Layihə №03/005

Aşağıdakı layihə ilə bağlı rəy, fikir, irad və təkliflərinizi forum@elmfondu.az elektron ünvanına 

göndərə bilərsiniz. Layihə məzmununun təsvirində müəlliflərin elmi üslubu, yazı və izah tərzi, 

qrammatik qaydalara riayət dərəcəsi olduğu kimi saxlanılmısdır. Göndərdiyiniz məktubun məzmunu 

saytda (http://forum.elmfondu.az) yerləşdiriləcəkdir. Əgər hər hansı bir səbəbdən adınızın burada 

qeyd olunmasını istəmirsinizsə, bu haqda məktubunuzda xüsusi qeyd edin. Xahiş olunur ki, 

yazılarınızda obyektivliyə riayət edəsiniz və etik normaları gözləyəsiniz. 

Layihə №03/005 

Layihənin adı Bakı şəhəri torpaqlarının neft və neft məhsullarından təmizlənməsi 

üçün bioloji preparatların alınmasının elmi əsaslarının işlənib 

hazırlanması 

Elm sahəsi 

Biologiya, tibb və aqrar elmləri. Kimya elmləri 

Elmi istiqamət Mikrobiologiya. Ekologiya. Torpaqşünaslıq. Neft kimyası 

Layihənin növü 

Qrant 

ərizəçisinin 

statusu, 

xarakteri, 

kategoriyası, tipi 

Layihənin 

iştirakçıları 

Layihənin icra 

müddəti 

Layihə üzrə 

qrant iddiaçıları 

tərəfindən 

hesablanan 

smeta dəyəri 


annotasiyası 

Axtarış -innovasiya xarakterli elmi-tədqiqat layihələri müsabiqəsi 

Müvəqqəti yaradıcı kollektiv; elm sahələrin qovşağında; ölkədaxili; fərdi 

Cəmi - 6 

O cümlədən: elmi dərəcəsi olanlar – 1, elmi adı olanlar – 0, qadın iştirakçılar - 5 

12 ay 

Cəmi: 25 368 manat 

Layihə rəhbərinin əmək haqqı 3480 2400 

Layihə icraçıların layihə üzrə nəzərdə tutulan əmək 

haqqı fondu 

2760 7080 

Əmək haqqı fondundan Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna 607 

ayırmalar (22%, yalnız icraçılar üçün) 

1558 

Materiallar, alınan nümunələr və komplektləşdirmə 2180 

məmulatları 

1800 

Elmi işlər və eksperimentlər üçün xüsusi avadanlıq, 4590 

cihaz və qurğular 

8622 

Elmi ezamiyyətlər (layihə üzrə qısamüddətli təcrübə 1990 

keçmələr də daxil olmaqla) 

2700 

Qeyd: Xərclərin tam açıqlaması sonda verilmişdir 

Bakı şəhərinin torpaq örtüyü Abşeronun sənaye mərkəzinin əsasını təşkil 

etdiyi üçün daima antropogen və texnogen xarakterli təsirlərə məruz qalır. 

Şəhərin torpaq örtüyü neft və neft məhsulları ilə çirklənmişdir. Bütün bunlar 

torpaqların zəif bioloji fəaliyyətini və təbii öz-özünü təmizləmə proseslərin 

zəifliyini müəyyən edir. Bu da atmosfer havasının keyfiyyətinə və əhalinin 

həyatına mənfi təsir göstərir. Şəhər torpaqlarının sistemli mikrobioloji tədqiqini 

aparmaq, torpağın öz-özünü təmizləməsi proseslərinin aktivlik dərəcəsini tədqiq 

etmək, torpağın neft və neft məhsullarından öz-özünü təmizləməsi qabiliyyətini 

Layihə ilə bağlı rəy, fikir, irad və təkliflərinizi forum@elmfondu.az elektron ünvanına göndərə bilərsiniz


məzmununu tam 

əks etdirən açar 

sözlər və ya söz 

birləşmələri 


məqsədi, 

qarşıya qoyulan 

məsələləri və 

aktuallığı 

Layihənin elmi 

ideyası 


axtarış və 

innovativ 

yönümlü 

olmasının 

artırmağın elmi əsaslarını inkşaf etdirmək lazımdır. 

Layihənin elmi ideyası Bakı şəhər torpaqlarının mikrobioloji aktivliyindən asılı 

olaraq,neft və neft məhsullarını parçalaya bilən mikroorqanizmlərin sayını və 

aktivliyini artırılmasının elmi əsaslarının işlənib hazırlanmasından ibarətdir. 

Tədqiqatın elmi əhəmiyyəti neft və neft məhsullarını parçalayan fəal 

mikroorqanizmlərin əsasında bioloji preparatların yaradılması üçün elmi 

əsasların işlənib hazırlanmasından ibarətdir. 

Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti- bu preparatların ekoloji layihələrdə 

istifadəsinin şəhər torpaqlarının neft və neft məhsullarından təmizlənməsini 

sürətləndirməyə imkan verərək, şəhər ekosistemlərində (hava, qrunt və yerüstü 

sular) çirklənmənin mənfi təsirini azaldaraq, insanların həyatına müsbət təsir 

göstərməsindən ibarətdir. 

«Şəhər torpaqları»; «neft məhsulları ilə çirklənmə»; «özünütəmizləmə»; 

«biopreparatlar»; «aktivləşmiş lil; «taxta kəpəyi»; «modelləşmış tədqiqatlar»; 

«çox funksiyalı mıkroorqanizmlər»; «karbohidrohenləri parçalayan 

mikroorqanizmlər»; «torpaqların bioloji təmizləmədən əvvəl və sonrakı 

fitotoksikliyi». 

Bakı şəhərində təmiz şəhər əraziləri ilə yanaşı (bağlar, küçələr, parklar və 

s.) neft yataqlarının istismar olunduğu ərazilər də var ki, (Bayıl, Lökbatan və s.) 

onlarda torpaq örtüyü neftlə çirklənmişdir. Bundan başqa torpaq örtüyü daima 

neft məhsulları ilə çirklənir- bunun da əsas mənbəyi avtomobil nəqliyyatı və 

yanacaq doldurma məntəqələridir. Torpaqda neft və neft məhsullarından özözünü 

təmizləmə prossesi çox ləng gedir. Neft və neft məhsulları ilə çirklənmiş 

şəhər torpaqları atmosfer havasının keyfiyyətinə, bitkilərin böyümə və inkşafına, 

həmçinin sakinlərin sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Bu baxımdan torpaqların 

karbohidrogenlərdən təmizlənməsi prosesiniin sürətləndirilməsi və şəhər 

ekologiyasının yaxşılaşdırması istiqamətində aparılan tədqiqatlar əhəmiyyətlidir. 

İşin məqsədi neft və neft məhsulları ilə çirklənmiş torpaqların 

təmizlənməsində istifadə oluna bilən bioloji preparatların yaradılması üçün elmi 

əsaslarını inkşaf etdirməkdir. 

İlkin tədqiqatlar şəhər torpaqlarının neft neft məhsulları ilə bu və ya digər 

dərəcədə çirkləndiyini göstərmişdir. Bununla yanaşı bu torpaqların öz-özünü 

təmizləməsi prosesi çox ləng gedir, çünki bu torpaqlarda olan karbohidrogen 

parçalayan mikrorqanizmlərin miqdarı çox cüzidir. Bunun da səbəbi şəhərin 

torpaq örtüyünün antropogen və texnogen təsirlərə - nəqliyyatın zərərli 

qazlarına (hansı ki, hər il artır), nəqliyyatın hərəkət sıxlığına, sənaye 

tullantılarının təsirinə, ilk növbədə neftçıxaran və emal edən sənayelərin təsirinə 

məruz qalmasıdır. 

Bunula əlaqədar olaraq təklif olunan layihənin elmi ideyası torpaqların təbii 

öz-özünü təmizləməsi prossesini karbohidrogen mənimsəyən 

mikroorqanizmlərin miqdarını artırmaqla sürətləndirməyin yollarını və 

mexanizmini, bu prosseslərin biotexnologiyasını işləyib hazırlamaqdan 

ibarətdir. Buna çoxfunksiyalı karbohidrogen mənimsəyən mikroorqanizmlərin 

əsasında hazırlanmış xüsusi biopreparatların tədbiq edilməsi yolu ilə nail olmaq 

olar. Bu mikroorqanizmlərin şəhər torpaqlarında yaşamaq qabiliyyətinin 

öyrənilməsi və onların miqdarının kifayət qədər olması şəhər torpaqlarında neft 

karbohidrogenlərinin yüksək sürətlə parçalanmasını təmin edir və fitotoksikliyin 

dərəcəsini azaldır. 

Gözlənilən nəticələrin əsas xüsusiyyəti, ilk dəfə olaraq Bakı şəhəri 

torpaqlarının fiziki-kimyəi və bioloji xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq torpaqların 

neft və neft məhsullarından öz-özünü təmizləmə proseslərini idarə etməyin elmi 

əsasları və çirklənmiş torpaqların innavasion biotexnologiyaların işlənib 

hazırlanmasından ibarətdir. 


əsaslandırılması Tədqiqatların elmi dəyəri aşağıdakılardan ibarətdir: 

• Müxtəlif təbii və sənaye ərazilərindən neft və neft məhsullarını sürətlə 

parçalayan fəal mikroorqanizm kulturalarının axtarışı həyata keçiriləcək. 

• Onların əsasında Bakı şəhəri torpaqlarının neft çirklənməsindən 

təmizlənməsi üçün biotexnologiyanın müəyyən edici kompanenti olan kompleks 

təsirə malik olan innavasion biopreparatların hazırlanması ; 

• Özünütəmizləmə proseslərini biopreparatlardan istifadə etməklə 

idarəetmə sistemənin hazırlanması (istifadə olunan biopreparatın miqdarı, 

prosesi müşayət etmək üçün lazım olan tədbirlər və s. ) 

• Tədqiqatların praktiki əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bu preparatların 

ekoloji layihələrdə istifadəsi şəhər torpaqlarının neft və neft məhsullarından 

təmizlənməsi prosesini sürətləndirməyə, çirklənmələrin şəhər ekosistemləinin 

komponentlərinə (hava, bitki örtüyü, yerüstü və yeraltı sular) mənfi təsirini 

azaltmağa, əhalinin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa imkan verir. 

Tədqiqatların nəticələri Bakı şəhəri ərazisinin yaşıllaşdırılmasıilə məşğul olan 

Tədqiqatın 

strukturu 

əlaqədar təşkilatlara təqdim olunacaqdır. 

Mikrobioloji analiz üçün torpaq nümunələri ümumi qəbul olunmuş üsullarla 

seçilmişdir (Егоров,1976). Nümunələr ildə 4 dəfə müxtəlif fəsillərində -yaz, yay, 

payız və qışda torpaq profilinin 0-10 sm və 10-20 sm dərinliyindən götürülür. 

Torpaqların bioloji aktivliyinin analizi üçün tənəffüs intensivliyinin (Исмаилов, 

Абдуллаева, 1983), ), saprofit və karbohidrogen oksidləşdirən 

mikroorqanizimlərin ümumi miqdarının göstəricilərindən istifadə olunacaqdır 

(Практикум по микробиологии, 1983). 

1. Neft və neft məhsullarında bakteriyaların alınması və tədqiqi 

2. Karbohidrogen oksidləşdirən bakteriyaların tam hesablanması üçün 2 

mühitdən istifadə olunacaqdır: : 

• Neft və neft məhsulları əlavə olunmuş mühit . 

• n-heksadekan əlavə olunmuş mühit. 

Neft və neft məhsullarını parçalayan bakteriyaların miqdarı (q/l su) : 

Na2CO3-0,1; MnSO4x5H2O-0,02; Na2HPO4 -0,7; KH2PO4- 0,5; MgSO4-0,2; 

CaCl2x 6H2O -0,01; NH4Cl -2,0; NaCl- tərkibli mühitdə təyin olunacaqdır. Mühit 

avtoklavda 1 atm təzyiqdə 30 dəq. sterilizasiya edilir. Mühiti 25 ml-həcmili 

penisillin şüşələrinə 9ml töküb, birbaşa məhlul olan şüşələrdə on qat 

durulaşdırma üsulundan istifadə etməklə əkin materialı əlavə olunur . 

Əkiləndən sonra şüşələrə 0,1-0,2 ml/10ml miqdarında steril neft və neft 

məhsulu əlavə olunur. Durulaşdırılmış məhlul hazırlandıqdan və karbohidrogen 

mənbəyi əlavə olunduqdan sonra şüşələr tıxacla bağlanır. Əkin materialı üç 

həftə ərzində torpaq temperaturuna yaxın temperaturda inkubasiya edilir. 

Substrat kimi xam neft və neft məhsulları: benzin, kerosin, dizel yanacağı 

istifadə olunacaq. 

2. Minerallaşdırma əmsalının təyini 

Kulturaların minerallaşdırma əmsalı (Kм) karbon qazının əmələgəlmə (А) 

sürətinin oksigenin mənimsəmə (B) sürətinə nısbəti ilə təyin edilir. КМ = А/Б 

Bu göstərici mikroorqanizimlərin substratı tam minerallaşdıraraq 

karbohidrogenləri deqradasiya etmək qabiliyyətini və bu prossesin intensivliyini 

göstərir. 

3.Neft və neft məhsullarını ən sürətli parçalayan mikroorqanizmlərin seçimi 

Minerallaşma əmsalından istifadə edərək , neftlə çirklənmiş şəhər 

torpaqlarından seçilmiş müxtəlif kulturaların neft və neft məhsullarını daha 

sürətli deqradasiya edən mikroorqanizimlərdən destruktur-kulturalar seçiləcək. 

4. Neft və neft məhsullarını parçalayan mikroorqanizmlərin inkşafının 

nəticələri vizual müşahidələr əsasinda aparılacaq : 

Məhlulun bulanması, karbohidrogenlə məhlulun sərhəddində bakterial 

plyonkanın yaranması, piqment və çöküntünün əmələ gəlməsi, 


arbohidrogenlərin еmulsiyası ilə, su mühitinin turşuluğunun artması ilə aparılır. 

Mikroorqanizmlərin inkşafının vizual müşahidəsi mikroskopikla aparılacaq. 

Ayrılmış mikroorqanizmlərin növ mənsubiyyəti ümumi qəbul olunmuş üsullarla 

təyin olunacaqdır ( Определитель бактерий Берджи, 1997). 

5. Torpaq mikroorqanizmlərinin fəaliyyəti üçün şəraitin qiymətləndirilməsi və 

torpaqda neftin sürətli parçalanması istilik və nəmliyin nisbəti bioloji aktivlik 

dövrünün davamlılığı üçün çox vacibdir. Torpaq mikroorqanizmlərinin miqdarına 

və fəallığına temperatur faktorunun təsiri havanın (torpağın) orta sutkalıq 

temperatur miqdarı və havanın 100C yuxarı sabit illik temperaturunun miqdarı 

və torpağın temperaturunun təsiri ilə ifadə olunur. 

Xam neftin komponentlərinin daha intensiv mikrobioloji parçalanma prossesi 

nəmliyi kifayət qədər olan yerlərdə, yağıntının və buxarlanmanın illik miqdarının 

balanslaşdığı yerlərdə, torpağın nəm ehtiyatı il ərzində optimal temperaturun 

aşağı sərhəddindən yuxarı olur. Optimal nəmlik təminatı torpağın nəmliyinə 

təxminən uyğun gəlir, tam rutubət həcminin 60%-ə bərabərdir. Təbii şəraitdə 

torpaq mikroorqanizmlərinin nəmlik təminatı təxminən atmosferin orta illik 

nəmliyi göstəriciləri ilə ifadə olunur. 

Oksigen təbii mühitin çox fəal komponentidir – onun olmaması və iştirakı 

karbotidratların bərpası və oksidləşmənin mümkün dərəcələrini müəyyən edir. 

Torpağa daxil olan xam neftin hərəkəti torpaqda hökm sürən oksidləşmə-bərpa 

proseslərindən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Oksigenin qatılığının 3•10-6М 

qədər azalması anaerob mikroorqanizmlərin inkşafına, aerob mikrofloranın isə 

inkşaf sürətinin azalmasına səbəb olur. 

6. Adsorbentlərin seçilməsi və mikrorqanizmlərin adsorbentlər üzərinə 

immobilizə edilməsi üsulları. 

Neft və neft məhsullarını parçalayan immobilizə olunmuş mikroorqanizmlər 

assosasiyası əsasında hazırlanmış biopreparatlar üçün adsorbent kimi təbii 

materiallardan:müxtəlif məsaməli taxta kəpəyi, düyü qabıqları, pambıq 

tiftiyinndən istifadə olunacaq. 

Biopreparat hazırlamaq məqsədi ilə neft və neft məhsullarını parçalayan 

mikroorqanizmlər toplusunun immobilizasiyası hüceyrə suspenziyasının 

adsorbent lə doldurulmuş silindirdən ötürülməsi yolu ilə aparılır. Mikroorqanizm 

suspenziyalarının adsorbsiyanın effekti adsorbsiya olunmuş hüceyrələrin sayı 

ilə müəyyən ediləcəkdir. Mikroorqanizmlər suspenziyasını tam adsorbsiya edən 

adsorbentlər biopreparat hazırlanması üçün daha optimal qəbul olunacaqdır. 

Bu yolla hazırlanmış biopreparat nümunələri həmin sütunda neft və neft 

məhsullarını parçalama prosesində sınaqdan keçiriləcəkdir. Neft və neft 

məhsullarının müəyyən miqdarı müəyyən sürətlə adsorbent vasitəsilə 

immobilizə olunmuş mikroorqanizmlərlə vurulur. Bütün ölçmələr mühütin və 

temperaturun eyni dərəcədə aerasiyası ilə keçiriləcək. Bu məqsədlə sütunlar 

250С temperaturda termostata yerləşdirilir. Termostatda kultivasiya vaxtı 7 

gündür. Biopreparatın işinin səmərəliliyi mühitdə neft və neft məhsullarının 

qatılığinin dəyişməsinin tədqiqi ilə qiymətləndirilir. 

7. Aktiv lilin biopreparat kimi səmərəliliyini yoxlamaq üçün laboratoriyada 

model eksperimentlər aparılacaq. Torpağa xam neft və biopreparat daxil 

ediləcək. 

Bundan sonra torpaqlar yaxşı qarışdırılır. Kontrol üçün götürdüyümüz süni 

çirkləndirilmiş torpaq nümunəsinə biopreparat əlavə etməyəcəyik. Torpaq 

nümunələri 60 gün ərzində 280С temperaturda termostatda inkubasiya olunur. 

Təcrübənin bütün variantlarında torpaqların rütubəti süni nəmləndirmə ilə 50- 

60% hüdudunda saxlanacaq. 60 günlük kultivasiyadan sonra bioloji və kimyəvi 

analiz aparmaq üçün hər qabdan orta nümunə götürüləcək. 

Tədgigat işlərin planı: 

1. Bakı şəhərinin tipik torpaqlarından (yol qırağından, yollardan, küçədən) 


Tədqiqatın 

nəticələrinin 

istifadəsi və 

tətbiqi mümkün 

olan sahələr 

Işin yerinə 

yetirilməsi üçün 

lazım olan 

avadanlıq, cihaz 

və qurğuların 

mövcudluğu və 

əlavə lazım 

olanların 

əsəslandırılması 

Layihənin elmi 

istiqaməti və 

qarşıya qoyulan 

problem üzrə 

qısa icmal 

neft və neft məhsullarını parçalamağa uyğunlaşmış mikroorqanizmlərin 

ayrılması (1-cı kvartal)). 

2. Şəhər torpaqlarından ayrılmış mikroorqanizmlərin neft və neft 

məhsullarını (benzin ,kerosin, diztoplivo) parçalama intesivliyinin təyini. (2-ci 

kvartal). 

3. Neft və neft məhsullarını daha fəal parçalayan mikroorqanizmlərin 

seçilməsi. (3-cü kvartal). 

4. Ayrılmış karbohidratoksidləşdirən mikroorqanizm kulturalarının fiziolojibiokimyəvi 

və morfoloji xüsusiyyətlərinin təyini (namenklatura mənsubiyyətinin 

təyini). (4-cü kvartal).). 

5. Neft və neft məhsullarını daha sürətlə parçalayan optimal 

mikrorqanizmlər toplusunun tədqiqi. . (5-ci kvartal). 

6. Neft və neft məhsullarını parçalayan mikroorqanizmlər toplusunun 

maksimal fəaliyyəti üçün optimal olan abiotik və biotik faktorların təyini. (6-cı 

kvartal) 

7. Mikroorqanizmlər toplusu üçün adsorbent kimi optimal substratların 

(təbii və sintetik mənşəli) seçılməsi və biopreparatların işlənib hazırlanması. (7ci 

kvartal). 

8. Şəhər torpaqlarının modellərində biopreparatın tətbiqi ilə torpaqların neft 

və neft məhsullarından təmizlənməsinin səmərəliliyinin yoxlanılması. 

Layihənin yekun hesabatının hazırlanması.(8-ci kvartal). 

Məlumdur ki, şəhər rəhbərliyi tərəfindən şəhər ərazisinin ümumi ekoloji 

vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün ağac və kolların əkilməsi və yaşıl ot örtüklərinin 

salınmasına diqqət yetrilir. Bununla belə, bu tədbirlərin səmərəliliyi çox zaman 

şəhər torpaqlarının keyfiyyət göstəricilərindən, ilk növbədə onların neft və neft 

məhsulları ilə çirklənmə dərəcəsindən asılıdır. Aparılan çoxsaylı tədqiqatlardan 

da məlumdur ki, torpaq örtüyünün neft və neft məhsulları ilə çirklənməsi bitki 

örtüyünün böyümə və inkşafına, biomüxtəlifliyə mənfi təsir göstərir. Yaşıllıqları 

inkşaf etdirmık üçün torpağın çirkləndiricilərdən təmizlənməsini təmin etmək 

lazımdır. Bunula baxımdan hesab edirik ki, bu layihə çərçivəsində alınan və 

hazırlanmış innavasion biotexnologiya Bakı şəhərinin torpaq örtüyünün neft 

və neft məhsullarından təmizlənməsi ilə bağlı olan ekoloji layihələrin 

hazırlanmasında perespektivli ola bilər və torpaqların keyfiyyətini yaxşılaşdırar. 

Yaşıllıqların salınması və onlara qulluq sahəsində çalışan şəhər təşkilatlarına 

şəhər torpaqlarının yaşıllaşdırılması və yaxşılaşdırılması üçün bu 

biopreparatlardan istifadə edilməsi təklif olunacaq. 

Laboratoriyada tədqiqat üçün lazım olan əsas avadanlıqlar var: 

• Quruducu şkaf 

• Termostat 

• Sınaq şüşələrini yırğalamaq üçün qurğu; 

• Mikroorqanizm suspenziyalarının optik sıxlığını təyin etmək üçün cihaz 

• Uf - spektrofotometr; 

• Torpaqda neft neft məhsullarının miqdarını təyin etmək üçün Sokslet 

apparatı; 

• Qida mühitləri hazırlamaq üçün mineral duzlar və digər reaktivlər 

• Mikroorqanizmlərin ğyrənilməsi üçün petri fincanları,kolbalar, sınaq 

şüşələri 

• pH –metr 

• kulturaların saxlanılması üçün soyuducu 

Torpaqların antopogen deqradasiyası əsasən neft və neft məhsulları ılə 

bağlıdır. Bu gün bu dünya miqyasında ekoloji bir problemdir. (Оборин и др., 

2008). Neft torpağa düşdüyü andan biosenozların strukturunu və funksional 

fəallığını dəyişir. (Гузев B.C., и др., 1989; Рахимова Э.Р., и др., 2005; Гилязов 

М.Ю.,1999; Киреева и др., 2001; Хабиров И.К., и др., 2001; Новоселова 


Е.И., 2008; Oberbremer A., Muller-Hurtig R.,1989). Neftlə çirklənmədən sonra 

şəhər torpaqlarının özünü bərpaetmə mexanızmı kifayət qədər çətin olur. 

Şəhər torpaqlarını bu maddələrdən təmizləmək üçün ekoloji təmiz və adətən 

yeganə üsul olan mikrob biopreparatlarının istifadəsinə əsaslanan bioloji 

texnologiyaların istifadəsi daha məqsədə uyğundur. Bu texnologiyaların əsas 

mahiyyəti çirklənmiş ərazilərə karbohidrogen parçalayan mikroorqanizmlərin 

aktiv kütləsi əsasında hazırlanmış biopreparatın daxil edilməsindən ibarətdir. Bu 

mikroorqanızmlər üçün karbohidrogenlər yeganə enerji mənbəyi olduğuna görə 

onlar torpaqda olan bütün karbohidrogenlərı böyümə və çoxalmaları üçün 

istifadə edirlər, bu da torpağın karbohidrogenlərdən tam təmizlənməsinə imkan 

verir.(Чугунов и др., 1994; Борзенков и др., 1994; Сидоров,1998; Самсонова 

и др., 2003). 

Ədəbiyyat məlumatlarına əsaslanaraq demək olar ki, mikroorqanizmlərin 

assoaiasiyası karbohidrogenlərı tək ştammlarla müqayisədə daha tez və tam 

mənimsəyirlər. (Мурыгина и др., 1999; Муратова и др., 2005; Мукашева, 

Шигаева, 2002; Кондрашенко В.М. и др.,2002). Bu səbəbdən də 

mikroorqanizmlər toplusundan hazırlanmış biopreparatlar neftin 

oksidləşməsində daha səmərəlidir. 

Bioloji preparatların daşıyıcılarda immobilizə olunması onun səmərəliliyini 

artırır və təmizləməyə sərf olunan vaxtı azaldır. (Пирог и др., 2003; 

Новоселова, 2008). Bu günə qədər Bakı şəhərinin neft və neft məhsulları ilə 

çirklənmiş torpaqlarının təmizlənməsi üçün biotexnologiyalar hazırlaması 

istiqamətində heç bir tədqiqat aparılmamışdır. Bakı şəhərinin neft və neft 

məhsulları ilə çirklənmiş torpaqlarının təmizlənməsi üçün biopreparat 

hazırlamaq məqsədi ilə bu torpaqların dəqiq mikrobioloji vəziyyətini, 

mikroorqanizmlərin fəaliyyətinin ekoloji faktorlardan asılılığını, torpaq-iqlim 

şəraitini və s. öyrənmək lazımdır. 

Bizim tərəfimizdən Abşeron yarımadası ərazisinin torpaqlarının mikrobioloji 

və bıoloji vəziyyəti öyrənilmişdir (Панахова и др.,2009; 2010). Nəticələr 

göstərir ki, mikroorqanizmlərin ümumi miqdarı və aktivliyi, həmçinin torpaqların 

neft və neft məhsulları ilə çirklənmə dərəcəsi torpaqların götürüldüyü yerdən 

asılıdır. 

Bununla belə Bakı şəhər torpaqlarınının çirklənməsinə səbəb olan neft və 

neft məhsullarını parçalaya bilən müxtəlif mənbələrdən mikroorqanizmlərin 

ayrılması hələ də öyrənilməmiş qalır. Onların arasından daha fəal kulturaların 

seçilməsi və mikrob biopreparatlarının hazırlanmasının əsasnı təşkil edən 

mikroorqanizmlər toplusunun yaradılması həll edilməmiş qalıb. Həmçinin 

mikroorqanizmlər toplusu üçün daşıyıcı- adsorbent seçimi kimi mühüm məsələ 

də öyrənilməmiş qalır, şəhər torpaqlarının neft və neft məhsullarından öz-özünü 

təmizləməsinin intesivliyinə biopreparatların təsirinin model və çöl 

tədqiqatlarında aparılmamışdır. 

Ədəbiyyat: 

1. Борзенков И.А. и др. Консорциум микроорганизмов, используемый 

для очистки почвенных и соллонцеватых экосистем от загрязнений 

нефтепродуктами : патент РФ.№2023683С1.-1994. 

2. Гилязов М.Ю. Агроэкологическая характеристика нарушенных при 

нефтедобыче черноземов и приемы их рекультивации в условиях Закамья 

Татарстана: Автореф. дис. .док. с/х наук. Саратов, 1999. 43с. 

3. Гузев В.С., Левин С.В., Селецкий Г.И. и др. Роль почвенной 

микробиоты в рекультивации нефтезагрязненных почв //Микроорганизмы и 

охрана почв. М.: Изд-во МГУ, 1989.-с.121-150 Дмитриев Е.А. 

Математическая стастика в почвеоведении./М.: МГУ.1995,320. 

4. Киреева Н.А., Водопьянов В.В., Мифтахова A.M. Биологическая 

активность нефтезагрязненных почв. Уфа : Гилем, 2001. - 376 с. 


5. Кондрашенко В.М. и др.Препарат для очистки воды и почвы от 

нефти и енфтепродуктов.//Патент России № 2191753. - 27.10.2002. 

6. Корнеев Н.А. и др.Ведение личного подсобного хозяйства на 

территории, загрязненной радиоактивными веществами. – Обнинск, 1991. 

– 24с. 

7. Мурыгина В.П., Аринбасаров М.У., Калюжный С.В. Очистка водной 

поверхности от нефтяных загрязнений биопрепаратом «Родер» //Экология 

и промышленность России. 1999. - Август. - С. 16-19. 

8. Мукашева Т.Д., Шигаева М.Х. Биодеградация тенгизской нефти 

местными штаммами микроорганизмов // «Биотехнология состояние и 

перспективы развития». Материалы I Межд. Конгресса (14-18 октября 2002 

г., Москва). М., 2002.-С. 475. 

9. Муратова А.Ю., Турковская О.В., Антонюк Л.П., Макаров О.Е., 

Позднякова Л.И., Игнатов В.В. Нефтеокисляющий потенциал 

ассоциативных ризобактерий рода Azospirillum // Микробиология. 2005. - Т. 

74. № 2. - С. 248-254 

10. Новоселова Е.И. Экологические аспекты трансформации 

ферментного пула почв при нефтяном загрязнении и рекультивации //Дисс. 

..д.б.н. Воронеж, 2008. -334с. 

11. Оборин А.А. и др. Нефтезагрязненные биогеоценозы. Пермь, 2008.- 

502с. 

12. Пирог Т.П., Волошина И.Н., Шевчук Т.А. Использование 

иммобилизованных на керамзите клеток нефтеокисляющих 

микроорганизмов для очистки воды от низких концентраций нефти // 

Биотехнология: состояние и перспективы развития. Материалы II Межд. 

Конгресса (10-14 ноября 2003 г., Москва). М.-2003.-Ч. 2.-С. 36. 

13. Панахова А. Ферментативная активность серо-бурой почвы в 

условиях нефтяного загрязнения // Панахова А.А., Исмаилов Н.М. 

Акуальные проблемы охраны природы и рационального 

природопользования // Мат. 1 Межд. Научно-практической конференции, 

Чебоксары, 2010, с.156-159. 

14. Панахова А.А. Regulation principles of destracted silts in oil pipeline 

construction // Сулейманов Б.А. Панахова А.А., Исмаилов Н.М. Журнал 

научных публикаций аспирантов и докторантов. Москва, 2009, Октябрь, 

№10(40).-с.45-49. 

15. Рахимова Э.Р., Гарусов А.В., Зарипова С.К. Биологическая 

активность нефтезагрязненной почвы при засолении // Почвоведение. 

2005. № 4. -С. 481-485. 

16. Самсонова А.С., Апещенкова З.М., Семочкина Н.Ф. Микробный 

препарат «Родобел» для очистки почвы от нефти // «Биотехнология: 

состояние и перспективы развития» Материалы II Межд. Конгресса (10-14 

ноября 2003 г., Москва). М.-2003.-Ч. 2.-С. 40. 

17. Сидоров Д.Г. и др. Микробиологическая деструкция мазута в почве 

при использовании биопрепарата Деворойл //Прикл.биох. и микробиол. 

1998, Т.34, №3.-с.281-286. 

18. Хабиров И.К., Габбасова И.М., Хазиев Ф.Х. Устойчивость почвенных 

процессов. Уфа, 2001. - 326с. 

19. Чугунов В.А. и др. Разработка и испытания жидких препаратов 

«Экойл» на основе нефтеокисляющих бактерий// VI конф. РФ «Новые 

направления биотехнологий»: тез докл. ,Пущино, 1994.-с.56. 

20. Oberbremer A., Muller-Hurtig R. Aerobic stepwise hydrocarbon 

degradation and formation of biosurfactants by an original soil population in a 

stirred reactor Appl. Microbiol, and Biotechnol. 1989. - V. 31. № 5-6. - P. 582- 

586. 


Layihə üzrə 

layihə rəhbəri 

tərəfindən 

hesablanmış 

smeta 

xərclərinin 

açıqlaması 

Layihə üzrə əlavə əmək haqqı xərcləri 

Layihə çərçivəsində vəzifənin adı Aylıq əlavə əmək haqqı 

Rəhbər 200 

İştirakçı 125 





CƏMİ 9480 

Elmi işlər və eksperimentlər üçün xüsusi avadanlıq, cihaz və 

qurğulara sərf olunan xərclər 

N 

Avadanlıq, cihaz və 

qurğuların adları 

Vahidinin 

qiyməti 

(manat) 

Miqdarı 

Cəmi məbləğ 

(manat) 

1 

Analitik tərəzi GF-600 

A&D(japan) 

1800 1 1800 

2 Nəmlikölçən 90 1 90 

3 

pH –metr(cib)( Sper 

Scientific) 

90 1 110 

4 

pH-metr(cib) 

( Sper Scientific) 

110 1 110 

5 pH-metr(portativ) 450 2 900 

6 

pH-metr(cib) 

(HM) 

120 1 120 

7 

Mikroskop MC-1180 

Video (Hinotek) 

Mikroskop XSZ-107CCD 

1035 1 1035 

8 Biological mikroscope 

(Hinotek) 

Mikroskop SME-116m 

390 1 390 

9 Biological mikroscope 

(Hinotek) 

300 1 300 

10 Notbuk 1600 1 1600 

11 Printer 280 1 280 

12 Skaner 360 1 360 

13 Rəqəmsal fotoaparat 230 1 230 

CƏMİ 8622 

Materiallar, alınan nümunələr və komplektləşdirmə məmulatlarına 

sərf olunan xərclər 

N 

Materialların, alınan 

nümunələrin və 

komplektləşdirmə 

məmulatlarının adları 

Vahidinin 

qiyməti 

(manat) 

Miqdarı 

Cəmi 

məbləğ 

(manat) 

1 

Analizləri aparmaq 

üçün lazım olan 

reaktivlər 

1800 1 1800 

CƏMİ 1800 

Ezamiyyətin 

məqsədi 

Ezam olunan 

yer 

Ezamiyyə xərcləri 

Ezam 

olunan 

şəxsləri 

n sayı 

Müddət 

(gün) 

Yol 

xərci 

(man) 

Gündəlik 

xərc 

norması 

(manat) 

Viza 

xərci və 

səfər 

sığor- 

Cəmi 

məbləğ 

(man) 


tası 

Abşeron 

rayonu 

ərazisində çöl 

işlərini 

aparmaq üçün 

nəqliyyət 

vasitəsinin 

icarəsi yerlı 

ezamiyyə xərci 

kimi 

hesablanmışdır 

. 90 gün x 30 

AZN 

CƏMİ 2700

Layihə №03/005

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?