kapliczka Mariusza 

str. 42 

Śmierć narzeczonej, czyli 

dyżury w Sylwestra 

nauka 

str. 13 

Dobra medycyna w złym 

miejscu 

str. 34 

Mŕtvym na pamiatku, 

živým pre výstrahu

RATOWNICTWO GÓRSKIE wydarzenia 

Ryszard Szafirski 

in memoriam 

TEKST MACIEJ KRUPA 

Dnia 18 listopada 2016 roku, po długiej i ciężkiej chorobie zmarł Ryszard 

Szafirski. Wybitny taternik i alpinista, ratownik, przewodnik i instruktor, 

współtwórca sukcesów złotej ery polskiego himalaizmu. Zakopiańczyk, 

prezes i reformator tutejszego Klubu Wysokogórskiego. Znakomity fotograf. 

A przede wszystkim wspaniały kompan, gawędziarz, dusza towarzystwa, 

uroczy człowiek, którego dokonaniami można by obdzielić kilka życiorysów. 

I legendarna postać przemijającego pokolenia, którego zasługą są górskie 

sukcesy Polaków w górach najwyższych 

Urodził się w Sosnowcu w 1937 

roku. Ukończył studia na Wydziale 

Elektroniki Politechniki 

Śląskiej. Przygodę ze wspinaczką zaczął 

w 1958 roku szybko osiągając bardzo 

wysoki poziom sportowy i przechodząc 

trudne tatrzańskie drogi. Już w 1962 

roku został instruktorem taternictwa. 

Po Tatrach nastąpiły wyjazdy w Dolomity, 

Alpy, góry Ameryki Południowej, 

wreszcie Hindukusz, Pamir, Himalaje 

i Karakorum a nawet na Antarktydę. 

1963 był przełomowym rokiem w jego 

karierze. Wymieńmy tylko kilka najbardziej 

znaczących osiągnięć górskich 

Ryśka Szafirskiego. 

W Tatrach pierwsze zimowe przejście 

lewego filara Kazalnicy z Lucjanem Sadusiem 

w 1963 roku oraz piąte przejście 

Grani Głównej Tatr z Adamem Zyzakiem 

w 1964 roku w rekordowym wówczas 

czasie sześciu dni. W Dolomitach: 

pierwsze polskie przejście drogi Philippa 

i Flamma na Civettcie z Januszem 

Kurczabem w 1963 roku oraz podczas 

tego samego wyjazdu i z tym samym 

partnerem trzecie, a pierwsze polskie 

przejście Filara Wiewiórek na Cima 

Ovest di Lavaredo. 

W Alpach pierwsze powtórzenie drogi 

Bonattiego na północnej ścianie 

Matterhornu w 1966 roku (z Ryszardem 

Berbeką, Janem Stryczyńskim 

i Adamem Zyzakiem) a także pierwsze 

przejście północno-wschodniego 

filara Eigeru z Krzysztofem Cieleckim, 

Tadeuszem Łaukajtysem, 

i Adamem Zyzakiem w 1968 roku. 

W górach wysokich: pierwsze wejście 

na Malubiting Północny (6843 m) 

w 1969 roku oraz pierwsze wejście na 

Kunyang Chhish (7852) z Andrzejem 

Heinrichem, Janem Stryczyńskim 

i Andrzejem Zawadą w roku 1971. Była 

to przełomowa wyprawa otwierająca 

złotą erę polskiego himalaizmu. Kierował 

zwycięskimi wyprawami zakopiańskiego 

Klubu Wysokogórskiego na 

Peak 29 w 1979 roku i na południową 

ścianę Annapurny w 1981. Brał udział 

z zimowej wyprawie na Everest w 1980, 

podczas której z Zawadą w decydującym 

momencie wyszli ponad Przełęcz 

Południową na 8150 m i wynieśli tam 

butle z tlenem, co między innymi zmotywowało 

do udanego ataku Krzysztofa 

Wielickiego i Leszka Cichego. 

Janusz Kurczab napisał o Ryśku: „Alpinista 

kompletny (…) przeszedł pełną 

drogę rozwoju wspinaczkowego 

i górskiego doświadczenia. Od skałek 

i Tatr, przez Alpy latem i zimą, 

a następnie Andy Peruwiańskie, Pamir 

i Hindukusz, do dziewiczych szczytów 

Karakorum i Himalajów oraz lodowych 

gładzizn zimowego Everestu. 

Przeniósł się z Zagłębia do Zakopanego 

pod koniec lat 60. i szybko wrósł 

w górskie środowisko pod Tatrami. 

Był prezesem Klubu Wysokogórskiego 

w Zakopanem od 1970 roku i skierował 

działalność klubu na nowe tory. Zorganizował 

i prowadził szereg udanych 

wypraw zakopiańskiego klubu w różne 

góry świata, zbudował zespół i podstawy 

organizacyjne pod późniejsze sukcesy 

zakopiańczyków zimą na Manaslu 

i Cho Oyu oraz w składzie innych, 

licznych wypraw polskich i międzynarodowych. 

Od 1969 roku był ratownikiem 

górskim, a w latach 1977-78 pełnił 

funkcję naczelnika Grupy Tatrzańskiej 

GOPR. Był także wybitnym fotografem, 

członkiem Polskiego Związku Artystów 

Fotografików, jednym z pierwszych zakopiańczyków, 

którzy profesjonalnie 

zajmowali się fotografią barwną. 

Był jednym ze współautorów „raportu 

taterników” dotyczącego pacyfikacji 

Kopalni Wujek w stanie wojennym. 

W 1982 wyjechał z wyprawą w góry 

Alaski i nie wrócił do kraju. Zamieszkał 

w Kanadzie. Zaprzestał działalności 

górskiej; próbował jedynie kilkakrotnie 

lecz bezskutecznie zdobyć Mount Robson 

(3954 m). 

W ostatnich latach coraz częściej bywał 

wraz z żoną w Polsce, spędzał tu 

po kilka miesięcy. Pojawiał się w Zakopanem, 

spotykał się z rodziną i z kolegami 

z dawnych lat, chodził na górskie 

spacery. Dużą frajdę sprawiało mu 

uczestnictwo w rozmaitych górskich 

festiwalach i przeglądach na które był 

zapraszany. Dał się przypomnieć i poznać 

młodszym pokoleniom dzięki wydanej 

w 2014 wspomnieniowej książce 

Przeżyłem więc wiem. Nieznane kulisy 

wypraw wysokogórskich. Wspomnienia 

Ryśka spisała w niej Klaudia Tasz. 

W Zakopanem ostatni raz wystąpił 

4 

nr 1/2017

Publikacja za zgodą Autora, któremu Redakcja 

magazynu RATOWNICTWO GÓRSKIE składa tą 

drogą serdeczne podziękowania. 

Data i źródło pierwszej publikacji: 19 listopada 2016 

/Tygodnik Podhalański / http://24tp.pl/n/35796 

FOT. ARCHIWUM RATOWNICTWO GÓRSKIE 

na szerokim forum podczas Spotkań 

w Filmem Górskim w 2015 roku. Jeszcze 

w maju 2016 roku brał udział w promocji 

książki Aldka Romana Zakopiański 

dom wariatów w Galerii Hasiora. 

Był słaby, zmęczony, ale wciąż trzymał 

fason i miałem nadzieję na następne 

spotkanie, kolejną rozmowę, może kolejny 

wywiad. Już nie będzie. 

Pamiętam prelekcję Ryśka Szafirskiego 

po zdobyciu Kunyang Chhisha w Klubie 

Turysty w Dworcu Tatrzańskim. 

To musiał być rok 1971 lub 1972. Był 

jedynym zakopiańczykiem na szczycie 

i wówczas bodaj jedynym zakopiańczykiem 

poza doktorem Hajdukiewiczem, 

który jeździł w góry najwyższe i mógł 

o tym opowiadać. I jeszcze pokazać te 

swoje znakomite, kolorowe zdjęcia. 

Miałem wtedy dwanaście lat i słuchałem 

jak zauroczony. Nie wiedziałem 

jeszcze, że kiedyś będziemy spotykać 

się w górach, spędzimy razem Sylwestra 

w 1979 albo w 1980 roku na Wiktorówkach, 

że zaproponuje mi przejście na ty 

mimo, że dzieliło nas całe pokolenie, 

był tylko nieco młodszy od moich rodziców. 

Potem zniknął na długie lata 

w Kanadzie. Został trochę zapomniany. 

Pamiętam, że gdy zaproponowałem kilkanaście 

lat temu redakcji "Magazynu 

Górskiego" wywiad z Ryszardem Szafirskim, 

redaktorzy zapytali mnie zdumieni: 

"a kto to jest?" 

Pojawił się w kraju w związku ze sprawą 

„raportu taterników”. Zeznawał przed 

jakąś komisją, chyba sejmową, w tej 

sprawie. A potem zaczął przyjeżdżać 

regularnie. Pamiętam listopad 2008 

roku, osiem lat temu, kiedy na skałkach 

u wylotu Doliny Lejowej trwał egzamin 

wstępny na kurs przewodnicki Stowarzyszenia 

Przewodników Tatrzańskich. 

Egzaminowali wówczas potencjalnych 

kursantów Wojtek Marczułajtis i Maciek 

Berbeka. Nagle zza zakrętu wyłonił 

się Rysiek udający się na spacer z rodziną. 

Popatrzył na wysiłki kursantów, 

zaskoczeni niespodziewanym spotkaniem 

zamieniliśmy kilka serdecznych 

zdań i poszedł dalej. Nie ma dziś już 

wśród nas nikogo z nich. Wczoraj dołączył 

do kolegów. Są w naszej pamięci 

i tam – na Niebieskiej Grani. 

■

Wspomnień czar 

czyli jak to dawniej bywało... 

TEKST RYSZARD JĘDRECKI 

Ponieważ żyjemy w dobie wszechobecnej techniki w ratownictwie 

w postaci śmigła, quadów,skuterów śnieżnych, samochodów 

terenowych i innych zdobyczy XX i XXI wieku, 

pomyślałem, aby opowiedzieć jak to kiedyś pełniliśmy zaszczytną 

funkcję w GOPR. 

Ja osobiście rozpocząłem działania ratownicze w 1968 roku 

jeszcze jako cywil, kiedy to mój ówczesny szwagier zabrał 

mnie na akcję w Śnieżne Kotły. Zostało to uwidocznione na 

jednym z pierwszych moich goprowskich zdjęć. 

W akcji tej, oprócz Tomka Świętochowskiego, ”Świętego”,czyli 

wspomnianego wyżej szwagra, mnie i Kajtka Wróbla, brali 

udział nieżyjący już; Leszek Różański, Józek Kobec, Zdzichu 

Szczęsny, Wojtek Onyszkiewicz, Wiesiu Chachuła, zmarły 

niedawno Jerzy „Szatan” Janiszewski, Antek Rychel i Marian 

Tworek. Ci, którzy z tej dużej grupy zachowali się jeszcze przy 

życiu, to Kajtek, Tomek i ja. 

Nie pamiętam czy był to fałszywy alarm, czy poszkodowany 

znudzony długim oczekiwaniem poszedł do domu, w każdym 

razie nasze działania sprowadziły się do dojechania w rejon 

Śnieżnych Kotłów, przepatrzenia okolicy i po pogaduchach 

wróciliśmy do Stacji Centralnej, która wtedy mieściła się 

w Domu Turysty PTTK przy dworcu kolejowym w Jeleniej 

Górze. 

Patrząc na to zdjęcie uświadamiam sobie, jak wielki krok do 

przodu zrobił GOPR. Na zdjęciu, towarzystwo biorące udział 

w akcji wygląda jak „cywil banda”. Jedyny górski element 

mówiący o tym,że jesteśmy ratownikami to spodnie-pumpy 

z getrami w góralskie wzory, jakie wtedy obowiązywały. Wyposażenie, 

jakie Grupa otrzymywała z ZG GOPR było wręcz 

symboliczne. Bywało,że na pięciu zawodowych przysyłano 

jeden sweter. Oczywiście, z czasem to się zmieniało na lepsze, 

ale w dalszym ciągu zmiany te następowały bardzo wolno. 

Porównując stan aktualny z czasami odległymi trzeba 

stwierdzić, że nawet będąc w Austrii,Francji czy jakimkolwiek 

innym alpejskim kraju nie musimy się już wstydzić, bowiem 

sprzęt jakim dzisiaj dysponujemy nie czyni z nas „kopciuszków”, 

a wręcz odwrotnie. Taka sentymentalna refleksja. 

Udział w tej akcji spowodował, że wzorując się na „Świętym” 

postanowiłem zostać ratownikiem GOPR. Moje podanie zaopiniował 

Tomek i Józek Kobec. I tak rozpocząłem zaszczytną 

służbę, która zresztą trwa do dziś. Jak większość Kolegów 

zaczynałem oczywiście od ukończenia wymaganych szkoleń, 

szorowania podłóg w dyżurkach, w czym przewodził „Gazda” 

czyli Rysiek Sałęga, a w późniejszym czasie już jako ratownik 

sezonowy. 

Staszek Kieżuń w tym okresie nie był już Naczelnikiem, bowiem 

choroba nowotworowa nie pozwalała Mu pełnić tej 

funkcji. Ja dostałem się pod skrzydła Wieśka Marcinkowskiego, 

który przejął dowodzenie Grupą po Staszku. Po kilku 

sezonach zrezygnowałem z pracy cywilnej poświęcając się 

pracy w Grupie Sudeckiej, a później - po podziale na Grupę 

Wałbrzysko-Kłodzką i Grupę Karkonoską - w tej ostatniej. 

Zupełnie inaczej wyglądały wtedy dyżury. W schroniskach 

mieliśmy jako ratownicy swój pokój, swoją dyżurkę, a kierownicy 

obiektów za swój obowiązek uważali utrzymywanie 

nas przy życiu karmiąc tę całą zgraję, która była na dyżurze. 

Mogliśmy wybrzydzać i tak się jednego razu stało, kiedy na 

śniadanie chcieliśmy zjeść jajka na miękko. 

Poprosiliśmy panią kucharkę, aby nam takowe ugotowała. 

Siedliśmy przy stoliku (służbowym) i czekamy aż kuchnia 

zadysponuje zamówienie. Gadamy, gadamy i w końcu któryś 

a nas przypomniał sobie o zamówieniu. Jako najmłodszy zostałem 

wysłany do okienka i pytam co z tymi jajkami. 

Pani (ja to do tej pory widzę!) wyjęła jedno z gotującej się 

wody i przez szmatkę, żeby się nie poparzyć, naciska na skorupkę 

i mówi; jeszcze nie są miękkie. W taki sposób zjedliśmy 

najtwardsze jajka na świecie. 

Ratownika rozpoznawało się w tamtych czasach po tym, że 

każdy dyżurny na lewej ręce nosił tzw. ”szajbę”, czyli opaskę 

z niebieskim krzyżem, która informowała, że jej posiadacz 

jest ratownikiem na dyżurze. Było to konieczne z tego względu, 

że nie wyglądaliśmy tak pięknie, jak dzisiaj. 

Nieliczni posiadali jakiś element kojarzony z GOPR - na 

przykład sweter (czas polarów miał dopiero nastąpić), jakąś 

kurtkę i właśnie „szajbę”. Reszta występowała w prywatnych 

ciuchach, w związku z czym na zdjęciach z tamtych lat wyglądamy 

jak „cywil banda”. 

W większości za środek transportu służyły tobogany, których 

kilka mieliśmy na stanie. Otrzymanie austriackiej akii było 

prawdziwym świętem. Sprzęt generalnie był taki, jaki był, 

i należało się cieszyć z tego co mamy, nie mówiąc o jakości. 

Pamiętam, dostaliśmy powiadomienie, że przydzielono nam 

„Uaza” blaszaka. Dowcip całej sytuacji polegał na tym, że 

PTTK, któremu wówczas podlegaliśmy, otrzymało do transportu 

towarów dla schronisk „Uaza” z bocznymi szybami, 

a my, którzy takiego „Uaza” moglibyśmy przystosować do 

zwózek poszkodowanych, dostaliśmy blaszankę. Nasi Koledzy-złote 

rączki powycinali w tym pojeździe otwory, w które 

następnie powstawialiśmy okna z pleksy, aby w środku było 

cokolwiek widać. 

Osobnym tematem jest chwila grozy, jaką Kolega jadący tym 

przydzielonym „Uazem” przeżył. Pojechał po niego Rysiek 

”Gazda”Sałęga i jakież było jego zdziwienie, kiedy w trakcie 

zmiany biegów w ręku pozostał mu drążek! Takie to było wykonawstwo... 

Na szczęście nie odjechał zbyt daleko od miejsca 

odbioru, a będąc jeszcze w przyjaznym górskim terenie zna- 

6 


FOT. ARCHIWUM GRUPA KARKONOSKA GOPR 

historia RATOWNICTWO GÓRSKIE 

lazł pomoc u któregoś z chłopaków z GOPR i problem został 

usunięty. Reszta drogi przebiegła bez zakłóceń. 

System dyżurów był zupełnie inny niż dzisiaj. Oczywiście 

siedzieliśmy po schroniskach, ale jeden z nas pełnił funkcję 

tzw.zmianowego. Chodziło o to, aby zawodowi nie gromadzili 

za dużo dni wolnych i tu wkraczał zmianowy. Zaczynało się 

od Strzechy Akademickiej, później na Odrodzenie, Szrenicę 

i Halę Szrenicą albo w odwrotnym kierunku. Miało to tę dobrą 

stronę, że poznawało się cały rejon działania Grupy. 

Osobnym tematem była Kotlina Kłodzka. Jeszcze jako Grupa 

Sudecka, jak sama nazwa wskazuje, mieliśmy pod opieką całe 

Sudety. W związku z tym, całą wyprawą był wyjazd na Śnieżnik 

lub do Zieleńca na dyżur. Były to dyżury dwutygodniowe 

i w związku z tym wyjazd przypominał wyprawę w góry wysokie. 

Ja osobiście zabierałem ze sobą Selenę-radio na baterie 

zakupione w dawnym NRD. Było to o tyle istotne, że na Śnieżniku 

nie było prądu i chcąc mieć kontakt ze światem trzeba 

było wytaszczyć to wszystko na własnych plecach. Oczywiście 

radio to był tylko dodatek-całe wyposażenie na dwa tygodnie 

to było to. Nie było telefonów, nie mówiąc o telefonach komórkowych, 

dlatego nawet jak była jakaś szansa na transport 

schroniskowy, to była to kwestia szczęścia. Albo trafiło się na 

transport, albo z buta - drogi ratowniku! I tylko dlatego, że 

wtedy w schroniskach panowała inna atmosfera, a ludzie byli 

bardziej otwarci, zawsze czekał kufelek piwa po doczłapaniu 

się na górę. Takie miłe chwile pamięta się do dzisiaj. 

Z czasem zaczęły następować pozytywne zmiany. Cywilizacja 

zaczęła wkraczać w nasze szeregi. Pamiętam ( niestety z opowieści, 

bo wtedy nie byłem jeszcze w „szeregach”) sytuację, 

kiedy to Koledzy z Tatr ,wtedy jeszcze jako Grupa Tatrzańska 

GOPR, z Gienkiem Strzebońskim na czele, przywieźli w Karkonosze 

pierwszy zestaw Grammingera. Dla niewtajemniczonych 

wyjaśniam, że był to zestaw dwóch bębnów z linkami 

stalowymi i rolką hamulcową. To wszystko przy pomocy pętli 

i lin montowało się w jedną całość i po dopięciu do obrotowego 

karabinka specjalnej uprzęży w którą „wchodził” ratownik, 

opuszczało się go do poszkodowanego w ścianie. Po dojechaniu 

do poszkodowanego ratownik musiał wyjść z uprzęży, 

wpiąć w nią poszkodowanego, samemu ponownie wejść 

w uprząż i po sygnale do stanowiska na górze rozpoczynał 

się transport do podnóża góry, gdzie czekał zespół przejmujący 

dalszy transport poszkodowanego. Pierwsze szkolenie 

z zestawem odbyło się na skałach w okolicach zamku Chojnik. 

Cienka 5 milimetrowa stalowa linka nie wzbudzała zaufania 

tych którzy mieli zjeżdżać, dlatego dla pewności dodatkowo 

asekurowali się liną. Dopiero po jakimś czasie, kiedy przekonano 

się o wytrzymałości stalówki, odstąpiono od dodatkowej 

asekuracji i zjazdy odbywały się już tak, jak to wymyślił 

Ludwig Gramminger. Przypomnę, że w 1974 roku Pan Gramminger 

był w Polsce, goszczony w Grupie Tatrzańskiej GOPR. 

Zastosowanie tego zestawu alpejskiego, jak był prawidłowo 

nazywany, zrewolucjonizowało ratownictwo nie tylko w Polsce, 

ale w całych poważnych górach świata. Przypomnę, że 

przed zastosowaniem zestawu alpejskiego, ratowanie poszkodowanego 

w ścianie odbywało się na tej zasadzie, że ratownik 

docierał do poszkodowanego od dołu, drogą, którą pokonał 

poszkodowany. Taki system powodował, że trwało to długo, 

ponadto ratownik był narażony na ewentualnie spadające 

z góry kamienie. Po dotarciu do poszkodowanego i zabezpieczeniu 

go, należało zaopatrzyć urazy, jakim uległ wspinacz, 

zapakować go w zestaw, założyć stanowisko do opuszczenia 

poszkodowanego oraz samemu ewakuować się ze ściany. To 

powodowało, że czas trwania takiej akcji ścianowej był sakramencko 

długi. 

Wprowadzenie do ratownictwa zestawu alpejskiego dało to, 

że ratownik opuszczony z góry do poszkodowanego zaopatrywał 

go, poczym następował zjazd na dół. Sam opis poczynań 

ratowników pokazuje, że ten sposób jest nie tylko zdecydowanie 

szybszy, ale również najkorzystniejszy dla poszkodowanego. 

Unowocześnianie tego systemu poszło jeszcze dalej, 

bowiem współcześnie, jeżeli pozwala na to uraz poszkodowanego, 

ewakuuje się go za pomocą tzw.pampersa-trójkątnego 

- mocnego materiału z koluchami na każdym rogu, które 

wpina się w karabinek zbiorczy i rozpoczyna zjazd w dół. Nie 

ma konieczności wypinania się ratownika z szelek, wpinania 

w nie poszkodowanego, ponownego wchodzenia w szelki samemu 

i rozpoczynania transportu. Teraz jednym ruchem zakłada 

się pampersa i jazda w dół. 

Również w sposobie transportu nastało nowe. Każdy ze „Starych” 

ratowników pewnie do dzisiaj czuje ciężar toboganu, 

kiedy po zwiezieniu poszkodowanego np. ze Śnieżnika, trzeba 

było na własnych plecach i nogach wyciągnąć tobogan po tej 

wołdze-drodze do schroniska, która do dzisiaj niektórym się 

śni, po to, aby być w ciągłej gotowości. 

Ile potu pozostało na szlakach i nartostradach, to tylko my 

starzy wiemy. Dzisiaj ,co prawda, nie każdy jest posiadaczem 

własnego służbowego skutera czy quada, ale ilość tych pojazdów 

pozwala na sprawne i szybkie poruszanie się w każdej 

sytuacji. 

Kto wie, co przyniesie przyszłość? Dzisiaj prowadzone są 

próby nad pojazdami samochodowymi samojeżdżącymi 

bez udziału kierowcy. Kto wie, może w przyszłości powstaną 

metody ratownictwa bez udziału ratowników? Wszystko się 

może zdarzyć. Kto to wie...? 

nr 1/2017 7

Österreichisc 

Bergrettungs 

Austriackie Górskie Pogot 

TEKST ANNA KOKESCH

her 

dienst 

owie Ratunkowe 

© MIT FREUNDLICHER GENEHMIGUNG BERGRETTUNGSDIENST ÖSTERREICH - NÖ/W

RATOWNICTWO GÓRSKIE świat 

120 lat temu, 8 marca 1896 roku, na Reißthalersteig / Rax, lawina porwała 

trzech znanych wiedeńskich wspinaczy. Byli to: Josef Pfannl, Fritz Waniek 

i Max Schottik. Ich ciała odnaleziono dopiero po wielodniowych 

poszukiwaniach 

10 

nr 1/2016 

Wypadek wzbudził tak ogromne poruszenie, że klub 

alpejski w Wiedniu zorganizował 24 kwietnia 1896 

roku konferencję, w wyniku której postanowiono 

utworzyć Pogotowie Górskie. 

Pierwsza organizacja nosiła nazwę ARAW (Alpiner Rettungsausschuss 

Wien – Alpejska Komisja Ratunkowa Wiedeń) 

i stała się jednocześnie wzorem organizacyjnym nie tylko dla 

dzisiejszego Austriackiego Górskiego Pogotowia Ratunkowego 

(Österreichischer Bergrettungsdienst, w skrócie ÖBRD), 

ale dla wszystkich organizacji ratownictwa górskiego w Europie 

i na świecie. 

Austriackie Górskie Pogotowie Ratunkowe działa na terenie 

całego kraju w siedmiu okręgach: Dolna Austria i Wiedeń, 

Salzburg, Górna Austria, Styria, Karyntia, Tyrol i Vorarlberg. 

W 291 stacjach ratunkowych działa 12.500 ratowników 

-ochotników oraz ca 200 zawsze gotowych do akcji psów. 

Siedem okręgów tworzy związek, na czele którego stoi Komitet 

Związkowy ( Bundesverband). Przewodniczącym jest 

obecnie Franz Lindenberg, którego wspomagają dwaj wiceprzewodniczący: 

mgr Robert Weiss i Stefan Hochstaffl. Główne 

Biuro Związku, które prowadzi inż. Martin Gurdet, mieści 

się w Wiedniu. 

Austriackie Górskie Pogotowie Ratunkowe jest członkiem 

ICAR (Międzynarodowego Komitetu Ratownictwa Alpejskiego). 

Od połowy lat dziewięćdziesiątych minionego wieku, do 

ÖBRD przyjmowane są również kobiety, aczkolwiek związany 

z tą innowacją entuzjazm był w Tyrolu, delikatnie mówiąc, 

bardzo umiarkowany. Z początkiem roku 2013 w szeregach 

ÖBRD było już 473 kobiet-ratowników. Tyrolczycy natomiast 

przekonali się o fachowości koleżanek do tego stopnia, że 

obecnie w tym regionie działają aż 123 panie, a 3 z nich prowadzą 

stację ratunkową w Rietz! 

Podobnie jak w innych służbach górskich, głównym zadaniem 

Austriackiego Górskiego Pogotowia jest ratowanie osób 

i prowadzenie akcji poszukiwawczych w regionach niedostępnych, 

czyli wszędzie tam, dokąd nie może dotrzeć, lub nie posiada 

odpowiedniego wyposażenia, straż pożarna czy karetka 

Czerwonego Krzyża. 

Wszystkim wiadomo, jak bardzo atrakcyjnym turystycznie 

krajem jest Austria i jej góry. Tzw. sezon trwa praktycznie cały 

rok. ”Pełne ręce roboty” mają nie tylko hotelarze i restauratorzy, 

ale również ratownicy górscy. 

190 ratowników górskich, w 30 bazach na terenie całej Austrii, 

przeprowadza rocznie ca 13.500 – 14.000 akcji ratunkowych 

z użyciem śmigłowca. Austriackie Górskie Pogotowie 

nie posiada własnych helikopterów, ale współpracuje ściśle z 

takimi firmami jak: 

CFV (Christophorus Flugrettungsverein), SHS (Schider Helicopter 

Service), Heli Austria (Flugrettung Martin), ARA (Air 

Rescue Austria), Robin (Schenk Air), HAT(Heli Ambulance 

Team) oraz Wucher Helicopter. 

Akcje ratunkowe związane są z niebagatelnymi kosztami, których 

nie pokrywa żadna kasa chorych.

świat RATOWNICTWO GÓRSKIE 

Zwrot kosztów otrzymują wyłącznie osoby, które przed wypadkiem 

były na taką okoliczność prywatnie ubezpieczone. 

Zarówno Pogotowie Górskie w Austrii, jak i kasy chorych, 

apelują do wszystkich wybierających się na urlopy w góry, 

o zaopatrzenie się w odpowiednią polisę ubezpieczeniową. 

Koszt takiego ubezpieczenia jest niewielki w porównaniu 

z tymi cenami: 

- Koszt akcji ratunkowej lub poszukiwawczej wynosi od 

15.000 € do 22.000 € 

- Konieczność użycia helikoptera – od 3000 do 5000 € 

- Cena jednej doby szpitalnej wynosi od 500 do 1000 € (na 

oddziałach intensywnej opieki medycznej może być wyższa). 

Wszyscy ratownicy Austriackiego Górskiego Pogotowia Ratunkowego 

działają w tej organizacji jako ochotnicy. Pogotowie 

otrzymuje rządową subwencję, wysokość której nie jest 

niestety wystarczająca na pokrycie kosztów utrzymania organizacji, 

ani nie jest adekwatna do wkładu pracy ratowników. 

Dużą pomoc otrzymuje ÖBRD od renomowanych sponsorów, 

jak i osób prywatnych. 

Ilość wypadków w austriackich Alpach wzrasta. Wszelkie 

ostrzeżenia i apele kierowane do turystów są przez wielu z 

nich, niestety, konsekwentnie ignorowane. Dotyczy to wszystkich 

grup wiekowych, ale większość ofiar to młodzi ludzie poniżej 

30 roku życia. 

Rośnie liczba wypadków wśród miłośników rowerów górskich 

(Mountainbiker). Bardzo modny stał się tzw. downhill 

czyli jak najszybszy zjazd w dolinę drogami leśnymi i trudnymi 

szlakami górskimi, lub trasami tzw. bike parków. Wypadki 

i akcje ratunkowe są tu logiczną konsekwencją. 

■ 

© MIT FREUNDLICHER GENEHMIGUNG BERGRETTUNGSDIENST ÖSTERREICH - NÖ/W 

statystyka ÖBRD z roku 2015 

Akcje ratunkowe z podziałem na rodzaj terenu 

Nartostrady 3539 

Turystyka piesza 3437 

Drogi wspinaczkowe 229 

Trasy skitourowe 376 

Lodowce 34 

Wszystkie akcje 7615 

Liczba ofiar śmiertelnych z podziałem na rodzaj terenu 

Turystyka piesza 119 

Lawiny 27 

Trasy skitourowe 18 

Drogi wspinaczkowe 14 

Nartostrady 5 

Lodowce 1 

Osoby ratowane wg obywatelstwa 

Austriacy 3254 

Obcokrajowcy 4537 

Osoby ratowane 

Osoby urazowe 5836 

Osoby nieurazowe 1011 

Ofiary śmiertelne 184 

Ratowanych łącznie 7791 

Statystyka ta obejmuje wyłącznie akcje ratunkowe przeprowadzone przez Austriackie 

Górskie Pogotowie. Wszystkie inne wypadki w terenie górskim są rejestrowane przez 

policję alpejską

RATOWNICTWO GÓRSKIE świat 

Rekordowy rok austriackich ratowników 

24 listopada b.r., podczas konferencji prasowej w Wiedniu, 

szef ratowników Austriackiego Górskiego Pogotowia Ratunkowego 

(ÖBRD) Franz Lindenberg podał do wiadomości, 

że rok 2016 będzie najprawdopodobniej rekordowym pod 

względem przeprowadzonych akcji ratunkowych i ilości ratowanych 

osób. 

Oblicza się, że do końca grudnia 2016, przeprowadzonych 

zostanie ponad 7.700 akcji ratunkowych, a liczba ratowanych 

osiągnie 8.000 osób. 

Austriackie Pogotowie liczy obecnie 12.500 ratowników 

ochotników i posiada 291 stacji ratunkowych. W ciągu minionych 

10 lat ilość przeprowadzanych akcji ratunkowych 

wzrosła o ponad 30%. Ciekawym jest, że rośnie liczba wypadków 

zdarzających się podczas wycieczek turystycznych w 

łatwiejszym terenie, podczas gdy ilość wysokoalpejskich akcji 

ratunkowych maleje. 

Ponad 45% akcji ratunkowych przeprowadzonych w minionym 

roku, to wynik wypadków na dobrze oznaczonych szlakach 

i trasach wspinaczkowych. 75% wypadków śmiertelnych 

wydarzyło się w łatwym terenie. 

"Zauważa się jednoznaczny boom: wszyscy chcą ”w góry”, ale 

przygotowanie i dyscyplina są niestety zaniedbywane. Poważnym 

problemem jest również przecenianie własnych możliwości 

" – powiedział obecny na konferencji Peter Habeler. 

Coraz więcej akcji ratunkowych notuje Pogotowie na trasach 

wspinaczkowych. Stosowne wyposażenie można obecnie 

wszędzie kupić, ale robią to również osoby bez odpowiedniego 

przeszkolenia, źle oceniające własne możliwości i "wchodzące 

w ścianę" bez planu. Efekty takiego postępowania nie 

dają na siebie długo czekać. 

46,5 % akcji ratunkowych przeprowadzono na nartostradach. 

Niektóre z nich są przepełnione, wszyscy chcą jeździć 

"do oporu" i ignorują zmęczenie. Największa ilość wypadków 

zdarza się właśnie wtedy, i najczęściej w godzinach popołudniowych. 

Temat-rzeka to ignorowanie ostrzeżeń lawinowych, oraz tzw. 

freeriding poza przygotowanymi nartostradami, a co za tym 

idzie, ryzyko śmierci w lawinie. ■ 

Alpejski telefon alarmowy - 140 

Wybierając ten numer uzyskuje się połączenie z pogotowiem górskim w Austrii. Jeśli z jakichś 

powodów telefon komórkowy z tym numerem nie łączy, należy wybrać europejski numer 

ratunkowy 112. O ile to możliwe, dobrze jest przed wezwaniem pomocy przygotować 

następujące informacje: 

- Gdzie to się stało? (Dokładna lokalizacja miejsca wypadku i sytuacja pogodowa) 

- Co się stało? (Opis wypadku) 

- Ilu jest rannych? (Dokładna liczba poszkodowanych osób) 

- Jakie urazy? (Czy ma miejsce sytuacja zagrażająca życiu?) 

- Kto zgłasza wypadek? (Nazwisko, numer telefonu do dalszego kontaktu) 

Wszystkim planującym urlopy w Tyrolu zaleca się zainstalowanie w telefonie komórkowym 

specjalnie na ten obszar Alp przygotowanej aplikacji NOTFALL (Notfall App Bergrettung 

Tirol). Alikacja działa w systemach Android i iPhone. 

Jeśli znajdujemy się w miejscu z którego nie ma możliwości wezwania pomocy przez telefon 

komórkowy, jeśli z jakiegoś powodu telefonu nie mamy, lub nie jesteśmy w stanie zadzwonić, 

należy spróbować przez czas jednej minuty, w odstępach co dziesięć sekund dać widoczny 

lub słyszalny znak (wołanie, światło). Następnie należy zrobić jedną minutę przerwy i powtórzyć 

sygnały. 

Nazywa się to "alpejski sygnał o niebezpieczeństwie" i jest międzynarodowym systemem 

wzywania pomocy w terenie górskim. 

Jeśli ktoś rozpozna taki sygnał , powinien natychmiast przez numer 140 lub 112 poinformować 

ratowników i podać szczegółowy opis lokalizacji. 

Ratownicy odpowiadają sygnałem (wołanie, światło) co 20 sekund, co oznacza że pomoc 

jest w drodze. Mimo to, należy własne sygnały w dalszym ciągu powtarzać, aż do momentu 

kiedy potrzebujący pomocy zostanie odnaleziony. 

Ten system wzywania pomocy w górach ma już wieloletnią tradycję i aczkolwiek nie zawsze 

jest skuteczny, może jednak stanowić tzw. ostatnią deskę ratunku. 

12 


nauka RATOWNICTWO GÓRSKIE 

Dobra medycyna w złym miejscu 

postępowanie ratunkowe z pacjentem po urazie w jaskini 

TEKST MICHAŁ BARSKI 

Wstęp 

W 

ostatnich latach turystyka jaskiniowa staje 

się coraz bardziej popularnym zajęciem 

wśród osób aktywnie spędzających czas wolny. 

Umiejętność poruszania się pod ziemią od dawna 

wykorzystywana jest także przez badaczy podziemnego świata. 

Dokładna liczba osób odwiedzających Polskie jaskinie 

w skali roku jest trudna do oszacowania. Spowodowane jest 

to brakiem prowadzenia stałej ewidencji osób odwiedzających 

te obiekty. Do najpopularniejszych miejsc odwiedzanych 

przez grotołazów należą obiekty znajdujące się w Tatrach, jak 

również na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. 

W stosunku do ilości i charakteru interwencji ratunkowych 

w górach, wypadki jaskiniowe zdarzają się rzadko. Najczęściej 

występują one na obszarze Tatr i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, 

z uwagi na dużą popularność jaskiń na tym obszarze. 

Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie jest największą jaskinią 

w Sudetach i jedną z najgłębszych jaskiń w Polsce. Przeprowadzona 

w dniach od 24 do 25 października 2015 r. akcja ratunkowa 

Opis przypadku 

Podczas prowadzenia prac badawczych w Jaskini Niedźwiedziej 

znajdującej się w Masywie Śnieżnika (południowo-wschodni 

rejon Kotliny Kłodzkiej) doszło do zdarzenia, w którym jeden 

z grotołazów uległ wypadkowi. Do zdarzenia doszło około 

500 metrów od otworu wejściowego do jaskini w odcinku 

nazwanym Gang Zdzicha. 53-letni mężczyzna doznał urazu 

kręgosłupa w wyniku upadku z wysokości 7 metrów podczas 

wychodzenia z formacji o nazwie Studnia Strachu. Po dotarciu 

na miejsce zespołu medycznego został on zastany w miejscu 

upadku w pozycji leżącej na plecach. Od wypadku minęło 

ponad 6 godzin. Poszkodowany był już po przeprowadzonym 

wstępnym badaniu urazowym wykonanym przez ratowników 

GOPR, którzy dotarli na miejsce jako pierwsi w czasie 4 godzin 

od upadku. Został on przez nich zbadany, zabezpieczony 

termicznie i zakwalifikowany do ewakuacji w pozycji leżącej. 

W trakcie przeprowadzenia badania podmiotowego przez 

zespół medyczny, poszkodowany zaprzeczył utracie przytomności. 

Grotołaz skarżył się na ból w odcinku krzyżowo 

-lędźwiowym kręgosłupa, promieniujący do odcinka piersiowego 

przy pogłębionym wdechu. W celu oceny stopnia 

natężenia bólu zastosowano skalę numeryczną. W pozycji 

leżącej, bez prób poruszania kończynami dolnymi ratowany 

ocenił natężenie bólu na 4/10, przy próbach zgięcia kończyn 

dolnych w stawach biodrowych ból nasilał się znacznie do 

wartości 7/10. W wywiadzie poszkodowany zaprzeczył uczuleniom 

na jakiekolwiek substancje, nie przyjmował żadnych 

leków na stałe, jedynie doraźnie leki z grupy NLPZ. Posiłki 

w dniu wypadku spożywał nieregularnie, pił mało. Od momentu 

zdarzenia oddawał mocz jeden raz, w ilości trudnej 

w Jaskini Niedźwiedziej należy do jednej z trudniejszych 

w Polskich górach pod względem logistycznym, poza Tatrami. 

Ratownictwo jaskiniowe jest dziedziną ratownictwa 

górskiego. Z tego powodu oczekuje się od służb powołanych 

do niesienia pomocy w górach, na terenie naszego kraju, że 

działania w przypadku zdarzenia jaskiniowego będą wykonane 

zgodnie obowiązującymi zasadami technicznymi i medycznymi. 

Aby osiągnąć cel, którym jest wydobycie osoby 

ratowanej na powierzchnię ziemi w jak najlepszej kondycji, 

potrzebny jest doświadczony personel. Działania ratunkowe 

w jaskiniach przeważnie trwają długo. W takiej sytuacji ważnym 

elementem staje się kwalifikowana opieka medyczna nad 

poszkodowanym, który jej wymaga od momentu zdarzenia 

do wydobycia na powierzchnię ziemi. Głównym czynnikiem 

utrudniającym pracę zespołom ratunkowym jest: trudny dostęp 

do pacjenta, skala doznanego urazu lub zachorowania, 

ograniczona liczba sprzętu medycznego, a co za tym idzie, 

ograniczone możliwości terapeutyczne. 

do określania, bez obecności krwi w moczu. W badaniu 

przedmiotowym: stan ogólny dobry, przytomny, w logicznym 

kontakcie, zorientowany auto- i allopsychicznie. Źrenice 

równe, symetryczne, prawidłowo reagujące na światło, poszkodowany 

od wielu lat posiadał wadę wzroku. Po usunięciu 

kasku, tylko na czas badania, wykluczono obrażenia głowy. 

Uzyskane wyniki przeprowadzonego badania tej okolicy 

ciała, pozwoliły na odstąpienie od zabezpieczenia odcinka 

szyjnego kręgosłupa kołnierzem szyjnym. Klatka piersiowa 

bez cech urazu, ruchy oddechowe symetryczne, nieco spłycone, 

osłuchowo szmer pęcherzykowy symetryczny nad polami 

płucnymi, wypuk jawny. Akcja serca miarowa 80/min, 

z okresową tachykardią w reakcji na ból, tony serca czyste, 

dźwięczne, prawidłowo akcentowane. Tętno zgodne z akcją 

serca. Ciśnienie tętnicze krwi 110/70, saturacja 94%. Brzuch 

miękki, niebolesny, bez objawów otrzewnowych, osłuchowo 

perystaltyka jelit prawidłowo słyszalna w każdym kwadrancie. 

Pęcherz moczowy wyczuwalny pod palcami. Miednica stabilna, 

niebolesna. Kończyny dolne bez cech urazu, tętno na kończynach 

obecne w miejscach typowych, dobrze wypełnione. Ze 

względu na mechanizm urazu odstąpiono od wykonania prób 

zbornościowych na kończynach dolnych. Na tym etapie badania 

ratowany zgłaszał skurcze łydek i drętwienie stóp. Odcinek 

piersiowy kręgosłupa niebolesny. Ból w odcinku lędźwiowym 

i krzyżowym, narastający przy dotyku, bez cech deformacji 

i przerwania ciągłości skóry. Glikemia 105 mg% około 3h 

po spożyciu ostatniego posiłku. Ratowany wykazywał cechy 

odwodnienia organizmu tj. suchość w ustach, osłabienie, oliguria. 


RATOWNICTWO GÓRSKIE nauka 

Badanego zamonitorowno w zapisie z monitora rytm serca 

zatokowy, miarowy, oś pośrednia, zapis w granicach normy. 

Poszkodowanego zabezpieczono w obwodowy dostęp naczyniowy-kaniula 

16G w lewym zgięciu łokciowym, 18G na części 

grzbietowej prawej ręki - oba drożne. Podłączono ogrzane 

płyny infuzyjne w celu wyrównania poziomu elektrolitów 

i nawodnienia. W trakcie podaży i po podaniu zaplanowanej 

objętości płynów nie zaobserwowano duszności. Przed 

przełożeniem poszkodowanego na nosze do transportu jaskiniowego, 

usunięto z niego kombinezon jaskiniowy i pozostawiono 

we wkładce docieplającej. Przeciwbólowo podano 

100 mg ketoprofenu dożylnie, z oczekiwanym efektem terapeutycznym. 

Pacjenta owinięto w śpiwór termoizolacyjny 

typu norweskiego. W celu zachowania komfortu termicznego 

zredukowano ilość chemicznych pakietów grzewczych 

i zmieniono ich ułożenie. Po tych czynnościach ratowanego 

przełożono w nosze przeznaczone do transportu w jaskini. 

Po raporcie zespołu medycznego i technicznego o wykonaniu 

zadania na swoich stanowiskach, ze strony kierującego działaniami 

ratunkowymi zapadła decyzja o rozpoczęciu ewakuacji. 

O godzinie 6 rano rozpoczęto transport w ułożeniu poziomym 

poszkodowanego ze Studni Strachu. W trakcie ewakuacji 

monitorowano parametry życiowe poszkodowanego przy 

użyciu kardiomonitora, stan neurologiczny oraz stopień nasilenia 

bólu. Oceniano również komfort termiczny i diurezę. 

Opis przypadku 

Opisywana powyżej akcja jaskiniowa należała do jednej 

z trudniejszych pod względem technicznym i logistycznym 

w tej części Polski. Powodzenie działań ratunkowych zależało 

nie tylko od stanu klinicznego pacjenta, ale również od 

czynników środowiskowych i ludzkich. Transport pacjenta 

po urazie w warunkach jaskiniowych jest zawsze trudny i wymaga 

zaangażowania wielu ludzi. Cztery godziny zajęło rozkuwanie 

wejścia do jaskini w celu doprowadzenia noszy przeznaczonych 

do transportu jaskiniowego na miejsce zdarzenia. 

Na trasie ewakuacji do poszerzenia było znacznie więcej odcinków. 

Ratownicy, którzy byli zaangażowani w te czynności 

pracowali praktycznie od początku akcji, do samego końca. 

W działaniach brało udział 107 osób, z tego bezpośrednio pod 

ziemią pracowało 47 ratowników, dodatkowo na powierzchni 

dwa zmieniające się zespoły pogotowia ratunkowego, osiem 

jednostek PSP, zespół HEMS LPR, pracownicy Jaskini Niedźwiedziej, 

Policja i Straż Miejska. 

Cała akcja trwała blisko 18 godzin. Pierwszy zespół ratowników 

dotarł do poszkodowanego po 4 godzinach od zdarzenia. 

W ramach Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy został 

rozpoznany mechanizm urazu, wykonane badanie urazowe, 

zebrany wywiad oraz zapewniono komfort termiczny ratowanemu. 

Po sześciu godzinach od zdarzenia na miejsce dociera 

zespół medyczny złożony z dwóch ratowników medycznych 

GOPR i ratownika górskiego. Droga dojścia do pacjenta zajęła 

im ponad dwie godziny. Oprócz sprzętu technicznego, który 

umożliwił im poruszanie się w jaskini, wyposażeni byli w trzy 

worki medyczne. W pierwszym znajdował się ekwipunek potrzebny 

do aktywnego ogrzewania pacjenta, w drugim sprzęt 

do zabezpieczenia urazów oraz tlen medyczny. Trzeci worek 

zaopatrzony był w leki, płyny infuzyjne wraz z zestawem do 

szybkich przetoczeń, przyrządy do udrożnienia dróg oddechowych, 

kardiomonitor. 

14 


W okresie postoju technicznego, spowodowanego przebudową 

punktów stanowiskowych i asekuracyjnych, kontrolowano 

drożność kaniul obwodowych. Po 4 godzinach od rozpoczęcia 

ewakuacji powtórzono dawkę 100 mg ketoprofenu z powodu 

nawracającego bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Uzyskano 

podtrzymanie analgezji w stopniu wystarczającym dla 

zachowania komfortu poszkodowanego. 

Dnia następnego, około godziny 12:00 ratownicy pogotowia 

górskiego przekazali poszkodowanego w holu wejściowym 

Jaskini Niedźwiedziej zespołowi Państwowego Ratownictwa 

Medycznego w stanie ogólnym dobrym. Następnie został on 

przetransportowany ambulansem na przygodne lądowisko, 

gdzie o godzinie 12:30 zostaje przekazany załodze Lotniczego 

Pogotowia Ratunkowego. Przeprowadzone badania obrazowe 

w ramach SOR wykazały kompresyjne złamanie kręgu 

w odcinku lędźwiowym na wysokości L2 ze zniekształceniem 

górnej blaszki granicznej kręgu i obniżeniem jego wysokości 

o 20%. Nie uwidoczniono zwężenia kanału kręgowego na 

tej wysokości. Po czterech dniach hospitalizacji pacjent został 

zakwalifikowany do leczenia zachowawczego w gorsecie 

Jewetta przez okres trzech miesięcy. W chwili obecnej (około 

pięciu miesięcy od zdarzenia) poszkodowany jest w trakcie 

rehabilitacji ruchowej, skarży się na okresowo występujące 

bóle w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, rokuje pełny powrót 

do sprawności. 

Opieka medyczna nad osobą po urazie w ratownictwie jaskiniowym 

stanowi duże wyzwanie. Świadczy o tym nie tylko 

ten jeden opisywany przypadek. 

Pierwsze czynności medyczne zostały podjęte przez świadków 

zdarzenia, w oparciu o zasady pomocy partnerskiej. 

Istotne w powodzeniu całej akcji wydają się być dobrze przeprowadzone: 

badanie urazowe wstępne, szczegółowo zebrany 

wywiad przez ratowników, którzy jako pierwsi dotarli do poszkodowanego. 

Te czynności zdecydowały o ustaleniu wstępnego 

rozpoznania stanu pacjenta oraz o wyborze przez zespół 

medyczny niezbędnego sprzętu, który musieli ze sobą zabrać 

pod ziemię. 

Według International Trauma Life Support, upadek z wysokości 

powyżej 3 metrów jest traktowany jako niebezpieczny 

uogólniony mechanizm urazu. Zgodnie z przyjętym protokołem 

takie zdarzenie kwalifikuje do stabilizacji odcinka szyjnego 

kręgosłupa kołnierzem szyjnym. 

W opisywanym przypadku odstąpiono jednak od 

założenia kołnierza, ze względu na wyniki poszerzonego 

badania urazowego. Po zbadaniu odcinka szyjnego 

kręgosłupa i obojczyków, wykluczeniu w konsultacji 

z badanym bolesności, napięcia mięśniowego w tej 

okolicy, wykonano próby charakterystyczne dla Testu 

Kanadyjskiego. Badanie to poszerzono o zabiegi, 

które miały na celu wywołanie objawu szczytowego i wyzwolenie 

objawów oponowych. Należy podkreślić, że 

w przypadku działań w skrajnie trudnych warunkach terenowych 

często zachodzi konieczność zawarcia kompromisu 

pomiędzy tym, co jest ogólnie przyjęte, powodzeniem całej 

akcji ratunkowej i rzeczywistym dobrem pacjenta. Nie należy 

jednak zapominać, o wykonaniu dokładnego badania, 

a w przypadku odstąpienia od standardowych czynności medycznych 

należy zachować wzmożoną czujność, aż do mo-


mentu wykluczenia urazu lub przekazania chorego pod opiekę 

innych służb. 

Transport lub ewakuacja osoby poszkodowanej są obowiązkiem 

ratowników. Analizując obecne zapisy prawne ratownicy 

wykonujący czynności medyczne na poziomie kwalifikowanej 

pierwszej pomocy przeprowadzają ewakuację, natomiast 

jednostki PRM wykonują transport medyczny. Jakkolwiek nie 

nazwalibyśmy tego procesu należy się do niego przygotować. 

Po pierwsze należy zacząć od ogólnych filozofii dotyczących 

postępowania zespołów na miejscu zdarzenia, tj. „scoop and 

run” i „stand and play”. Pierwsza z nich traktuje o wstępnym 

zbadaniu poszkodowanego, wykonaniu tylko tych interwencji 

terapeutycznych, które są ważne dla przeżycia pacjenta 

i transport do szpitala. Zasada ta sprawdza się w dużych aglomeracjach 

miejskich, w których wybór ośrodków o wysokim 

stopniu referyncyjności jest duży a sam transport pacjenta 

nie przekroczy zwyczajowych 10 minut. W wyżej opisywanym 

przypadku ta zasada nie powinna mieć zastosowania. 

Przyjęcie zasad drugiej filozofii jest uzasadnione w przypadku 

wydłużonego transportu pacjenta z miejsca zdarzenia do 

właściwego szpitala. Na tym etapie należy dokładne zbadać 

pacjenta, podjąć interwencje terapeutyczne w celu stabilizacji 

stanu zdrowia osoby poszkodowanej. Często zachodzi konieczność 

użycia technik zaawansowanych. Kluczowym etapem 

jest przygotowanie ratowanego i zespołu do transportu, 

aby wyeliminować wszystkie możliwe zagrożenia, które mogą 

się z tym procesem wiązać. W opisywanym wyżej przypadku 

polegało to na stabilizacji kręgosłupa, zniesieniu bólu jaki 

odczuwał ratowany i monitorowanie czynności życiowych 

w sposób ciągły. Dodatkowo, ważnym elementem opieki oraz 

zabezpieczeniem przed spodziewanym, kilkugodzinnym 

transportem jest odpowiednie nawodnienie i odżywienie pacjenta. 

Ponieważ poszkodowany grotołaz wykazywał cechy 

odwodnienia w stopniu umiarkowanym, według klinicznej 

skali odwodnienia (Clinical Dehydration Scale) podano 1000 

ml płynu wieloelektrolitowego. Celem wyrównania rezerw 

energetycznych podano 500 ml 5% glukozy i batony energetyczne. 

Podana objętość płynów została rozłożona w czasie 

trzech godzin. Do zabezpieczenia kręgosłupa w odcinku 

krzyżowo-lędźwiowym zastosowano nosze jaskiniowe, z wypełnieniem 

wolnych przestrzeni dodatkowym śpiworem termicznym 

w okolicach anatomicznych krzywizn kręgosłupa. 

Uznano, że takie rozwiązanie będzie wystarczające tj. zapewni 

dostateczną stabilizację kręgosłupa, zapewni komfort poszkodowanemu 

oraz umożliwi sprawną ewakuację na każdym etapie. 

Ze względu na szczelinowaty charakter korytarzy, w niektórych 

częściach jaskini, transport przebiegał kilkukrotnie 

w pozycji pionowej z nogami skierowanymi w dół i na boku 

ratowanego. Podczas pokonywania szczeliny w odcinku Krasowe 

Urwisko, zdecydowano o przeniesieniu pakietów grzewczych 

z korpusu ratowanego i polecono zrotowanie głowy 

w bok. W najwęższym miejscu zalecono wydech i spłycenie 

kolejnych oddechów do niezbędnego minimum. Bez tych zabiegów 

nie byłoby możliwości pokonania tego kilkunastometrowego 

odcinka. Niestety w tego typu działaniach ratunkowych, 

ciężko jest uzyskać pewny i szybki dostęp do pacjenta. 

Podejmowanie czynności terapeutycznych musi być wykonane 

w takich miejscach, które umożliwią stabilne ułożenie 

noszy z poszkodowanym i w miarę swobodne poruszanie 

się zespołu ratowniczego. W sytuacji, gdy kontakt wzrokowy 

z pacjentem nie może być zachowany a szybki dostęp do 

niego jest utrudniony, ze względu na panujące warunki terenowe, 

trzeba zadbać o stałe monitorowanie funkcji życiowych. 

Jedynie wczesne rozpoznanie stanu zagrożenie życia 

podczas transportu gwarantuje właściwą reakcję personelu 

medycznego. Podstawowe monitorowanie w przypadku osób 

przytomnych poza ilościową i jakościową oceną świadomości, 

powinno obejmować interwałowy NIBP, pulsoksymetrię 

i zapis EKG. Podczas działań ratunkowych przeprowadzonych 

w Jaskini Niedźwiedziej udało się zastosować wszystkie 

wyżej wymienione. 

Ból jest konsekwencją urazu. Jego siła, oraz charakter zależą 

nie tylko od rozległości obrażeń, lecz również od jego położenia. 

Ból ostry, somatyczny inicjuje odpowiedź ośrodkową 

organizmu w postaci aktywacji układu współczulnego, która 

pozwala na podtrzymanie równowagi wewnętrznej organizmu 

w pierwszej fazie stresu, jakim jest uraz dla organizmu. 

Jednak przedłużająca się hiperaktywacja układu współczulnego 

może w krótkim czasie doprowadzić do pogorszenia się 

stanu zdrowia poszkodowanego. Z tego powodu przedszpitalne 

postępowanie z pacjentem po urazie wymaga zastosowania 

zrównoważonej analgezji lub, jeśli stan pacjenta tego 

wymaga analgezji i sedacji. Zasadniczym elementem leczenia 

bólu pourazowego jest ocena jego natężenia. Z możliwych 

do zastosowania narzędzi subiektywnego pomiaru natężania 

bólu ostrego, eksperci zalecają stosowanie skali numerycznej 

NRS (Numerical Rating Scale). Skala ta jest łatwa do zastosowania, 

czuła, wiarygodna a przede wszystkim zrozumiała dla 

pacjentów. Zakres oceny natężania bólu tą skalą zawiera się w 

przedziale od 0 do 10, gdzie 0 to brak bólu a 10 to ból tak silny, 

że trudno go sobie wyobrazić. W tym przypadku po ocenie 

natężenia bólu wyżej opisaną skalą i mechanizmu urazu, 

w pierwszym kroku zdecydowano o użyciu leku o działaniu 

umiarkowanym obwodowym, nie wpływającym depresyjnie 

na centralny układ nerwowy. 

Po podaniu dożylnym 100 mg ketoprofenu uzyskano dobry 

efekt terapeutyczny, zrezygnowano z koanalgezji lekiem opioidowym. 

Dawkę leku powtórzono po upływie 4 godzin, uzyskując 

tym samym podtrzymanie analgezji, aż do momentu 

wydobycia ratowanego na powierzchnię ziemi. 

U pacjentów po urazie z natężeniem bólu >6 według NRS zaleca 

się zastosowanie leków opioidowych. W przypadku mniej 

nasilonego bólu (1-5 wg NRS) leczeniem z wyboru jest podanie 

skojarzonych leków nieopioidowych np. metamizol lub 

paracetamol z ketprofenem. Rekomendacje ICAR (International 

Commission for Alpine Rescue) również zalecają jako 

alternatywę do opioidów, w leczeniu bólu o umiarkowanym 

natężeniu podanie ketoprofenu IV. Niestety zespół medyczny 

dysponował tylko lekami z grupy NLPZ i opioidowymi, 

co uniemożliwiło spełnienia zaleceń podkomisji medycznej 

ICAR. 

Nie bez znaczenia dla pacjenta i powodzenia działań ratunkowych 

pozostaje hipotermia. W tym przypadku pomimo 

niesprzyjających warunków środowiskowych tj. dużej wilgotności 

i temperatury otoczenia (około 5 o C), oraz współtowarzyszącego 

urazu udało się uniknąć wychłodzenia poszkodowanego 

grotołaza. Intuicyjne działanie na poziomie pomocy 

partnerskiej, dobrze podtrzymany komfort termiczny przez 

pierwszych, przybyłych na miejsce zdarzenia ratowników 

GOPR, uzyskany poprzez warstwowe okrycie i użycie chemicznych 

pakietów grzewczych, uchroniły ratowanego przed 

rozwinięciem się głębokiego stopnia hipotermii pourazowej. 

■ 


Via 

ferrata 

TEKST JACEK JAWIEŃ 

FOT. JACEK JAWIEŃ 

Via ferrata – (z włoskiego "żelazna droga") ubezpieczony szlak turystyczny, 

wyposażony dla celów autoasekuracji w linę stalową, stopnie, 

drabinki i mosty.

atownicy piszą RATOWNICTWO GÓRSKIE 

Chciałbym przybliżyć temat via 

ferrat i zachęcić do korzystania 

z tego typu dróg wspinaczkowych. 

Ferrate można potraktować jako 

świetny trening dla ratownika górskiego! 

Mając na uwadze wszechstronność 

ratownika jako jego podstawową cechę, 

to pokonywanie ścian masywów górskich 

z pomocą ferrat jest do tego treningiem 

wręcz idealnym. Jakie ma to 

zalety? Gdzie spotkam via ferraty? jaki 

jest wymagany sprzęt i czy to ryzykowne 

zajecie? Przedstawiłem poniżej podstawowe 

wiadomości na temat „dróg 

żelaznych”. 

Co to jest via ferrata? 

Z włoskiego „żelazna droga” ubezpieczony 

szlak turystyczny, wyposażony 

dla celów autoasekuracji w linę stalową, 

stopnie, drabinki i mosty. W języku 

polskim czasami określana jako 

żelazna perć. Orla Perć jest jej odmianą, 

jednak nie spełnia wszystkich 

warunków .Via ferraty są popularne 

w wielu europejskich państwach m.in. 

Włoszech(szczególnie w Dolomitach), 

Niemczech, Francji, Austrii, Słowenii, 

Szwajcarii i Hiszpanii. Pierwsze via ferraty 

zbudowano w Dolomitach podczas 

pierwszej wojny światowej, w celu ułatwienia 

przemieszczania się żołnierzy. 

Tak to wyglądało dawniej, dziś Ferraty 

są celem samym w sobie. W krajach 

alpejskich turystyka górska z użyciem 

Ferrat jest bardzo popularna. Szczególnie 

dla osób z niewielkim doświadczeniem 

wspinaczkowym, ale nie tylko. 

Można powiedzieć ze ferrata to droga 

wspinaczkowa o różnych trudnościach 

technicznych ubezpieczona na stale 

prętem, drutem zwanym poręczówką, 

w który wpinając się za pomocą lonży 

zapewniamy sobie ciągłą asekuracje. 

I o to nam właśnie chodzi! Maksimum 

emocji z minimalnym ryzykiem. Odpowiedni 

wybór drogi, dobór sprzętu, 

zaplanowanie przejścia i zejścia i wreszcie 

z kim się tam wybierzemy, pozwoli 

na ciekawe przejście wspinaczkowe 

o wysokim poziomie bezpieczeństwa. 

Rodzaje ułatwień 

Via ferrata na całej długości lub w miejscach 

kluczowych posiada stalą i ciągłą 

asekurację w postaci mocowanego 

do ściany drutu stalowego lub pręta 

o średnicy 8-10mm do tego stosuje się 

takie ułatwienia w przejściu trudnych 

miejsc jak: drabiny, mosty linowe, stopnie, 

podesty, haki, klamry czy wklejone 

w szczelinę kamienie. Zdarza się, że droga 

jest oznakowana farbą. Na dojściu 

i w zejściu występują drogowskazy. 

Gdzie? 

W Europie jest zbudowanych ponad 

1000 ferrat. Głównie w Austrii i we 

włoskich Dolomitach. Ale jest też kilka 

na Słowacji całkiem niedaleko granicy 

państwa. W pozostałych krajach alpejskich, 

właściwie w każdym rejonie górskim, 

dostępne są drogi wspinaczkowe 

tego typu. 

Dla kogo? 

Każdy sprawny turysta dobierze dla 

siebie odpowiednią trudność ferraty 

na której będzie się czuł komfortowo i 

bezpiecznie. Należy pamiętać, że żadna 

asekuracja nie uchroni nas przed 

błędami i ich konsekwencjami, szczególnie 

jeśli chodzi o taktykę i planowanie 

wyjść. Rejon Dolomitów obfituje 

w przejścia całodniowe i przewyższenia 

powyżej 1000 metrów. Należy mieć 

zaplanowany każdy szczegół wyjścia. 

Ilość schronisk jest raczej uboga, a na 

tak dużym obszarze trzema liczyć jedynie 

na siebie. Na każdej poważniejszej 

ferracie można spotkać przewodników 

z klientami. Najwyższy stopień trudności 

wymaga doświadczenia wspinaczkowego, 

a sekcje przewieszone nie są 

rzadkością. 

Skale trudności 

Możemy spotkać rożnego typu skale. 

Określają trudność techniczną, wskazujące 

doświadczenie wspinacza czy 

zagrożenia obiektywne. Skala dotycząca 

trudności technicznych 1-5, gdzie 

1-eksponowana ścieżka, 5- trudny, 

wspinaczkowy często przewieszony 

fragment drogi. Klasyfikacje dotyczącą 

doświadczenia turysty/wspinacza dla 

którego jest przygotowana A-F, gdzie 

A jest dla poczatkujących, a F dla ekspertów 

z kondycją i doświadczeniem. 

Wreszcie skala obiektywnych trudności 

związanych z terenem górskim I-V. 

Skala dotyczy zagrożeń takich jak: spadające 

kamienie, krucha skała, możliwość 

napotkania wodospadów, lawin 

kamiennych, trudność orientacyjna. 

W zależności od kraju i rejonu warto się 

zapoznać ze skalami i dogłębnie poznać 

charakter i schemat planowanej drogi. 

Różnice w przewodnikach w opisywaniu 

cech drogi, są spore. Aktualny przewodnik 

danego regionu będzie bardzo 

przydatny. 

Zagrożenia 

Statystyki wypadkowe służb ratowniczych 

działających w krajach alpejskich 

nie notują dużej ilości poważnych 

zdarzeń na ferratach. Zazwyczaj 

dotyczą urazów stawu skokowego, 

drobnych otarć lub zabłądzeń. Inaczej 

było w przeszłości. Zdarzały się wypadki 

śmiertelne. Dziś wysoka jakość 

prowadzonej asekuracji wynikająca ze 

stosowania nowych technologii osadzania 

kotew mocujących i odpowiednie 

prawo dotyczące utrzymania tych dróg, 

pozwala na minimalizacje ryzyka. Nie 

bez znaczenia pozostaje wysokiej jakości 

sprzęt osobisty i profesjonalne 

przewodniki. Świadczy to o stosunkowo 

niskim ryzyku wypadku podczas 

przechodzenia dróg typu via ferrata. 

O czym powinniśmy pamiętać podczas 

wspinaczki? Trochę teorii. Ważnym 

parametrem określającym siły występujące 

na układ asekuracyjny podczas 

upadku, jest współczynnik odpadnięcia 

- WO. Współczynnik odpadnięcia 

jest określony wzorem: WO=l:r, gdzie 

l- długość lotu wspinacza, a r- długość 

pracującej podczas hamowania lotu 

liny. Skrajnym przypadkiem podczas 

wspinaczki klasycznej jest sytuacja gdy 

WO=2, a następuje to w momencie gdy 

wspinacz wychodzi ponad stanowisko 

na długość r, nie zakładając przelotów 

i odpada. Długość lotu wynosi wtedy 

2r. Obciążenia występujące na organizm 

wspinacza a w szczególności 

kręgosłup mogą mieć poważne konsekwencje. 

Dlatego musimy robić wszystko 

aby świadomie minimalizować ten 

współczynnik, zakładając przeloty 

i stosując atestowany i sprawny sprzęt 

wysokiej jakości. To dotyczy wspinaczki 

klasycznej. Podczas wspinaczki na 

via ferratach mamy sytuacje gdy WO 

może być większy od 2! Jest to sytuacja 

krytyczna i stwarzająca wysokie niebezpieczeństwo. 

Podczas wspinaczki 

nie zakładamy przelotów na ferratach. 


18 

Godne polecenia: 

Słowacja - droga na Martinskej Holi koło Martina 

Austria - Haid Steig rejon Rax 

Włochy - Monte Albano w Mori, Alleghesi na Monte Civetta w Dolomitach 

Niemcy - ferrata Grunstein w Bawarii. 


FOT. JACEK JAWIEŃ 

Możliwość ich założenia istnieje, ale nie 

robimy tego. Nie używamy tu klasycznej 

liny, a jedynie krótkie dwie osobiste 

lonże. Musimy zatem zadbać o odpowiedni 

sprzęt który w maksymalny 

sposób pochłonie wytworzoną podczas 

odpadnięcia/lotu energię kinetyczną. 

Jaki? Absorbery energii, o czym poniżej. 

Prócz tego należy pamiętać o takich 

przeciwnościach jak ostre słońce, 

chłód, wilgoć i wysokość! 

Sprzęt 

Oto zestawienie podstawowego sprzętu 

wymaganego do przejścia drogi typu 

via ferrata: kask wspinaczkowy, uprząż 

wspinaczkowa, lonża i absorber, krótka 

lina, ok 20m, używana w sytuacji awaryjnej, 

lub do asekuracji na odcinkach 

nieubezpieczonych, apteczka, czołówka, 

ciepłe ubranie, gps, przyrząd zjazdowy, 

bloczek typu minitraxion, kilka 

taśm, rękawiczki bez palców, średnio 

sztywne buty górskie, buty wspinaczkowe. 

W wyższych partiach gór nawet 

latem trzeba się wyposażyć w raki 

i czekan jeśli teren tego wymaga. Każdy 

element zestawienia winien być atestowany 

i wygodny. Absorber energii. Jest 

to amortyzator w postaci zszytej taśmy 

połączonej z karabinkiem o zwiększonym 

prześwicie i blokadzie zamka. Jak 

to działa? Podczas lotu taśma rozrywa 

się w sposób kontrolowany i wytraca 

energię upadku. Absorber może też 

mieć postać metalowej płytki z wieloma 

otworami przez które przewleczona 

jest lina i po odpadnięciu lina zaciska 

się w otworach. Oba absorbery są jednorazowego 

użytku i po upadku należy 

wymienić na nowe. Można też zastosować 

lonże - linę z kilkoma węzłami 

luźno zawiązanymi, które spełniają taką 

samą rolę jak powyższe absorbery, są 

jednak prymitywną konstrukcją. Korzystający 

z via ferraty nie potrzebują 

własnej liny wspinaczkowej ani stosowanych 

we wspinaczce przyrządów 

asekuracyjnych. Ale uwaga! W sytuacjach 

awaryjnych ten sprzęt będzie 

nieodzowny. 

Bezpieczeństwo 

Każda ferrata powinna mieć swojego 

Gospodarza. I prawie zawsze ma. Jest 

to zazwyczaj konkretna osoba, która 

z ramienia macierzystej organizacji, 

klubu, stowarzyszenia, która wykonała 

ferratę, dba o jej stan techniczny. Również 

właściciele koleji linowych projektują 

i budują via ferraty, dla zwiększenia 

atrakcyjności danego ośrodka. 

Wtedy to właśnie ośrodek odpowiada 

za stan techniczny ferraty. Dbałość 

o stan techniczny ferraty jest o tyle ważna, 

że mamy do czynienia z elementami 

metalowymi w nadzwyczaj erozyjnym 

górskim środowisku. 

Korzystając z dróg żelaznych należy 

stosować kilka zasad: pamiętaj, że via 

ferraty prowadzone są w górach ze 

wszystkimi zagrożeniami jakie góry 

niosą,-planuj wspinaczkę ze szczególnym 

uwzględnieniem prognoz pod kątem 

burz,-jeśli zbliza się burza, natychmiast 

wycofaj się z ferraty w bezpieczny 

teren. Nie ufaj wszystkim napotkanym 

zabezpieczeniom,-zawsze miej wpięte 

w poręczówkę 2 lonże,-przepinaj najpierw 

jedną, potem drugą lonże, nigdy 

dwie jednocześnie,-używaj rękawiczek. 

Planuj przepinki, nie zostawiając jej na 

później gdy pozycja ciała będzie niewygodna, 

a lonże napięte i na poziomie 

stóp,-widząc element ferraty zabezpieczony 

taśmą izolacyjną, zachowaj 

szczególną ostrożność. Może to świadczyć 

o uszkodzeniach liny stalowej. 

■ 


Śmigło w Sudetach 

nadzieje a rzeczywistość 

TEKST MIECZYSŁAW PRZYBYLSKI 

Żargon użyty w tytule zapożyczyłem 

od Kolegów Ratowników, 

którzy przyjaźnie i krótko 

ochrzcili śmigłowiec Mi-2 SP-WXM 

podczas mojego pierwszego lądowania 

przy Strzesze Akademickiej 27 czerwca 

1980 roku. Określenie to sugerowało 

niejaką zażyłość z tym latającym „aparatem”, 

jak również znajomość specjalistycznej 

problematyki. Sugestia nie była 

bezzasadna, bo przyjęcie na lądowisku 

tuż pod Strzechą odbyło się zgodnie ze 

wszystkimi kanonami „sztuki” - ratownik 

ustawiony w literkę Y przyzwalał na 

lądowanie we wskazanym miejscu i na 

zalecanym kierunku, a zapalona świeca 

dymna informowała o szczegółach: aktualnym 

kierunku i sile wiatru. W stosownej 

odległości, ale w zasięgu wzroku 

ustawiła się liczna grupa ratowników 

w czerwonych swetrach. W takim 

komforcie „śmigłem” w terenie jeszcze 

nigdy nie lądowałem. Bo jeżeli w locie 

sanitarnym zdarzały się losowe lądowania 

w terenie przygodnym, to tylko 

pilot z powietrza decydował o przydatności 

miejsca i kierunku lądowania, bez 

żadnej pomocy i potwierdzenia z ziemi. 

Serdeczne przywitanie i szybka wymiana 

zdań po wygaszeniu silników 

i zakończeniu obowiązującej załogę 

procedury świadczyła o dużym zainteresowaniu 

gospodarzy – uczestników 

zaplanowanego szkolenia w zakresie 

wykorzystania śmigłowca do ratownictwa 

w górach. Zainteresowanie techniką 

było ogromne, ale również były 

podchwytliwe pytania testowe i baczne 

spojrzenia na tego, który przyprowadził 

„śmigło”. 

Wiadomo - Ratownicy. Spostrzegawczy, 

praktyczni, przewidujący... Chcieliby 

wiedzieć wszystko na temat tego, 

od którego często będzie zależało powodzenie 

lub niepowodzenie akcji, od 

którego będzie zależało ich bezpieczeństwo, 

a może i życie... Wszak zaufanie 

20 nr 1/2017 

w ratownictwie w akcjach zespołowych 

jest sprawą podstawową. 

Pierwsze lody zostały przełamane 

przy gorącej herbatce i niebawem 

spotkaliśmy się na zajęciach 

teoretycznych w sali schroniska. 

Miałem wiele do przekazania, ponieważ 

przygotowałem się bardzo 

przykładnie, aby nie zawieść oczekiwań. 

Było to przecież pierwsze 

zaplanowane w Sudetach metodyczne 

szkolenie ratowników 

Karkonoskiej Grupy GOPR w ramach 

współpracy z ZLS - Wrocław 

i w oparciu o istniejący już „ Program 

szkolenia ratowników GOPR 

w ratownictwie z powietrza”. Program 

ten opracowany przez pilota 

Tadeusza Augustyniaka z ZLS 

w Krakowie i st. instr. rat. górskiego 

Macieja Gąsienicy z Grupy Tatrzańskiej 

GOPR, a uzgodniony z 

Centralnym Zespołem Lotnictwa 

Sanitarnego w Warszawie i zaakceptowany 

przez Komisję Szkolenia 

oraz Szefa Wyszkolenia GOPR 

zatwierdzony został 20 grudnia 1978 

roku. 

Szkolenie, do którego zostałem wytypowany 

przez Henyka Maciąga, ówczesnego 

kierownika wrocławskiego ZLS 

było więc oparte już o solidne podstawy 

programowe. Również przepisy lotnicze 

dopuszczały nowy wariant ratownictwa 

przy użyciu śmigłowca. 

Tak więc szkolenie teoretyczne zostało 

wówczas zrealizowane zgodnie z planem 

i programem. Sądzę, że zaspokoiłem 

nie tylko zrozumiałą ciekawość, 

ale wyjaśniłem wiele wątpliwości. Również 

takich jak zasięg śmigłowca i odległość 

do... Wiednia. 

Natomiast wykonanie części praktycznej 

zakłóciła drobna usterka śmigłowca 

uniemożliwiająca uruchomienie silnika, 

z którą Jasiu Wieczorek – mechanik 

zabezpieczający wylot nie mógł sobie 

poradzić. Po telefonicznych konsultacjach 

z działem technicznym ZLS udało 

się wreszcie uruchomić silniki, ale tarcza 

słońca zaczęła zbliżać się już do linii 

horyzontu. Następnego dnia wczesnym 

rankiem musieliśmy odlecieć do Wrocławia 

via Jelenia Góra, żegnani równie 

serdecznie jak podczas lądowania. 

Każde zajęcia mają przecież swoje ramy 

czasowe. 

Z tego spotkania pozostał załodze śmigłowca 

dyskomfort. Wykonałem łącznie 

z przelotem i odlotem do bazy 4 loty 

w czasie 1 godz. 30 min i... ani jednego 

lotu szkoleniowego, nie licząc wizji lokalnej 

terenu. Pozostało oczekiwanie na 

następne spotkanie. 

Następne spotkanie z udziałem śmigłowca 

i załogi ZLS Wrocław odbyło się 

dopiero w dniu 24 października 1986 

roku na lotnisku Aeroklubu Jeleniogórskiego 

z okazji 35-lecia ratownictwa

wspomnienia RATOWNICTWO GÓRSKIE 

górskiego w Sudetach. 

Ratownicy Grupy Karkonoskiej zaprezentowali 

wówczas licznie zgromadzonej 

publiczności techniki stosowane 

w ratownictwie górskim z wykorzystaniem 

śmigłowca. Były więc zjazdy na 

linie, podjęcie chorego na noszach przy 

pomocy pokładowej wciągarki, załadowanie 

poszkodowanego na pokład 

i symulacja transportu z przekazaniem 

pacjenta do karetki, wejście na pokład 

śmigłowca przy pomocy lin, pokaz 

manewrowania, oraz desant ratowników 

z zawisu śmigłowca. Śmigłowiec 

SP-WXH pilotował piszący te słowa, 

a mechanikiem nadzorującym i jednocześnie 

operatorem wciągarki pokładowej 

był Henryk Nowakowski. 

W rok później, w październiku odbyły 

się podobne loty treningowo-pokazowe 

wykonane również na jeleniogórskim 

lotnisku. Program pokazów był analogiczny 

do poprzedniego, a „śmigło” 

SP-SXF pilotował Henryk Maciąg - kierownik 

Zespołu wraz z mechanikiem 

pokładowym Bogdanem Mitszakiem. 

Następne szkolenia odbywały się w ciągu 

dwu kolejnych lat: w 1988 roku szkolenie 

zaplanowane w zakresie I stopnia 

odbyło się pod Strzechą Akademicką na 

śmigłowcu SP-WXZ w dniach 15 - 17 

grudnia (załoga: pilot H. Maciąg oraz 

nieżyjący już dziś pilot Andrzej Nowak, 

mechanik: Marian Filipowicz). Wykonano 

21 lotów szkoleniowych w ogólnym 

czasie 4 godzin. Podobnie w roku 

1989 w dniach 23 - 25 czerwca w tym 

samym składzie załogi wykonano 46 

lotów szkoleniowych w ogólnym czasie 

4 godz. 48 min. Szkolenie i trening, tym 

razem przeprowadzone zostały na lotnisku 

w Jeleniej Górze. 

Procedura delegowania śmigłowca do 

celów szkolenia i treningu była prosta: 

po wstępnych uzgodnieniach między 

Naczelnikiem Grupy a Kierownikiem 

Zespołu Lotnictwa Sanitarnego dotyczących 

przewidywanego terminu i czasu 

zgrupowania wysyłano oficjalną 

prośbę do Lekarza Wojewódzkiego 

(Urząd Wojewódzki, Wydział 

Zdrowia i OpiekiSpołecznej) lub 

bezpośrednio do Dyrekcji Wojewódzkiej 

Kolumny Transportu Sanitarnego, 

której działem był ZLS, 

o delegowanie śmigłowca i załogi. 

Nie znam przypadku odmowy ze 

strony władz wojewódzkich, a pracowałem 

w ZLS Wrocław od maja 

1973 roku. Ostatecznie decydował 

Dyrektor WKTS po konsultacji 

z kierownikiem Zespołu, który tak 

organizował pracę, aby umożliwić 

wylot w góry na wzajemny trening 

i szkolenie. 

Pisma dotyczące delegowania śmigłowca 

na dwa wspomniane wyżej 

wyloty szkoleniowe podpisał ówczesny 

Naczelnik Grupy Karkonoskiej 

GOPR Antoni Rychel, a ze 

strony Wydziału Zdrowia i Opieki 

Społecznej Urzędu Wojewódzkiego 

odpowiednio – Główny 

Lekarz Wojewódzki – Jan Suszek 

i w drugim przypadku dyrektor Wydziału 

Zdrowia mgr inż. Bogdan Mazurkiewicz. 

Osobnym zagadnieniem był podział 

kosztów. Na ogół koszt paliwa i utrzymanie 

załogi GOPR przejmował na siebie. 

Natomiast koszty techniczne ponosiła 

WKTS. 

Ostatnim szkoleniem jakie odbyło się 

w Grupie Karkonoskiej GOPR z udziałem 

ZLS Wrocław było szkolenie 

z 21 kwietnia 1998 roku dla ratowników 

w zakresie I stopnia, śmigłowiec pilotowałem 

wówczas ja /piszący te słowa/ 

oraz Pani Teresa Ćwik uzupełniająca 

pod moim nadzorem ćwiczenia pilotażowe 

niezbędne do uzyskania kwalifikacji 

wymaganych w lotach na śmigłowcu 

przy współpracy z GOPR. 

Opis współpracy między Zespołem 

Lotnictwa Sanitarnego we Wrocławiu, 

a sudeckim GOPR zacząłem od pierwszego 

szkoleniowego spotkania w Grupie 

Karkonoskiej w 1980 roku, chociaż 

nawiązanie wzajemnych kontaktów nastąpiło 

znacznie wcześniej. Ale ten rok 

zapoczątkował wzajemne szkolenia. 

Opis oparty był, podobnie jak w latach 

następnych nie tylko o posiadaną dokumentację, 

ale też znajomość większości 

faktów z racji uczestnictwa w tych 

wydarzeniach. Równolegle do szkoleń 

w Grupie Karkonoskiej odbywały się 

również szkolenia w Grupie Wałbrzysko-Kłodzkiej, 

i to dość intensywnie. 

Było też kilka interwencji śmigłowcowych. 

Ale o tym nieco dalej. 

W pierwszych latach po utworzeniu 

Zespołów Lotnictwa Sanitarnego, 

w okresie kiedy trwała ich organizacja, 

nikt nie myślał o dokumentowaniu 

szczególnego rodzaju lotów, nietypowych 

akcji, współpracy z innymi służbami 

biorącymi udział w ratowaniu 

ludzkiego zdrowia, lub życia. Większość 

takich niestandardowych lotów 

i specyficznych akcji o wyraź-nie indywidualnym 

charakterze (jak np. podczas 

epidemii ospy czy „zimy stulecia” 

1963/64) utonęła w rocznych, rutynowych 

zestawieniach wylatanych godzin, 

ilości przelecianych kilometrów, 

czy przetransportowanych chorych. 

Nie ma już ludzi, którzy brali udział 

w tych przedsięwzięciach. Rzecz ma 

się podobnie z pierwszymi wylotami 

śmigłowcem w rejon dolnośląskich gór 

w celu przetransportowania chorych, 

lub poszkodowanych w wypadkach, 

często ofiar górskich wypraw pieszych 

lub narciarskich. Zatem opis udziału 

śmigłowca w ratownictwie górskim 

w rejonie Sudetów będzie niepełny. 

Można przyjąć, że transporty z lądowisk 

podgórskich zintensyfikowały się 

z chwilą wprowadzenia do eksploatacji 

śmigłowca. Śmigłowcem tym był SM- 

1. We Wrocławskim Zespole Lotnictwa 

Sanitarnego wszedł on do służby 

w 1962 roku. Równocześnie wyznaczono 

i skatalogowano lądowiska śmigłowcowe, 

z których znaczna ilość rozlokowana 

była w terenie górzystym, lub 

w pobliżu gór. 

Z ustnych przekazów wiadomo, że 

na początku lat sześćdziesiątych pilot 

Jan Malinowski, ówczesny kierownik 

Zespołu, na śmigłowcu SP-SXA wyleciał 

w rejon Białego Jaru na wyraźne 

wezwanie GOPR-u. Z ilości wylotów 

śmigłowca w rejon gór można sądzić, 

że podobnych interwencji było więcej. 

Nie mniej o współpracy między ZLS, 


RATOWNICTWO GÓRSKIE wspomnienia 

a GOPR-em w rejonie Sudetów na podstawie 

posiadanych dokumentów można 

mówić dopiero od roku 1974. 

Na początku lat siedemdziesiątych 

w zespołach zaczęły wchodzić do eksploatacji 

śmigłowce Mi-2 zastępując 

SM-1. Wrocławski Zespół pierwszy 

egzemplarz otrzymał w lutym 1974r. 

W odróżnieniu od swojego poprzednika 

był śmigłowcem o wiele bardziej 

przyjaznym dla pilota, załogi i pacjenta 

– mocniejszy, obszerniejszy, szybszy 

i dobrze przys-tosowany do lotów 

w warunkach zimowych. Toteż szybko 

został zaakceptowany przez ratowników 

górskich we wszystkich grupach. 

W tamtych latach w Sudeckiej Grupie 

gorącym orędownikiem zastosowania 

„dwójki” do zadań w ratownictwie 

górskim był Marian Sajnog, mianowany 

Naczelnikiem tejże Grupy w 1974r. 

Wówczas Mi-2 był nowością techniczną, 

narzędziem, które należało poznać. 

Okazją do zaproszenia w góry i bliższego 

rozeznania były Międzynarodowe 

Zawody Zimowe GOPR-u zorganizowane 

w kwietniu 1974 roku. 

Zamiar został wprowadzony w czyn 

i szóstego kwietnia na Mi-2 (SP-WXH) 

do Szklarskiej Poręby w ramach porozumienia 

między ZLS i GOPR przyleciał 

z Wrocławia Krzysiu Kaczanowski. 

Tego samego dnia śmigłowiec startował 

sześciokrotnie. 

Latanie w górach nawet dla tego doskonałego 

lotnika było nowym doświadczeniem. 

Dodać trzeba, że i pilot 

i śmigłowiec w Zespole byli świeżym 

nabytkiem. Krzysztof po odejściu 

z wojska podjął pracę w Zespole 

w styczniu, a „dwójka” rozpoczęła służbę 

we Wrocławiu w lutym. Była jednak 

między nimi różnica, Krzysztof był już 

doświadczonym lotnikiem wojskowym, 

trzykrotnym śmigłowcowym mistrzem 

Polski, a „dwójka” wchodziła do eksploatacji 

w lotnictwie sanitarnym czekając 

na weryfikację. 

Wizyta u ratowników była swego rodzaju 

weryfikacją i sprzętu i załogi. 

Wypadła prawdopodobnie pomyślnie, 

bo poważnie zaczęto rozważać wykorzystanie 

do celów ratownictwa takiej 

„latającej akii”. Rozważano najkorzystniejszą 

lokalizację bazy i inne niezbędne 

warunki do funkcjonowania nowego 

systemu ratownictwa. Powstał ramowy 

program przygotowujący współpracę 

Ratowników ze „śmigłem”. W ramach 

tego programu zaplanowano weryfikację 

lądowisk górskich z udziałem 

22 


śmigłowca. Kilka miesięcy później, 

bo 28 sierpnia 1974 roku 

ponownie zjawił się w Karkonoszach 

śmigłowiec pilotowany 

przez Krzysztofa. W asyście Naczelnika 

Grupy Sudeckiej Mariana 

Sajnoga, oraz Wiesława Marcinkowskiego 

dokonano selekcji 

wytypowanych lądowisk: między 

innymi w rejonie Hali Szrenickiej, 

Śnieżnych Kotłów, Przełęczy Karkonoskiej, 

na Równi pod Śnieżką 

i przy Strzesze Akademickiej. Wykonano 

w sumie pięć lotów o łącznym 

czasie 3 godz. 25 min. Obydwie 

strony były zadowolone. 

Działania Naczelnika były więc 

konsekwentne. Do celu zmierzał 

metodycznie. Jego koncep-cja lokalizacji 

bazy śmigłowca w Jeleniej 

Górze na lotnisku była bardzo celna. 

Dawała szansę na szybkie dotarcie 

do poszkodowanego, szybką 

pomoc i ewentualny transport. Jakby 

na poparcie tej tezy, do wypadku 

pod Śnieżką 16. stycznia 1975 roku, 

w którym śmierć poniosło dwóch ratowników 

czeskich i turysta, przyleciał 

z Wrocławia pilot dyżurny Krzysztof 

Kaczanowski lądując obok „Domu 

Śląskiego”. Niestety za późno. Pomoc 

przyleciała za późno. Tragedia ta stała 

się impulsem do bardziej intensywnych 

działań na rzecz utworzenia lokalnej 

bazy śmigłowcowej. 

Odległość 100 km śmigłowiec przebywa 

w czasie 35 minut, ale 

odległość 15 – 30 km w ciągu 

5 – 10 minut lotu. W porównaniu 

z tradycyjnym sposobem dawało 

to NIESAMOWITĄ PRZEBIT- 

KĘ CZASOWĄ, a jeszcze do tego 

oszczędność sił. Możliwość przebazowania 

ratowników i nowe 

możliwości prowadzenia akcji poszukiwawczej. 

To stało się treścią 

działania Naczelnika i aktywnej 

grupy ratowników – baza śmigłowcowa 

na miejscu. 

Sprzęt i lokalizacja, to były dwa 

istotne hasła problemu. Dzisiaj z 

perspektywy czasu można powiedzieć, 

że było to rozwiązanie jedynie 

słuszne, perspektywiczne, bo 

dzisiejsze standardy przyjęte w ratownictwie 

medycznym przewidują 

czas dotarcia z pomocą do poszkodowanego 

w granicach do 12-15 

minut od chwili wezwania pomocy 

– im krócej tym lepiej. 

Ze śmigłowcem związał się tatrzański 

GOPR w oparciu o utworzoną przez 

krakowski Wydział Zdrowia w 1975 

roku filię ZLS przy zakopiańskim szpitalu. 

Można sobie dopowiedzieć co by 

było, gdyby... wówczas wrocławski ZLS 

był w posiadaniu drugiego śmigłowca 

Mi-2. Ponieważ jednak tak nie było 

Naczelnik Grupy rozpoczął starania 

o pozyskanie śmigłowca. Jakie było lobby, 

jakie były wówczas szanse na pomyślny 

finał takiej sprawy, tego opisać 

nie potrafię, ponieważ nie znam jej ku-

niowych GOPR. Dobrze przysłużył się 

zarówno lotnictwu sanitarnemu jak 

i ratownikom GOPR. Wyjątkowo intensywnie 

wykorzystany podczas powodzi 

stulecia. Odpracował zawiedzione 

nadzieje służąc lotami sanitarnymi 

i szkoleniowymi. 

Dwadzieścia ostatnich lat latał w barwach 

standardowych lotnictwa sanitarnego, 

ponieważ przy pierwszym 

remoncie w 1980 roku został przemalowany 

w Świdniku i stracił pierwotny 

oryginalny wygląd. Przeszedł trzy 

rutynowe remonty, wylatał najwięcej 

z pośród trzech eksploatowanych 

w ZLS śmigłowców, bo 4000 godzin. 

Ostatni swój lot wykonał 

17 czerwca 1999 roku we Wrocławiu 

pilotowany przez piszącego te słowa 

i został zgodnie z techniczną procedurą 

ustawiony przez mechaników w kolejce 

do kolejnego remontu. 

Po tak niefortunnym zakończeniu istotnego 

dla Ratowników problemu powstała 

wieloletnia luka we wzajemnej 

współpracy sięgająca wspomnianego na 

wstępie pierwszego szkoleniowego lotu 

w 1980 roku rozpoczynającego serię 

kontaktów Zespołu zarówno 

z Grupą Karkonoską jak i Wałbrzysko-Kłodzką. 

Jaskółką zapowiadającą 

wznowienie współpracy było zaproszenie 

Henryka Maciąga – wówczas 

kierownika wrocławskiego ZLS na uroczyste 

otwarcie w dn. 11.11.1978 roku 

Stacji Centralnej Karkonoskiej Grupy 

GOPR. Na zakończenie śmigłowcowego 

aspektu w Grupie Sudeckiej, 

a od 1976 roku Karkonoskiej przytoczę 

fragment ze sprawozdania kierownika 

ZLS z 1982 r.: „ (...) a ponadto sporadycznie 

wykonywane są loty ratownicze 

w górach. (...) chociaż ten rodzaj 

lotów nie może się doczekać należytej 

rangi z racji nienajlepszej współpracy 

z GOPR, a wina zaś jak mi się wydaje 

leży po obydwu stronach”. 

Ilość interwencji z udziałem śmigłowca 

nie jest imponująca, ale też pamiętać 

należy, że odległość bazy śmigłowcowej, 

którą był ZLS Wrocław, zarówno 

do Kotliny Jelenio-górskiej jak i Kłodzkiej 

wynosi ok. 90 km. Dolot łącznie 

z procedurą uruchomienia śmigłowca 

(tą fizyczną i operacyjną) już wstępnie 

dawał stratę czasu rzędu 50 minut. Przy 

wylocie do poszkodowanego w górach 

należało przecież zabrać lekarza i podstawowy 

sprzęt medyczny. A to była 

dodatkowa strata czasu rzędu 50 minut, 

ponieważ ekipa „R-ki” musiała dojewspomnienia 

RATOWNICTWO GÓRSKIE 

lis. Znany jest natomiast końcowy efekt 

starań Naczelnika. 

Śmigłowiec Mi-2 z przeznaczeniem dla 

GOPR-u, staraniem Naczelnika został 

ostatecznie zamówiony w PZL - Świdnik. 

Ponieważ jednak do pełnego jego 

wykorzystania niezbędna była załoga 

i zaplecze techniczne, więc problem 

eksploatacji został oparty o wrocławski 

ZLS. Powstała koncepcja rozszerzenia 

zastosowań śmigłowca o standardowe 

loty sanitarne dla Centralnej Stacji Pogotowia 

Ratunkowego w Jeleniej 

Górze i utworzenia filii wrocławskiego 

Zespołu Lotnictwa Sanitarnego 

z bazą w Jeleniej Górze. 

Znane były nawet nazwiska załogantów 

na stałe delegowanych do 

przyszłej bazy. Był to Henryk Maciąg 

oraz Jan Wieczorek – nowo 

przyjęty mechanik. Ten ostatni 

został delegowany do Świdnika do 

prac wykończeniowych przy płatowcu 

dla lepszego zapoznania się 

ze sprzętem. 

Zobowiązania finansowe za wykonanie 

zamówionego śmigłowca 

Wojewódzka Kolumna Transportu 

Sanitarnego zrealizowała pod koniec 

grudnia 1974 roku, a śmigłowiec 

ze znakami SP-WXZ przyprowadził 

do Wrocławia Krzysztof 

Kaczanowski 8. marca 1975 roku. 

Zewnętrzna szata graficzna 

śmigłowca wywołała ogólne 

zaskoczenie, ponieważ odbiegała 

od obowiązującego 

w lotnictwie sanitarnym standardu. 

Cały był koloru pomarańczowego 

z ładnie usytuowanym błękitnym krzyżem 

GOPR-u i napisem w górnej części 

płatowca: GÓRSKIE OCHOTNICZE 

POGOTOWIE RATUNKOWE zamiast 

standardowego LOTNICZE POGOTO- 

WIE RATUNKOWE. Wzbudzał ogólną 

sympatię. W kwietniu 1975 roku na 

tymże egzemplarzu pospiesznie szkolony 

był Heniu Maciąg, po czym śmigłowiec 

rozpoczął rutynową pracę 

w ZLS Wrocław. 

Nigdy na stałą 

służbę do planowanej 

w Jeleniej Górze bazy nie wyleciał. 

Najprawdopodobniej z powodu 

nowego podziału administracyjnego, 

który właśnie wszedł 

w życie, a w którym Jelenia Góra 

znalazła się poza granicą nowego 

województwa wrocławskiego. 

Dzisiaj wiadomo, że wówczas za 

pośrednictwem WKTS został sfinansowany 

przez wojewodę wrocławskiego. 

Ogromny entuzjazm lotników, 

ratowników górskich, wysiłek 

ludzi i szansa na wykorzystanie 

śmigłowca w ratownictwie górskim 

w regionie Dolnego Śląska 

zostały zaprzepaszczone. Ten 

egzemplarz śmigłowca wielokrotnie 

brał udział w górskich 

akcjach i ćwiczeniach szkole- 



chać ze Stacji Pogotowia na lotnisko. 

Przy tym należało przekonać lekarza 

inspekcyjnego miasta o konieczności 

takiego wylotu i opuszczenia stanowiska 

przez śmigłowiec i ekipę ”R”. Pilot 

dyżurny musiał uzyskać formalną zgodę 

WSPR, a w praktyce dyrektora tej 

instytucji. 

W ostatnim dziesięcioleciu wyloty śmigłowca 

Lekarz Wojewódzki ograniczył 

do wylotów „na ratunek”, a nie zawsze 

ratownik GOPR-u mógł zdefiniować 

czy będzie to wylot „na ratunek”. Nie 

została podpisana umowa między 

GOPR, a WKTS, bądź WSPR dotycząca 

szczegółów wykorzystania 

śmigłowca dla 

potrzeb ratownictwa 

górskiego, chociaż treść 

takiego porozumienia 

na podstawie porozumienia 

pomiędzy CZLS 

Warszawa, a GOPR w 

Zakopanem została we 

Wrocławskim ZLS przygotowana 

i przedstawiona 

stronom w dniu 

22.06.1989 do podpisania. 

Z posiadanych przez 

ZLS oryginałów dokumentów 

wynika, że porozumienia 

przygotowane 

dla obydwu Grup 

GOPR naszego regionu 

podpisane zostały tylko 

jednostronnie - przez 

dyrektora WKTS. Precyzowały 

one dokładnie 

warunki wzywania i wykorzystania 

śmigłowca 

dla potrzeb GOPR. A 

zatem wszystkie wykonywane loty przy 

prawie dwudziestoletniej współpracy 

obydwu instytucji na swoje entuzjastyczne 

sumienie brał kierownik ZLS, 

a najczęściej i jednocześnie pilot, instruktor 

wykonujący zgłaszane loty. 

Przyczyną, dla której ratownicy GO- 

PR-u bardzo niechętnie podejmowali 

decyzję o wezwaniu śmigłowca do akcji, 

była świadomość kosztów wylotu, 

którego czas nie zawsze z góry można 

było przewidzieć. W powietrzu „wisiała” 

nieuzgodniona sprawa obciążenia 

kosztami za nieuzasadnione wezwanie. 

Wszystko to rzutowało na ewentualne 

podjęcie decyzji o angażowaniu 

śmigłowca do wypadku w górach. Zatem 

problem współpracy ZLS - GOPR 

w zakresie wykorzystania śmigłowca 

24 


w ratownictwie górskim w regionie 

Dolnego Śląska czekał i czeka /stan na 

2002/ nadal na korzystniejsze rozwiązania 

organizacyjne i finansowe. 

W pierwszych miesiącach 2000 roku 

ZLS przeszedł gruntowną reorganizację 

w wyniku której utworzone zostało 

Lotnicze Pogotowie Ratunkowe - zespół 

natychmiastowego reagowania - odpowiednik 

HEMS – Helicopters Emrgency 

Medical Service funkcjonującego 

w krajach zachodnich. Aktualnie skład 

załogi statutowo stanowi lekarz i asystent 

medyczny - ratownik, a śmigłowiec 

wyposażony jest w niezbędny do 

wylotów ratowniczych sprzęt medyczny. 

Zespół taki startuje w ciągu trzech 

minut od chwili wezwania i z założenia 

obsługuje teren w promieniu ok. 

60 km od Wrocławia. GOPR jest na 

liście upoważnionych do wzywania 

w celu udzielenia pomocy poszkodowanym 

w wpadkach górskich, bądź też 

konieczności szybkiego transportu do 

szpitala z pełnym zabezpieczeniem medycznym. 

Niestety nowe procedury Lotniczego 

Pogotowia Ratunkowego we Wrocławiu 

nie przewidują współpracy z GOPR 

w zakresie szkolenia i stosowania wypracowanych 

już technik ratownictwa 

z powietrza przy użyciu śmigłowca... 

/stan na rok 2002/ 

Z wyszczególnionych w powyższej 

tabeli interwencji śmigłowcowych 

chciałbym zatrzymać się przy 

akcji przeciwpowodziowej z 1997 

roku zorganizowanej przez wrocławski 

Zespół Lotnictwa Sanitarnego. 

Czas bezpośrednio poprzedzający powódź 

we Wrocławiu był okresem nie 

tylko zapotrzebowania na usługi śmigłowcowe 

, ale był też czasem przygotowania 

do ewentualnego wykorzystania 

śmigłowca podczas narastającego zagrożenia 

powodzią. 

Dlatego też, wcześniej przewidziany 

jego udział w szkoleniu ratowników 

Karkonoskiej Grupy GOPR organizowanym 

nad zalewem Pilchowickim, 

w zaistniałej sytuacji był po prostu niemożliwy. 

Szkoda, bo program szkolenia 

przewidywał właśnie ćwiczenia w podejmowaniu 

poszkodowanych z wody. 

Kierownik kursu, a jednocześnie szef 

wyszkolenia GOPR w Zakopanem 

- Mariusz Zaród, w wyniku narastającego 

zagrożenia powodzią zdecydował 

o zakończeniu szkolenia i po uzgodnieniach 

ze mną sprowadził ekipę wybranych 

ratowników w dniu 11-go lipca 

do wrocławskiego Zespołu. Właśnie 

z nim, oraz Krzysiem Czarneckim 

i Grzegorzem Tarczewskim stanowiącymi 

jedną ekipę, wykonałem większość 

lotów w czasie tej dużej akcji 

przeciwpowodziowej.


Podczas gdy organizowałem przylot 

do Wrocławia pozostałych trzech śmigłowców 

na hasło „powódź”, zjawili się 

ratownicy Grupy Wałbrzysko-Kłodzkiej 

GOPR: Piotr Snopczyński, Adam 

Marczewski, Marek Ornoch Zbyszek 

Jagielaszek i inni. W sumie ponad cztery 

trzyosobowe zespoły. Po dokładnym 

omówieniu zadania, przypomnieniu 

standardowych zwrotów–haseł stosowanych 

podczas akcji, omówieniu sytuacji 

nietypowych 

i awaryjnych ratownicy z niecierpliwością 

oczekiwali na decyzję dotyczącą 

udziału śmigłowców w akcji. 

Chociaż woda od nocy 12-go lipca 

zalewała ulice Wrocławia, a zaskoczeni, 

przerażeni i zdesperowani mieszkańcy 

Siechnic, Radwanic, Księża 

i okolic, często na balkonach strychach 

i dachach budynków w napięciu oczekiwali 

pomocy, to decyzja dyrektora 

Wydziału Zdrowia, oraz dyrektora 

WKTS – członków komitetu przeciwpowodziowego 

zabrzmiała: „TAK”, 

dopiero o godz.17:50 12 lipca, po 

powietrznej inspekcji terenów miasta 

objętych powodzią. Ogrom kataklizmu 

i nieszczęścia potwierdzony 

przez obydwu dżentelmenów ze 

śmigłowca był naprawdę przerażający. 

To właśnie ten krótki lot pomógł 

mi przekonać decydentów 

o celowości wprowadzenia naszych 

śmigłowców do akcji ratowniczej. 

Dołączyliśmy do karuzeli ratowniczych 

śmigłowców wojskowych krążących 

już od świtu dopiero o godz. 18:20. 

W tym dniu wykonaliśmy 10 lotów ratowniczych 

o łącznym czasie 2 godz. 

45 min. Lądowanie o godz. 21:31 

zakończyło trudny dzień lotny. 

W sumie udzielono pomocy 10-ciu 

osobom, w tym znajdował się jeden 

przypadek zawału i pozostałe podjęcia 

z dachu . 

W dniu następnym (13. lipca) pierwszy 

wylot nastąpił o godz. 6:30, a ostatnie 

lądowanie o 20:32. Dołączyły załogi 

z Poznania i Szczecina – Rysiu Gunia 

i Adam Kwiecień . Takie intensywne 

latanie trwało przez pięć kolejnych dni, 

a zakończenie akcji w porozumieniu 

z komitetem przeciwpowodziowym, 

poprzedzone inspekcją stanu zagrożenia 

wodą w Legnicy, oraz akcją przeniesienia 

przy pomocy lin z zagrożonego 

terenu siedmiu osób w rejonie Świebodzic, 

nastąpiło 20-go lipca. 

Pomoc naszych ekip śmigłowcowych 

polegała nie tylko na podejmowaniu 

osób zagrożonych wodą, ale również na 

dostarczaniu żywności, odzieży, środków 

czystości i wody pitnej do trudno 

dostępnych miejsc w mieście jak również 

w terenie, gdzie woda odcięła pojedyncze 

gospodarstwa i całe osiedla od 

reszty świata. 

W ciągu trwającej przeszło tydzień 

akcji wykonano łącznie 176 lotów 

w ogólnym czasie prawie 90 godzin, 

zużywając przy tym 26000 litrów paliwa, 

podarowanego Zespołowi na cele 

ratownictwa powodziowego przez PLL 

LOT. 

W tej dużej akcji przekazano potrzebującym 

ponad 30 ton żywności dostarczając 

na linach ważące po 25 kg 

paczki, bezpośrednio na dachy zagrożonych 

domów, lub w teren. Przetransportowano 

ponad 90 poszkodowanych 

i chorych osób. 

Tego rodzaju ratownictwo i tego rodzaju 

akcje nie byłyby możliwe bez udziału 

kwalifikowanych ratowników, bez wzajemnego 

zaufania pilota do ratowników, 

a ratowników do pilota, w bardzo 

trudnych a często ekstremalnych warunkach. 

Zaufanie to rodziło się przez 

lata wspólnych ćwiczeń i treningów. 

Jeżeli kiedykolwiek i ktokolwiek wątpił 

w celowość szkolenia w naszym rejonie 

w zakresie ratownictwa z powietrza, 

to efekt uzyskany przez wykorzystanie 

nabytych i utrwalonych umiejętności 

obydwu grup ratowników w tym 

kataklizmie powinien te wątpliwości 

rozwiać. To właśnie Oni w trudnych 

sytuacjach zjeżdżali na linach, to Oni 

podpinali i podejmowali poszkodowanych, 

to Oni schodzili na dachy budynków 

i do budynków by ocenić sytuację 

i pomóc, lub zabrać zagrożonych i najczęściej 

wystraszonych, to Oni przekazywali 

paczki z żywnością i środkami 

czystości na dachy zagrożonych wodą 

budynków. W takich sytuacjach najlepszy 

śmigłowiec i najlepszy pilot jest 

bezbronny bez przeszkolonej ekipy fachowców 

na pokładzie. 

Koszt szkolenia na pewno nie był inwestycją 

chybioną. 

Dzisiaj, kiedy po latach piszę o tamtym 

czasie na wiele spraw można popatrzeć 

już z dystansu, wiele emocji się 

zwęgliło. Opis ledwie dotyka ogólnej 

statystyki aby dać wyobrażenie o skali 

przedsięwzięcia. Jednak wówczas zaangażowanie 

emocjonalne było ogromne 

we wszystkich grupach . Ratownicy 

z niecierpliwością czekali na zmianę 

ekipy w śmigłowcu. Zaakceptowaliby 

nawet dwukrotnie większą liczbę „maszyn”, 

aby nie wyczekiwać na zmianę 

przy hangarze. Lotnicy „poganiali’ swoje 

„wiatraki”, aby szybciej dolecieć do 

wskazanego przez radio miejsca i marzyli 

o większej mocy turbin, by mieć 

poczucie bezpieczeństwa i pozbyć się 

wrażenia, że w zawisie utrzymują się 

siłą własnej woli, zadając sobie pytanie, 

czy „śmigło” pójdzie w górę jeżeli 

dojdzie jeszcze jeden poszkodowany? 

Mechanicy na czele z szefem technicznym 

prześcigali się w pomysłach, aby 

jak najkrócej trwało tankowanie; jedna, 

dwie minuty i dotankowany śmigłowiec 

ponownie mógł wznieść się 

w powietrze. Z zatroskaniem patrzyli 

na gondole silników. Mieli wyostrzony 

wzrok i słuch: maski były suche, 

a ton silników bez zastrzeżeń. Głowili 

się jak pomnożyć paliwo, bo zapasy 

własne wystarczały początkowo tylko 

na pierwsze 10 godzin. ...Pomnożyli, bo 

LOT-owska, pękata cysterna zapewniła 

dalszą płynność ratowniczych lotów. 

Wolontariusze ledwo nadążali z przygotowaniem 

worków z żywnością, 

środkami czystości, wodą, do kolejnego 

załadunku śmigłowca. Ogrom własnej 

inwencji i pomysłowości w rozwiązywaniu 

zaistniałych problemów, wielkie 

zaangażowanie wszystkich uczestników 

tego wydarzenia w obliczu zagrożenia 

jakie niosła ze sobą „wielka woda” był 

czymś zaskakującym, mobilizującym 

i zobowiązującym. Mimo wielu trudów, 

niewygód, zagrożeń i ryzyka nie wycofał 

się żaden z uczestników tej akcji. 

Na wniosek Naczelnictwa GOPR lotnicy 

ZLS uczestniczący w tej dużej przeciwpowodziowej 

akcji ratowniczej na 

równi z Ratownikami zostali uhonorowani 

medalem „Za Ofiarność i Odwagę, 

w Obronie Życia i Mienia”. Medale 

zostały wręczone w dniu 29. kwietnia 

1998 roku przez Prezydenta Aleksandra 

Kwaśniewskiego. 

Kończąc tę osobistą refleksję na temat 

zaistniałych wydarzeń ubolewam, że 

współpraca 

ZLS /Pogotowia Lotniczego/ i Górskiego 

Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego 

w rejonie Dolnego Śląska mimo 

dużych osiągnięć i wzajemnych doświadczeń 

praktycznie legła w gruzach. 

/stan na 2002 rok/. Dorobek wielu lat 

wspólnych ćwiczeń i doświadczeń został 

zresetowany. Jako optymista mam 

jednak nadzieję, że obydwie grupy odbudują 

w przyszłości wzajemną współpracę 

i zdobyte doświadczenia. 

■ 


Kapliczka 

Mariusza 

26 


TEKST MARIUSZ CZERSKI 

Kapliczki przy górskich drogach, to nie tylko wyznanie wiary miejscowych 

górali, to przy okazji drogowskazy, punkty orientacji, bardzo często dzieła 

sztuki sakralnej. Zachwycają wędrowców miejscem i urodą, pozwalają na 

chwilę zadumy, czy modlitwy. 

Taką kapliczkę przy górskim szlaku, 27 lat temu, razem z kolegami, postawił 

Mariusz Czerski - ratownik Grupy Karkonoskiej GOPR. 

" Pani Przesiecka - Madonna Karkonoska ", czyli historia kapliczki w Przeciece 

R O Z D Z I A Ł I 

Przyjechałem z Jeleniej Góry na wrocławski 

dworzec kolejowy. Miałem 

przesiąść się do pociągu jadącego do 

Rzeszowa, ale zacząłem poszukiwania 

kolegów, z którymi mieliśmy malować 

słupy wysokiego napięcia . Wreszcie 

dostrzegłem ich. Poznałem po charakterystycznych 

plecakach z ekwipunkiem 

do prac wysokościowych. 

Mimo tłoku w pociągu znaleźliśmy 

jeden wolny przedział. Pociąg ruszył. 

Rankiem byliśmy w Rzeszowie. 

Autobusem, około południa, dojechaliśmy 

do miejscowości Niechobrz, koło 

której miało znajdować się zaimprowizowane 

biuro z kierownikiem robót 

przydzielającym pracę . 

Świeciło gorące lipcowe słońce 1987 

roku. Maszerowaliśmy kamienistą 

drogą niosąc ciężkie plecaki. Upał 

i zmęczenie dawały się nam się we znaki. 

Przed nami ujrzeliśmy przydrożne 

drzewa. W przyjemnym chłodzie i cieniu 

lip odpoczywaliśmy,Tadeusz i Zbyszek 

próbowali drzemki, ja gawędziłem 

z Markiem. 

Między lipami stała kapliczka, murowana, 

pobielona wapnem. Jej skromne 

wnętrze z obrazkiem Matki Bożej chroniły 

stalowe kraty, a na podeście był 

wazonik ze świeżymi polnymi kwiatami. 

Miejsce było naturalne, bezpieczne 

i przyjazne, a klimat specyficzny dla ciszy 

okolicznych pól i szelestu lekkiego 

wiatru . Każdy z nas zamyślił się chwilę, 

po czym założyliśmy plecaki i poszliśmy 

dalej... 

Może właśnie wtedy zaczęło mi „chodzić 

po głowie” coś, czego jeszcze wtedy 

nie byłem w stanie sprecyzować. Nie 

potrafiłem określić, co chciałbym zrobić 

w rodzinnej Przesiece gdzie mieszkali 

moi rodzice i gdzie ja wyrastałem. 

Po tygodniu wróciłem do Jeleniej Góry. 

Spakowałem potrzebne rzeczy do starego 

samochodu VW Golf, zabrałem żonę 

Halinę i 2,5 letniego synka Kamilka 

i pojechaliśmy do miejscowości Czudec, 

tam gdzie byłem przed tygodniem. 

Kierownictwo firmy przeniosło się 

do Strzyżowca, więc pojechaliśmy 

w tamtym kierunku. Podróż po okolicach 

Rzeszowszczyzny była połączona 

z wieloma atrakcjami toteż często zatrzymywaliśmy 

się, by zwiedzić ciekawe 

miejsca. Mijając wcześniej regiony Śląska 

i Podhala, nie w sposób było nie zwrócić 

uwagi na liczne budowle kościołów 

i kaplic. Moja uwaga skierowała się na 

przeróżne niewielkie przydrożne kapliczki 

oraz krzyże. Ich niezwykły charakter 

i prostota były urzekające. 

Na tych terenach jest to dowodem silnej 

więzi ludności tworzącej kościół 

katolicki od wielu setek lat. Z pokolenia 

na pokolenie przekazuje się tutaj 

wiarę chrześcijańską, wraz z tradycją 

i patriotyzmem. Myślałem wtedy sobie, 

jak jest z owymi sprawami na naszych 

zachodnich terenach, w naszym regionie 

i okolicy. Pomyślałem też o małym 

kościółku w Przesiece przy parafii Podgórzyn. 

Czy odważyć się i zacząć coś robić? 

Kto jeszcze pomoże, oraz jakimi środkami 

i sposobami ? Zastanawiałem się 

i rozważałem. A może zaniechać tych 

wszystkich pomysłów? Upłynęło trochę 

czasu. Pewnego dnia zainteresowały 

mnie książki księdza Romana E. Rogowskiego 

pt. „Mistyka Gór” oraz „Bóg 

na moich drogach”. Po przeczytaniu, 

często do tych książek wracałem. 

Poszukiwanie Pana Boga to przecież 

nic innego jak całe człowiecze życie. 

Moje kontakty i obcowanie z górami 

turystyka, wspinaczki, ratownictwo, 

zawsze dostarczały niezliczonej ilości 

wrażeń oraz doświadczeń. 

Rodziła się inspiracja i mocny bodziec 

do działania. Ciekawość poszukiwania 

Boga była silniejsza. Szukałem... czy-


tałem kolejne pozycje literackie i nie 

tylko. Bóg jeden wie, co działo się w 

mojej duszy. Wiedziałem, że chcę zrealizować 

coś, co podobałoby się Panu 

Bogu i świadczyło o naszej chrześcijańskiej 

wierze, na naszym przesieckim 

miejscu, a jednocześnie było i dla tych, 

którzy poszukują Stwórcy. 

Zwątpienie - syndrom niewiernego Tomasza. 

Uwierzenie. 

Wieloletni proboszcz parafii pod wezwaniem 

Trójcy Przenajświętszej, 

ksiądz Michał Darowski, uczył mnie 

religii w Podgórzynie. Do starego kościółka 

wierni udawali się z różnych 

miejscowości pieszo, tramwajem lub 

autobusem. 

Moje prośby w intencji powstania kapliczki 

trwały. Trwały również rozmowy 

z moimi praktykującymi znajomymi 

na tematy: co i jak można zrobić, żeby 

Przesieka miała własny obiekt sakralny, 

tym bardziej , że miejscowość wczasowo 

- turystyczna, malowniczo położona, 

zaczęła być postrzegana jako jeden 

z nielicznych ośrodków buddyzmu. No, 

chciałoby się powiedzieć „Gdzie Rzym 

a gdzie Krym?”. 

Wiele osób przedstawiało mi różne pomysły, 

lecz te były, moim zdaniem, zbyt 

trudne ze względu na koszty materiałów. 

Postanowiłem spojrzeć na zamiar 

w inny sposób. Naszkicowałem kilka 

kapliczek. Wybór tej w góralskim stylu 

wydał mi się najbardziej odpowiedni. 

Pomyślałem - niech będzie łamany daszek 

, rosocha z solidnego pnia sosny, 

a w ramionach tego pnia umieszczona 

figurka Matki Bożej. 

Wznoszę swe oczy ku górom: 

Skądże nadejdzie mi pomoc? 

Pomoc mi przyjdzie od Pana, 

co stworzył niebo i ziemię 

(Ps 121, 1-2) 

Wtedy jakby coś we mnie zagrało, 

w moich uszach rozbrzmiewały dźwięki 

kapeli góralskiej spod Tatr. 

Pewnego dnia 1988 roku spotkałem 

panią Krystynę Królikowską z Przesieki, 

osobę o miłym charakterze i osobowości. 

Zapytałem, co sądzi o moim 

pomyśle i zamiarach? Nie trzeba było 

przekonywać jej, czy namawiać. Pani 

Krystyna z chęcią podjęła temat. Tak 

też, z każdym dniem zaangażowanie 

oraz starania przybierały realne kształty. 

Nadmienię, że również moja rodzina 

pomagała mi, poddając szereg pomysłów 

i wspierając duchowo. 

Kiedy przyjeżdżałem do Przesieki, 

rozważaliśmy, gdzie i w jakim miejscu 

można byłoby ustawić kapliczkę. 

Okazało się, że trzeba przy tym podjąć 

starania o pozwolenie w urzędzie do 

spraw wyznań. Zaczęliśmy więc zbierać 

podpisy mieszkańców akceptujących 

nasz zamiar. Zdawaliśmy sobie sprawę, 

że (jak to na wsi) nowiny rozchodzą 

się szybko. Udałem się do księdza proboszcza 

naszej parafii na rozmowę z informacją 

o naszych zamiarach. Ksiądz 

Michał Darowski, znający doskonale 

mieszkańców, zainteresował się żywo 

planami budowy kapliczki. Liczyłem na 

jego wsparcie oraz doświadczenie. Nie 

myliłem się. Serdeczność ze strony kapłana, 

rady, modlitwa, miały dla mnie 

ogromne znaczenie. Udając się do urzędu 

z prośbą o pozwolenie, obawiałem 

się odmowy. Jednak stało się inaczej. 

Na miejscu i „od ręki” urzędnik stwierdził 

, że jeżeli kapliczka będzie stawiana 



na prywatnym gruncie , to przeszkody 

w myśl przepisów nie istnieją. Sprawę 

jakby zbagatelizował... 

P I E Ś Ń 

Czego chcesz od nas, Panie za Twe 

hojne dary ? 

Czego za dobrodziejstwa , których nie 

masz miary ? 

Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno 

Ciebie, 

I w otchłaniach , i w morzu, na ziemi 

i w niebie. 

Złota też, wiem nie pragniesz: bo 

wszystko jest Twoje, 

Cokolwiek na tym świecie człowiek 

mieni swoje. 

Wdzięcznem Cię tedy sercem, Panie, 

wyznawamy, 

Bo nad to przystojniejszej ofiary nie 

mamy. 

Tyś Pan wszystkiego świata, Tyś niebo 

zbudował 

I złotymi gwiazdami ślicznie uhaftował. 

Tyś fundament założył nieobeszłej 

ziemi 

I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi. 

Za Twoim rozkazem w brzegach morze 

stoi, 

A zamierzonych granic przekroczyć się 

boi. 

Rzeki wód nie przebranych wielką 

hojność mają, 

Biały dzień a noc ciemna swoje czasy 

znają. 

Tobie k'woli rozliczne kwiatki Wiosna 

rodzi, 

Tobie k'woli w kłosianym wieńcu Lato 

chodzi. 

Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa, 

Potem do gotowego gnuśna Zima 

wstawa. 

Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła 

padnie, 

A zagorzałe zboża deszcz ożywia 

snadnie. 

Z Twoich rąk wszelkie zwierzę patrza 

swej żywości, 

A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości. 

Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny 

Panie! 

Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie 

ustanie. 

Chowaj nas , póki raczysz, na tej niskiej 

ziemi, 

Jeno zawżdy niech będziem pod skrzydłami 

Twemi! 

28 


Jan Kochanowski 

Kolejne spotkanie z panią Krystyną poświęcone 

było ustaleniom dalszych planów. 

Pani Krystyna podjęła się zebrać 

dobrowolne datki pieniężne od osób 

chcących przyczynić się do zbudowania 

kapliczki. Chociaż obiekt miał być niewielki, 

to potrzebne było drewno oraz 

inne materiały. Zasadniczą sprawą stała 

się figurka w „rozdwojnym” pniu. Jaki 

miał być jej wzór? 

Ksiądz proboszcz M. Darowski zaproponował 

wizerunek obrazu Matki 

Bożej Maryi z 

Dzieciątkiem Jezus 

na ręku. Nam 

również podobała 

się ta propozycja. 

Wykonaniem rzeźby 

mógł zająć się 

tylko artysta, osoba 

wierząca, chrześcijanin. 

Zaczęliśmy 

poszukiwania kogoś, 

kto podjąłby 

się wykonania tej, 

trudnej bądź co 

bądź, rzeźby. 

W pobliskich 

Cieplicach jest 

Szkoła Rzemiosł 

Artystycznych, 

w której instruktor 

rzeźby uczy młodzież. 

Udałem się 

do szkoły. 

Odnalazłem klasę 

w której uczył pan 

Dawidowicz, poszukiwany 

przeze 

mnie instruktor. 

Podczas naszej 

rozmowy dowiedziałem 

się, że 

wykonanie proponowanej 

figurki 

będzie trudne, ale 

(ku mojej uciesze) 

zgodził się. Stwierdziliśmy, 

że do tego 

celu najlepiej nadawać 

się będzie lipa 

i z takiego drewna 

praca zostanie wykonana. 

Po upływie miesiąca figurka 

była już gotowa. Moje wrażenie i zachwyt 

z dzieła pana Dawidowicza były szczere 

i uzasadnione . 

Wrócę jeszcze do moich poszukiwań 

sosny, której pień w górnej części miał 

być rozdwojony (tak zwana rosocha). 

Każdy spacer połączony był z poszukiwaniem 

po okolicznych lasach i zagajnikach, 

gdzie tylko było możliwe, 

i polegał na zadzieraniu głowy do góry 

i wyszukiwaniu odpowiedniego drzewa. 

Trwało to około dwóch tygodni 

lub więcej, aż któregoś dnia na zboczu 

Przesieckiej Góry wypatrzyłem właśnie 

w tym lesie poszukiwaną sosnę. Nie 

bacząc już na nic, toporkiem wyciąłem 

potrzebny materiał. 

Tam, w leśnej gęstwinie odczułem coś 

zastanawiającego. Pomimo, że byłem 

sam, to jakbym jednak sam nie był. 

Wrażenie trudne do opisania. Nie odczuwałem 

lęku, a cisza leśna tworzyła 

swoistą atmosferę. 

Pomodliłem się , dziękując Panu Bogu, 

że znalazłem odpowiednie drzewo. Podziękowałem 

Duchowi Świętemu za 

wsparcie, pomoc i obecność.


Wracałem kilkakrotnie w to miejsce. 

Kto wie? Powoli następowała wiosna 

i robiło się cieplej. W górach było jeszcze 

widać sporo śniegu. Przyszedł czas 

na robotę ,która musiała być wykonana. 

Zgromadziliśmy potrzebny budulec. 

Udałem się do państwa Cabanów. 

Pan Franciszek Caban jest rodowitym 

góralem z Bukowiny Tatrzańskiej. Wiele 

lat temu osiedlił się w Przesiece i założył 

rodzinę. Znamy się dobrze. Mało 

kto w okolicy zna rzemiosło ciesielskie 

i stolarskie w stylu podhalańskim. Ciekaw 

byłem co powie: skrytykuje, doradzi, 

a może nie zechce się angażować? 

Idąc do domu Cabanów, słyszałem 

w duszy kapelę góralską. Przedstawiłem 

całość pomysłów państwu Cabanom. 

Patrzyłem na Franka. Zastanawiał się. 

Później krótko spytał: „Kto zrobi konstrukcję?” 

Odparłem bez namysłu: Ja... 

I ja też - wtrącił Franek - będziemy robić 

u mnie we dwóch. Do domu wracałem 

zadowolony z dobrego obrotu sprawy. 

Trudności po prostu były niczym. 

Nie sposób pominąć tematu lokalizacji 

kapliczki, gdzie miała być postawiona. 

Pierwotnie myśleliśmy o placyku przy 

skrzyżowaniu dróg koło szkoły. Ostatecznie 

wybór padł na plac przy skrzyżowaniu 

ulicy Karkonoskiej z Drogą 

Turystyczną, na łączce państwa Metelskich. 

W bliskiej odległości przechodzi 

szlak turystyczny (znaki niebieskie). 

Rodzina państwa Metelskich chętnie 

wyraziła zgodę. To jest ich wkład . Stawiając 

kapliczkę na prywatnym gruncie 

uniknęliśmy sprzeciwu władz lokalnych. 

Sprzyjał nam dobry klimat, w robieniu 

swojego. Nikogo nie namawialiśmy do 

pracy lub darowizny. Każdy mógł od 

siebie dobrowolnie dać to, co chciał 

i mógł. Wiedziałem, że wiele osób 

wspierało nas modlitwą w intencji budowania 

kapliczki. Byli również „kibice”. 

Trochę zdziwiony byłem, kiedy pewien 

ateista powiedział mi, że jemu się 

To podoba. 

To jest wszystko tam w głębi, 

Aż czuć chodząc po ziemi; 

Aż cię zgrucha, zgołębi 

Skrucha łzami żywemi; 

Aż upadniesz kolanem, 

Jakby drzewem złamanem 

I zanucisz: „O! Matko 

Zbawiciela naszego 

Toć jest modlić się czego, 

A modlim się tak rzadko!” 

Cyprian K. Norwid 

Jesienią 1988 roku udałem się do pana 

Stanisława Karpińskiego z propozycją 

współdziałania. 

Pan Stanisław uważnie wysłuchiwał 

mojej relacji. Był ciekawym i zaangażowanym 

pasjonatem idei. Redagował 

artykuły do pism o charakterze patriotycznym, 

chrześcijańskim i politycznym. 

Podjął temat naszych działań. 

Wspierał radą i nie tylko. Korespondowaliśmy 

ze sobą, gdyż czasowo przebywał 

w Kanadzie. Nie było wśród naszej 

grupy ani komitetu organizacyjnego, 

ani „szefa” itd., itp. 

Starałem się kierować wszystkim tak, 

jak umiałem (to są osobiste odczucia). 

Jeżeli tu na ziemi kierownictwo jest wysoko, 

to nad nim jest jeszcze Najwyższy. 

Przygotowywaliśmy tylko małe miejsce 

Temu , któremu zawdzięczamy życie na 

ziemi oraz Jego Matce. Byłem kiedyś 

w Tatrach na przełęczy Zawrat. W niszy 

skalnej wypatrzyłem figurkę Matki Bożej 

umieszczonej dawno temu . Można 

się domyśleć dlaczego. Nie wszyscy 

przechodzący tamtędy zwrócili być 

może uwagę. Może szukali, a nie odnaleźli? 

We wszystkich górach świata - od 

pagórków po Mount Everest- spotkać 

można znak Krzyża i Boga. Od wielu lat 

góry były moją pasją. Spędzałem w nich 

sporo czasu. Nie było mi dane uczestniczyć 

w wyprawach himalajskich. Moim 

szczególnym zainteresowaniem cieszył 

się region Podhala i Tatr. 

Pożyczyłem więc „kapeckę” folkloru. 

Nadszedł dzień rozpoczęcia budowy. 

Zebrane drewno i szkic przejrzał pan 

Franek. Byłem przekonany,że już wcześniej 

obmyślił co i jak będzie robione. 

Nadchodziła jedyna i niepowtarzalna 

okazja - być pomocnikiem tatrzańskiego 

fachowca. Pracowaliśmy w zagrodzie 

Cabanów, gdzie z drogi widziało 

nas wiele przechodzących osób miejscowych, 

wczasowiczów i turystów. 

Jednego dnia przechodzący ludzie, 

przystając, zapytali co robimy. Będzie 

to zapewne gołębnik?, bo wygląda okazale... 

Pan Franciszek nie był skory do 

odpowiedzi - pracował nadal. Ja odparłem, 

że wprawdzie nie będzie to gołębnik, 

no ale jeżeli przechodnie czegoś się 

domyślają to zapewne... dla specjalnego 

Gołębia. Innego dnia pytali ludzie, co 

budujemy , bo im się spodobało i sądzą, 

że to będzie przystanek autobusowy? 

Jak poprzednio pan Franciszek robił 

siekierką, a ja odpowiedziałem krótko... 

nie autobusowy lecz specjalnego 

Przeznaczenia - służący nie tylko ludziom. 

Trochę tajemniczości budziło 

zainteresowanie ludzi. Zapewne rozmawiali 

pomiędzy sobą o tym i owym, że 

ten i tamten coś sobie buduje. 

Zapytałem pana Franka, czy kapliczka 

spodoba się ludziom? 

A na to padła odpowiedź... „Zrobimy 

tak abo tak, pomyślom se tak abo tak, 

a bedzie tak abo tak”. Słuchałem zdziwiony 

i dalej usłyszałem .. 

„Choćby kiedy kany co, abo co, no to 

co, cy tu ni ma cym cy kany, cy tu ni 

ma cym cy co, toto hej , toto wej, toto 

w toto, to ku temu, co by jej jako tako, 

jako tako i jemu.” 

Była to prosta i szczera odpowiedź na 

moje wątpliwości. Z czasem coraz więcej 

osób wiedziało, że w Przesiece będziemy 

mieli kapliczkę. Pierwsze przymiarki 

do terminu postawienia oraz 

poświęcenia były mało realne, gdyż 

wszystko toczyło się wolnym tempem. 

Myśleliśmy o dacie 13 maja (rocznica 

zamachu na Papieża Jana Pawła II). 

Trzeba było jeszcze przygotować miejsce 

postawienia kapliczki, kupić cement, 

stal oraz inne materiały. 

Mój kolega z Jeleniej Góry, Jacek Kaszewski 

(parafia św, Wojciecha z Zabobrza) 

pomógł. Przywiózł solidne 

szyny kolejowe, w których trzeba było 

osadzić zadaszony pień. Kilku mężczyzn 

zabrało się do pracy przy fundamencie. 

Stanisław Razowski, Marcin 

Mazurek, Zygmunt Królikowski i mój 

ojciec Józef Czerski wykonali kawał 

ciężkiej roboty. Marcin i Stanisław szykowali 

słupki ogrodzeniowe, Pan Sendrowski 

przywiózł granitowe kamienie 

na podmurówkę płotu. Panowie Franciszek 

Szczotka i Edward Pasternak 

zrobili dwie ławki. 

Drewno na budowę kapliczki i płotek 

przekazała rodzina państwa Juszków. 

Panie z Przesieki przygotowywały sadzonki 

kwiatów oraz dekoracje na 

dzień poświęcenia kapliczki . 

Prym wiodła pani Krystyna Królikowska. 

Kiedyś takie poruszenie nazywano 

czynem społecznym... W Podgórzynie 

uratowano stary kościół o unikalnej architekturze. 

Ze zrujnowanego obiektu 

w latach 1979-1980 zrekonstruowano 

i odnowiono dużą świątynię. Przy budowie 

pracowało „czynami społecznymi” 

przez 40000 godzin 336 mężczyzn. 

Powyższe wydarzenia opisał szeroko 

w "Homiliach II" ks. Darowski. Tu jednak 

ludzie wyrażali swoją wolną wolę. 

Byliśmy blisko ukończenia prac więc 

udaliśmy się z panią Krystyną do 



ks. proboszcza poprosić o poświęcenie 

kapliczki. Określiliśmy termin zakończenia 

prac na dzień 23 czerwca 1989r. 

Ksiądz Darowski, zajęty wieloma obowiązkami 

duszpasterskimi, naturalnie 

zaakceptował naszą prośbę z powagą 

i zadowoleniem. W Przesiece zbliżał się 

niecodzienny, historyczny i świąteczny 

dzień. Zdążyłem jeszcze zrobić z miedzianej 

blachy podhalańską parzenicę, 

która przyozdabia pień - jak przystało 

na góralską robotę. Kiedy już konstrukcja 

była ukończona, trzeba było całość 

przewieźć na miejsce. 

Przesieczanin, góral z pochodzenia, 

pan Antoni Moniak przewiózł kapliczkę 

wozem zaprzężonym w dwa konie. 

Przyszli jeszcze panowie Książkiewiczowie 

pomóc przy pracy i ktoś jeszcze, 

ale nie pamiętam kto. Na daszku 

kapliczki umieszczono krzyż zrobiony 

przez pana Cabana. W rozwidleniu 

sosnowego pnia osadziliśmy figurkę 

Matki Bożej z Dzieciątkiem. Jeszcze 

powlekanie elementów drewnianych 

impregnatem, potem kwiaty i inne elementy 

dekoracyjne. Dookoła wszystko 

uporządkowane, łączka, choć kosą, ale 

równiutko skoszona. Czas na świętowanie. 

Emocje nie pozwalały mi długo 

zasnąć. Rozmyślałem o tym ,że wpisaliśmy 

w nasz przesiecki krajobraz symbolikę 

wiary. Dziękuję Panu Bogu. 

24 czerwca 1989 roku, niedziela, świętego 

Jana Chrzciciela. Początek lata oraz 

piękna i słoneczna pogoda. Wcześnie 

rano, przed 6 godziną jestem wyspany. 

Ciekawość wezbrała, więc idę zobaczyć 

wczorajsze dzieło . Nowa sceneria. 

Jest jeszcze cisza przeplatana ptasim 

śpiewem. W powietrzu czuje się zapach 

polnych ziół i kwiatów. Podchodzę. Zatrzymuję 

się, spoglądam , idę w inne 

miejsca . Jest widoczna z wielu miejsc. 

Zatykam mały kwiatek Przesieckiej 

Pani przy pniu sosny. Około godziny 

9 zaczynają przychodzić ludzie. 

Pierwsze komentarze i opinie , których 

nie słyszę. O godzinie 10 przyjeżdża 

ksiądz proboszcz Michał Darowski 

z neoprezbiterem ks. Krzysztofem 

Krzyżanowskim. Panuje uroczysty nastrój. 

Jest już prawie 90 osób koło kapliczki.Przyszli 

mieszkańcy Przesieki, 

Podgórzyna oraz innych miejscowości 

naszej parafii ,wczasowicze i turyści . 

Kobiety intonują pieśń „Po górach, dolinach 

rozlega się głos”, po czym ksiądz 

proboszcz poświęca kapliczkę. 

Modlimy się i radujemy się. Przemówienie 

ks. Michała jest wyrazem i sentencją 

tego czego dokonaliśmy, naszej 

wiary, umiłowania Pana Boga i Matki 

Bożej Maryi. 

W pamięci mam urywek mowy ks. 

Darowskiego, „...To jest tak, jakby na 

niebie zaświeciła jeszcze jedna gwiazda 

w ciemności...” Padają słowa wzajemnego 

podziękowania, wspólnej i indywidualnej 

modlitwy. Wierni śpiewają 

pieśni. 

Dziękczynienie i wzruszenie w nowym 

miejscu - sacrum. Szczęść wam Boże na 

drogach po których szukacie i zmierzacie 

do Boga . 

Do Twej dążym kaplicy - co z brzegu 

czeka nas, wśród wichrów nawałnicy, w 

pochmurny słotny czas byśmy tam wciąż 

dążyli i nigdy nie zbłądzili... 

(fragment pieśni) 

R O Z D Z I A Ł II 

Przy kapliczce zatrzymują się przechodnie 

, w następnych dniach przejeżdżające 

wycieczki autokarowe z turystami 

poświęcają chwilę temu miejscu. Są to 

grupy krajowe, a także zagraniczne obsługiwane 

przez Przewodników Sudeckich, 

znających wspaniale nasze góry 

i ich okolice. 

Po pewnym czasie zdawać się mogło, że 

miejsce spowszedniało, lecz jednak nie. 

Miejscowe kobiety opiekują się kapliczką 

pielęgnując kwiaty. Pani Caban 

wykazuje największe zainteresowanie. 

Wierni zbierają się na modlitwy, odmawianie 

różańca i wspólne śpiewanie 

pieśni poświęconych Maryi i Panu 

Jezusowi. Miejsce jest zadbane. W dniu 

poświęcenia kapliczki były rozmowy 

30 



o wybudowaniu kościółka w Przesiece, 

tuż obok. Jak powiadają - czas pokaże, 

a droga do następnego przedsięwzięcia 

została otwarta. Wielu mieszkańców 

jest dumnych z obecności w naszej 

Przesiece oryginalnej kapliczki. Ponad 

czterdzieści rodzin przekazało różne 

kwoty pieniężne, dzięki którym można 

było zrealizować budowę kapliczki. 

Łączny koszt wyniósł 985 tysięcy złotych 

(w 1989 roku). 

Wiele osób przyczyniło się w formie 

rzeczowej do powstania dzieła . Nieocenioną 

pomocą była również modlitwa . 

Przyjeżdżający tutaj goście mogą zaczerpnąć 

nie tylko świeżego powietrza. 

Być może kontakt z Bogiem w górach 

umocni ich siły duchowe i fizyczne. 

Siądź na kamieniu,który się odłamał 

Z odwiecznych skał, 

I przez potoku odwieczny szum 

Rozmawiaj z Bogiem. 

Jan Kasprowicz 

Przebywający na wypoczynku turyści 

i wczasowicze chętnie zwiedzają wiele 

urokliwych miejsc w Przesiece oraz 

okolicy. Pytają mieszkańców, gdzie 

znajduje się najbliższy kościół, jak dojechać, 

by zwiedzić , aby uczestniczyć 

w Mszy Świętej. Interesują się historią 

i obiektami sakralnymi na naszym terenie.Kapliczka 

to mały fragment historii 

naszej miejscowości. Przekazujemy 

przyszłym pokoleniom wiarę, którą 

otrzymaliśmy od naszych rodziców, rodzice 

od naszych dziadków... Któż zliczy 

pokolenia polskich chrześcijan? 

W jednym z wydanych przewodników 

o Karkonoszach ukazała się pierwsza 

fotografia wraz z adnotacją mówiącą 

o przykładzie współczesnego kształtowania 

się sztuki ludowej. O! - Jesteśmy 

odkryci przez poszukiwaczy! - pomyślałem. 

Przecież każdy z nas jest w pewnym 

sensie jest twórcą. Cieszy więc to, 

że o nas mówią, że nas dostrzegają i nie 

jesteśmy zapomnieni. Na nowej mapie 

turystycznej Przesieki zaznaczono również 

kapliczkę. 

Pewnego dnia, przechodząc koło kapliczki, 

spostrzegłem zapaloną świeczkę. 

Nie była to pierwsza świeczka - obok 

stały już ogarki. W wazoniku umieszczone 

były też świeże kwiaty. Innego 

dnia zauważyłem założony przy pniu 

różaniec. Pomyślałem chwilkę. Ktoś zapewne 

modlił się, ale nie tylko. 

Ten ktoś rozmawiał z Bogiem. On 

modlił się w celowej intencji, prosił?, 

a może błagał o pomoc. Człowiek ów 

mógł również dziękować. Przedziwne 

są miejsca, w których rozmawiamy 

z Panem Jezusem i Maryją, Matką Jego. 

Jest wiele modlitw oraz miejsc, w których 

się modlimy. To nasze codzienne 

problemy , troski i zmartwienia, a także 

radości życia, które zanosimy do Pana 

w modlitwie. 

Modlić się można i trzeba na różne 

sposoby, tak jak obficie pouczyła nas 

o tym Biblia. Księga Psalmów jest wciąż 

niezastąpiona. Trzeba się modlić „błaganiem 

niewymownym”, ażeby wejść 

w rytm błagań samego Ducha. Trzeba 

błagać o przebaczenie, włączając się 

w to wielkie wołanie Chrystusa Odkupiciela 

(por. Hbr 5,7). Poprzez to wszystko 

trzeba głosić chwałę. Modlitwa jest 

zawsze opus gloriae (dziełem chwały). 

Człowiek jest kapłanem stworzenia. 

Chrystus potwierdził mu tę godność i to 

powołanie. 

Jan Paweł II 

Przesieczanie mają na uwadze bezpieczeństwo 

kapliczki. Troszczą się o jej 

bezpieczeństwo. Któregoś wieczoru kilku 

wyrostków wszczęło obok sprzeczkę. 

Zaczęła się bójka , wyrwali kilka sztachet 

z ogrodzenia kapliczki. Zostali jednak 

szybko spłoszeni przez mieszkańców. 

Incydentem zajęli się stróże prawa 

i porządku. Szkody zostały naprawione. 

Po upływie dwóch lat zakonserwowaliśmy 

impregnatem drewniany daszek. 

Pan Zygmunt naprawiał zamknięcie 

do ogródka (zamknięcie było delikatne, 

a odwiedzających dużo). 



Panowie Iwanowski i Widawski ponowili 

konserwację kapliczki. Nadmienić 

należy także, iż wielu mieszkańców dba 

o porządek w tym miejscu. Rodzina 

państwa Metelskich w czasie lata regularnie 

kosi łączkę przy kapliczce. Opowiadali 

mi o spacerujących wczasowiczach 

i turystach, którzy zatrzymują się, 

fotografują, filmują. Codziennie kursujące 

główną ulicą Karkonoską autobusy 

MPK przewożą wiele osób, które z łatwością 

mogą dostrzec kapliczkę. 

Wiosną 1992 roku przybyli uchodźcy 

z Bośni. W ich kraju była domowa wojna. 

Otrzymali schronienie od polskiego 

rządu i PCK w Przesiece, w domach 

wczasowych. Liczna grupa wielonarodowościowa, 

różnych wyznań religijnych 

- kilkaset ludzi. Byli katolicy, 

muzułmanie i prawosławni. Tutaj żyli 

w zgodzie i pokoju. Kontaktowaliśmy 

się z nimi.Uczestniczyliśmy razem we 

mszach świętych . 

Mam w pamięci matkę Iwkę z synkiem 

Josipem. Wyróżniali się tym, że byli 

bardzo skromni i zamknięci w sobie. 

Moja żona i ja zaprosiliśmy ich dwoje 

do naszego domu. Zauważyliśmy zamkniętą 

lewą dłoń Iwki. Po pewnym 

czasie kobieta pokazała nam, co kryje 

w ręce. Był to różaniec. Josip naśladował 

matkę - jego rączka była zamknięta, 

a w niej ukryty był różaniec. Z opowiadania 

Bośniaczki dowiedzieliśmy się, 

że w ich miejscowości trwała bratobójcza 

wojna, bombardowane były domy. 

Ich rodzina schroniła się w piwnicy. 

Bomba trafiła w ich dom, który został 

całkowicie zburzony. Ich rodzina ocalała. 

Wszyscy mieli w rękach różańce 

i modlili się . 

„Hvala Majci Božjoj”, „Hvala Božansko 

Srce Isusovo”, „Osobito Ti ih prikazujem 

za svetu Crkvu i za svetoga Oca i za 

sve potrebe koje su preporučene članovima 

Apostolata molitve”. 

Byliśmy wraz z żoną zdumieni opowiadaniem 

Iwki. Matka i syn często odwiedzali 

kapliczkę. Zawierzyli Matce Bożej 

z Međugorje. Zawierzyli Jezusowi. 

W 1993 roku wielu wyjechało, szukając 

schronienia w innych krajach , a pozostali 

wrócili do Bośni. 

Tyś Częstochowska i Tyś Ostrobramska, 

Tyś Kalwaryjska i Tyś jest przydrożna... 

Ty jesteś śnieżna, boś Ty oczyszczona - 

Tyś jest gromniczna i Tyś jest bolesna - 

Tyś na osiołku w ucieczce strudzona, 

Ty jesteś ludzka - a Tyś niedoczesna... 

fragment poetyckiej pieśni A. Frasika 

Tyś Panią Przesiecką, Madonną 

Karkonoską 

Mariusz Czerski 

Po jakimś czasie zmieniło się otoczenie 

wokół kapliczki. Ustawiono dwa znaki 

drogowe oraz słupek z napisem „ul .Turystyczna”. 

Nasuwa mi się refleksja i pytanie. 

Kim my jesteśmy tu na ziemi? 

Ktoś „myślący inaczej” ustawił obok 

duży pojemnik na śmieci. Szkoda, że do 

tego śmietnika nie mieści się głupota. 

Szkoda, że nie służy on za pojemnik na 

grzechy ludzkie. Pewnie jest zbyt mały. 

Brzydkie to i smutne. Pewnego dnia zajęty 

pracą przy domu usłyszałem głośne 

„Dzień dobry”. 

„Dzień dobry” - odpowiedziałem. Poznałem 

starszych przyjaciół. Byli to 

państwo Uczkiewiczowie z Kalisza. Od 

wielu lat przyjeżdżali do Przesieki. Pan 

Uczkiewicz jest zamiłowanym turystą 

oraz znawcą gór polskich. Jest przodownikiem 

Złotej Górskiej Odznaki 

Turystycznej PTTK. W rozmowie nawiązywaliśmy 

do wspomnień ze wspólnych 

wycieczek po Karkonoszach. 

Opowiadał mi jak w latach 70-tych fotografował 

(do własnej kolekcji) przydrożne 

kapliczki. Pomimo trudności 

z cenzurą w tamtych latach zorganizował 

w Kaliszu wystawę prac fotograficznych 

o tematyce religijnej. Szkoda, 

powiedział , że na tej wystawie nie było 

właśnie TEJ kapliczki. 

Pewnego jesiennego dnia 2000 roku 

panie opiekujące się kwiatami przy 

kapliczce, spostrzegły, że dolna część 

32 



pnia kapliczki stykająca się z ziemią jest 

zmurszała. 

Zaistniała pilna potrzeba naprawy. 

Nadchodziła pora halnych wiatrów, 

groziło to uszkodzeniem konstrukcji 

kapliczki. Przyszli szwagrowie Marcin 

i Stanisław. Postanowiliśmy zabezpieczyć 

kapliczkę solidnymi żerdziami. 

Zabezpieczona została całość. Na wiosnę 

zostanie naprawiona konstrukcja 

fundamentów kapliczki. Zabezpieczenie 

okazało się skutecznie, mocne. Wytrzymało 

zimowe, porywiste wiatry. 24 

maja 2001 roku spotkaliśmy się przy 

kapliczce prawie w komplecie. Rozmawialiśmy 

o uszkodzeniach. Radziliśmy 

nad właściwym zamocowaniem. Zdjęliśmy 

tymczasowe zabezpieczenie i po 

wyjęciu konstrukcji z szyn zanieśliśmy 

ją na posesję państwa Razowskich. Była 

sposobność, aby szczegółowo oczyścić 

i zakonserwować rzeźbę oraz całość 

zewnętrznych drewnianych elementów 

kapliczki. Następnego dnia zabraliśmy 

się do pracy ze Stanisławem. Powróciły 

wspomnienia sprzed lat. Zajęci byliśmy 

cały dzień pracą przy czyszczeniu i impregnowaniu 

drewna. 

Wieczorem ktoś powiedział: „Ukradziono” 

kapliczkę. 

Ktoś inny powiedział, że jedna z kobiet 

idących do pracy, każdego dnia przy 

kapliczce czyniła znak krzyża. Widząc 

że jej nie ma, zatrzymała się, ale mimo 

zniknięcia kapliczki przeżegnała się. 

W sobotę od rana kontynuowalśmy robotę. 

Sprzyjała nam piękna, słoneczna, 

wiosenna pogoda. Pan Bosko ofiarował 

impregnat .Pan Balakowski przywiózł 

solidny, nowy pień modrzewiowy. Element 

ten należało dopasować w miejsce 

zniszczonego drewna sosny. Po 

południu pracowałem sam. Dzisiaj jest 

dzień Matki. Dzień Matki Pana Jezusa. 

Cóż my Jej ofiarujemy? Sam nie zdołam 

dokończyć prac remontowych. Usiadłem 

na odpoczynek, spoglądałem na 

zegarek. Było około 18-tej . Tego wieczoru 

w domach rodziny świętowały. 

Nie śmiałem prosić Pana Boga o pomoc. 

Po krótkim czasie zjawił się Stanisław. 

Przejeżdżający Artek udał się po dziadka 

pana Cabana , za chwilę doszedł 

również Marcin. Pan Franek piłą motorową 

wykonał cięcia w drewnianych 

pniach. Dopasowaliśmy i złączyliśmy. 

Impregnacja drewna też została ukończona. 

Powiedziałem: „Chłopy, dzisiaj Matce 

Najświętszej ofiarujemy nasz wysiłek. 

Choć jest późno, sobota i dzień naszych 

matek, stawiamy konstrukcję na 

miejsce”. Zgodnie ruszyliśmy do dzieła. 

Montowanie trwało dłuższą chwilę i kapliczka 

stanęła na pierwotnym miejscu. 

To ofiara naszej Matce naszego Boga. 

Pomimo wysiłku wszyscy byliśmy zadowoleni. 

Chwała Tobie Panie. 

W następnych dniach pani Krystyna 

zorganizowała dwie nowe ławki wykonane 

przez pana Krzysztofa Żołniera. 

Razem z mężem Zygmuntem ustawili 

je w miejsce starych ławek. 

Razem ze Stasiem Razowskim oczyściliśmy 

i zakonserwowaliśmy całe ogrodzenie. 

Teraz pozostało jeszcze zająć się 

kwiatami. 

Na łące przy kapliczce pasie się słońce 

Z rudą grzywą niby koń Bruno. 

A w niebie obłoki jak owoce, 

Jak owoce, jak owce, jak runo - 

Przy murze wysokie, wysokie jesiony, 

Wyciągają swe bokserskie pięście, 

Podrzucają obłoki jak balony, 

Jak oślepiające szczęście. 

Wysokie, wysokie moje szczęście, 

Jak wysmukły pień się przegina, 

I raptem się załamuje: 

Moja wina, moja wina, moja wina. 

Album tatrzańskie Jarosława Iwaszkiewicza 

Od początku budowy kapliczki była 

obecna moja matka Stanisława, ojciec 

Józef i żona Halina z synkiem Kamilkiem. 

Ceniłem ich rady oraz wsparcie. 

Pocieszali mnie w chwilach, kiedy pojawiały 

się kłopoty. Cieszyli się z postępów 

w budowie oraz pomagali, jak 

mogli. Ojciec nie oszczędzał swych sił 

przy wznoszeniu kapliczki , pomimo 

złego stanu zdrowia i obowiązków domowych. 

Wiedziałem, że jest to także 

jego istotny cel. 

Zapewne wiele osób, które przyczyniły 

się do zbudowania kapliczki , miało podobne 

odczucia. Nie chodziło o zasługi, 

gdyż nie to było zamiarem naszego 

działania. Tracimy czas na różne rzeczy 

- nie zapominajmy poświęcić swojego 

czasu Panu Bogu. Minęło dwanaście lat 

od dnia poświęcenia kapliczki a wydaje 

się, jakby to było wczoraj. 

Ks. Michał Darowski wielokrotnie 

mówił o tym, aby w Przesiece powstał 

kościółek. Propozycje rozważali 

mieszkańcy. Obawiali się trudności 

związanych z budową ze strony władz 

komunistycznych - zwalczających kościół 

katolicki. Ks. Michał Florkiewicz, 

następca ks. M. Darowskiego, kontynuował 

odprawianie mszy świętych w 

niedzielę w izbie domu prywatnego, 

aby podtrzymać ideę budowy kościoła 

w Przesiece . Był jednak kapłanem w 

podeszłym wieku i niewiele mógł zrobić. 

Umarł wkrótce. 

Następca ks. Florkiewicza, młody 

„czterdziestolatek” ks. Stanisław Skrzypek 

, od sześciu lat nam „proboszczujący” 

ma szansę - mam nadzieję – na 

sfinalizowanie idei poprzedników. 

Na razie - póki co - szabrownicy rozkradają 

wstępnie zgromadzone materiały 

budowlane. Od 6 lat składamy ofiary 

na budowę „wymarzonego” kościółka. 

Wszystkim - staropolskie „Szczęść 

Boże”. 

Po pewnym czasie, w Przesiece powstał 

kościółek. W roku 2010, na Wielkanoc, 

zorganizowaliśmy w kościółku koncert 

Haydna – „Siedem słów Chrystusa”. 

Grali profesjonaliści, a dla dla wielu 

słuchających miejscowych i przyjezdnych 

wczasowiczów było to wspaniałe 

przeżycie. 

■ 


Mŕtvym na pamiatku, 

živým pre výstrahu 

TEKST RYSZARD NOWAK 

Artykuł o śmiertelnych wypadkach Polaków w Tatrach 

Słowackich w latach 1868–2015 ukazał się w kwartalniku 

TPN „Tatry” nr 56 – wiosna 2016 

34 



To motto znane z symbolicznych cmentarzy pod Osterwą i na Zwierówce, 

uzmysławia nam, że góry pochłaniają ofiary. Zarówno tych początkujących, jak 

i doświadczonych, tych nierozważnych, jak i zapobiegliwych, młodych 

i starszych, kobiety i mężczyzn. Oddając cześć tym, którzy stracili życie 

w górach jednocześnie przestrzega nas byśmy sami nie stali się ofiarami 

górskich tragedii. 

W 

literaturze mamy dość sporo 

opisów głośnych wypadków 

tatrzańskich oraz akcji 

ratowniczych z nimi związanych, lecz 

niewiele jest kompleksowych opracowań 

dotyczących wypadków śmiertelnych. 

Pierwszym takim opracowaniem 

była publikacja Ivana Bohuša seniora 

Obeťe Vysokých Tatier 1650–1983 

(„Krasy Slovenska” 1984, nr 11 i 12 oraz 

1985, nr 1). Autor poddał bardzo szczegółowej 

analizie wszystkie wypadki 

śmiertelne, które zdarzyły się na terenie 

słowackich Tatr Wysokich i Tatr Bielskich 

do roku 1983. Po polskiej stronie 

podobnego rodzaju opracowanie pt. 

Wypadki śmiertelne na terenie działania 

TOPR w latach 1909–2009 opublikowali 

Adam i Andrzej Maraskowie 

z okazji stulecia TOPR-u („Tatry” 2011 

nr 1). 

Inspiracją do podjęcia niniejszego tematu 

był z jednej strony brak pełnego 

opracowania dotyczącego śmiertelnych 

wypadków Polaków po południowej 

stronie Tatr i próba uzupełnienia 

tej luki, z drugiej – kontynuacja 

moich zainteresowań tą tematyką, 

zapoczątkowanych opracowaniem 

napisanym dla zdobycia uprawnień 

przewodnika tatrzańskiego I klasy pt. 

Śmiertelne wypadki w Tatrach Polskich 

1850–1986, którego dotąd nie publikowałem. 

Podstawowym materiałem źródłowym, 

na którym oparłem się, były oficjalne 

wykazy śmiertelnych ofiar Tatr sporządzone 

przez Horską Záchranną Službę 

oraz prowadzona przez nich kronika 

ofiar Tatr i sprawozdania z wypraw 

ratunkowych. Ponadto wystąpiła konieczność 

sięgnięcia do dokumentacji 

po stronie polskiej, gdyż często ten 

sam wypadek odnotowany był także 

w księgach TOPR-u. Tutaj skorzystałem 

głównie z materiałów zgromadzonych 

do mojego wspomnianego wcześniej 

opracowania opartego na analizie 

kronik wypraw TOPR-u (do roku 

1986) oraz publikowanej we „Wierchach” 

kroniki wypraw ratunkowych 

TOPR. 

Najdawniejsze zdarzenia 

Pierwszymi ofiarami Tatr byli poszukiwacze 

skarbów, górnicy, myśliwi oraz 

pasterze. Później, w miarę rozwoju 

turystycznej eksploracji gór – turyści 

i taternicy. 

Pierwszy znany wypadek śmiertelny 

w Tatrach zdarzył się w roku 1650, a jego 

ofiarą był Adam Kalstein, poszukiwacz 

skarbów. Zginął w Tatrach Bielskich 

w nieznanych okolicznościach, przypuszcza 

się jedynie, że padł ofiarą 

zabójstwa w wyniku porachunków 

zawodowych. Przyjęto więc, że smutny 

rejestr śmiertelnych wypadków tatrzańskich 

otwiera Johann Andreas 

Papirus, pomocnik stolarza z Maciejowców, 

zajmujący się poszukiwaniem 

skarbów. Wypadek zdarzył się w roku 

1771 na Czarnym Szczycie, z którego 

Papirus spadł do Doliny Dzikiej. Fakt 

ten upamiętniony został w nazewnictwie 

tatrzańskim – trzy turnie i trzy 

przełączki między Przełęczą Stolarczyka 

a Czarnym Szczytem, noszą nazwę 

Papirusowych Turni i Papirusowych 

Przełączek. 

Pierwszymi ofiarami śmiertelnymi 

wśród Polaków na terenie Tatr Słowackich 

(przyjęto zasięg terytorialny 

według obecnego przebiegu granicy 

polsko-słowackiej) były trzy osoby 

znalezione w 1868 r. w Dolinie Kamienistej. 

Ich tożsamość, ani przyczyna 

śmierci nie są znane, kroniki podają 

jedynie, że znaleziska dokonał pasterz 

Martin Mnich i przypuszczenie, że 

uciekali przed epidemią na południową 

stronę Tatr. 

Kolejnym Polakiem, który poniósł 

śmierć po słowackiej stronie Tatr był 

Władysław Lustgarten, student z Krakowa, 

który 10 sierpnia 1903 r. odpadł 

podczas zejścia z Łomnicy do Doliny 

Dzikiej. Kolejne ofiary to dr Ernest Weiss, 

zaginiony w 1909 r., którego zwłoki 

znaleziono po południowej stronie Rysów 

w lipcu 1913 r. oraz ofiary najbardziej 

znanej tragedii tatrzańskiej, która 

wydarzyła się na Małym Jaworowym 

w sierpniu 1910 r. – Stanisław Szulakiewicz 

i idący mu na ratunek Klimek 

Bachleda. 

Statystyka wypadków 

śmiertelnych 

Od 1868 do końca roku 2015 r. liczba 

znanych ofiar śmiertelnych, na terenie 

Tatr Słowackich wyniosła 1289 osób, 

w tym było 235 Polaków. Nasi rodacy 

stanowili więc ok. 18 proc. wszystkich 

ofiar śmiertelnych w tej części gór. Jak 

rozkładało się to na poszczególne dziesięciolecia 

omawianego okresu obrazuje 

wykres nr 1. 

Największą liczbę ofiar, będących Polakami 

pochłonęły Tatry Słowackie 

w latach 1981 i 1996 (po 8 osób), 

w roku 1933 i 2007 (po 7 osób) w latach 

1939, 1959, 1964, 1993 i 2009 (po 

6 osób). W pozostałych latach liczba ta 

nie przekracza 5 osób rocznie. W niektórych 

latach nie odnotowano w ogóle 

ofiar (1869–1902, 1904–1908, 1911, 

1913–1915, 1917–1919, 1922–1924, 

1931–1932, 1940–1943, 1946, 1950, 

1953, 1955, 1968, 1971, 1973, 1982, 

1992 i w 2003). 

Wynikają z tego dwa zasadnicze wnioski. 

Znacznie mniej Polaków poniosło 

śmierć po słowackiej stronie Tatr, 

niż po polskiej, co jest oczywiście związane 

z frekwencją rodaków w tych obu 

częściach Tatr. Po drugie statystyka 

ta weryfikuje wygłaszane niekiedy 

opinie, jakoby Polacy stanowili szczególnie 

dużą część wśród ofiar wypadków 

śmiertelnych w Tatrach Słowackich. 

Miesiące, w których zdarzyła się największa 

liczba wypadków, to sierpień 

(60), lipiec (30) i wrzesień (28), a więc 

w wysokim sezonie turystycznym, 

kiedy w Tatrach odnotowywana jest 

najwyższa frekwencja. W okresie od 

1 listopada do 15 czerwca, kiedy wyższe 

partie słowackich Tatr są zamknięte dla 

ruchu turystycznego, ilość wypadków 



śmiertelnych maleje, wyjątek stanowią 

tu miesiące zimowe, od początku 

grudnia do końca kwietnia, kiedy 

średnio w każdym z tych miesięcy 

zginęło po 15 osób, z których wiele 

było ofiarami lawin śnieżnych. 

W dziewięciu przypadkach brak jest 

daty tragedii. Ilość ofiar śmiertelnych 

w poszczególnych miesiącach roku obrazuje 

wykres nr 2. 

36 


Charakterystyka ofiar wypadków 

śmiertelnych 

Wśród ofiar śmiertelnych w rozpatrywanej 

grupie 235 Polaków, 179 

osób stanowią mężczyźni, 51 osób 

kobiety (ok. 21 proc.), natomiast 

co do pięciu osób wśród ofiar nie zidentyfikowanych 

brak jest w kronikach danych 

na temat płci. W przypadku dwunastu 

osób nie jest znana ich tożsamość 

– dotyczy to głównie najstarszych odnotowanych 

wypadków śmiertelnych. 

Analizie poddano także wiek ofiar 

ustalając poszczególne przedziały wiekowe, 

począwszy od dzieci do 10 lat 

i dalej co 10 lat do osiemdziesiątego 

roku życia. W pierwszym przedziale 

wiekowym (do 10 lat) i w ostatnim (powyżej 

osiemdziesiątego roku życia) nie 

odnotowano ani jednej ofiary śmiertelnej. 

Największa ilość ofiar śmiertelnych 

to osoby młode w przedziale wiekowym 

21–30 lat (89 osób), co stanowi 

prawie 39 proc. wszystkich Polaków, 

którzy ponieśli śmierć w Tatrach Słowackich. 

To prawie identyczny procentowy 

udział tej grupy wiekowej 

wśród ofiar śmiertelnych jak w Tatrach 

Polskich (38 proc.). Przyczyna 

z pewnością jest ta sama: ta 

grupa wiekowa stanowi najliczniejszą 

część wśród turystów i wspinaczy 

w Tatrach, zaś młody wiek nie 

idący w parze z doświadczeniem 

często przyczynia się do podejmowania 

nadmiernego ryzyka. Kolejne grupy 

wiekowe, w których odnotowano 

największą ilość ofiar śmiertelnych 

to przedział 31¬–40 lat (35 osób) oraz 

przedział 11–20 lat (30 osób), czyli 

podobna ilość ofiar w każdej z tych 

grup |wiekowych, co również jest zgodne 

ze statystykami ofiar śmiertelnych 

w Tatrach Polskich. Ilość ofiar śmiertelnych 

w poszczególnych przedziałach 

wiekowych przedstawiono na wykresie 

nr 3. 

Wśród ofiar wypadków śmiertelnych, 

które zdarzyły się na terenie Tatr Słowackich, 

znajduje się 7 osób o najwyższych 

górskich kwalifikacjach: 

przewodników tatrzańskich i ratowników 

górskich. Tę smutną listę otwiera 

wspomniany już Klimek Bachleda, 

dalej ofiary lawin: Ryszard 

Wawro – ratownik Grupy Tatrzańskiej 

GOPR, który zginął w kwietniu 

1958 r. podczas próby zimowego przejścia 

Głównej Grani Tatr, przy wejściu 

na Przełęcz koło Drąga, Janusz 

Kondyjowski – przewodnik tatrzański, 

członek Studenckiego Koła Przewodników 

Górskich w Krakowie, 

został zasypany pod Rakuską 

Czubą w grudniu 1977 r.; Marek Will 

– przewodnik tatrzański i ratownik 

Grupy Tatrzańskiej GOPR, zginął 

podczas samotnej wędrówki porwany 

przez lawinę, która zeszła ze 

Skrajnej Turni do Doliny Cichej 

w listopadzie 1981 r. oraz Józef 

Michalec, przewodnik tatrzański, 

przewodnik IVBV i ratownik TOPR, 

którego przysypała lawina 

w Dolince Rumanowej 3 grudnia 

2015 r. Wśród ofiar jest też Janusz 

Śmiałek – przewodnik tatrzański 

i ratownik TOPR, który zginął 

we wrześniu 1997 r. podczas patrolu 

na dyżurze ratowniczym w Morskim 

Oku spadając z Białczańskiej 

Przełęczy Wyżniej. Prawdziwym 

szokiem dla naszego środowiska 

przewodników i ratowników górskich 

był tragiczny wypadek Władysława 

Cywińskiego – przewodnika tatrzańskiego 

i ratownika TOPR, najlepszego 

znawcy topografii Tatr, autora 19 

tomów szczegółowego przewodnika 

po Tatrach, który zginął 12 października 

2013 r. spadając z Tępej do Doliny 

Złomisk. Dokładna przyczyna wypadku 

nie jest znana, lecz biorąc pod 

uwagę panujące w tym dniu warunki 

(mgła, duża wilgotność, śliska skała) 

przypuszczalną przyczyną mogło być 

poślizgnięcie. 

Miejsca wypadków śmiertelnych 

Miejsca wypadków śmiertelnych oraz 

ich ilość przedstawia tabela nr 1. 

Największą ilość ofiar śmiertelnych 

pochłonął Ganek. Było to 14 osób 

– wszyscy uprawiali wspinaczkę, 

dziesięciu z nich poniosło śmierć na 

Galerii Gankowej. W dziesięciu przypadkach 

przyczyną był upadek z wysokości, 

w trzech skrajne wyczerpanie 

oraz w jednym przypadku obryw skalny. 

Wśród wymienionych wypadków 

największe reperkusje wywołała śmierć 

czołowego wspinacza Wincentego 

Birkenmajera, który bezpośrednio po 

nocy spędzonej w pociągu Poznań 

-Zakopane, wyruszył, by ze Stanisławem 

Grońskim dokonać pierwszego 

zimowego przejścia wschodniego 

filara Ganku w kwietniu 1933 

r. Zmarł na Galerii Gankowej 

z powodu wychłodzenia 

i skrajnego wyczerpania. 

Kolejne miejsca, gdzie zdarzyło się 

najwięcej wypadków śmiertelnych to 

Mięguszowiecki Szczyt Wielki i Pośredni, 

Lodowy i Mały Lodowy, Żabia 

Grań, Łomnica, Dolina Cicha i Grań 

Baszt. W pozostałych miejscach 

śmierć poniosło po mniej niż 10 osób. 

O ile w przypadku Ganku wszystkie 

ofiary były taternikami, tu większość 

stanowili turyści wysokogórscy. 

Sporo wypadków miało miejsce 

podczas uprawiania turystyki i wspinaczki 

na terenie Tatr Polskich, jednakże 

miejsce śmierci znajdowało 

się już po stronie słowackiej. To głównie 

ofiary odpadnięcia, porwania 

przez lawinę lub omyłkowego zejścia 

lub zjazdu na nartach ze szczytów 

lub grani, przez które przebiega 

granica polsko-słowacka. Takie 

miejsca, to kolejno od zachodu: 

Wołowiec, Czerwone Wierchy, rejon 

Kasprowego Wierchu, Świnica, 

Cubryna, Mięguszowiecka Grań, Wołowa 

Turnia, Żabi Koń, Rysy i Żabia 

Grań. Jeśli chodzi o Świnicę, to większość 

wypadków śmiertelnych miało 

miejsce w Żlebie Blatona opadającym 

ze Świnickiej Szczerbiny do znajdującej 

się po słowackiej stronie 

Doliny Walentkowej. Swą nazwę 

żleb zawdzięcza pierwszej śmiertelnej 

ofierze tego miejsca, prof. Janowi 

Blatonowi, który zginął tu 

w czerwcu 1948 r. na skutek poślizgnięcia 

na płacie śniegu i upadku z wysokości. 

Zdziwienie może budzić fakt, że w tak 

łatwo dostępnym miejscu, jakim są 

Wodospady Zimnej Wody, poniosło 

śmierć aż 4 Polaków. W trzech przypadkach 

było to utopienie, w jednym 

śmierć na skutek uderzenia pioruna. 

Charakter wypadku 

Wypadki, w których śmierć ponieśli 

Polacy na terenie Tatr Słowackich podzielono 

ze względu na rodzaj aktywności 

ofiar na: turystyczne, taternickie, 

narciarskie, inne oraz nieustalone. Ilość

wypadków w poszczególnych kategoriach 

przedstawia tabela nr 2. 

Jak widać najwięcej osób zginęło podczas 

uprawiania turystyki, co idzie 

w parze z faktem, że turystykę górską 

uprawia największa ilość odwiedzających 

Tatry. Ponadto na terenie Tatr 

Słowackich znajdują się szczyty najbardziej 

atrakcyjne dla turystów wysokogórskich, 

takie jak Gerlach, Łomnica, 

Lodowy, czy też Szatan, na których 

zresztą odnotowano największą ilość 

śmiertelnych wypadków turystycznych. 

Udział śmiertelnych wypadków taternickich 

(40,9 proc.) niewiele ustępuje 

ofiarom wypadków turystycznych. Najwięcej 

ofiar wśród taterników pochłonął 

Ganek, a następnie Mięguszowieckie 

Szczyty, Żabia Grań i Grań Baszt. 

Ilość ofiar wypadków narciarskich 

jest stosunkowo niewielka (tylko 

3 proc.). Spośród siedmiu osób, 4 poniosły 

śmierć w lawinach, zaś 3 – na 

skutek urazu przy upadku na nartach, 

bądź zderzeniu z przeszkodą. Wśród 

wypadków „innych” mamy dwa przypadki 

śmiertelne podczas pełnienia 

obowiązków ratowniczych (Klimek 

Bachleda i Janusz Śmiałek), trzy 

pierwsze ofiary śmiertelne znalezione 

w 1868 r. w Dolinie Kamienistej, które 

na pewno nie były ani turystami, 

ani taternikami, czy też narciarzami, 

następnie Tadeusz Westfalewicz, 

który zginął w sierpniu 1954 w wyniku 

oderwania bloku skalnego, który 

przeciął linę podczas chaotycznie 

prowadzonej przez uczestników obozu 

taternickiego akcji ratunkowej na 

Drodze po Głazach, Józef Michalec, 

który zginął w lawinie śnieżnej w czasie 

wykonywania pracy przewodnika 

oraz przypadkowa ofiara znaleziona 

w okolicy Szczyrbskiego Jeziora o niewyjaśnionej 

przyczynie zgonu. 

Nie odnotowano w ogóle wypadków 

jaskiniowych (za wyjątkiem jednego 

przypadku zgonu turysty na zawał serca 

podczas zwiedzania Jaskini Bielskiej) 

ani też śmierci samobójczej i zabójstwa. 

W przypadku pięciu ofiar charakter 

wypadku pozostaje nieznany. 

Przyczyny wypadków 

Przyczyny wypadków podzielono 

i określono w tabeli nr 3, gdzie podano 

również ich ilość w poszczególnych kategoriach. 

Procentowy udział różnych 

przyczyn wypadków obrazuje wykres 

nr 4. Prawie połowa wszystkich rozpatrywanych 

wypadków śmiertelnych na- 



stąpiła z powodu upadku z wysokości 

(43 proc.), ponad to bezpośrednią przyczyną 

9 proc. wypadków było poślizgnięcie 

na śniegu, trawach lub mokrej 

skale, co w efekcie powodowało także 

upadek z wysokości. Tego rodzaju wypadki 

miały miejsce zarówno podczas 

uprawiania turystyki , jak i podczas 

wspinaczki. Pierwszy odnotowany wypadek 

spowodowany tą przyczyną miał 

miejsce na Łomnicy w 1903 r. a ofiarą 

był wspomniany już wcześniej Władysław 

Lundsgarten. 

Jednym z najbardziej głośnych i szokujących 

wypadków była śmierć wybitnego 

wspinacza Wiesława Stanisławskiego 

i początkującego Witolda Wojnara 

w 1933 r., których znaleziono spiętych 

liną u stóp zachodniej ściany Kościółka. 

Z pewnością spadli z wysokości, lecz 

okoliczności wypadku nie są znane, jedynie 

przypuszcza się, że upadek mogła 

spowodować lawina kamienna i taka 

też przyczyna tego wypadku wpisana 

jest w dokumentacji HZS. 

Drugie miejsce wśród przyczyn omawianych 

wypadków śmiertelnych zajmują 

lawiny śnieżne, w których śmierć 

poniosły 34 osoby (14 proc. ofiar 

wszystkich wypadków). Największe 

tragedie lawinowe z udziałem Polaków 

na opisywanym terenie to lawina ze 

Skrajnej Turni w styczniu 1939 r., lawina 

z Żabiego Wyżniego w grudniu 1959 

r., lawina z Szatana w kwietniu 1960 r. i 

lawina w Warzęchowej Kotlinie w marcu 

1993 r. W każdej z tych lawin zginęły 

po 3 osoby. Niezwykła tragedia spotkała 

ojca z córką, których w kwietniu 2009 

r. przysypała lawina tuż obok schroniska 

Szarotka w Dolinie Siedmiu Źródeł. 

Ofiarą lawiny jest też wspominany już 

Józef Michalec. 

Poślizgnięcia to przyczyna 20 śmiertelnych 

wypadków (9 proc. ofiar wszystkich 

wypadków). O ile w Polskich 

Tatrach poślizgnięcia w sporej części 

przypadków były wynikiem lekkomyślnego 

wchodzenia na płaty śniegu, to 

w Tatrach Słowackich ofiarami poślizgnięć 

były przeważnie osoby doświadczone, 

a nawet bardzo doświadczone 

(przypuszczalnie Janusz Śmiałek i Włodek 

Cywiński). Większość wypadków 

spowodowanych tą przyczyną miało 

miejsce w sezonie letnim: Łomnica 

(3 osoby), Świnica (2 osoby), Białczańska 

Przełęcz Wyżnia (2 osoby), Gerlach 

(2 osoby), Lodowy (2 osoby) oraz masyw 

Mięguszowieckiego Szczytu, Dziurawa 

Turnia, Cubryna, Bujaczy Wierch 

38 


i Ciężki Szczyt (po jednej osobie). Natomiast 

w sezonie zimowym miało miejsce 

tylko 5 wypadków spowodowanych 

tą przyczyną: Mała Kapałkowa Turnia, 

rejon Kasprowego Wierchu, Wołowiec, 

Bujaczy Wierch i Hawrań (po jednej 

osobie). 

Spora ilość wypadków była spowodowana 

lawinami kamiennymi, bądź 

obrywem bloku skalnego (16 ofiar, co 

stanowi ok. 7 proc.). Miejsca tych wypadków 

to: Mały Jaworowy (przypuszczalna 

przyczyna wypadku Klimka 

Bachledy), Kościółek (przypuszczalna 

przyczyna wypadku Stanisławskiego 

i Wojnara) oraz Żabi Koń, Czarny 

Szczyt, Droga po Głazach, Młynarz, 

Ciężka Przełączka, Dziadowska Skała, 

Kołowa Przełęcz, Mały Kieżmarski, 

Wołowa Turnia, Wysoka, Rysy, Gerlach 

i Ganek. 

Duża ilość wypadków spowodowana 

była wychłodzeniem (17 ofiar) i skrajnym 

wyczerpaniem (14 ofiar). Często 

te przyczyny wystąpiły jednocześnie. 

Miejsca, gdzie znaleziono najwięcej 

ofiar wychłodzenia, bądź wyczerpania, 

to Dolina Cicha i Galeria Gankowa 

(m.in. Wincenty Birkenmajer). Pośrednią 

przyczyną tych wypadków było 

przecenienie swoich sił, bądź pobłądzenie, 

czy też gwałtowna zmiana pogody. 

Stosunkowo dużo ofiar wypadków 

śmiertelnych to utopienia (5 osób). 

Najwięcej Polaków utopiło się w Wodospadach 

Zimnej Wody (3 osoby) 

jedna osoba w Dolinie Staroleśnej oraz 

taternik, pod którym załamał się lód 

podczas wspinaczki Nefcyrskim Wodospadem 

w lutym 1976 r. 

Sześć ofiar to osoby, które zmarły 

w Tatrach Słowackich na skutek zawału 

serca, natomiast trzy osoby to narciarze, 

którzy ponieśli śmierć na skutek 

urazów spowodowanych upadkiem 

– ostatni tego rodzaju wypadek miał 

miejsce na trasie zjazdowej Start-Łomnica 

w marcu 2011 r., kiedy 23-letnia 

Polka wypadła z trasy uderzając o słup 

wyciągu. 

Najmniejszą ilość ofiar (2 osoby) spowodowało 

porażenie piorunem, jedna 

osoba przy Wodospadach Zimnej 

Wody i jedna na Kieżmarskiej Przełęczy. 

W obu przypadkach stało się to 

w sezonie burzowym lipiec-sierpień. 

Mała ilość tego rodzaju wypadków w 

stosunku do podobnych po polskiej 

stronie Tatr może świadczyć o tym, że 

w Tatry Słowackie wybierają się raczej 

bardziej doświadczeni turyści, którzy 

staranniej dobierają okresy pogody, po 

wcześniejszym zapoznaniu się z prognozą. 

Przyczyna przeszło 7 proc. wszystkich 

wypadków pozostaje do dziś niewyjaśniona. 

Wśród nich najbardziej głośny 

i tajemniczy wypadek, który wydarzył 

się w Tatrach w sierpniu 1925 roku 

w okolicy Żabiego Stawu Jaworowego, 

a jego ofiarami byli 46-letni prokurator 

z Warszawy, Kazimierz Kasznica, 

jego 13-letni syn oraz doświadczony 

taternik, Ryszard Wassenberger. 

Ten ostatni zgodził się na towarzyszenie 

rodzinie Kaszniców (była z nimi 

jeszcze żona Kasznicy) w drodze z Chaty 

Téryego przez Lodową Przełęcz na Łysą 

Polanę. Przy bardzo kiepskiej pogodzie 

(wiatr, deszcz i grad) najpierw siły 

zaczął tracić starszy Kasznica. Po zejściu 

z Lodowej Przełęczy, w okolicy Żabiego 

Stawu Jaworowego kolejno zaczęli 

tracić siły i umierać Kazimierz Kasznica, 

jego syn i Wassenberger. Zrozpaczona 

Kasznicowa nieco wcześniej 

podała im po odrobinie koniaku. 

Po zorientowaniu się, że nie żyją, kompletnie 

rozbita i zszokowana przesiedziała 

przy zwłokach 37 godzin. 

Następnie zeszła Doliną Jaworową 

i dotarła na Łysą Polanę, gdzie spotkała 

Mariusza Zaruskiego, który po wysłuchaniu 

jej relacji natychmiast zorganizował 

wyprawę. Ratownikom pozostał 

już tylko obowiązek zniesienia zwłok. 

Tragedia ta odbiła się szerokim echem, 

zaczęto stawiać przeróżne hipotezy 

co do -przyczyny ich śmierci, m.in. 

otrucie, uduszenie na skutek próżni 

powietrznej i inne, lecz żadnej z tych 

hipotez nie potwierdziło prowadzone 

śledztwo. 

W niniejszym artykule poddano analizie 

śmiertelne wypadki naszych rodaków, 

które miały miejsce na terenie 

Tatr Słowackich od 1868 do końca 2015 

roku. Ale życie toczy się dalej, kroniki 

przyniosą z pewnością informacje 

o kolejnych ofiarach, w kolejnych latach. 

Tylko w ostatnim, 2015 r. w Tatrach 

Słowackich poniosły śmierć 22 

osoby, w tym czworo Polaków. Piękna 

pogoda, skąpa pokrywa stwardniałego 

śniegu, oblodzona skała i utrzymujący 

się mróz na przełomie roku 2015 i 2016 

przyniosły tragiczne żniwo po obu stronach 

Tatr – w ciągu dziesięciu dni aż 14 

ofiar śmiertelnych. Z tego 6 osób poniosło 

śmierć w przedostatnim dniu 2015 r. 

A zatem przytoczone na początku motto 

pozostaje ciągle aktualne.■


Tabela 1. Miejsca wypadków śmiertelnych oraz ich liczba 

Tabela 2. Rodzaje wypadków 

Tabela 3. Przyczyny wypadków 

Dziękuję za pomoc i cenne wskazówki Kolegom Braňo Potočkovi z Klubu Seniora HS i Jáno 

Kušnirákovi z HZS Vysoké Tatry w Starym Smokowcu, a także (bowiem nie miałem okazji 

wcześniej uczynić tego publicznie) – Adamowi Maraskowi oraz Ivanowi Bohušowi seniorowi 

za udzieloną mi w latach 1986–87 istotną pomoc przy zbieraniu materiałów dotyczących tej 

tematyki. 


Wigilia 

opowieść tatrzańskiego ratownika 

TEKST ZDZISŁAW HOŁY 

Czym bliżej do tego dnia, tym częściej 

nachodzą człowieka wspomnienia 

z przeszłości. Przypominają 

się twarze ludzi spotkanych 

w wyjątkowych miejscach, a wraz z 

nimi zaduma. W tym dniu nawet narciarze 

nie ulegali wypadkom na Kasprowym. 

Pewnie, jak i my, myślami 

byli już przy wigilijnym stole, i równie 

jak my byli życzliwi dla wszystkich. 

Nawet kolejarze ostatnią kolejką wywieźli 

tylko tych, którzy udawali się do 

Schroniska na Hali Gąsienicowej, abyśmy 

mogli szybciej zakończyć dyżur 

i wraz z pierwszą gwiazdką usiąść do 

Wigilii, chociaż i tak wiedzieliśmy, że ta 

gwiazdka będzie nam świecić w trakcie 

patrolowania Kotła Goryczkowego przy 

zjeździe do Kuźnic, aby nie zostawić po 

drodze zbłąkanego narciarza. 

Dotarłem do domu. 

Wszyscy czekali już tylko na mój powrót. 

W drzwiach zobaczyłem skierowany 

na mnie wzrok sędziwego ojca, 

wymowny… no nareszcie jesteś!!, ale 

nic nie mówił, nie miał uwag. Wiedział 

bowiem, że jeśli coś złego się zrobi innym 

w ten dzień, to cały rok tak się będzie 

czynić. 

Szybko się umyłem i przebrałem 

w strój góralski, który wcześniej mi 

matula przygotowała i byłem gotów do 

wieczerzy. Po chwili ojciec wszedł do 

domu trzymając w dłoniach pęk siana 

i chwaląc Boga umieścił go na stole. To 

był sygnał do wspólnej modlitwy, po 

której wziął do ręki opłatek, popatrzył 

po wszystkich i złożył matuli życzenia. 

Do nas wszystkich, a było nas sześciu 

synów, skierował słowa: „Wy chłopcy, 

boccie cobyście zawse chodzili z 

podniesionom głowom i żyli tak coby 

40 

ludzie za wami po drogach nie wołali, 

i boccie, ze jak se nie pojecie to siy i nie 

nalizecie, zdrowio dlo wos syćkich”. 

Po kolei składaliśmy życzenia ojcom, 

a po nich matula podała do stołu kapustę 

z grochem i grzybami, barszcz z uszkami, 

grzybową zupę, kluski z makiem, 

rybę z grulami i moskole. Popijaliśmy 

jak zawsze kompotem z suszonych śliwek. 

Ojciec pilnował, żebyśmy po kolejnym 

daniu zostawiali część na dnie 

i odkładał do osobnego garnka. 

Następnie jeszcze raz wspólna modlitwa, 

zaśpiewanie kolędy i już wszystkim 

nam świtał plan jak spędzić resztę wieczoru. 

Bracia wybierali się na pasterkę, 

jedni na Kalatówki do Braciszków, inni 

do Bernardynów. Umawiali się po pasterce 

na Podłazy, no cóż taka tradycja. 

Ojciec wstając od stołu zabrał garnek 

z resztą dań. Wiedziałem, że idzie do 

stajni do zwierząt: 

„Pode z Wami Tato…” 

„nie, siedź tu!!! wiys ze zwierzęta godajom 

ludzkim głosem w tyn noc??? na co 

ci to słyseć!!!” 

Od dawna interesowało mnie to, co ojciec 

zawsze robił w stajni w tę noc po 

Wigilii, więc wyszedłem za nim ukradkiem, 

patrzyłem i słuchałem. Podszedł 

do konia, głaszcząc go mówił: „No Maciuć 

cobyś mi zdrowy był, cobyś mioł 

siłe do roboty”, następnie podszedł do 

krów: „a wy cobyscie siy dobrze doiły, 

i cobyście siy mi nie zbujacyły!!!! Ty 

Malocha cobyś mi w tyn rok przyniesła 

piykne ciele!!” 

Wszystkie głaskał i dzielił się jedzeniem 

ze stołu wigilijnego na koniec dając po 

kawałku opłatka. Spotkał mnie na oborze 

wychodząc ze stajni. 

„Teroz to jo juz wiym Tato jako te zwienr 

1/2017

atownicy piszą RATOWNICTWO GÓRSKIE 

rzyńskiej, naszej Królowej Tatr. Wsiadając 

do autobusu trochę się zdziwiłem, 

bo były tylko dwie osoby, a myślałem 

że będę miał towarzystwo w drodze na 

Wiktorówki, lecz stało się inaczej, wysiadły 

na Brzezinach i poszły w stronę 

Murzasichla. Wysiadając, do kierowcy 

skierowałem życzenia świąteczne, popatrzył 

na mnie zdziwiony, wzrok jego 

utkwił na spince srebrnej u koszuli, 

w której był umieszczony błękitny 

krzyż, podniósł wzrok i powiedział: 

„Tobiy tyz syćkiego dobrego i Wom syckim 

coby Wom błogosławiła w robocie 

ta co ku niyj idziys!!” 

Śnieg pod kierpcami skrzypiał, drzewa 

ośnieżone, pusto i zimno, ale księżyc 

ładnie świecił, więc nie musiałem rozpalać 

pochodni. Droga ubywała szybko, 

ślizgając 

się od czasu do czasu na kierpcach podpierałem 

się ciupagą, i tak dotarłem do 

Zazadniej. Tu już trzeba było zapalić 

pochodnię, bo szlak miedzy drzewami 

spowity był ciemnościami. 

Z oddali widziałem światła Kaplicy 

i gwar ludzi zgromadzony wokół niej. 

Jako stary bywalec kieruję swe kroki 

prosto do Klauzury do Ojca Leonarda, 

dla nas Józka, też ratownika. Już przed 

drzwiami słyszę jak stroją swoje skrzypce 

muzykanci z Murzasichla, rozglądam 

się bacznie kto jest, bo od palących się 

świeczek trudno rozpoznać siedzących 

za stołem. Są te same osoby jak co roku, 

jest strażnik TPN Franek z Pięciu Stawów, 

jest Jasiek Pawlikowski architekt 

z Murzasichla, jest i cała grupa studentów 

od Babki z Szałasu z Rusinowej. 

Grają na gitarze, śpiewając patriotyczne 

pieśni, bo to opozycja w tamtych czasach, 

tak zwane „Szemrane Towarzystwo” 

nazwani tak przez SB, wszyscy 

znajomi, przyjaciele, atmosfera przesympatyczna 

w oczekiwaniu na pasterkę. 

Po chwili witam się z Józiem i kieruje 

prośbę: 

„Józiu jak znajdziesz czas chciałem się 

wyspowiadać, wiesz nie miałem jak 

wcześniej, służba, a tu nie pasuje nie iść 

do komunii!!” 

„…chodź idziemy” – powiedział. 

Wyszliśmy na zewnątrz. Józek skierował 

się w stronę drewutni. 

„Siadaj” mówi do mnie wskazując ławkę 

obok niej. Wyjął z kieszeni swoje 

ulubione papierosy Carmeny, poczęstował 

mnie, zapaliliśmy, i zwracając się do 

mnie mówi: 

„No co cię tam trapi.. mów..” 

„!! Jak to tak??? tu??? paląc????!!” 

„O co chodzi??? muszę mieć habit na 

sobie abyś się spowiadał?????” 

Była to rozmowa dwóch przyjaciół przy 

papierosie!!! Po chwili rozgrzeszenie 

i mogłem godnie przystąpić do komunii. 

W Kaplicy cisza, słychać tylko jak ludzie 

ścieśnieni oddychają czekając aż 

Józek wejdzie i rozpocznie pasterkę. 

Otwierają się drzwi, wchodzi Józek, a w 

Kaplicy muzykanci na skrzypcach ujęli 

grać!!! 

”Ej malućki, malućki, malućki… jako 

rękawicka…. 

Abo tyz jako by jako by kawołecek 

smycka!!!! 

Ej grojmy śpiywojmy mu… małemu 

dziciątku…” 

Grali na przemian muzykanci i studenci 

na gitarach, turyści, taternicy, lud 

góralski z Murzasichla, z Zakopanego 

i z Cichego, wszyscy razem śpiewali 

kolędy, a śpiew ten odbijał się po smrekach 

wokół Kaplicy. Po pasterce, tylko 

wtajemniczeni udali się ponownie do 

Klauzury gdzie przy suto zastawionym 

stole, przy muzyce, gościł nas Józek jak 

co roku do samego świtu. Towarzyszył 

nam śpiew, wspomnienia, rozmowy, typowo 

rodzinna atmosfera. 

Wiedziałem, że pierwszy autobus tym 

razem z Zazadniej jedzie o godz. 5, więc 

około czwartej zacząłem się zbierać 

dziękując wszystkim za tę wyjątkową 

noc. Schodząc myślałem tylko o jednym 

– żeby dać radę wbić ciupagę do 

smreka, gdy kierpce mnie poniosą po 

wyślizganym śniegu przez ludzi schodzących 

na dół. 

Czekając na przystanku, myślami byłem 

już na Kasprowym i zaśmiałem się 

pod nosem, bo już słyszałem te opowieści 

kolegów, gdzie byli na Podłazach, 

gdzie i który został do rana przy swojej 

dziewczynie!!! 

Ja też byłem u Panienki i też do rana, ale 

ta Panienka jest nas Wszystkich i niech 

tak zostanie. 

■ 

rzęta godajom!!!” 

Uśmiechnął się i wszedł do izby. 

Matula sprzątała po Wigilii, ja zaś wiedziałem 

że pora się zbierać, bo o 22:10 

odchodził ostatni autobus na Brzeziny. 

„Mamuś jo siy zbierom..” 

„Wiym synu, idzies tam ka chodzis 

co roku. Pozdrów ta Matecke od nos, 

i odziejze cuche bo przeciy mróz i snieg 

kurzy!!!” 

„eee tam, podem to bedziy ciepło a han 

przeciy bedziy telo ludzi co i w kaplicy 

ciepło bedziy i w piecu polom!!! to 

i samo bluzka mi wystarcy!!” 

Moim celem, jak co roku, było udanie 

się na pasterkę do Matki Boskiej Jawonr 

1/2017 41

Śmierć narzeczonej 

czyli dyżury w Sylwestra 

TEKST MARIAN SAJNOG 

We wszelkich możliwych wydawnictwach, ratownicy górscy 

przedstawiani są "macho": albo w śniegu po szyję, na sznurku 

pod helikopterem, lub innym sznurku w skale. 

I te tytuły; "Rycerze Błękitnego Krzyża", "Czerwone Anioły 

i Diabły"- to z prasy niemieckiej. 

Jest tego dużo i nie ma miejsca na cytowanie. 

Jest też druga strona tego medalu: to dyżury w schroniskach 

w czasie szczególnych świąt czy uroczystości, np. Sylwestra. 

W zatłoczonych w tym czasie do granic możliwości schroniskach, 

ratownicy pełnili funkcje nie tylko ratownicze. Byli informatorami, 

instruktorami, pomagali personelowi w przygotowaniach 

do sylwestrowego wieczoru, musieli podejmować 

decyzje często przekraczające ich kompetencje. Wszystko to 

w ramach tzw. Dyżuru społecznego. 

Byłem ratownikiem-kandydatem, bardzo ciekawym nie 

tylko samego dyżuru, ale też Sylwestra w schronisku, 

w górach. Ba, marzyłem o takim powitaniu Nowego Roku. 

Rzeczywistość przerosła moją wyobraźnię. 

Ale po kolei. 

Najpierw pogoda - duło jak diabli! Wlokąc się z wyładowanym 

plecakiem do schroniska "podholowałem" przy okazji 

okutaną postać, z torbą w jednym ręku i nartami pod pachą. 

Postać, jak się potem okazało, była lekarką, i na skutek miłosnych 

rozczarowań, za namową koleżanki postanowiła Sylwestra 

spędzić w górach. 

Schronisko stoi na rozległej hali, i kiedy wyjdzie się z lasu przy 

silnym wietrze, który tworzy przy okazji fantazyjne zaspy, to 

dojście do schroniska staje wyzwaniem. Nie zdążyłem wysapać 

z siebie tego marszu, kiedy sympatyczna recepcjonistka "zapowiedziała" 

wypadek w schronisku. 

Na półpiętrze leżał nieprzytomny mężczyzna z raną głowy. 

Potknął się na ostatnim schodku i przywalił w kaloryfer. Był 

oczywiście "pod wpływem", zresztą "pod wpływem" nie były 

tylko dwa wielkie schroniskowe kocury, i na razie - JA!. Dwa 

inne zespoły ratowników były na trasach, zatem transport 

ofiary schroniskowej przypadł mnie. 

Opisywanie całej tej transportowej przygody byłoby zbyt 

nudne. Najciekawsze z tego było to, że w czasie oczekiwania 

na karetkę poszkodowany otworzył oczy ; " a gdzie jest k… 

moja tetetka? ". 

Potem dodał, " ale mi czerep na……", i udał się w emigrację 

wewnętrzną. 

Na szczęście przyjechała karetka, oddałem człowieka żywego 

i byłem "najszczęśliwszym człowiekiem pod słońcem". 

Kiedy dotarłem do schroniska marzyłem tylko o herbacie 

i kawałku jakiegoś chleba, ale jakoś nikt się nie kwapił 

z herbatą, za to z wódką owszem, wszyscy. 

- Kolego! - powiedział Żużek, mój ratowniczy przełożony. Nie 

42 


pijesz do 6 rano. Potem możesz - dodał łaskawie. 

Schronisko witało Nowy Rok; tańcami, kłótniami, przypijaniem, 

idiotycznymi toastami, szarpaniem za swetry i obmacywaniem 

partnerek. Pito tak, jakby ten odchodzący rok miał 

być ostatnim. Wrzask i strzały z rakietnicy oznajmiły radośnie, 

że właśnie przyszedł. "Wszyscy wszystkim słali życzenia". 

I, nagle z tego tumultu, wrzasków, wyłonił się człowieczek, 

w okularach, ulizany, pod krawatem, w modnym wtedy sweterku 

w szpic. 

"Moja narzeczona nie żyje"- powiedział to jakoś tak beznamiętnie. 

Zastygłem jak u Hłaski:"w stadium ryjka". 

" Nie daje znaku życia" - dodał. 

Natychmiast rozpocząłem akcję; nasz lekarz, który był przy 

okazji w schronisku też już nie dawał znaku życia, pozostali 

gdzieś zniknęli. 

Jak na moją kandydacką głowę było tego za wiele, postanowiłem 

więc podeprzeć się siłą fachową. Została lekarka holowana 

przez zaspy do schroniska. Nie bez oporów "wyrwałem" ją 

z objęć jakiegoś typa. Pani doktor była pod niezłym rauszem, 

i bardzo, ale to bardzo niezadowolona, ale jakoś kontaktowała. 

Poleźliśmy więc za narzeczonym do kompletnie pustej zbiorówki, 

gdzie na żelaznym schroniskowym łóżku z rozrzuconymi 

na boki rękami leżała postać, aha, w żółtych, modnych 

w tamtych latach elastikach. 

Postać rzeczywiście nie dawała znaku życia. 

Pani doktor energicznie zabrała się do "leczenia". 

- Potrzebna będzie woda. 

- Ile? 

- No, co najmniej wiadro - zaordynowała. 

Kiedy zziajany przybiegłem-czwarte piętro, z wodą, narzeczona 

siedziała na krześle, klęła jak przysłowiowy szewc 

i puszczała „pawie” do kosza na śmieci. Z zaskakującą, jak na 

kobietę, lekkością, pani doktor uniosła przyniesione wiadro i 

z jakimiś takim dziwnym sadystycznym uśmiechem zaczęła 

metodycznie polewać "umierającą" narzeczoną. A potem wylała 

wszystko na te piękne żółte elastiki. 

Odstawiła wiadro i rzekła: 

"a teraz dobry człowieku, niech pan narzeczoną rozbierze, 

wytrze, sylwestrowo zerżnie - ręczę panu, że będzie zdrowa 

jak ryba”. 

"Przepraszam, to ostanie, to co mam zrobić?" - w głosie narzeczonego 

wyczuwało się wyraźny niepokój. 

Eee! - pani doktor machnęła ręką. 

Zostawiliśmy narzeczonych, pewni, że tej szalonej nocy nic 

się więcej nie może zdarzyć. 

■

PREZENTACJA KOLEKCJI SALEWA 

AW 17/18 

TEKST SALEWA 

ZDJĘCIA PIOTR TURKOT 

W środę 11 stycznia w Krakowie odbyła 

się oficjalna prezentacja kolekcji SA- 

LEWA na sezon Jesień-Zima 2017/18. 

Pokaz był okazją do spotkania nie tylko 

z klientami marki, ale też najważniejszymi 

górskimi organizacjami ratowniczymi 

w kraju – wśród gości znaleźli się 

bowiem przedstawiciele TOPR i GOPR. 

Swoją prelekcją prezentację uświetniła 

również Kinga Baranowska. 

Już po raz trzeci Centrum Sztuki 

Współczesnej Solvay przy ul. Zakopiańskiej 

w Krakowie przyjął w swoich 

zabytkowych murach przedstawicieli 

największych sklepów outdoorowych w 

Polsce. Frekwencja dopisała i najnowszą 

kolekcję marki obejrzało ponad 60 

osób, w tym goście specjalni: wybitna 

polska himalaistka Kinga Baranowska, 

jedyny Polak na mecie wyścigu Red 

Bull X-Alps Paweł Faron oraz przedstawiciele 

najważniejszych firm i organizacji 

górskich: Polskich Kolei Linowych, 

Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz 

Tatrzańskiego i Górskiego Ochotniczego 

Pogotowia Ratunkowego. Na widowni 

nie zabrakło również redaktorów 

magazynu GÓRY oraz portali wspinanie.pl 

i biznesowego 4outdoor.pl. Prezentację 

rozpoczął krótki film nagrany 

specjalnie dla SALEWA przez Śleboda. 

tv – kreatywnej grupy z Podhala, która 

swoimi niepowtarzalnymi, utrzymanymi 

w podhalańskim klimacie realizacjami 

(np. „Kurier Glycarowski”) podbija 

nie tylko kanał YouTube, ale i serca 

wszystkich miłośników gwary tamtego 

regionu. Pokaz oficjalnie otworzył natomiast 

dyrektor Oberalp Polska, Jacek 

Grzędzielski. Cofając się do 2008 roku, 

wspomniał on swoje początki jako dystrybutora 

marki SALEWA: 

„Gdy dziewięć lat temu zaczynałem 

swoją przygodę z SALEWA natrafiałem 

głównie na mury – całe szczęście tylko 

pozornie – nie do przebicia. Buty marki 

– bo o odzieży długo nie było mowy - 

postrzegane były jako przekombinowane 

i zbyt drogie i w oczach wielu miały 

nie przyjąć się na naszym rynku. Teraz 

jest to nie tylko najlepiej sprzedający się 

segment w ofercie marki, ale też bijący 

rekordy w skali polskiego rynku outdoorowego. 

To wszystko nie miałoby jednak 

miejsca, gdyby nie Wy – nasi klienci, 

za co z tego miejsca pragnę Wam 

gorąco podziękować!” 

Sukces marki w Polsce to bez wątpienia 

również zasługa jej partnerów: 

„Słowa wdzięczności należą się także 

organizacjom, które kiedyś zdecydowały 

się nam zaufać. Jak Państwo wiecie, 

już trzecią kadencję z rzędu pozostajemy 

sponsorem TOPR, współpracujemy 

również z Tatrzańskim Parkiem Narodowym 

i Polskimi Kolejami Linowymi, 

a ostatnio udało nam się sfinalizować 

rozmowy z Górskim Ochotniczym 

Pogotowiem Ratunkowym. Nasz team 

sportowy oddziałuje głównie na młode 

pokolenie, za to TOPR i GOPR przemawiają 

dosłownie do każdego. Wszyscy 

wiedzą, czym są te organizacje, co 

robią ich ratownicy i ile im zawdzięczamy. 

Rozpiera nas duma, że jesteście z 

nami!” – mówił Jacek Grzędzielski. 

Następnie pałeczkę przejęli Grzegorz 

Hajny (Sales & Marketing Manager) i 

Monika Młodecka (Marketing & PR 

Specialist), którzy przy przedstawili 

najważniejsze produkty i technologie 

na następny sezon zimowy (w tym innowacyjną 

TirolWool Celliant) oraz 

przybliżyli koncepcje marketingowe 

marki. Prezentację każdej linii zamykał 

pokaz mody. Intensywne kilka godzin 

zamknęła prelekcja Kingi Baranowskiej, 

która w jak zawsze wciągający 

sposób opowiedziała o swoich życiu i 

relacjach międzyludzkich w górach wysokich 

oraz lunch przygotowany przez 

niezawodną ekipę kawiarni Karma, 

według gości serwującej bezapelacyjnie 

najlepsze tarty i kawę w Krakowie. Po 

sukcesie pierwszej prezentacji w 2015 

roku Oberalp Polska zdecydowała się 

na stałe wpisać to wydarzenie do swojego 

kalendarza. Aktualnie prezentacje 

odbywają się co pół roku wraz ze zmianami 

sezonów, a liczba zapraszanych 

gości wciąż rośnie… 


Firma zajmuje się szkoleniami z zakresu ewakuacji i pierwszej pomocy w turbinach wiatrowych oraz organizuje kursy takie jak: 

1. GWO Podstawowe Szkolenie w Zakresie Bezpieczeństwa moduł Pierwsza Pomoc 

2. GWO Podstawowe Szkolenie w Zakresie Bezpieczeństwa moduł Praca na wysokości 

3. Kursy do obsługi urządzeń transportu bliskiego UDT IIS, IIW i IIP, 

4. Prace wysokościowe w turbinach wiatrowych przy użyciu technik linowych, 

5. Ćwiczenia z zakresu ratownictwa w turbinach wiatrowych dla profesjonalnych służb ratowniczych, 

6. Współdziałanie techników serwisu z profesjonalnymi służbami ratunkowymi podczas akcji ratowniczej, 

7. Ewakuacja i ratownictwo z piasty i łopat turbin wiatrowych, 

8. Ewakuacja z turbin wiatrowych przy użyciu helikoptera oraz organizacja lądowisk na terenie parków wiatrowych. 

„HAWK” CENTRUM SZKOLEŃ SPECJALISTYCZNYCH I PRAC WYSOKOŚCIOWYCH 

ul. Daszyńskiego 41 

58-533 Mysłakowice 

www.hawk.com.pl

Ratownictwo Gorskie Nr 1_2017

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?