WITH_3-2018_promo

www.zbiam.pl 

Rajd na Dieppe 

3/2018 

Maj-Czerwiec 

cena 18,50 zł (VAT 5%) 

INDEX 407739 

ISSN 2450-2480 

W NUMERZE: 

Kampania krymska 

1941-1942 

Ośmiomiesięczna kampania krymska, 

przeprowadzona przez wojska 

państw Osi w celu zajęcia Półwyspu 

Krymskiego, była jedną z największych 

bitew frontu wschodniego 

podczas drugiej wojny światowej… 

Wielkopolska BK 

na Zaolziu 

21 października 1938 r. Praga otrzymała 

polskie ultimatum, w którym 

żądano zwrócenia Zaolzia. Postulat 

ten spotykał się w kraju z silnym 

poparciem rozbudzanych stopniowo 

nastrojów społecznych… 

ISSN 2450-2480 Index 407739

Nie trać czasu, Zamów PRENUMERATĘ już dziś 

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej 

www.zbiam.pl lub wpłać należność na konto bankowe 

nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976 

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis! 

Pewność otrzymania każdego numeru 

w niezmiennej cenie 

E-wydania dostępne są 

na naszej stronie oraz 

w kioskach internetowych 

Wojsko i Technika: 

cena detaliczna 12,99 zł 

Prenumerata roczna: 130,00 zł 

Lotnictwo Aviation 

International: 



Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: 

cena detaliczna 14,99 


Morze: 



Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

Ośmiomiesięczna kampania krymska, 

przeprowadzona przez wojska 

państw Osi w celu zajęcia Półwyspu 

Krymskiego, była jedną z największych 

bitew frontu wschodniego 

podczas drugiej wojny światowej… 

21 października 1938 r. Praga otrzymała 

polskie ultimatum, w którym 

żądano zwrócenia Zaolzia. Postulat 

ten spotykał się w kraju z silnym 

poparciem rozbudzanych stopniowo 

nastrojów społecznych… 

Vol. IV, nr 3 (17) 

Maj-Czerwiec 2018; Nr 3 

www.zbiam.pl 



Maj-Czerwiec 

cena 18,50 zł (VAT 5%) 

INDEX 407739 

ISSN 2450-2480 


W NUMERZE: 


1941-1942 


na Zaolziu 

Na okładce: czołg piechoty Churchill I. 

Rys. Rafał Zalewski 

INDEX 407739 

ISSN 2450-2480 

Nakład: 14,5 tys. egz. 

Redaktor naczelny 

Jerzy Gruszczyński 

jerzy.gruszczynski@zbiam.pl 

Korekta 

Dorota Berdychowska 

Redakcja techniczna 

Dorota Berdychowska 

dorota.berdychowska@zbiam.pl 

Współpracownicy 

Władimir Bieszanow, Michał Fiszer, Tomasz Grotnik, 

Andrzej Kiński, Leszek Molendowski, 

Marek J. Murawski, Tymoteusz Pawłowski, 

Tomasz Szlagor, Maciej Szopa, Mateusz Zielonka 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Ul. Anieli Krzywoń 2/155 

01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

Ul. Bagatela 10/19 

00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Anna Zakrzewska 

anna.zakrzewska@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2018 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie 

opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi 

odpowiedzialności za treść zamieszczonych 

ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz 

na naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

ISSN 2450-2480 Index 407739 

spis treści 

BITWY I KAMPANIE 

Władimir Bieszanow 

Kampania krymska 1941-1942 4 


Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński 

Rajd na Dieppe. Operacja „Jubilee”, 19 sierpnia 1942 r. 22 


Leszek Molendowski 

Armia rumuńska w bitwie o Odessę w 1941 r. 40 

WOJNA W POWIETRZU 

Tomasz Szlagor 

Myśliwce USAAF w kampanii filipińskiej 1944-1945 (2) 56 

STULECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI 

Tymoteusz Pawłowski 

Sprawa polska w czasach Wielkiej Wojny 

– część 2: u boku Ententy 70 

KAWALERIA 

Jędrzej Korbal 

Zagrożeni wojną. Wielkopolska BK w „Operacji Zaolziańskiej” 80 

GRY WOJENNE 

Maciej Szopa 

World of Warplanes 2.0 

– popularna gra o walkach powietrznych 92 

ARTYLERIA 


Amerykańska armata przeciwpancerna M5 kal. 76,2 mm 94 

www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria 3

Władimir Bieszanow 


1941-1942 

23 sierpnia 1941 r. Hitler skierował 

notatkę pod adresem naczelnego 

dowództwa niemieckich wojsk lądowych: 

z politycznego punktu widzenia 

niezmiernie ważne jest jak najszybsze 

wyjście w rejony, z których Rosja otrzymuje 

ropę naftową – nie tylko dlatego, żeby 

pozbawić ją tej ropy naftowej, ale przede 

wszystkim dlatego, żeby dać Iranowi 

nadzieję na możliwość otrzymania 

w najbliższym czasie pomocy od Niemców 

w razie oporu wobec gróźb 

ze strony Rosjan i Anglików. 

Jedna z najkrótszych dróg na Kaukaz prowadziła 

przez Krym. Półwysep Krymski stanowił dogodne 

miejsce dla bazowania lotnictwa. W sowieckich 

rękach dawał możliwość bombardowania tyłów niemieckich 

wojsk działających pod Rostowem, trzymając 

w zasięgu oddziaływania lotnictwa roponośne rejony 

Rumunii. Z kolei Niemcom opanowanie Krymu dawało 

przyczółek do skoku przez Cieśninę Kerczeńską na Półwysep 

Tamański, a także dobrze osłonięte lotniska, 

z których lotnictwo mogłoby działać w kierunku Kaukazu. 

Oprócz tego w Sewastopolu znajdowała się główna 

4 

baza Floty Czarnomorskiej. Jej położenie zapewniało 

kontrolę morskiej komunikacji, możliwość przechwycenia 

transportów przeciwnika, ostrzału rumuńskiego 

wybrzeża, instalacji związanych z wydobyciem ropy 

naftowej i portów. O wiele słabsza Marynarka Wojenna 

Rumunii, składająca się z 4 niszczycieli i 3 dozorowców, 

które najlepsze lata miały już dawno za sobą, 3 kanonierek, 

3 kutrów torpedowych i 1 okrętu podwodnego, 

nie była w stanie poważnie oprzeć się siłom sowieckim 

– 1 okrętowi liniowemu, 5 krążownikom, 3 liderom, 

13 niszczycielom, 47 okrętom podwodnym itd. 

Upadek Krymu 

Kierownictwo Armii Czerwonej dobrze rozumiało strategiczne 

znaczenie Półwyspu Krymskiego. Do obrony 

Krymu przed groźbą wtargnięcia, która pojawiła się 

po rozgromieniu Frontu Południowego, Kwatera Główna 

Najwyższego Naczelnego Dowództwa (Stawka) 14 sierpnia 

1941 r. podjęła decyzję o utworzeniu samodzielnej 

51. Armii na prawach frontu i operacyjnym podporządkowaniu 

jej Floty Czarnomorskiej. Dowódcą mianowano 

generała-pułkownika Fiodora Kuzniecowa. W skład armii 

weszły: 106., 156., 271. i 276. Dywizja Piechoty oraz 40., 

42. i 48. Dywizja Kawalerii. Dodatkowe cztery dywizje 

w ekspresowym tempie zostały sformowane z miejscowych 

poborowych i wojsk granicznych. Zadaniem 51. Armii 

było: utrzymywać Półwysep Krymski w sowieckich 

rękach do ostatniego żołnierza, nie pozwolić na wtargnięcie 

na Krym lądem przez przesmyk perekopski 

i Siwasz, a także przeciwdziałać wysadzaniu desantów 

morskich i powietrznych przeciwnika. 

Jeden z punktów dyrektywy Nr 00931 wymagał, 

by oczyścić natychmiast terytorium półwyspu z miejscowych 

mieszkańców – Niemców i innych antysowieckich 

elementów. Deportacja pod przykryciem ewakuacji 

zaczęła się już 18 sierpnia, a 11 września czekiści zameldowali, 

że 63 tys. ludzi niemieckiej narodowości 

ewakuowano z Krymskiej ASRR w obfitujące w grunty 

orne rejony Kazachstanu. 

Zamiast tego, żeby określić najbardziej prawdopodobne 

kierunki natarcia przeciwnika i odpowiednio 

do tego rozdzielić swoje siły, generał Kuzniecow 

zajął się przygotowaniem okrężnej obrony Krymu. 

Dywizje Kawalerii zostały rozrzucone po całym półwyspie 

do walki z możliwymi desantami powietrznymi, 

271. Dywizję Piechoty skoncentrowano w Symferopolu 

jak odwód dowódcy, z zadaniem przygotowania kontrataku 

na kierunku jewpatoryjskim. Cztery krymskie 

dywizje – 172., 184., 320. i 321. – miały bronić sztabu 

armii i wybrzeża Morza Czarnego w rejonie Jewpatoriji, 

Sudaka i Ałuszty – na wypadek desantu morskiego, 

a wszystko to przy absolutnym panowaniu sił sowieckich 

na ziemi, w powietrzu i na morzu. 

Czekając na wrogie eskadry marynarze w pierwszych 

tygodniach wojny przegradzali wody przybrzeżne 

zagrodami minowymi (7300 min i 1378 ochraniaczy



Operacja „Jubilee”, 

19 sierpnia 1942 r. 

Nieudany aliancki rajd na Dieppe 

szczególnie tragicznie zapisał się 

w pamięci Kanadyjczyków, którzy w tej 

bitwie ponieśli największe jednorazowe 

straty w czasie II wojny światowej. Była 

to gorzka lekcja, z której wyciągnięto 

wiele ważnych wniosków – głównych 

błędów więcej już nie popełniono 

– ale czy w ogóle potrzebna? 

Patrząc dziś, z perspektywy czasu, jest dla nas 

oczywiste, że jedyną drogą do pokonania Niemców 

na Zachodzie było wysadzenie desantu 

w Normandii, przerzucenie do Europy wielkich sił w postaci 

dwóch armii Wspólnoty Brytyjskiej (brytyjskiej 

i kanadyjskiej), czterech armii amerykańskich, jednej 

Wolnych Francuzów oraz alianckiej armii powietrznodesantowej 

i ciężkie zmagania z niemieckimi wojskami, 

zdolnymi do stawienia zadziwiająco silnego oporu 

na froncie zachodnim mimo olbrzymiego zaangażowania 

na froncie wschodnim. Jednak w latach 1941- 

1942 nie było to takie oczywiste. My już nie mówimy 

o okresie, kiedy to Wielka Brytania przez rok (od lata 

1940 do lata 1941 r.) samotnie walczyła o przetrwanie. 

Nie o pokonanie Niemiec i Włoch, ale o własne istnienie. 

Sytuacja zmieniła się w czerwcu 1941 r. wraz z niemieckim 

atakiem na ZSRR. Wielka Brytania mogła ode- 

22 

Autorem planu i pomysłodawcą rajdu na Dieppe był 

kontradm. Louis Francis Albert Victor Nicholas George 

Mountbatten, hrabia Mountbatten of Burma, królewski 

kuzyn o nienagannych manierach, ale wątpliwych kompetencjach 

dowódczych. 

tchnąć z ulgą. Groźba sromotnej klęski została na razie 

odsunięta; dopóki Związek Sowiecki stawiał opór, oczy 

Niemiec były zwrócone na wschód. 

Większa nadzieja wstąpiła w Brytyjczyków pod 

koniec 1941 r., kiedy to Sowieci zdołali zatrzymać Wehrmacht 

pod Moskwą i kiedy to dzięki Japonii do wojny 

wciągnięto Stany Zjednoczone. Amerykańska potęga, 

zarówno przemysłowa, jak i (potencjalnie) także 

militarna, czyli zdolność do rozwinięcia sił znacznie 

większych niż brytyjskie, dawała szansę na pokonanie 

Niemiec, Włoch i Japonii razem wziętych. Wielka Brytania 

wkraczała w 1942 r. w znacznie lepszej sytuacji niż 

rok wcześniej. Zaczęto więc myśleć o tym, jak wroga 

pokonać, przy czym mówimy tu o bardzo konkretnych 

planach i dyskusjach opartych na realistycznych 

podstawach. Choć wynik tych dyskusji nie zawsze 

przynosił wymierne rezultaty, czasem pojawiały się 

bardzo naiwne pomysły. 

Jednym z takich pomysłów było rozwinięcie strategicznej 

ofensywy bombowej przeciwko Niemcom, 

w wyniku której miało dojść do obalenia władzy Hitlera 

w wyniku wybuchu rewolucyjnego niezadowolonych 

mas. W końcu w taki właśnie sposób rozstrzygnęła się 

I wojna światowa. Wtedy nikt nie wkroczył do Berlina 

czy Wiednia, a mimo to państwa centralne upadły. Dlaczego 

by więc i tym razem nie doprowadzić Niemiec 

do wyczerpania zdolności do prowadzenia wojny poprzez 

systematyczne bombardowania miast i przemysłu? 

Lotnictwo to nowe, coraz potężniejsze narzędzie, 

które przeszło w ciągu kilkudziesięciu zaledwie lat tak 

potężny rozwój. Z perspektywy tamtych lat wszystko 

wydawało się możliwe. 

Amerykanie natomiast nalegali na jak najszybsze 

otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej. Pod 

ich wpływem w 1942 r. powstał plan operacji „Roundup”, 

przewidujący lądowanie w północnej Francji już 

wiosną 1943 r. Według tego planu 48 dywizji alianckich


w niej objął już ranny oficer łącznikowy artylerii, mjr Patrick 

Porteous. W czasie akcji także i on zginął, wykazując 

się wielką odwagą i poświęceniem. Za swój wyczyn 

mjr Porteous został pośmiertnie odznaczony Victoria 

Cross. Sam Lord Lovat otrzymał Distinguished Service 

Order (DSO). Większość komandosów z 4 th Commando 

zostało szczęśliwie ewakuowanych; na francuskim wybrzeżu 

pozostało 23 zabitych komandosów i 6 ciężko 

rannych, wziętych do niewoli. 

Akcja 4 th Commando została uznana za jedyny 

pełny sukces całej operacji „Jubilee” – tylko ten pododdział 

wykonał wszystkie postawione przed nim zadania 

i w większości wrócił do Wielkiej Brytanii. 

Na pierwszym planie Churchill III z armatą kal. 57 mm o nazwie własnej „Bloody”. Po lewej stronie widoczny zniszczony 

transporter opancerzony Bren Carrier. 

umożliwiła w miarę bezpieczne odbicie od plaży barki 

desantowej, transportującej rannych. W końcu dzielny 

podoficer zginął od nieprzyjacielskiego ognia, 

ratując życie wielu innych żołnierzy. 

Większa część batalionu nie zdołała wydostać 

się z plaży. Jedynie dowódca, ppłk Douglas E. Catto 

z grupą około 20 żołnierzy znalazł przejście schodami 

na promenadę i po przecięciu drutów kolczastych grupa 

ta ruszyła ulicą Puys. Niestety owo przejście szybko 

znalazło się pod silnym ogniem karabinów maszynowych 

i strzelców wyborowych. Nikt więcej nie zdołał się 

przez nie przedrzeć. Plaża była pokryta zabitymi i rannymi; 

pozostali żołnierze, w tym ranni mogący się poruszać, 

tłoczyli się w pobliżu ściany przy promenadzie, 

nie mogąc się wydostać. Nie byli się oni w stanie ruszyć 

w żadną stronę. W dodatku niemieckie pociski moździerzowe 

spadające na kamienistą plażę zaczęły wyrzucać 

kamienie i okruchy skalne, powodując kolejne obrażenia 

u przygwożdżonych żołnierzy. W końcu około 8:30 

resztki żołnierzy Royal Regiment of Canada poddało się 

po mniej więcej trzech godzinach beznadziejnych walk. 

Natomiast grupa płk. Catto usiłowała się przedostać 

do Dieppe, by połączyć się z walczącymi tam kanadyjskimi 

batalionami. Gdzie by się jednak nie ruszyli, trafiali 

na silne niemieckie posterunki bądź patrole, liczące niekiedy 

po dwa plutony piechoty. W końcu, około 16:20, 

grupa ta również się poddała żołnierzom Luftwaffe 

z obsługi artylerii przeciwlotniczej. 

Pod Puys Kanadyjczycy ponieśli ciężką klęskę. 

Z 554 oficerów i żołnierzy Royal Regiment of Canada, 

Plaża „Niebieska”, Puys, wschodnie 

przedmieścia Dieppe 

Do lądowania pod Puys na wschodnim skraju Dieppe 

wyznaczono batalion Royal Regiment of Canada dowodzony 

przez ppłk. Douglasa E. Catto (4. Brygada), 

z przydzielonymi doń trzema plutonami z batalionu 

Black Watch (Royal Highlanders) of Canada, który należał 

do 5. Brygady 2. DP. 

Atak na Dieppe był poprzedzony nalotem sześciu 

Bostonów na dwie kolejne baterie nadbrzeżne 

na obrzeżach samego miasta Dieppe – bateria 

„Hitler” pod Arques-la-Bataille (4 działa 150 mm) 

i bateria „Göring” pod Les Quatre Vents (4 działa 

100 mm). Siły były niewielkie, więc trudno oczekiwać 

miażdżącego efektu. 

Większość sił Royal Regiment of Canada została 

załadowana na HMS Princess Astrid (2950 tw, 8 LCA/ 

LCM, 250 żołnierzy), a pozostała część na HMS Duke 

of Wellington (3750 tw, 10 LCA, 250 żołnierzy), na którym 

znajdowały się też trzy plutony Black Watch, oraz 

na HMS Queen Emma (4140 tw, 2 LCM, 6 LCA, 370 żołnierzy), 

na który zaokrętowano także kilkudziesięciu artylerzystów 

z 3. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej i 4. Pułku 

Artylerii Polowej, mających obsługiwać zdobyte 

niemieckie działa. Wszystkie trzy okręty desantowe 

i ich barki skierowały się ku plaży „Niebieskiej”. Niestety 

kpt. Richard Schnösenberg, dowodzący III Batalionem 

571. Pułku Piechoty, słyszał odgłosy nocnej walki barek 

desantowych z dwoma uzbrojonymi trawlerami 

z osłony niemieckiego konwoju i na wszelki wypadek 

postawił siły w Puys w stan gotowości. W dodatku 

barki desantujące Kanadyjczyków z Royal Regiment 

of Canada spóźniły się i desantowały się już po świcie, 

w coraz silniejszym świetle dnia. Lądujące wojska 

32 

Inne ujęcie plaży pod Dieppe po walkach 19 sierpnia 1942 r. Na pierwszym planie fabryka tytoniowa, która dzieliła 

odcinki lądowania na plażę „Czerwoną”, ciągnącą się do wejścia do portu oraz plażę „Białą”, znajdującą się na zachód 

od niej. Niemcy zamienili fabrykę w silne ognisko oporu. 

przywitał ogień karabinów maszynowych, moździerzy, 

snajperów i zwykłych karabinów. Na niektórych 

barkach desantowych ustawiono ręczne karabiny maszynowe 

Bren, by odpowiedzieć ogniem jeszcze z morza. 

Na samej plaży kanadyjskich żołnierzy przywitał 

silny ogień, więc kto zdołał, czym prędzej podbiegał 

do wysokiej na około 2 m 75-centymetrowej kamienno-betonowej 

ściany, na szczycie której były zasieki 

z drutu kolczastego, oddzielającej biegnący na górze 

bulwar nadmorski od plaży. 

W pierwszej fali lądowały Kompanie A, B i C z Royal 

Regiment of Canada, a w drugiej Kompania D batalionu. 

I wreszcie w trzeciej fali desantowały się trzy plutony 

Black Watch i artylerzyści. Ppłk Catto znalazł się 

na plaży z drugą falą. 

Wydostanie się z plaży było nie lada wyzwaniem. 

Tuż pod ścianą przed promenadą (wałem przeciwprzypływowym) 

było w miarę bezpiecznie, ale cała 

promenada nad plażą znajdowała się pod silnym ogniem 

karabinów maszynowych i broni strzeleckiej. 

Przecięcie drutu kolczastego na szczycie ściany pozwoliło 

małej grupie około 20 żołnierzy dostać się 

na górę. Wkrótce zlikwidowali oni aż sześć stanowisk 

karabinów maszynowych. St. sierż. sztab. William Jacobs, 

dowodzący pododdziałem ochrony dowództwa 

batalionu, dostał się w pobliże schronu ostrzeliwującego 

plażę i zaczął rzucać granatami. Jego akcja 

którzy ruszyli do ataku, aż 227 zginęło bądź zmarło 

z ran nieco później. Kolejnych 264 dostało się do niewoli, 

w tym 163 rannych. Jedynie 63 powróciło do Wielkiej 

Brytanii. Z trzech plutonów batalionu Black Watch, 

ze 111 oficerów i żołnierzy, 4 zginęło, kolejnych 63 dostało 

się do niewoli, 44 zaś wróciło do Wielkiej Brytanii 

– w tym ośmiu rannych. 

Wojska lądujące na plaży „Niebieskiej” nie wykonały 

swoich zadań. Szybka rozprawa z nimi ze strony 

571. Pułku Piechoty 302. DP sprawiła, że już około 

9:00 rano artyleria niemiecka z rejonu Puys zaczęła 

ostrzeliwać Kanadyjczyków walczących bezpośrednio 

w Dieppe, do walk o miasteczko można też było 

skierować część wojsk z Puys.

Leszek Molendowski 

Armia rumuńska w bitwie 

o Odessę w 1941 r. 

Kiedy 22 czerwca 1941 r. rozpoczęła się 

niemiecka inwazja na Związek Sowiecki 

(operacja „Barbarossa”), jedną z pierwszych 

armii sojuszniczych, jaka ruszyła 

u boku Wehrmachtu w głąb ZSRR, 

była armia rumuńska. 

skiego z 30 sierpnia 1940 r. oddano Węgrom Maramuresz, 

Krisznę i północny Siedmiogród (43 500 km²). 

W wrześniu Rumunia zrzekła się na rzecz Bułgarii Dobrudży 

Południowej. Król Karol II nie uratował rządu 

premiera J. Gigurtu i 4 września 1940 r. szefem rządu został 

gen. Ion Antonescu, a wicepremierem Horia Sima. 

Król pod presją nowego rządu i nastrojów społecznych 

abdykował na rzecz syna, Michała I. 23 listopada 

Rumunia kupiła we Francji 40 czołgów Renault R-35 w 1939 r. (10 w sierpniu, 30 we wrześniu). Ich liczba uległa zwiększeniu 

po internowaniu we wrześniu 1939 r. 34 polskich Renault R-35 z 21. batalionu czołgów lekkich. 

We wrześniu 1939 r. w obliczu niemiecko-sowieckiego 

podboju Polski Rumunia zachowała 

neutralność. Jednak Niemcy stopniowo 

podporządkowywały sobie gospodarczo oraz politycznie 

ten kraj, wykorzystując do tego celu rumuński ruch 

faszystowski „Żelazna Gwardia” kierowany przez Horia 

Sima, ślepo zapatrzonego w III Rzeszę i jej wodza Adolfa 

Hitlera. Działania niemieckie trafiły na podatny grunt, 

ponieważ Rumunia coraz bardziej czuła się zagrożona 

przez Związek Sowiecki. ZSRR, realizując postanowienia 

paktu Ribbentrop-Mołotow z sierpnia 1939 r., zmusił 

Rumunię do oddania Besarabii i Bukowiny Północnej 

w czerwcu 1940 r. W lipcu Rumunia wystąpiła z Ligi Narodów. 

Kolejny cios na to państwo spadł ze strony przyszłego 

sojusznika, kiedy Niemcy i Włochy zwiększyły 

swoje poparcie dla polityki węgierskiej, co zmusiło rząd 

Rumunii do oddania na rzecz Węgier kolejnej części 

rumuńskiego terytorium. W ramach arbitrażu wiedeń- 

40

Tomasz Szlagor 

2 

Myśliwce USAAF 

w kampanii filipińskiej 

1944–1945 

W dniu 20 października 1944 r. Amerykanie 

wylądowali na Leyte, rozpoczynając 

wyzwalanie Filipin spod japońskiej 

okupacji. Sześć tygodni później desantem 

w zatoce Ormoc odcięli broniące się 

na wyspie oddziały od posiłków i zaopatrzenia. 

W tym czasie trwały nieustanne, 

zaciekłe walki o panowanie w powietrzu. 

Początkowo wsparcie sił inwazyjnych z powietrza 

zapewniało lotnictwo pokładowe US Navy, ponosząc 

ciężkie straty w efekcie ataków kamikadze. 

Dopiero rozbudowa lotnisk na wyspie umożliwiła sukcesywne 

sprowadzenie tam, począwszy od 27 października, 

sił FEAF (Far East Air Forces). Ich trzon stanowiły 

dwa zgrupowania myśliwskie USAAF – 5. i 13. FC (Fighter 

Command), w większości wyposażone w myśliwce 

P-38 Lightning i P-47 Thunderbolt. Na początku grudnia 

na Leyte przybyły także pierwsze dywizjony lotnictwa 

Marines wyposażone w wielozadaniowe myśliwce F4U 

Corsair. W tym czasie głównym zadaniem FEAF była nadal 

obrona przyczółka i floty w Zatoce Leyte przed nalotami 

oraz atakowanie lotnisk na okolicznych wyspach, 

skąd startowały japońskie samoloty, a tylko w niewielkim 

stopniu wsparcie taktyczne wojsk lądowych. 

Ostatni konwój na Leyte 

Wielka bitwa powietrza, stoczona nad Leyte 7 grudnia 

z okazji desantu Amerykanów w zatoce Ormoc i jednoczesnej 

próby doprowadzenia tam przez Japończyków 

kolejnego konwoju, chwilowo wyczerpała siły lotnicze 

tych drugich. Liczący 15 000 żołnierzy garnizon Ormoc 

wycofał się w góry na północ wyspy, ale nadal stanowił 

realne zagrożenie. Nad ranem 8 grudnia dwóch kaprali 

56 

z obsługi naziemnej 348. FG zginęło, zakłutych bagnetami, 

w zasadzce japońskiego patrolu. 

Dwa dni później, 10 grudnia, 348. FG (która – nietypowo 

dla amerykańskich grup myśliwskich – miała 

na stanie cztery, a nie trzy dywizjony) wzięła rewanż, 

zgłaszając 11 zestrzeleń bez strat własnych. W trakcie 

całodniowych patroli nad przyczółkiem w zatoce 

Ormoc piloci tej jednostki przechwycili pięć myśliwców 

Ki-61 Tony i jeden A6M Zeke oraz cztery bombowce 

Generał MacArthur odznacza Maj. Richarda Bonga Medalem 

Honoru; Tacloban, Leyte, 12 grudnia 1944 r. 

Ki-21 Sally i rozpoznawczego Ki-46 Dinah. Lt. James 

Curran dowodził sekcją czterech Thunderboltów, która 

napotkała parę Ki-61. Na widok przeciwnika japońscy 

piloci próbowali umknąć – na swoje nieszczęście w dół, 

co w przypadku spotkania z P-47, dysponującym olbrzymią 

prędkością nurkowania, nie miało szans powodzenia. 

Curran wspominał: Wystrzeliłem dwusekundową 

serię. Stożek ognia z moich kaemów wyrwał silnik z łoża, 

kompletnie go oddzielając od reszty samolotu. 

Ta wzmożona aktywność japońskiego lotnictwa 

miała związek z próbą doprowadzenia na Leyte jeszcze 

jednego konwoju, noszącego oznaczenie TA-9, 

który po południu tego samego dnia wyruszył z Manili. 

Tworzyły go frachtowce Mino Maru, Sorachi Maru 

i Tasmania Maru, wiozące 4000 żołnierzy piechoty, 

żywność i amunicję oraz okręty desantowe T.140 

i T.159, które miały na pokładach pływające czołgi 

i 400 żołnierzy piechoty morskiej. Ich eskortę stanowiły 

niszczyciele Yuzuki, Uzuki i Kiri oraz ścigacze okrętów 

podwodnych Ch-17 i Ch-37. 

Dowódca konwoju otrzymał rozkaz dotarcia do Palompon, 

na północ od Ormoc. Kiedy jednak rankiem 

11 grudnia myśliwce osłaniające statki i okręty odparły 

nalot Corsairów, poniosła go brawura i postanowił wedrzeć 

się do zatoki Ormoc – gdzie cztery dni wcześniej 

wylądowali Amerykanie! 

Tymczasem do walki włączyły się jednostki Lightningów. 

Lt. John Purdy z 475. FG wyruszył na czele czterech 

P-38, by zapewnić osłonę łodzi latającej PBY Catalina, 

która prowadziła akcję poszukiwawczą nad Morzem 

Visayan (stosunkowo niewielkim akwenie położonym 

w centralnej części Filipin, między wyspami Masbate 

na północy, Leyte na wschodzie, Cebu i Negros na południu 

i Panay na zachodzie). Po drodze napotkali konwój 

TA-9. Purdy polecił załodze Cataliny skryć się w chmurach 

i ruszył na spotkanie z krążącymi nad konwojem 

japońskimi myśliwcami: 

W miarę zbliżania się dostrzegałem coraz więcej 

japońskich myśliwców. Oszacowałem, że jest ich 

od 20 do 30, rozstawionych na różnych wysokościach, 

od 500 do 7000 stóp. Ich piloci musieli nas zauważyć, ale 

– co dość dziwne – nie zwracali na nas uwagi, jedynie zacieśnili 

nieco szyki. Bez wątpienia mieli zadanie za wszelką 

cenę bronić konwoju. Nie chcieli się wdawać w potyczkę 

z czterema samolotami. Jestem pewny, że wzięli 

nas za przynętę, która ich miała odciągnąć od statków.

Tymoteusz Pawłowski 

Sprawa polska 

w czasach Wielkiej Wojny 

cz. 2: u boku Ententy 

Polskie starania o odzyskanie niepodległości 

w oparciu o jedno z państw 

zaborczych przyniosły bardzo ograniczone 

rezultaty. Austriacy okazali się 

zbyt słabi, a Niemcy – zbyt zaborczy. 

Duże nadzieje pokładano początkowo 

w Rosjanach, ale współpraca z nimi była 

bardzo trudna, skomplikowana i wymagająca 

od Polaków wiele pokory. Dużo 

więcej przyniosła kooperacja z Francją. 

Niemal przez cały wiek XVIII – i znaczną część 

wieku XIX – w Rzeczypospolitej za najważniejszego 

sojusznika i najbardziej życzliwego sąsiada 

uchodziła Rosja. Wzajemnych stosunków nie popsuł 

pierwszy rozbiór Polski, a dopiero wojna prowadzona 

w 1792 r. oraz brutalne stłumienie insurekcji kościuszkowskiej 

w 1794 r. Ale nawet te wydarzenia uważano 

wówczas bardziej za przypadkowe incydenty niż prawdziwe 

oblicze wzajemnych stosunków. Polacy chcieli 

związać się z Rosją również w czasach napoleońskich 

– pomimo istnienia profrancuskiego Księstwa Warszawskiego. 

Zresztą wojska rosyjskie, które okupowały 

Księstwo w latach 1813-1815, zachowywały się dość 

poprawnie. Między innymi właśnie dlatego społeczeństwo 

polskie przyjęło z entuzjazmem odtworzenie Królestwa 

Polskiego pod berłem cara Aleksandra. Początkowo 

był bardzo szanowany przez Polaków: to na jego 

cześć napisano pieśń „Boże coś Polskę...”. 

Liczono na odbudowę Rzeczypospolitej pod 

jego berłem. Na to, że zwróci Królestwu Ziemie Zabrane 

(czyli dawną Litwę oraz Podole), a następnie 

odzyska Małopolskę i Wielkopolskę. Było to całkiem 

70 

prawdopodobne, z czego zdawali sobie wszyscy, 

znający historię Finlandii. W XVIII wieku Rosja toczyła 

wojny ze Szwecją, za każdym razem zdobywając 

kawałki Finlandii. W 1809 r. rozpoczęła się kolejna 

wojna, po której resztka Finlandii przypadła Petersburgowi. 

Car Aleksander stworzył tam Wielkie Księstwo 

Finlandii, któremu oddał ziemie, zabrane jeszcze 

w osiemnastowiecznych wojnach. To właśnie 

dlatego Polacy w Królestwie Polskim mieli nadzieję 

na przyłączenie do niego Ziem Zabranych – z Wilnem, 

Grodnem i Nowogródkiem. 

Niestety król Polski Aleksander był jednocześnie 

cesarzem Rosji i niezbyt rozumiał różnice pomiędzy 

obydwoma państwami. Jeszcze mniej jego brat i następca 

Mikołaj, który lekceważył konstytucję i próbował 

rządzić Polską tak, jak rządził Rosją. Doprowadziło 

to do wybuchu rewolucji w listopadzie 1830 r., a następnie 

do wojny polsko-rosyjskiej. Oba te wydarzenia 

dziś są znane pod – nieco mylącą – nazwą „powstanie 

listopadowe”. To dopiero wtedy zaczęła się rodzić niechęć 

Polaków wobec Rosjan. 

Powstanie listopadowe zostało przegrane, a do Królestwa 

weszły rosyjskie wojska okupacyjne. Królestwo 

Polskie jednak nie przestało istnieć. Funkcjonował 

rząd, co prawda z ograniczonymi kompetencjami, 

funkcjonowało polskie sądownictwo, językiem urzędowym 

był język polski. Sytuację można porównać 

do niedawnej amerykańskiej okupacji Afganistanu czy 

25 stycznia 1831 r. sejm zdetronizował króla Mikołaja. Powstanie listopadowe było wymierzone nie tyle przeciw Rosji, 

co przeciw królowi. Niestety był również carem, więc odzyskał władzę z pomocą rosyjskiego wojska. Rok 1831 oznaczał 

ostateczne rozejście się drogi Polaków i Rosjan.

Jędrzej Korbal 

Symboliczny most na rzece Olzie w Cieszynie – widok 

od strony czechosłowackiej. 

Zagrożeni wojną. 


w „Operacji Zaolziańskiej” 

Śląsk Zaolziański, powszechnie nazywany 

Zaolziem, to niewielki obszar 

położony w zachodniej części Śląska 

Cieszyńskiego. W latach 1918-1938 

stanowił on przedmiot sporu pomiędzy 

Rzeczpospolitą Polską a Republiką 

Czechosłowacji (dalej: ČSR), do której 

należał od momentu zbrojnej aneksji 

przeprowadzonej przez ČSR w 1919 r. 

Rząd polski, jak również opinia publiczna, 

nigdy nie pogodziły się ze stratą 

tego bogatego w węgiel oraz doskonale 

rozwiniętego gospodarczo regionu. 

Nie bez znaczenia pozostawał fakt bardzo licznej 

i silnie związanej z Rzeczpospolitą polskiej ludności 

zamieszkującej omawiany obszar. Całość 

spornego terytorium, będącego obiektem roszczeń 

ze strony polskiej, wynosiła 1085,2 km 2 , co równa się 

czterokrotnej powierzchni dzisiejszego miasta Po- 

80 

znania. Zaolzie z racji swojego położenia obfitowało 

zarówno w złoża strategicznych surowców, jak i w nowoczesny 

przemysł górniczo-hutniczy. Polska, przejmując 

omawiany obszar, zyskała kilkadziesiąt zakładów 

przemysłowych, w tym jeden z najpotężniejszych 

w Europie kombinatów metalurgicznych w Trzyńcu. 

Dodatkowo przez Zaolzie przechodziły dwie strategiczne 

linie kolejowe: Zebrzydowice – Morawska Ostrawa 

oraz Racibórz – Žilina wraz z największym w ČSR 

węzłem kolejowym w Boguminie. 

Przygotowania 

Wstępne plany zbrojnej akcji przygotowywano 

od 1935 r., jednak dopiero kryzys monachijski wytworzył 

sytuację, która z jednej strony pozwalała Polsce 

na podjęcie śmielszych kroków, z drugiej jednak stawiała 

Rzeczpospolitą w roli współpracownika III Rzeszy, 

szczególnie w oczach zagranicznej opinii publicznej. 

Obok negocjacji wielkich mocarstw w sprawie roszczeń 

zgłaszanych przez rząd niemiecki rozegrała się 

druga, mniejsza gra dyplomatyczna. Pierwsze poważniejsze 

rozważania, dotyczące uruchomienia działań 

czysto dywersyjnych przeciwko ČSR, prowadzono 

jeszcze w czasie trwania tzw. manewrów wołyńskich 

(5 DP, 1 DK, 1 SBK oraz zmotoryzowanej 10 BK), około 

15-16 września. Szybko jednak koncepcję rozszerzono 

do pełnoskalowej operacji wojskowej, uwzględniając 

wykorzystanie przebywających w okolicach Łucka jednostek, 

zwłaszcza zmotoryzowanej 10 Brygady Kawalerii 

(dalej: 10 BK) i 21 Dywizji Piechoty Górskiej (dalej: 

21 DPG), które strona polska mogła szybko wykorzystać 

wobec sąsiada znajdującego się w coraz trudniejszym 

położeniu dyplomatycznym. 

21 października Praga otrzymała polskie ultimatum, 

w którym żądano zwrócenia Zaolzia. Postulat 

ten spotykał się w kraju z coraz silniejszym poparciem 

rozbudzanych stopniowo nastrojów społecznych. 

Jeszcze tego samego dnia marsz. Rydz-Śmigły konsultował 

ewentualność wykorzystania WP w przewidzianej 

regularnej akcji zbrojnej, a pierwsze jednostki 

zmotoryzowanej brygady kawalerii wyładowywały się 

już z transportów kolejowych po polskiej stronie Olzy. 

Dzień później wydany został oficjalny rozkaz dotyczący 

organizacji Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” 

(dalej: SGO „Śląsk”), przedłużono też służbę starszego 

rocznika służby czynnej, który pod koniec września miał

Maciej Szopa 

World of Warplanes 2.0 

– popularna gra 

o walkach powietrznych 

Pod koniec ubiegłego roku firma Wargaming wprowadziła na rynek wersję 

World of Warplanes 2.0, stanowiącą największą aktualizację gry od czasu 

jej premiery. W efekcie otrzymaliśmy produkt umożliwiający jeszcze lepszą 

zabawę i realizację swoich marzeń nie tylko o zostaniu pilotem samolotu myśliwskiego 

czy szturmowego, ale również przeprowadzaniu lotów na pokładzie 

bombowców, w tym także tych najcięższych klas. 

Gra World of Warplanes po raz pierwszy 

pojawiła się w przestrzeni publicznej 

w 2011 r., zaledwie dwa miesiące po premierze 

nowatorskiej i bijącej rekordy popularności 

gry MMO (Massive Multiplayer Online) World 

of Tanks. Jej światowa premiera miała miejsce 

w październiku 2013 r. i wkrótce produkt ten zdobył 

sobie rzesze wiernych fanów. Założenia gry 

były podobne jak w przypadku ówczesnej wersji 

WoT – naprzeciw siebie system stawiał po 15 graczy, 

którzy staczali ze sobą bitwę – z tą różnicą, 

że zamiast za sterami pojazdów pancernych zasiadali 

oni w kabinach legendarnych bojowych 

statków powietrznych. 

World of Warplanes umożliwia obecnie wcielenie 

się w pilota jednego z około 250 szczegółowo 

odwzorowanych samolotów z epoki, którą 

twórcy gry określają jako „złotą erę lotnictwa”. 

W praktyce chodzi o czasy, kiedy walki powietrzne 

polegały na wzajemnym ostrzeliwaniu się 

z karabinów maszynowych, działek i ewentualnie 

92 

rakiet niekierowanych, a nie odpalaniu pocisków 

kierowanych z odległości wielu kilometrów i obserwowaniu 

efektów ich działania. Innymi słowy 

chodzi o samoloty konstruowane od końca lat 

20. ubiegłego stulecia po pierwszą połowę lat 50. 

(pierwsza generacja myśliwców odrzutowych). 

Co warte odnotowania, w grze nie biorą udziału 

wyłącznie powszechnie znane konstrukcje, które 

były masowo produkowane i weszły na wyposażenie 

rywalizujących ze sobą mocarstw. Listę 

uzupełniają też typy, których historia zakończyła 

się na etapie badań prototypu, demonstratora 

technologii czy nawet takie, które nigdy nie zeszły 

z desek kreślarskich. 

Samoloty zostały podzielone w grze na pięć 

klas: „lekkie” i „wielozadaniowe” myśliwce jednosilnikowe 

oraz dwusilnikowe myśliwce ciężkie, 

a także szturmowce i właśnie bombowce 

– operujące na dużych wysokościach, atakujące


Amerykańska armata 

przeciwpancerna M5 

kal. 76,2 mm 

Ostatnim z trzech typów holowanych dział przeciwpancernych używanych bojowo 

przez armię amerykańską były armaty M5 kal. 76,2 mm. Weszły one do uzbrojenia 

w 1943 r. – do samodzielnych dywizjonów „niszczycieli czołgów”, które następnie 

przydzielano dywizjom piechoty na zasadach czasowego podporządkowania. 

Dodajmy: tych dywizjonów, które nie zostały wyposażone w działa samobieżne 

– M10 czy M18. Dywizjonów ze sprzętem samobieżnym było zdecydowanie więcej 

i ostatecznie w walce okazały się one bardziej przydatne od sprzętu holowanego. 

Pracę nad nową armatą przeciwpancerną dużego 

(jak na owe czasy) kalibru – trzy cale, czyli 76,2 mm 

– podjęto w Departamencie Uzbrojenia US Army 

jesienią 1940 r. Działo przeciwpancerne kal. 76,2 mm 

powstało w dość prosty sposób. Wzięto bowiem lufę 

z działa przeciwlotniczego T9 tegoż kalibru, standaryzowanego 

jako M3 w 1930 r., które właśnie zaczęło być 

zastępowane armatą przeciwlotniczą kal. 90 mm. Reszta 

– odpowiednio zaadaptowany zamek, oporopowrotnik 

i laweta z łożem – zostały wzięte z nowo opracowanej 

haubicy M2 kal. 105 mm. Tak powstała hybryda, która 

początkowo miała nawet podobne do haubicy M2 tarcze 

przeciwodłamkowe. Nowe działo nosiło prototypowe 

oznaczenie T10, a laweta – T1. Było ono gotowe 

do testów we wrześniu 1941 r. 

Testy pokazały, że działo jest bardzo skuteczne 

i działa bez większych problemów; w związku z tym 

Departament Wojny szybko zamówił produkcję 

100 egzemplarzy tej broni. Tymczasem dopiero w ciągu 

pierwszych trzech miesięcy 1942 r. przeprowadzono 

próby działa pod nadzorem komisji z Szefostwa 

Artylerii, w czasie których ujawniono drobne defekty 

konstrukcji. Jednak nowo powstałe Szefostwo Przeciwpancerne 

(Tank Destroyer Branch) chciało wprowadzenia 

dział samobieżnych do swoich pododdziałów 

94 

i w maju 1942 r. wystąpiło o zamknięcie programu 

opracowania holowanego działa przeciwpancernego 

kal. 76,2 mm. Takiego działa nie chciała też piechota, 

uważając je za zbyt ciężkie i duże, by dać piechocie 

efektywną broń przeciwpancerną. Nie był to jednak koniec 

projektu, bowiem dowódca Sił Lądowych US Army 

(US Army składała się z komponentu lądowego i powietrznego) 

gen. Lesley J. McNair – artylerzysta – uznał, 

że takie działo musi trafić do wojsk przeciwpancernych 

obok dział samobieżnych. Uważał, że działo holowane 

łatwiej ukryć i stanowi ono mniejszy cel. Ostatecznie 

w sierpniu 1942 r. zdecydowano o zakupie 1000 dział 

tego typu, a 22 sierpnia gen. McNair nakazał Szefostwu 

Wojsk Przeciwpancernych opracowanie zasad 

ich użycia i struktur organizacyjnych jednostek (dywizjonów). 

W tym momencie nie bardzo było wiadomo, 

kto je otrzyma po wyprodukowaniu, bowiem gen. por. 

Andrew D. Bruce – szef Wojsk Przeciwpancernych – stanowczo 

się sprzeciwiał działom holowanym w jego 

wojskach. We wrześniu 1942 r. zaczęły się jednak próby 

wojskowe działa ppanc kal. 76,2 mm, prowadzone 

w Camp Hood przez Wojska Przeciwpancerne. 

Produkcja 1000 dział, oznaczonych teraz M5 

kal. 76,2 mm, rozpoczęła się w grudniu 1942 r. i od razu 

w Rock Island Arsenal zbudowano 250 dział tego 

typu. Do połowy czerwca wyprodukowano 1000 zamówionych 

dział w pierwotnej postaci i produkcję 

czasowo przerwano. 

Działo M5 miało lufę z prawym gwintem z 28 bruzdami/polami, 

o długości 52,5 kalibra. Zamek działa 

był klinowy poziomy. Wyposażono je w hydropneumatyczny 

oporopowrotnik z dwoma amortyzatorami 

po bokach lufy. Laweta miała dwa rozkładane 

do strzelania ogony z oporami. Pozwalała na poziomy 

ruch działa na stanowisku strzeleckim w zakresie 45 o 

w lewo i w prawo, w elewacji zaś lufę można było poruszać 

w zakresie – 5 o do +30 o . Masa bojowa działa wynosiła 

2210 kg, więc ciężko je było przetaczać ręcznie 

na inne stanowisko ogniowe. 

Osiągi balistyczne armaty były bardzo dobre. Prędkość 

początkowa pocisku wynosiła 792 m/s, a donośność 

pociskiem burzącym – 14,7 km. Odmiana holowanego 

działa M5 w czołgowej wersji M7 stanowiła 

uzbrojenie samobieżnych dział przeciwpancernych 

3 inch Gun Motor Carriage M10, dzięki czemu stosowano 

na nich tę samą amunicję. Natomiast czołgowa 

armata M1 kal. 76,2 mm (oficjalnie – 76 mm) 

z czołgu M4 Sherman (76) i przeciwpancernego działa 

samobieżnego M18 Hellcat była odmienną konstrukcją, 

choć miała podobne własności balistyczne 

i używała tej samej amunicji. 

Cała używana amunicja była typu zespolonego 

i używano w niej pięciu zasadniczych typów pocisków 

– trzech przeciwpancernych: M62 z czepcem balistycznym 

(masa pocisku 7 kg, naboju 12,36 kg), M79 

przeciwpancernego zwykłego (masa pocisku 6,8 kg, 

naboju 12,05 kg) i M93 przeciwpancernego podkalibrowego 

(masa pocisku 4,26 kg, naboju 9,42 kg). 

Jak widać z odległości do 1000 m pociski te przebijały 

czołowy pancerz PzKpfw VI Tiger, a podkalibrowy

WITH_3-2018_promo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?