AzərbAycAndA küçə uşAqlArının vəzİyyətİnİn təhlİlİ

AzərbAycAn respublİkAsının 

Aİlə, qAdın və uşAq problemlərİ 

üzrə dövlət komİtəsİ 

“sİqmA” 

İnkişaf və beynəlxalq əməkdaşlıq tədqiqatlar mərkəzi 

AzərbAycAndA küçə uşAqlArının 

vəzİyyətİnİn təhlİlİ 

bakı - 2011

mündərİcAt 

Xülasə ......................................................................................................3 

Minnətdarlıq .............................................................................................6 

Tədqiqat qrupunun heyəti .......................................................................7 

BÖLMƏ 1. 

SORĞU NƏTİCƏLƏRİNİN TƏHLİLİ ............................................................8 

BÖLMƏ 2. 

MÖVCUD QANUNVERİCİLİYİN EKSPERTİZASININ NƏTİCƏLƏRİ ...........18 

BÖLMƏ 3. TÖVSİYƏLƏR ........................................................................24 

BÖLMƏ 4. ƏLAVƏLƏR ............................................................................26 

Əlavə 4.1. 

Tətbiq edilmiş metodologiya və icra mərhələləri ..................................26 

Əlavə 4.2. 

Küçə uşaqları ilə müsahibə üçün sorğu anketi .....................................31 

Əlavə 4.3. 

Ekspertlərlə müsahibə üçün sorğu anketi .............................................38

XülAsə 

Uşaq dövlət və ictimaiyyət tərəfindən daimi 

diqqət və qayğı obyektidir. Gələcək – böyüməkdə 

olan nəslin bu gün hansı şəraitdə yaşamasından 

birbaşa asılıdır. 

Uşaqlar üçün əlverişli şərait yaratmaq, neqativ 

amillərin onlara təsirinə yol verməmək - dövlət 

və ictimaiyyət tərəfindən aparılan profilaktik işlərə 

olan əsas tələblərdir. 

Son illər ərzində Azərbaycan uşaq inkişafı 

sahəsində siyasətin institutlaşdırılmasında uğurlar 

əldə etmişdir. 

MDB məkanında ilk dəfə olaraq, Azərbaycanda 

bu məqsədlə, uşaq inkişafı sahəsində siyasətin 

formalaşmasını və həyata keçirilməsini təmin 

edən xüsusi qurum – Ailə, Qadın və Uşaq 

Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yaradılmışdır. 

Mütərəqqi qanunlar və altqanun aktları 

şəklində güclü hüquqi baza yaradılmışdır. 

Ölkə uşaq inkişafı ilə bağlı bütün Beynəlxalq 

Konvensiyalara qoşulmuşdur. 

90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanda yaranmış 

keçid dövrünün iqtisadi və sosial problemləri 

uşaq baxımsızlığı və küçə uşaqları probleminin 

daha qabarıq şəkildə təzahür etməsinə səbəb 

oldu. 

Baxmayaraq ki, bu hal kütləvi xarakter daşımır, 

ölkə rəhbərliyini ciddi narahat edir və daim 

onun nəzarəti altındadır. 

Küçə uşaqları ilə bağlı yaranmış vəziyyət 

müxtəlif nazirliklər və idarələr, UNİCEF, BMTnin 

digər agentlikləri, beynəlxalq və yerli qeyrihökumət 

təşkilatları tərəfindən daima öyrənilir. 

Lakin uşaq baxımsızlığının aradan qaldırılması 

üzrə effektiv tədbirlərin görülməsi küçə 

uşaqları ilə bağlı vəziyyətin mütəmadi təhlilinin 

aparılmasını tələb edir. 

Bununla əlaqədar, 2010-cu ildə bu vəziyyətin 

yenidən və daha ətraflı öyrənilməsi zərurəti 

Azərbaycanda küçə uşaqlarının vəziyyətinin təhlili 

yaranmışdır. Bu vəzifəni Ailə, Qadın və Uşaq 

Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və BMT-nin 

Uşaq Fondu öz üzərinə götürmüşdür. Komitə 

ilə BMT-nin Uşaq Fondu arasında imzalanmış 

illik Fəaliyyət Planında küçə uşaqları problemi 

ilə bağlı konkret tədbirlər nəzərdən tutulmuşdur. 

Fəaliyyət Planına əsasən, 2010-cu ilin 

oktyabr ayında “SİGMA” İnkişaf və Beynəlxalq 

Əməkdaşlıq Tədqiqatlar Mərkəzi Azərbaycanda 

küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətə dair tədqiqat 

aparmışdır. 

Tədqiqatın məqsədi Azərbaycanda küçə 

uşaqları ilə bağlı hazırkı vəziyyətin təhlili, 

o cümlədən aşağıda sadalanan aspektlərin 

öyrənilməsidir: 

– küçə uşaqlarının yaş, cins və fəaliyyət tiplərinə 

görə dərəcələrə ayrılmış tərkibi; 

– küçə uşaqları üçün təhlükə səviyyəsi; 

– küçə uşaqlarının əmək şəraiti; 

– küçə uşaqlarının gün rejimi; 

– küçə uşaqlarının sağlamlıq vəziyyəti; 

– küçə uşaqlarının təhsil, tibbi və digər sosial 

xidmətlərə çıxışı; 

– küçə uşaqlarının gələcəyə baxışları. 

Tədqiqat aşağıdakı əsas məqamları üzə 

çıxardı: 

– Azərbaycanda küçə uşaqlarının 90%-dən çoxu 

Bakıda cəmləşib. Bu, ölkənin digər bölgələri 

ilə müqayisədə burada daha çox inkişaf etmiş 

iqtisadiyyat və infrastrukturun olması ilə bağlıdır. 

Bu səbəbdən, Bakıda və başqa şəhərlərdə 

küçə uşaqları asanlıqla qeyri-formal sektorda 

iş, və nəticə etibarilə yaşamaq üçün vasitələr 

tapırlar. 

– Bundan əlavə, təqribən 3 milyon əhaliyə malik 

meqapolis onların gizlənməsini, yəni məcburi 

3

4 


qeydiyyatdan və xüsusi müəssisələrdə 

tərbiyədən yayınmasını təmin edir. 

– Küçə uşaqlarının əksəriyyəti Bakıya Azərbaycanın 

bölgələrindən, cüzi hissəsi isə başqa 

ölkələrdən gəlib. Küçə uşaqları arasında məcburi 

köçkün ailələrindən olanlar da az deyil. 

– Küçə uşaqlarının az bir hissəsi kənd ərazilərinin 

payına düşür. 

– Küçə uşaqları yaşamaq üçün müxtəlif 

mənbələrdən istifadə edirlər. 

Onlar yalnız qeyri-formal sektorda 

məşğuldurlar və əsasən aşağıdakı fəaliyyət 

növlərindən gəlir əldə edirlər: 

a. dilənçilik; 

b. avtomobil şüşələrinin yuyulması; 

c. nəqliyyatda iş (yükvuranlar, qatar və avtobuslarda 

kiçik ticarət); 

d. bazarlarda iş (yükvuranlar, içki və qida 

məhsullarının satışı); 

e. iaşə obyektlərində, mağazalarda, məişət 

xidməti məntəqələrində iş (ofisiantlar, 

süpürgəçilər, həyətyanı təsərrüfatda çalışanlar; 

qab, xalça, avtomobillərin yuyulması 

və s.); 

f. boş butulkaların və metal tullantılarının yığılması 

və təhvili; 

g. küçə ticarəti (siqaretlər, içkilər, meyvətərəvəz). 

– Küçə uşaqları, əsas etibarilə, çox vaхt işsiz olan 

valideynlərinə kömək etmək üçün işləyirlər. 

Lakin bu uşaqların böyüklər tərəfindən istismar 

olunması və qazandıqları pulları onlara 

verməsi halları da az deyildir. 

– Küçə uşaqları qeyri-formal əmək bazarında 

əməyi ən az ödənilən işçilərdir. 

– Küçə uşaqları pis şəraitdə çalışırlar. Onların 

iş günü rəsmi əmək standartları ilə müəyyən 

olunmuş rəsmi iş günündən daha uzundur. 

Keyfiyyətsiz qidalanma və daimi yuxusuzluqla 

müşayiət olunaraq, bu, uşaqların tez-tez 

xəstələnmələri və fiziki cəhətdən zəif inkişaf 

etmələrinin başlıca səbəbinə çevrilir. 

– Uşaqları küçələrə düşməyə vadar edən əsas 

səbəblər bunlardır: 

a) ailənin olmaması (müxtəlif səbəblərdən hər 

iki bioloji valideynlərindən məhrum olublar və 

bu səbəbdən digər qohumlarının/insanların 

nəzarəti altında, internat məktəblərində və 

uşaq evlərində yaşayırlar); 

b) uğursuz ailələr (valideynlərdən biri və ya hər 

ikisi/digər ailə üzvləri zərərli vərdişlərə malikdir: 

alkoqolizm, narkomaniya, cinayət keçmişi 

və s.); 

c) natamam ailələr (müxtəlif səbəblərdən ana, 

yaxud ata yoxdur); 

d) ailənin maddi vəziyyətinin aşağı olması; 

– Həmçinin tək valideynin (boşanmış, dul qadın/kişi, 

tək valideyn) olduğu ailələrdə evsizlik 

problemi daha kəskin şəkildə durur. Yalnız bir 

valideynin uşaqları tərbiyə etdiyi ailə yüksək 

risk qrupuna daxildir. Əsas etibarilə, bunlar tək 

analı ailələrdir (ən həssas qrup). Ailələrdə laqeydlik 

uşaqları nəinki küçəyə, həm də cinayət 

aləminə təhrik edən yollardan biridir. 

– Aztəminatlı ailələrlə yanaşı, valideynlərin 

“cəmiyyətə qarşı davranışı” ilə fərqlənən sosial 

cəhətdən uğursuz ailələr mövcuddur: alkoqolizm, 

narkomaniya, uşaqlara və digər ailə 

üzvlərinə münasibətdə evdə zorakılıq halları. 

– Küçə uşaqlarının daimi yaşayış yerləri yoxdur; 

onlar daim bir yerdən başqa yerə köçürlər. 

Onlar təsadüfi yerlərdə - dəmiryolu, metropoliten 

və avtobus stansiyalarında, parklarda, 

yaşayış üçün yararsız, baxımsız qalmış 

tikililərdə (məsələn, fəaliyyət göstərməyən zavod 

və fabriklərin binalarında, mal pəyələrində, 

zirzəmilərdə, çardaqlarda və s.) gecələyirlər. 

– Küçə uşaqları homogen qrupdur. Lakin 

evsizliyə qədər onlardan hər birinin öz keçmiş 

həyatı olmuşdur. İndi isə küçə uşaqları 

kimi onları oxşar fəaliyyət tipləri və yaşama 

üsulları birləşdirir. 

– Əksər küçə uşaqlarının doğum haqqında 

şəhadətnamələri yoxdur. Hətta onların 

əksəriyyəti belə bir sənədin olmasından 

xəbərsizdir. 

– Küçə həyatı yaşayan uşaqların az bir hissəsi 

arabir məktəbə gedir. Onların əksəriyyətinin 

məktəb təcrübəsi olub, lakin təhsillərini yarımçıq 

qoymuşlar. 

– Küçə uşaqlarının tibb xidmətlərinə və sosial 

təminata çıxışları məhduddur. Onlar tez-tez

və ağır xəstələnirlər, lakin tibb müəssisələrinə 

müraciət etmir və özünümüalicə ilə məşğul olurlar. 

İnternat məktəblərində və uşaq evlərində 

təhsilini bitirən uşaqlar tez-tez sosial yardımdan 

kənarda qalırlar. 

– Uşaqların küçəyə düşmə riskini artıran digər 

bir səbəb uşaqların asudə vaxtının səmərəli 

təşkilində yaranmış problemlərdir. 

– Küçə uşaqları döyülmək və ya seksual zorakılıq 

daxil olmaqla daim təhlükəyə məruz qalırlar. 

– Küçə uşaqları normal məişət şəraitində, ailələrdə 

yaşamaq, yaxşı təhsilə və gəlir gətirən ixtisasa 

yiyələnmək, iqtisadiyyatın formal sektorunda 

işləmək və qanuni gəlir əldə etmək istəyirlər. 

Lakin əksəriyyəti gələcəkdə normal həyat qura 

biləcəklərinə az inanır. 

– Son illər ərzində Azərbaycanda adekvat 

siyasətin formalaşması və həyata keçirilməsi, 

və uşaq inkişafının institutlaşdırılması üzrə 

çox işlər görülüb. Ölkədə bu sahədə bütün 

Beynəlxalq Konvensiyalara və normalara uyğun 

gələn - uşaq inkişafının tənzimlənməsi və 

uşaq hüquqlarının müdafiəsi üzrə lazımi qa- 


nunlar qəbul edilib və möhkəm normativ-hüquqi 

baza yaradılıb. Lakin qanunların effektivliyinin 

artırılması, təsirli mexanizmlərin yaradılması və 

həyata keçirilməsi üçün əlavə normativ aktların 

qəbulu tələb olunur. 

– Küçə uşaqlarının sayı barədə etibarlı statistika 

yoxdur. Küçə uşaqları ilə bağlı, xüsusən onların 

sayını, cinsini və yaş üzrə bölgüsünü, təhsil 

səviyyəsini və s. əks etdirən bütün uçot növləri 

natamam və ya dolayı xarakter daşıyır. 

Küçə uşaqlarının dəqiq statistik 

məlumatının olmaması ekspertlərin müxtəlif 

qiymətləndirmələrinə əsaslanan təhlilə müraciəti 

zəruri edir. Bu isə qiymətləndirmə üsulları arasındakı 

fərqdən irəli gəlir. Lakin buna baxmayaraq, 

ekspert qiymətləndirmələri dolayı qarşılıqlı 

əlaqələrə, faydalara və ehtimallara əsaslanan 

nəticələrə gəlməyə və düzgün parametrləri təyin 

etməyə imkan verir. Mövcud vəziyyət üçün bu ən 

effektiv təhlil metodudur və bu tədqiqatda geniş 

tətbiq olunmuşdur. 

5

6 


mİnnətdArlıq 

“SİQMA” İnkişaf və Beynəlxalq Əməkdaşlıq Tədqiqatlar Mərkəzi 

bu Layihənin keçirilməsində göstərdiyi dəstəyə görə Azərbaycan Respublikasının 

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinə 

və BMT-nin Uşaq Fonduna, rayon/şəhər İcra hakimiyyəti orqanlarına, 

eləcə də layihədə yaxından iştirak edən ekspert və mütəxəssislərə öz 

dərin minnətdarlığını bildirir.

tədqİqAt qrupunun heyətİ 


Layihənin ələqəndəricisi, “SİQMA” İnkişaf və 

Beynəlxalq Əməkdaşlıq Tədqiqatlar Mərkəzinin baş direktoru 

rasim ramazanov 

Ekspert-sosioloq, 

elnur Abbaszadə 

Ekspert-hüquqşünas 

nazir quliyev 

Sahə işləri üzrə meneceri 

ceyran nəsibova 

Sahə işləri və ilkin məlumat bazasının yaradılmasına 

31 nəfər əməkdaş cəlb olunmuşdur 

7

8 


bölmə 1. 

sorĞu nətİcələrİnİn təhlİlİ 

Tədqiqat zamanı müsahibədə iştirak edən 

respondentlərin 84.5%-ni oğlanlar, 15.5%-ni qızlar 

təşkil etmişdir. 

Respondentlərin böyük əksəriyyətini Bakı 

şəhərindən olan küçə uşaqları təşkil etmişdir. 

(Cədvəl 1) 

Tədqiqata cəlb edilmiş küçə uşaqlarının orta 

yaşı 14.4 yaş olmuşdur. 

7 yaşadək respondentlər arasında 0.8%ni 

oğlanlar 1.5%-ni qızlar, 7-10 yaşında olan 

respondentlər arasında 6.2%-ni oğlanlar, 17.6%ni 

qızlar, 11-16 yaşında olan respondentlərin 

67%-ni oğlanlar, 60.3%-ni qızlar və 16 yaşdan 

artıq respondentlər arasında 25.9%-ni oğlanlar 

və 20.6%-ni qızlar təşkil etmişdir. (Diaqram 1) 

Diaqram 1 

Respondentlərin 85.6%-ni yerli ailələrdən 

olan uşaqlar, 3%-ni məcburi köçkün ailələrdən 

olan uşaqlar, 11.4%-ni digər ölkələrdən gəlmiş 

və Azərbaycanda məskunlaşmış ailələrdən olan 

uşaqlar təşkil etmişdir. Məcburi köçkün ailələr 

Azərbaycan Respublikasının Ermənistan silahlı 

qüvvələri tərəfindən işğal olmuş ərazilərdən 

gəlmişdir. Digər ölkələrdən gəlmiş 50 ailənin 54%ni 

Rusiyadan, 18%-ni İrandan, 6%-ni Türkiyədən 

və 22%-ni digər ölkələrdən gəlmiş ailələrdən olan 

respondentlər təşkil etmişdir. (Diaqram 2) 

Şəhər/Rayon Sayı Faiz 

Bakı 403 92.0 

Lənkəran 10 2.3 

Xaçmaz 5 1.1 

Sumqayıt 5 1.1 

Gəncə 2 0.5 

Yevlax 10 2.3 

Şırvan 3 0.7 

Cəmi 438 100 

məcburi köçkün 3.0 

digər 11.4 

yerli ailə 85.6 

Cədvəl 1 

Diaqram 2

Respondentlərin 33.6%-ni tam ailədən, 50.9%ni 

natamam ailədən, 10%-ni valideynsiz ailədən, 

4.8%-ni tənha (heç kimi olmayan) ailələrdən olan 

uşaqlar olmuşlar. (Diaqram 3) 

Yerli icra hakimiyyəti orqanının nümayəndəsi: 

küçə uşaqları problemi əsasən ailələr ilə bağlıdır. 

Valideyn öz üzərinə düşən funksiyanı tam yerinə 

yetirmədiyi təqdirdə uşaqlar üzərində nəzarəti itirir 

və bu da onların məktəbdən yayınmasına, nəzarətsiz 

həyat tərzi keçirməsinə səbəb olur. 

Tədqiqat çərçivəsində ekspertlərlə aparılmış 

müsahibələrin nəticələri göstərmişdir ki, 

ekspertlərin mütləq əksəriyyəti küçə uşaqları 

probleminin bilavasitə ailələr ilə bağlı olduğunu 

bildirmişlər. Belə ki, natamam ailələr, ailələrdə 

uşaqların təlim-tərbiyəsinə nəzarətin azlığı, 

ailələrin maddi vəziyyətinin çətin olması ailədə 

olan uşaqları erkən yaşlarından təhsildən uzaqlaşıb 

işləməyə məcbur edir. 

Sorğu nəticəsində məlum olmuşdur ki, küçə 

uşaqlarının olduqları ailələrin başçıları aşağıdakı 

peşələrə malikdirlər: 

Fəhlə - 23.6% 

dilənçi - 21.9% 

Xadimə - 18.2% 

Xırda ticarətçi - 12.2% 

Tədqiqat nəticəsində məlum olmuşdur ki, 

respondentlərin ailələrinin orta aylıq gəliri 181 

manat təşkil etmişdir ki, bu vəsaitin də böyük 

əksəriyyəti müvəqqəti işlərdən gələn vəsaitlərdən 

formalaşır. 

Respondentlər ailə başçılarının 74.8%-nin 

orta təhsilli, 21.4%-nin təhsilsiz, 2.7%-nin orta 

ixtisas təhsilli və yalnız 1.1%-nin ali təhsilli olduqlarını 

göstərmişlər. (Diaqram 4) 


Təhsil yoxdur 21.4% 

Ali təhsil 1.1% 

Orta ixtisas təhsil 2.7% 

Orta təhsil 74.8% 

Diaqram 3 

Diaqram 4 

9

10 


Respondentlərin 38.4%-i ayrıca şəxsi evə və 

ya mənzilə malik olsa da, digər respondentlərin 

9.1%-i yataqxanada, 37.4%-i kirayə mənzildə, 

2.7%-i digər məqsədli sosial obyektlərdə, 5.9%i 

sahibsiz tikintilərdə, 3.8%-i qohum evlərində 

məskunlaşmışlar. (Diaqram 5) 

Respondentlərin 90.3%-i qrup şəklində 9.7%-i 

tək yaşadıqlarını bildirmişlər. 

Respondentlərin 43.6%-i ailələri ilə birlikdə, 

56.4%-i ailələrindən ayrı yaşadıqlarını bildirmişlər. 

Ailələrindən ayrı yaşayan respondentlər ayrı yaşamaqlarını 

aşağıda göstərilən səbəblərlə izah 

etmişlər: 

1. maddi imkansızlıq 

2. ailələrinin onları qovması 

3. ailədə olan münaqişə 

4. sərbəst yaşamaq həvəsi 

5. valideynlərin olmaması 

Respondentlərin 37.7%-i 3 ildən az, 48.9%-i 

3-5 il müddətində və 13.5%-i 5-ildən çox 

mütəmadi olaraq küçədə olduqlarını bildirmişlər. 

(Diaqram 6) 

Respondentlərin 29 nəfəri (6.8%-i) öz sağlamlıq 

statuslarını əla, 270 nəfəri (61.8%-i) yaxşı, 

108 nəfəri (24.9%-i) pis, 27 nəfəri (6.2%-i) çox 

pis kimi qiymətləndirmişlər. (Cədvəl 2) 

Respondentlərin 164 nəfəri hazırda malik olduqları 

xəstəlikləri göstərmişlər: 

3 ildən az - 37.7% 

5 ildən çox - 13.5% 

Sağlamlıq statusu (%) 

əla yaxşı pis çox pis 

oğlanlar 6.7 63.9 23.2 6.2 

Qızlar 8.8 50.0 33.8 7.4 

bütün respondentlər 6.8 61.8 24.9 6.5 

Xəstəliklər Say % 

Dəri xəstəlikləri, allergiya 1 0.6 

Astma və bronxitlər 16 9.8 

Ürək, qan təzyiqi və ya qan dövranı ilə bağlı problemlər 39 23.8 

Mədə, qara ciyər həzm sistemi ilə bağlı problemlər 30 18.3 

Böyrəklə bağlı xəstəliklər 53 32.3 

Epilepsiya (qıc olmalar) 2 1.2 

Digər psixi, sinir və ya əhval-ruhiyə pozuntuları 2 1.2 

Qollar, ayaqlar, pəncə, kürək və ya boyun ilə bağlı problemlər 10 6.1 

Zöhrəvi xəstəliklər 11 6.7 

Cəmi 164 100.0 

Diaqram 5 

Diaqram 6 

3-5 il - 48.9% 

Cədvəl 2 

Cədvəl 3

Respondentlərin 95.7%-i hər hansı bir müalicə 

almadığını bildirmişdir. Yuxarıda təqdim edilmiş 

şəkildən göründüyü kimi öz sağlamlıq statuslarını 

kafi və qeyri-qənaətbəxş qiymətləndirən 

respondentlər belə son dövrlərdə öz xəstəlikləri 

ilə bağlı heç bir müalicə almadığını bildirmişlər. 

Əminə (ad şərtidir) dilənçilik, cinsi xidmət 

və oğurluqla məşğul olur. Hal-hazırda onun 

sağlamlığında çox ciddi problemləri yaranıb. Əminə 

həm cinsi yolla keçən triper (süzənək) xəstəliyinin 

daşıyıcısıdır, eyni zamanda onun ciyərlərində kifayət 

qədər ciddi ağrıları var. Əminə eyni zamanda siqaret 

çəkir və pivə içir. Onun ən böyük arzusu müğənni 

olmaqdı. 

Respondentlərin 80.5%-i hər hansı bir zərərli 

vərdişlərə malik olduqlarını bildirmişlər. 

Zərərli vərdişləri olduğunu bildirən 

respondentlərin 72.2%-i siqaret çəkdiyini, 21%-i 

toksik maddələrdən istifadə etdiklərini və 6.8%-i 

spirtli içki içdiyini bildirmişlər. (Diqram 7) 

Oğlan respondentlərin 72.9%-i siqaret 

çəkdiklərini, 20.8%-i toksik maddə istifadə 

ediklərini, 6.3%-i spirtli içki içdiklərini bildirmişlər. 

Qız respondentlər arasında bu rəqəmlər müvafiq 

olaraq 66.7%, 22.2% və 11.1% təşkil etmişdir. 

(Cədvəl 4) 

Respondentlərin 58.7%-i gündə iki dəfə, 

41.3%-i gündə 3 dəfə qidalandıqlarını 

göstərmişlər. 

Respondentlər gün ərzində qəbul etdikləri qidanın 

tərkibi haqqında suallara verdikləri cavabların 

təhlili zamanı onların mütəmadi olaraq ət 

məhsullarından istifadə etdikləri məlum olur. Yalnız 

daha az yaşlıların xüsusən şam yeməklərində 

tez-hazırlanan (fast food) qəlyanaltılardan istifadə 

etməsi narahatedici hal kimi qiymətləndirilə 

bilər. 


toksik maddə istifadəçisi - 21.0% 

spirtli içki içirəm - 6.8% 

siqaret çəkir - 72.2% 

Zərərli vərdişlər oğlan Qız 

Diaqram 7 

Cədvəl 4 

siqaret çəkir 291 72.9% 36 66.7% 

toksik maddə istifadəçisi 83 20.8% 12 22.2% 

spirtli içki içir 25 6.3% 6 11.1% 

Cəmi 399 100.0% 54 100.0% 

11

12 


Respondentlərin 24.2%-i evdə, 74%-i küçədə 

(açıq havada) və 1.8%-i yeməkxanada gündəlik 

yeməklərini yediklərini göstərmişlər. (Diqram 8) 

Respondentlərin 41.3%-i evdə, 55.7%-i küçədə 

və 3.0%-i digər yerlərdə (sahibsiz tikililərdə) 

gecələdiklərini göstərmişlər. (Diqram 9) 

Respondentlərin 175 nəfəri 40%-i heç bir 

təhsil almadıqlarını bildirmişlər. 

Respondentlərin 40%-i təhsilsiz, 30.6%-i ibtidai, 

26.5%-i natamam orta və 3%-i tam orta 

səviyyələrinə malik olmuşlar. (Diqram 12) 

Yerli icra hakimiyyəti orqanının nümayəndəsi: 

Ümumiyyətlə, küçə uşaqlarının təhsil və səhiyyə 

xidmətlərinə çıxışları çox aşağı səviyyədədir. Üstəlik 

valideyn nəzarəti olmadığı halda onlar sağalmaz 

xəstəliklərə tutulur və bu da onların gələcəkdə 

normal, sağlam vətəndaş kimi yetişməsinə maneələr 

yaradır. 

Tədqiqat nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, 

respondentlərin 19.4%-i nə yazmaq, nə oxumaq, 

nə də hesab biliklərinə malikdirlər. 

Diaqram 11 

Müəyyən edilmişdir ki, bu göstərici qızlar arasında 

41.2%, oğlanlar arasında 15.4% təşkil edir. 

Məktəb yaşda olan respondentlərin 88.8%-i 

məktəbə getmədiklərini, 4.8%-i məktəbə getdiklərini, 

3.4%-i hərdən məktəbə getdiklərini bildirmişlər. 

Respondentlərdən 14 nəfəri artıq məktəbin natamam 

və tam orta səviyyələrini bitirdiyi üçün 

məktəbə getmədiklərini bildirmişlər. 

evdə - 24.2% 

evdə - 41.3% 

yeməkxanada - 1.8% 

kücədə (açıq havada) - 74.0% 

digər- 3.0% 

kücədə (açıq havada) - 55.7% 

Diaqram 8 

Diaqram 9 

Diaqram 10

Məktəbə gedən respondentlər gün ərzində 

orta hesabla 3.3 saat məktəbdə olduqlarını 

bildirmişlər. 

Tədqiqatda iştirak etmiş ekspertlərin fikrincə 

uşaqların təhsildən yayınması küçə uşaqları 

probleminin yarandığı haqqında ilk ciddi siqnal 

ola bilər. 

Məktəb yaşında olan və məktəbə getməyən 

respondentlər məktəbə getmədiklərinin səbəbləri 

kimi diaqram 13-də əks etdirilmiş səbəbləri 

göstərmişlər. Belə ki, onların 41%-i əsas səbəb 

kimi maddi imkansızlığı, 16.7%-i şəxsi istəklərinin 

olmamasını, 15%-i valideynlərinin məktəbə 

getmələrinə mane olduğunu, 8.5%-i müvafiq 

sənədlərinin olmamasını göstərmişlər. 

Aytacın (ad şərtidir) 8 yaşı olarkən atası vəfat edib. 

Bundan sonra onun anası övladları ilə birgə şəhərə 

gəlib. 11 yaşında şəhərə gələn Aytac yalnız evdə 

oturub, anasına ev işlərində kömək edib. Atasının 

vəfatından sonra o, yalnız 1 il məktəbə gedib və 

sonra paltar almaq üçün pulun olmadığına görə 

anası onu məktəbdən çıxardıb. 

Respondentlərin 16.4%-i küçələrdə özlərini 

tam təhlükəsiz, 25.8%-i qismən təhlükəsiz, 

49.5%-i təhlükəli və 8.2%-i çox təhlükəli hesab 

etdikləri bildirmişlər. 

Nəticələr oğlan respondentlərə nisbətən qız 

respondentlərin küçələrdə özlərini daha təhlükəli 

hiss etdiklərini göstərməkdədir. Belə ki, əgər oğlan 

respondentlərin yalnız 4.9%-i özlərini küçələrdə 

tam təhlükəli hiss edirsə, qız respondentləri üçün 

bu rəqəm 26.5% təşkil edir. 

Respondentlərin 68.7%-i küçədə olduqları 

müddətdə təhlükə ilə qarşılaşdıqlarını 



təhsilsiz - 40.0% ibtidai - 30.6% 

tam orta - 3.0% 

Respondentin cinsi 

oğlan ‑qız 

natama orta - 26.5% 

Diaqram 12 

Diaqram 13 

Cədvəl 5 

Bütün 

respondentlər 

say % say % say % 

Tam təhlükəsiz 64 17.3 8 11.8 72 16.4 

Qismən təhlükəsiz 99 26.8 14 20.6 113 25.8 

Təhlükəli 189 51.1 28 41.2 217 49.5 

Çox təhlükəli 18 4.9 18 26.5 36 8.2 

13

14 


Respondentlərin 65.4%-i əsas təhlükə mənbəyi 

kimi digər küçə uşaqların, 28.9%-i polisləri və 

5.7%-i digər adamları görüdüklərini bildirmişlər. 

(Diaqram 14) 

Sualı cavablandıran respondentlərin 11 nəfəri 

cinsi zorakılığa məruz qaldıqlarını söyləmişlər. 

Respondentlərin 32.6%-i özlərinin də 

digərlərinə qarşı təcavüzkar xarakterli hərəkət 

etdiklərini bildirmişlər. (Diaqram 15) 

Raminin (ad şərtidir) dediyinə görə, küçədə özünü 

çox vaxt təhlükəli hiss edir, çünki diləndikləri zaman 

polislər onları qoymur rahat işləməyə, hətta onun 

özünü belə bölməyə apardıqlarını söyləyir. Adi 

camaatın belə onlara qarşı sərt olduqlarını söyləyir. 

Özünü sakit uşaq kimi qələmə verən respondent 

heç kimlə işi olmadığını, heç kimə təcavüz 

etmədiyini söylədi. Hər hansı problemi olduğunda 

əsasən anasına, sonra xalasına müraciət edir. 

Digərlərinə qarşı təcavüzkar xarakterli hərəkət 

etdiklərini bildirən respondentlərin 91.2%-i bu 

hərəkətləri özlərini müdafiə uçun etdiklərini vurğulamışlar. 

Respondentlərin 44 nəfəri (10%) heç bir 

problemlə üzləşmədiklərini bildirmişlər. Problemlə 

üzləşəndə respondentlərin 20 nəfəri hüquqmühafizə 

orqanlarına, 82 nəfəri qohumlara, 143 

nəfəri dostlarına müraciət etdiklərini bildirmişlər. 

Respondentlərin 149 nəfəri problemləri özlərinin 

həll etdiklərini göstərmişlər. (Diaqram 16) 

Aidiyyəti üzrə müraciət etməyən respondentlər 

bu halı aşağıdakı səbəblərlə izah etmişlər: 

1. hara müraciət edəcəyimi bilmirəm; 

2. heç kimə ümidim yoxdur; 

3. müraciət etməyə qorxuram. 

polislər- 28.9% 

bəli - 32.6% 

digər adamlar - 5.7% 

cavabdan imtina - 2.3% 

digər küçə uşaqları - 65.4% 

xeyr - 65.1% 

Diaqram 14 

Diaqram 15 

Diaqram 16

Respondentlərin bir qismi eyni zamanda bir 

neçə fəaliyyət növü ilə məşğul olurlar. Amma böyük 

əksəriyyətinin əsas fəaliyyət növü dilənməkdir. 

(Diaqram 17) 

Respondentlər orta hesabla gün ərzində 8.2 

saat işlədiklərini bildirmişlər. 

Respondentlərin 50% maddi imkansızlıq 

səbəbindən işləməyə məcbur olduqlarını, 24.4%-i 

ailələlərinin onları məcbur etdiklərini göstərmişlər. 

(Diaqram 18) 

Tədqiqatda iştirak edən respondentlər gün 

ərzində orta hesabla 8.13 manat gəlir əldə 

etdiklərini və orta hesabla 5.3 manat xərcləri olduğunu 


Tədqiqata cəlb edilmiş ekspertlərin fikrincə 

əhalinin böyük hissəsinin uşaq əməyindən 

istifadənin qanunla qadağan olunduğu haqqında 

kifayət qədər bilgilərə malik deyillər. Bunun 

da nəticəsində bir çox yerlərdə ucuz olması 

səbəbindən uşaq əməyindən geniş istifadə olunur 

və erkən məşğulluq uşaqların fizioloji və psixoloji 

sağlamlığına ciddi şəkildə mənfi təsir göstərir. 

Polis inspektoru: Uşaq əməyindən istifadə edənlər 

məncə bunun qanunla qadağan olunduğu haqqında 

məlumatı olmayanlardır. Bir də uşaq əməyi ucuz 

olduğu üçün sahibkarlar üçün daha əlverişlidir. 

Respondentlərin 420 nəfəri qazandıqları 

pulları yeməyə, 57 nəfəri paltara, 293 nəfəri 

siqaretə, 68 nəfəri toksik maddələrin alınmasına 

xərclədiklərini bildirmişlər. (Diaqram 19) 

Respondentlərin 62.1%-i əldə etdikləri pulların 

bir qismini və ya tam hissəsini digər 

şəxslərə vermək məcburiyyətində olduqlarını 

göstərmişlər. 


heç kim - 25.6% 

ailəm - 24.4% 

maddi imkənsızlıq - 50.0% 

Diaqram 17 

Diaqram 18 

Diaqram 19 

15

16 


Öz qazandıqlarının bir hissəsini və ya tam 

hissəsini digər şəxslərə vermək məcburiyyətində 

olan şəxslərin 66.3%-i bu hissəni ailə üzvlərinə, 

28.1%-i dostlarına, 1.6%-i digər şəxslərə (adlarını 

qeyd etmək istəmədikləri) və 3.9%-i polislərə 

verdiklərini söyləmişlər. (Diaqram 20) 

Öz qazandıqlarının bir hissəsini və ya tam 

hissəsini digər şəxslərə vermək məcburiyyətində 

olan uşaqların 9%-i bu hissəni məcburi olaraq 

verdiklərini bildirmişlər. 

Respondentlərin 80%-i hazırkından digər yaşayış 

tərzini seçmək istəkləri olduğunu bildirmişlər. 

Maraqlıdır ki, respondentlərin 13%-i bu sualı cavablandırmaqda 

çətinlik çəkmişlər. 

Respondentlər gələcəkdə özlərini necə 

gördükləri haqqında suala aşağıdakı cavabları 

vermişlər: 

1. hazırkı vəziyyətdə olduğu kimi; 

2. Gələcəyə ümid yoxdur; 

3. ticarətçi kimi 

4. yüksək gəlirli iş adamı kimi; 

5. sürücü kimi və s. 

Respondentlərin 22%-i bu suala cavab verə 

bilmədiklərini qeyd etmişlər. 

Respondentlərin 89.5%-i (392 nəfər) ailədə 

yaşamağı küçədə yaşamaqdan daha üstün tutduqlarını 

bildirmişlər. Respondentlərin 3.4%-i (15 

nəfəri) tək yaşamağa üstünlük verdiklərini və 

2.3%-i (10 nəfəri) ailədə yaşamağa pis baxdıqlarını 

qeyd etmişlər. (Diaqram 21) 

Rəyi soruşulan respondentlərin 90%-i hərhansı 

bir arzusu olduğunu bildirmişdir. Bu arzuları 

əsasən aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq mümkündür: 

1. yaşamaq üçün kifayət qədər pul; 

2. məktəbə getmək; 

3. Ailədə yaşamaq və s. 

Respondentlərin yalnız 58%-i bu arzularının 

həyata keçməsinə inandıqlarını bildirmişlər. 

digər şəxslərə - 1.6% 

bilmirəm - 4.8% 

dostlarima - 28.1% 

polislərə - 3.9% 

ailə üzvlərimə - 66.3% 

pis - 2.3% 

tək yaşamaq 

daha yaxşıdır - 3.4% 

yaxşı - 89.5% 

Diaqram 20 

Diaqram 21


Samir (ad şərtidir): Atam həm dülgərlik edir, həmdə fəhləlik. Ona görə də ona kömək etməyi özümə borc 

bilirəm. Mənim işləməyim dərsimə mane olur. Beynimin yorğunluğu çıxandan sonra işləyirəm, sonra gedirəm 

hazırlığa. Təmiz başla dərslərimə hazırlaşıram. Əvvəllər ailəmdə heç kəs bilmirdi mənim işlədiyimi. Sonra atam 

gördü təsadüfən. Vəziyyətimiz yaxşı olmadığı üçün atam hazırlığıma pul çatdırmır. Mən də akademiyaya daxil 

olmaq istəyirəm. Bunun üçün işləyirəm. Bəyəm bu pisdir ki? Mən özümü küçə uşağı adlandırmazdım. Mənim 

ailəm də var, qalmağa yerim, evimiz də var. Bu gün əziyyət çəkirəmsə, inanıram ki, instituta qəbul olacam və 

əziyyətlərim bitəcək. Mən gələcəyimi parlaq görürəm. 

Tədqiqatda iştirak edən ekspertlərin fikrincə 

küçə uşaqları probleminin həllində cəmiyyətin 

bütün səviyyələrinin iştirakı və məsuliyyəti vardır. 

Lakin bu problemin müəyyən aspektləri məhz 

konkret dövlət strukturlarının məsuliyyətindədir. 

Belə ki, uşaqların ailələrdən ayrı yaşaması, 

təhsildən yayınması problemin ilk mərhələsidir 

və bu mərhələdə yerli icra hakimiyyəti orqanları, 

məktəblərin müdaxiləsi vacibdir. 

Yerli icra hakimiyyəti orqanın nümayəndəsi: 

küçədə uşaqların təhlükəsizliyinin təminatında 

hüquq-mühafizə orqanları, ictimai təşkilatlar əsas 

rol oynamalıdırlar. Yerli icra hakimiyyəti orqanları 

onların təhsil və səhiyyə xidmətlərinə çıxışlarının 

təmin olunmasına xidmət etməlidirlər və uşaq 

əməyindən istifadənin qarşısının alınmasına dair 

ciddi təbliğat aparmalıdırlar. 

Uşaqların küçələrdə istismar olunması, 

əməyə cəlb olunmasının yolverilməzliyi haqqında 

məlumatlılıq səviyyəsinin artırılması 

sahəsində aidiyyəti dövlət orqanlarının və yerli 

qeyri-hökumət təşkilatlarının qarşılıqlı fəaliyyəti 

daha da gücləndirilməlidir. 

Artıq küçələrdə yaşayan uşaqların yenidən 

ailələrə qaytarılması və ya reabilitasiyası yerli 

polis strukturlarının, ictimai təşkilatların, yerli icra 

hakimiyyəti orqanlarının və bələdiyyələrin ciddi 

müdaxiləsi ilə həyata keçirilməlidir. 

17

18 


bölmə 2. mövcud qAnunverİcİlİyİn 

ekspertİzAsının nətİcələrİ 

Küçə uşaqları-18 yaşına qədər olan, ailəsinin 

olub-olmamasından asılı olmayaraq həyatının 

əsas hissəsini “küçədə yaşayan” və küçə 

həyatının onların həyat tərzinə birbaşa təsiri 

olan uşaqlara aid edilir. 

Azərbaycanda da küçə uşaqları mövcuddur və 

bu uşaqların sayı ilə bağlı dəqiq statistik məlumat 

mövcud deyildir. Dövlət Statistika Kömitəsinin 

apardığı statistik müayinə Bakı şəhərində olan 

208 uşağı əhatə etmişdir. Bir çox hallarda rəsmi 

məlumatlar bu rəqəmə əsaslanır. 1 

Müxtəlif mənbələrə əsasən Azərbaycanda 

küçə uşaqlarının sayı 2000-ə yaxındır. 

Aparılan araşdırmalar göstərir ki, uşaqların 

küçələrdə yaşamasının qarşısının alınmasında 

yaranan problemlər aşağıdakılardır: 

1. Valideynlərin məsuliyyətsizliyi; 

2. İcma Əsaslı Reabilitasiya Mərkəzlərinin olmaması; 

3. Sosial işçilərin sayının az olması və sosial 

işçilərin statusu ilə bağlı Qanunun olmaması; 

4. Sosial Sifariş Haqqında Qanunun olmaması; 

5. Qanunvericilikdə olan boşluqlar; 

6. Qanunların icra mexanizmində olan çətinliklər 

İnternat müəssisələrini tərk edən, cinsi və 

fiziki zorakılığa məruz qalan, qeyri-rəsmi nikahlardan 

dünyaya gələn, əməyi istismar olunan 

və valideynlərin zəif nəzarət etdiyi uşaqlar küçə 

uşaqlarının böyük hissəsini təşkil edir. 

Azərbaycan respublikasının konstitusiyasının 

17–ci maddəsinə əsasən uşaqların qayğısına 

qalmaq və onları tərbiyə etmək valideynlərin 

1 Dövlət Statistika Komitəsinin küçə uşaqları ilə bağlı araşdırması 

borcudur. Bu borcun yerinə yetirilməsinə dövlət 

nəzarət edir. 2 Valideynləri və ya qəyyumları olmayan, 

valideyn qayğısından məhrum olan uşaqlar 

dövlətin himayəsindədirlər. Uşaqları onların 

həyatına, sağlamlığına və ya mənəviyyatına 

təhlükə törədə bilən fəaliyyətə cəlb etmək qadağandır. 

15 yaşına çatmamış uşaqlar işə götürülə 

bilməzlər. Uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsinə 

dövlət nəzarət edir. 

uşaq hüquqları konvensiyanın 1-ci 

maddəsinə əsasən hər bir insan 18 yaşına 

çatanadək Konvensiyanın məqsədlərinə görə 

uşaq sayılır. 3 Azərbaycanda uşaqlıq yaşı ilə bağlı 

müəyyən ziddiyyətlər mövcuddur. Bu ziddiyyətlər 

uşaqlarla bağlı statistik məlumatların toplanmasında 

və uşaqlara münasibətdə çətinlik yaradır. 

Ailə Məcəlləsinə əsasən oğlanlar 18, qızlar isə 

17 yaşında rəsmi nikaha daxil ola bilər. Müstəsna 

hallarda yaş 1 il azaldıla bilər. Gənclər Siyasəti 

Haqqında Qanuna əsasən 14-29 yaşlı şəxslər 

gənc sayılır. 

uşaq hüquqları konvensiyanın 20-ci 

maddəsinə əsasən öz ailə mühitindən müvəqqəti 

və ya daimi məhrum olan, yaxud özünün mənafeyi 

naminə belə mühitdə qala bilməyən uşaq dövlət 

tərəfindən xüsusi müdafiə edilmək və yardım almaq 

hüququna malikdir. 4 

Küçə həyat tərzi keçirən uşaqların əsas 

çətinliklərindən biri də onların əməyinin istismar 

olunmasıdır. Bu məsələlərin qarşısının alınması 

üçün ölkəmiz milli qanunvericiliyində müvafiq 

müddəalar daxil etməklə yanaşı beynəlxalq 

2 Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 17-ci maddəsi 

3 Uşaq Hüquqları Konvensiyasının 1-ci maddəsi 

4 Uşaq Hüquqları Konvensiyasının 20-ci maddəsi

sənədlərə də qoşulmuşdur. Azərbaycan Respublikası 

13 yanvar 2004-cü ildə Beynəlxalq Əmək 

Təşkilatının Baş Konfransı tərəfindən qəbul edilmiş 

“uşaq əməyinin ən pis formalarının qadağan 

edilməsinə və onların aradan qaldırılması 

üçün təcili tədbirlərə dair” konvensiyaya 

(onun müddəalarını tamamlayan 190 nömrəli 

Tövsiyə daxil olmaqla) qoşulmuşdur. 5 Konvensiyanın 

6-cı maddəsinə əsasən hər bir üzv dövlət 

uşaq əməyinin ən pis formalarının prioritet qaydada 

aradan qaldırılması üzrə fəaliyyət proqramları 

hazırlamalı və həyata keçirməlidir. Ötən 

müddət ərzində ölkəmizdə əsaslı formada belə 

bir fəaliyyət Proqramları hazırlanmamışdır. 

Azərbaycan respublikasının Ailə məcəlləsinin 

60-cı maddəsinə əsasən valideynlik hüquqlarını 

həyata keçirərkən valideynlər uşaqların 

mənəvi inkişafına, fiziki və psixi sağlamlığına xələl 

yetirməməlidirlər. Uşaqların tərbiyəsində onların 

istismarına, təhqir edilməsinə, mənəviyyatının alçaldılmasına, 

qəddarlığa, kobudluğa, biganəliyə 

yol verilə bilməz. Valideynlik hüquqlarını həyata 

keçirərkən uşaqların hüquq və mənafelərinə ziyan 

vuran valideynlər qanunvericiliklə müəyyən 

olunmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 6 Bir 

çox hallarda valideynlər uşaqları dilənçiliyə və 

işləməyə məcbur edirlər. Uşaqların öz hüquqlarını 

bilməməsi və belə hallarla bağlı rəsmi 

müraciətlərin edilməməsi uşaqların davamlı olaraq 

hüquqlarının pozulmasına səbəb olur. Bəzən 

belə həyat tərzinə dözməyən uşaqlar evdən qaçır 

və küçələrdə yaşamağa başlayır. 

Azərbaycan respublikasının Ailə məcəlləsinin 

64-cü maddəsinə əsasən valideynlər 

öz vəzifələrini yerinə yetirmədikdə, valideynlik 

hüquqlarından sui-istifadə etdikdə, uşaqlarla 

amansız davrandıqda, onları fiziki və psixi 

təzyiq altında saxladıqda valideynlik hüququndan 

məhrum edilə bilər. 7 Bir çox hallarda valideynlər 

tərəfindən uşaqlara qarşı zorakılığın edilməsi 

və öz valideynlik hüquqlarında sui-istifadə 

5 Uşaq əməyinin ən pis formalarının aradan qadağan edilməsi və 

onların aradan qaldırılması üçün Təcili Tədbirlərə dair Konvensiya 

6 Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 60-cı maddəsi 

7 Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 64-cü maddəsi 


edilməsi uşaqların küçələrdə yaşamasına səbəb 

olur. Təcrübədə uşaqlara qarşı zorakılıq edən 

və valideynlik hüquqlarından düzgün istifadə 

etməyən valideynlərin valideynlik hüquqlarının 

məhdudlaşdırılmasına çox az rast gəlinir. 

Ailə məcəlləsinin 115-ci maddəsinin 

tələblərinə uyğun olaraq Təhsil və Səhiyyə 

Nazirlikləri valideyn himayəsindən məhrum olan 

uşaqlar haqqında məlumatları mərkəzləşdirilmiş 

uçota alır, ümumi uçota alınmaq üçün Ailə, Qadın 

və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinə 

təqdim edir, bundan sonra onların tərbiyə olunmaq 

üçün ailələrdə yerləşdirilməsinə yardım edir. 8 

Təcrübədə belə uşaqların uçota alınması ilə bağlı 

çətinliklər mövcuddur. Belə ki, qəyyumluğa və 

övladlığa uşaq götürmək istəyən şəxslər müxtəlif 

problemlərlə üzləşirlər. 

Ailə məcəlləsinin 142-ci maddəsi himayədar 

ailənin yaranmasını nəzərdə tutur. Himayədar ailə 

uşağı tərbiyə olunmaq üçün vermə müqaviləsi 

əsasında yaranır. Bu müqavilə qəyyumluq və 

himayə orqanı ilə himayədar valideynlər (uşağı 

tərbiyə olunmaq üçün ailəyə götürmək arzusunda 

olan ər-arvad və ya ayrı-ayrı vətəndaşlar) 

arasında bağlanır. Himayədar ailəyə tərbiyə 

üçün yalnız yetkinlik yaşına çatmamış uşaq və 

yalnız müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş müddətə 

verilə bilər. Himayədar ailə haqqında Nazirlər 

Kabineti tərəfindən Əsasnamə hazırlanmalı və 

təsdiq olunmalıdır. 2000-ci ildən bu müddəanın 

Məcəllədə olmasına baxmayaraq bu günə qədər 

Əsasnamə hazırlanmamışdır. Küçədə yaşayan 

uşaqların bir çoxu valideyn nəzarətsizliyindən və 

ya valideynlərinin olmamasından belə vəziyyətlə 

üzləşirlər. Himayədar ailələrin yaradılması risk 

qrupuna daxil olan və valideyn himayəsindən 

məhrum olan uşaqların küçələrdə yaşamasının 

və işləməsinin qarşısını əsaslı dərəcədə ala 

bilər. 9 

Küçə uşaqları hər zaman risk qrupuna daxildir. 

Bu baxımdan onların əməyinin istismar 

olunması, insan alverinin qurbanına çevrilməsi 

8 Ailə Məcəlləsinin 115-ci maddəsi 

9 Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 142-ci maddəsi 

19

20 


və məcburi əməyə cəlb olunması istisna deyildir. 

Azərbaycan respublikası cinayət məcəlləsinin 

144.1-ci maddəsinə əsasən-İnsan alveri dedikdə 

şəxsin alqı-satqısı və ya ona sahibliklə əlaqədar 

digər əqdlərin bağlanması, yaxud onun istismar 

edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının 

dövlət sərhədindən keçirilməsi üçün və ya eyni 

məqsədlə digər şəxslərə verilməsi üçün cəlb 

edilməsi, əldə edilməsi, saxlanılması, gizlədilməsi, 

daşınması, verilməsi və ya qəbul edilməsi başa 

düşülür. 10 Bu əməlin törədilməsi əmlakı müsadirə 

olunmaqla beş ildən on ilədək müddətə azadlıqdan 

məhrum etmə ilə cəzalandırılır. Eyni 

əməlin yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində 

törədilməsi ağırlaşdırıcı hal kimi qəbul olunur 

və əmlakı müsadirə olunmaqla səkkiz ildən on 

iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə 

cəzalandırılır. 


144.2-ci maddəsinə əsasən hədəqorxu, 

zor tətbiq etməklə və ya zor tətbiq etmək 

hədəsi ilə, habelə qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş xüsusi hallardan başqa şəxsin azadlığını 

məhdudlaşdırmaqla müəyyən işin yerinə 

yetirilməsinə (xidmətin göstərilməsinə) məcbur 

etmə-iki ilədək müddətə islah işləri və ya 

eyni müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə 

cəzalandırılır. 11 Belə əməlin yetkinlik yaşına 

çatmayan şəxs barəsində törədilməsi ağırlaşdırıcı 

hal kimi nəzərdə tutulur və üç ildən beş 

ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə 

cəzalandırılır. 


152-ci maddəsinə əsasən 12 Yetkinlik 

yaşına çatmış tərəfindən aşkar surətdə on altı 

yaşına çatmayan şəxslə cinsi əlaqədə olma və 

ya seksual xarakterli başqa hərəkətlər etmə-üç 

ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və 

ya eyni müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə 

cəzalandırılır. Müşahidələr göstərir ki, öz ailələri 

tərəfindən cinsi və fiziki zorakılığa məruz qalma 

10 Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 144.1-ci 

maddəsi 

11 Azərbaycab Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 144.2-ci 

maddəsi 

12 Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 152-ci maddəsi 

uşaqların ailələrdən uzaqlaşmasına, xüsusilə də 

küçə həyat tərzi keçirməsinə səbəb olur. Eyni zamanda 

bəzi hallarda küçələrdə yaşayan 16 yaşına 

çatmayan uşaqlar başqa şəxslər tərəfindən 

və ya küçədə yaşayan uşaqlar tərəfindən cinsi 

zorakılığa məruz qala bilərlər. 

“yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və 

hüquqlarının müdafiəsi üzrə” komissiyaların 

fəaliyyətini 31 may 2002-ci il tarixli Qanunu 

ilə təsdiq edilmiş Əsasnamə tənzimləyir. 13 Komissiyanın 

əsas məqsədi yetkinlik yaşına çatmayanlara 

tərbiyəvi təsir göstərməkdən, onların 

hüquqlarını və qanuni mənafelərini qorumaqdan, 

davranışına nəzarət etməkdən, qanunazidd 

əməllərin qarşısını almaqdan, göstərilən 

məsələlərdə dövlət və yerli özünüidarəetmə 

orqanlarının, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq 

müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların 

fəaliyyətini əlaqələndirməkdən ibarətdir. 

Komissiyanın Əsasnaməsinin 5-ci maddəsinin 

2-ci bəndinə əsasən Komissiya yetkinlik yaşına 

çatmayanların hüquqlarının və qanuni 

mənafelərinin qorunması, həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, 

sağlamlığının qorunması, tərbiyəsi, 

təhsil alması, işləməsi və istirahəti, baxımsızlığının 

və kimsəsizliyinin profilaktikası sahəsində müvafiq 

proqramların işlənib hazırlanmasında iştirak 

etmək və onların icrasına nəzarət etmək, yetkinlik 

yaşına çatmayanların hüquq pozuntularının profilaktikasını 

həyata keçirən orqan və müəssisələrin 

fəaliyyətini əlaqələndirmək işini aparmalıdır. 

Beynəlxalq və yerli təşkilatların, o cümlədən 

müxtəlif dövlət qurumlarının apardıqları araşdırmalara 

əsasən belə bir qənaətə gəlmək mümkündür 

ki, bir çox hallarda komissiyalar öz üzərinə 

düşən funksiyanı yerinə yetirə bilmir. Komissiyaların 

maddi texniki bazası və kadr potensialı 

səmərəli fəaliyyətə imkan vermir. Bu səbəbdən 

Komissiyalar uşaqların küçələrə düşməsinin qarşısının 

alınmasında, küçə uşaqlarının ailələrə 

qaytarılmasında və onların sosial reabilitasiyasında 

əsaslı fəaliyyət göstərə bilmir. 

13 Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi 

üzrə Komissiyalar haqqında Əsasnamə

uşaq hüquqları haqqında Azərbaycan 

respublikasının qanunun 4-cü maddəsinə və 

həmin qanunun icrası ilə əlaqədar qəbul edilən 

Prezident Fərmanına əsasən Azərbaycan Respublikasında 

uşaq hüquqlarının müdafiəsinə 

nəzarəti Azərbaycan Respublikasının Nazirlər 

Kabineti yanında, Naxçıvan Muxtar Respublikasının 

Nazirlər Kabineti yanında və rayon, şəhər, 

icra hakimiyyəti orqanları yanında Yetkinlik yaşına 

çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi 

üzrə Komissiyalar, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri 

üzrə Dövlət Komitəsi, Azərbaycan Respublikasının 

Daxili İşlər Nazirliyi, məhkəmə və prokurorluq 

orqanları, bələdiyyələr, habelə ictimai birliklər, 

həmkarlar ittifaqı təşkilatları təmin etməlidirlər. Bu 

orqanlar, birliklər və təşkilatlar fəaliyyətlərində 

uşaq hüquqlarının üstün mühafizəsi prinsipini 

əsas tutmalıdırlar. 14 Müxtəlif sorğular və araşdırmalar 

göstərir ki, qeyd olunan orqanlar arasında 

koordinasiya işinin zəif təşkil olunması uşaqların 

hüquqlarının müdafiə olunmasına və onlara 

müxtəlif xidmətlərin göstərilməsinə imkan vermir. 

Bunun nəticəsində də müxtəlif sosial problemlə 

üzləşən uşaqlar küçələrdə yaşamağa və işləməyə 

məcbur olur. 

valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən 

məhrum olmuş uşaqların sosial 

müdafiəsi haqqında Azərbaycan respublikasının 

qanunun 7-ci maddəsinə əsasən 

Valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən 

məhrum olmuş uşaqlar, habelə onların arasından 

olan şəxslər və qəyyumluqda (himayədə) olan 

uşaqlar bütün tipdən olan təhsil müəssisələrində 

təhsil aldıqları, Azərbaycan Respublikasının 

Silahlı Qüvvələri sıralarında xidmət etdikləri, 

əhaliyə sosial xidmət və habelə cəzaçəkmə 

müəssisələrində olduqları bütün müddət ərzində 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada 

valideynlərinə və ya özlərinə məxsus olan, yaxud 

əvvəllər yaşamış olduqları mənzil sahələrinə hüquqlarını 

saxlayırlar. Bu mənzilə köçmək mümkün 

olmadıqda, onlar həmin yaşayış sahəsinə 

bərabər olan mənzillə növbədənkənar təmin 

14 Uşaq Hüquqları haqqında Azərbaycan Respublikasının 

Qanununun 4-cü maddəsi 


edilirlər. 15 Təcrübədə müəyyən olunmuşdur ki, 

valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən 

məhrum olmuş uşaqlar müəssisələrdə olduqları 

müddətdə onlara məxsus əmlak və mənzillər 

kənar şəxslər və ya yaxın qohumlar tərəfindən 

zəbt olunur. Bunun nəticəsində də həmin uşaqlar 

müəssisələri tərk etdikdən sonra mənzilsiz qalır 

və bunun nəticəsində də küçələrdə yaşamağa 

və ya küçə həyat tərzi keçirməyə məcbur olurlar. 

Eyni zamanda hal-hazırda dövlətin ehtiyatında 

mənzil fondu olmadığı üçün belə uşaqları 

mənzillə təmin edə bilmir. 

reklam haqqında Azərbaycan respublikasının 

qanunun 19-cu maddəsinə əsasən KİVlər 

tərəfindən sosial reklamlar verilməlidir. 16 Sosial 

reklam ictimai və dövlət maraqlarına xidmət 

edir. Küçə uşaqları problemi də ictimai və dövlət 

maraqları ilə sıx bağlıdır. Bu baxımdan müxtəlif 

KİV-lər sosial reklamın hazırlanmasında və yayılmasında 

maraqlı olmalıdır. Təəssüf ki, təcrübədə 

sosial reklam tətbiqinə çox az rast gəlinir və Reklam 

haqqında Qanunun bu müddəası tətbiq olunmur. 

Uşaqların küçələrə düşməsinin qarşısının 

alınmasında və onların küçələrdə keçirdikləri ağır 

həyat tərzini sosial reklamlar vasitəsilə insanlara 

və müxtəlif qurumlara çox asanlıqla çatdırmaq 

olar. 

uşaq hüquqları haqqında Azərbaycan 

respublikasının qanunun 39-cu maddəsinə 

əsasən Dövlət qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada uşaqların baxımsızlığının və hüquq 

pozuntularının profilaktikasını həyata keçirir. 17 

Bu məqsədlə qanunvericilikdə dəqiq normaların 

müəyyən olunması və həyata keçirilən profilaktik 

tədbirlərin davamlı həyata keçirilməsi çox 

zəruridir. 

Küçə uşaqları arasında yoluxucu xəstəliklərin 

yayılması riski çox böyükdür. Eyni zamanda küçə 

uşaqları arasında narkotik vasitələrdən istifadə 

15 Valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş 

uşaqların sosial müdafiəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının 

Qanununun 7-ci maddəsi 

16 Reklam haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 19-cu 

maddəsi 

17 Uşaq Hüquqları Haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu 

21

22 


halları da mövcuddur. Narkotik istifadəçisi olan 

uşaqlar eyni avadanlıqlardan (diş fırçası, şprislər 

və s.) istifadə etməklə İİV/QİÇS-in yayılmasına 

geniş şərait yaradırlar. Bu məsələlərin qarşısının 

alınması üçün 11 may 2010-cu ildə İnsanın immunçatışmazlığı 

virusunun törətdiyi xəstəliklə 

mübarizə haqqında qanun qəbul olunmuşdur. 18 

Qanunun 20-ci maddəsinə əsasən İİV infeksiyasının 

profilaktikası məqsədi ilə yüksək riskli əhali 

qrupunun üzvləri arasında beynəlxalq təcrübədə 

tətbiq edilən zərərin azaldılması proqramları tətbiq 

olunur. Buraya inyeksiya üçün steril ləvazimat 

ilə təminat, fərdi qoruyucu vasitələrlə təminat, 

əvəzedici müalicəyə cəlb etmə, İİV-in yayılması 

yolları və onun qarşısının alınmasının üsulları 

haqqında, eləcə də təhlükəsiz davranış haqqında 

məlumatlandırma, hüquqi və psixoloji yardım və 

reabilitasiya proqramları aid edilir. Zərərin azaldılması 

proqramları tərbiyəvi, maarifləndirmə, 

məlumatlandırma, müalicəvi, tibbi-profilaktik, reabilitasiya 

və məsləhət xarakterli tədbirləri əhatə 

edir, qabaqlayıcı xarakter daşıyan üsulların əhali 

üçün əlçatanlığını təmin etməklə həyata keçirilir. 

yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığının 

və hüquq pozuntularının profilaktikası 

haqqında qanun 24 may 2005-ci ildə 

qəbul edilmişdir. Qanun yetkinlik yaşına çatmayanların 

baxımsızlığının və hüquq pozuntularının 

profilaktikası ilə əlaqədar yaranan ictimai 

münasibətləri tənzimləyir, bu sahədə dövlət orqanlarının, 

müəssisələrin və təşkilatların hüquq 

və vəzifələrini müəyyən edir. 19 

Bu Qanunun icrasında çətinlik yaradan əsas 

məqamlardan biri də Bakı şəhərində alternativ 

tədbirlərin tətbiqi üzrə yalnız bir Reabilitasiya 

Mərkəzinin olmasıdır. Bu Mərkəz, Daxili İşlər Nazirliyinin 

və UNİCEF-in dəstəyi ilə yaradılmışdır. 

Təcrübə göstərir ki, küçə uşaqları və hüquq pozuntusuna 

yol verən uşaqlar anlayışı bir-birinə 

çox bağlıdır. Belə ki, küçə uşaqlarının çoxu teztez 

hüquq pozuntusu edir və ya hüquq pozun- 

18 İnsanın immunçatışmazlığı virusunun törətdiyi xəstəliklərlə 

mübarizə haqqında Qanun 

19 Yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığının və hüquq 

pozuntularının profilaktikası haqqında Qanun 

tusu edən uşaqlar küçə həyat tərzi keçirməyə 

meyllidirlər. 

Eyni zamanda polis orqanları tərəfindən həmin 

uşaqlar saxlanıldıqdan sonra həmin uşaqların 

qeydiyyatda olduqları rayonların polis qurumlarına 

təhvil verilir. Regionlarda belə uşaqlar üçün 

İcma Əsaslı Reabilitasiya Mərkəzləri olmadığı 

üçün yerli polis qurumu və Yetkinlik Yaşına Çatmayanlarla 

İş və Onların Hüquqlarının Müdafiəsi 

üzrə Komissiyalar həmin uşaqları valideynlərinə 

və ya yaxın qohumlarına verir. Qısa müddətdən 

sonra həmin uşaqlar yenidən Bakı şəhərində 

küçə həyat tərzi keçirməyə başlayırlar. 

Azərbaycan respublikasında baxımsız 

və küçə uşaqları probleminin həlli üzrə 14 

aprel 2003-cü ildə Azərbaycan Respublikasının 

Nazirlər Kabinetinin Sərəncamı ilə Tədbirlər Planı 

qəbul edilmişdir. 20 Tədbirlər Planında qeyd 

olunur ki, Baxımsız uşaqlar-yetim və ya valideyn 

himayəsindən məhrum olmuş və müvafiq dövlət 

strukturlarında qeydiyyata alınmamış 18 yaşına 

qədər olan uşaqlardır. «Küçə uşaqları» anlayışı 

küçədə yaşayan və küçədə işləyən uşaqları 

əhatə edir. Tədbirlər Planında nəzərdə tutulmuş 

uşaq baxımsızlığı və küçə uşaqları probleminin 

aradan qaldırılması istiqamətində müvafiq işlərin 

aparılması, uşaq problemi ilə bağlı beynəlxalq 

tələbləri nəzərə almaqla uşaq hüquqlarının qorunub 

saxlanması istiqamətində aparılan işlərin 

gücləndirilməsi, zəif sosial qruplardan olan uşaqlar 

üçün sosial və psixoloji reabilitasiya işinin 

təşkili istiqamətində bir sıra işlər görülmüşdür. 

Eyni zamanda Tədbirlər Planının təcrübədə icrası 

hələ də bir sira məsələləri və boşluqları ünvanlaya 

bilməmişdir. 

bmt-nin uşaq hüquqları komitəsi 19 yanvar 

2006-cı ildə keçirdiyi iclasında Azərbaycanda 

uşaqların vəziyyəti ilə bağlı hesabatı dinləmiş 

və tövsiyələr irəli sürmüşdür. 21 Komitə iclasında 

Azərbaycanda küçə uşaqları üçün bərpa, tibbi 

20 Azərbaycan Respublikasında baxımsız və küçə uşaqları probleminin 

həlli üzrə Tədbirlər Planı 

21 BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinin Azərbaycanda uşaqların 

vəziyyəti ilə bağlı tövsiyələri

müalicə, sosial inteqrasiya və təhsil proqramlarının 

mövcud olmamağından narahatlığını bildirmişdir. 

Eyni zamanda küçə uşaqları ilə bağlı 

problemin ardan qaldırılması üçün Azərbaycan 

dövlətinə aşağıdakı tövsiyələri vermişdir: 

• 

• 

Uşaqların küçələrdə yaşamasının əsas 

səbəblərini və təsirini öyrənmək üçün araşdırma 

aparsın, onun qarşısının alınması və 

küçə uşaqlarının sayının azaldılması üçün 

hərtərəfli strategiya hazırlasın; 

küçə uşaqlarını müvafiq qida, geyim, ev və 

təhsil imkanları ilə təmin etsin, o cümlədən 

onların inkişafına yardım göstərmək və istis- 


• 

• 

• 

mar olunmalarının qarşısını almaq məqsədilə 

peşəkar və həyat bacarıqlarının əldə edilməsi 

üzrə təlimlər keçirsin; 

küçə uşaqlarının fiziki və psixoloji bərpa və 

sosial reinteqrasiyası istiqamətində proqramları 

təşviq etsin və həyata keçirsin; 

mümkün olduqda onların yenidən ailələrinə 

qovuşmasına yardım etsin; 

Yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığının 

və hüquq pozuntularının profilaktikası haqqında 

Qanunu effektiv şəkildə icra etsin. 

23

24 


bölmə 3. tövsİyələr 

1. Yerli (rayon səviyyəsində) uşaq müdafiə 

sistemi gücləndirilməlidir*. Hal-hazırda yerli 

səviyyədə uşaqlarla işləyən əsas qurum İcra 

Hakimiyyətlərinin Yetkinlik yaşına çatmayanlarla 

iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə Komissiyalardır. 

Komissiyanın qarşıya qoyduğu 

məqsədlərlə onun işçi heyəti arasında qeyrimütanasiblik 

vardır. Belə ki, Komissiyanın 

yalnız 2 nəfər ştatlı əməkdaşı vardır. Bu isə 

praktiki olaraq uğurlu və səmərəli fəaliyyət 

göstərməyə imkan vermir. Hər rayonda 

25-30 min uşağın olduğunu nəzərə aldıqda 

2 nəfər əməkdaşın bu sayda uşaqla işləməsi 

qeyri-mümkündür. Məhz bu səbəbdən Komissiya 

tərəfindən cəzaçəkmə müəssisəsindən, 

açıq və ya qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə 

müəssisələrindən buraxılmış yetkinlik yaşına 

çatmayanlar üçün əmək və məişət şəraitinin 

yaradılmasında onlara yardım göstərmək, 

dövlət yardımına ehtiyacı olan yetkinlik yaşına 

çatmayanları müəyyən etmək və onlara 

yardım göstərmək, yetkinlik yaşına çatmayanların 

sosial reabilitasiyası üzrə nəzərdə 

tutulmuş digər funksiyaları həyata keçirmək 

sahəsində komissiya praktiki olaraq çox az 

fəaliyyət göstər. Qeyd olunan sistemin tam 

formalaşmaması səbəbindən, xüsusi müdafiə 

və qayğıya ehtiyacı olan uşaqların mənzil, iş, 

təhsil və digər problemləri həll olunmamış 

qalır. Bu problemlərin həll olunmaması belə 

uşaqların küçə həyat tərzi keçirməsinə və hüquq 

pozuntularının artmasına səbəb olur. Bu 

islahatların tərkib hissəsi kimi yerli səviyyədə 

olan qurumların struktur və fəaliyyətinin 

təkmilləşdirilməsi, burada psixoloqun, sosial 

işçinin olması da vacib məqamlardan 

biridir. Bu qurum uşaqların problemlərini 

müəyyən etməyə və onlarla bağlı qərarlar 

qəbul etmək imkanına malik olmalıdarlar. 

Yerli uşaq müdafiə sisteminin digər mövcud 

qurumların xidmətlərindən tam yararlanması 

baxımından müfəssəl yanaşmanın tətbiqi 

olduqca əhəmiyyətlidir. Eyni zamanda mexanizmin 

təkmilləşdirilməsi yerli ehtiyaclara 

əsaslanaraq problemlərin həlli istiqamətində 

atıla biləcək mühim bir addım kimi qəbul 

edilməlidir. 

2. Cinsi və fiziki zorakılığa məruz qalan uşaqlar 

üçün Reabilitasiya Mərkəzləri yaradılsın. 

3. İnternat müəssisələrini tərk edən uşaqlar üçün 

torpaq sahələrinin ayrılması və onlara yaşayış 

sahəsinin verilməsi ilə bağlı qanunvericilikdə 

nəzərdə tutulmuş müddəaların icrası ilə bağlı 

mexanizmlər təkmilləşdirilsin. 

* Qeyd: Uşaq müdafiə sistemi dedikdə uşaqlara qarşı zorakılıq, istismar və sui-istifadə hallarının 

qarşısının alınması və aradan qaldırılması, uşaqların yaşamaq və inkişaf etmək hüquqlarının, o 

cümlədən sosial müdafiəsinin təmin edilməsi nəzərdə tutulur. 

Uşaq müdafiə sisteminin əsas hədəfi uşaqların daha səmərəli müdafiə olunması və ən aztəminatlı 

uşaqların əsas xidmətlərdən və sosial müdafiə tədbirlərindən bəhrələnmələrini təmin etməkdən 

ibarətdir.

4. Ailə Məcəlləsinə və Cinayət Məcəlləsinə 

valideynlərin hüquqi məsuliyyətini gücləndirən 

müddəalar daxil edilsin. 

5. Qəyyumluğa və övladlığa götürülmə prosedurları 

sadələşdirilsin və monitorinq mexanizmi 

gücləndirilsin. 

6. Televiziyalarda küçə uşaqlarına həsr olunmuş 

sosial reklamlar verilsin. 

7. BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsi tərəfindən irəli 

sürülmüş tövsiyələrin icrası sürətləndirilsin. 


8. Küçə uşaqları problemi ilə bağlı Tədbirlər Planı 

hazırlansın və icra olunsun. 

9. Sosial işçilərin fəaliyyətini gücləndirmədən 

uşaqların müxtəlif problemlərinin həll olunması 

qeyri-mümkün oldugundan Sosial işçilərin 

statusu qanunvericiliklə müəyyən olunsun. . 

Təhsildən yayınan hər bir uşaq barəsində 

10. 

məktəb rəhbərliyi və aidiyyəti qurumlar vaxtında 

və lazımi istiqamətdə araşdırma aparsın 

və bu problemin yaranmasına əsaslı müdaxilə 

etsin. 

25

26 


bölmə 4. əlAvələr 

əlAvə 4.1. 

tətbİq edİlmİş metodoloGİyA və İcrA mərhələlərİ 

4.1.1.tədqiqat metodologiyası 

Tədqiqiatın hipoteza və ehtimallarına əsasən 

trianqulyasiya üsulu əsas tədqiqqat üsulu olmuşdur. 

Bu üsula bəzi əsas məsələlər üzrə bir neçə 

müxtəlif mənbələrdən əldə olunan keyfiyyətli 

və kəmiyyətli məlumatların toplanması daxildir. 

Bu üsuldan istifadə müxtəlif mənbələrin tədqiq 

olunmasına, dolğun və tam analitik informasiyanın 

təmin edilməsinə imkan vermiş və ilkin 

tədqiqatın hipoteza və ehtimallarını təsdiq və ya 

təkzib etmişdir. 

Tədqiqat çərçivəsində ilkin məlumatın toplanmasında 

əsas mənbələr aşağıdakılar idi: 

1. Küçə uşaqlarından götürülmüş müsahibələr. 

2. Ekspertlərdən götürülmüş müsahibələr. 

3. Cari qanunvericiliyinin nəzərdən keçirilməsi. 

Tədqiqat bir neçə coğrafi zonaları əhatə etmişdir: 

şəhərlər: Bakı, Sumqayıt, Gəncə və Şirvan 

və rayonlar: Lənkəran, Yevlax, Xaçmaz. 

Bakıda tədqiqat Binəqədi, Nərimanov, Nizami, 

Sabunçu və Suraxanı rayonunu, yəni, ölkə paytaxtının 

11 rayonundan 5-ni əhatə etmişdir. 

A. Küçə uşaqları arasında müsahibələr 

Bu hədəf qrupu üçün biz təsadüfi seçmə və 

kvota üsullarını tətbiq etmişik. 

Ilkin məlumatın toplanması üçün biz iki üsul 

təklif etmişik: yarı-strukturlaşdırılmış (YSM) və 

dərinləşmiş müsahibə (DM). Bu üsulların istifadəsi 

küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin kəmiyyət və 

keyfiyyət cəhədlərdən qiymətləndirilməsinə imkan 

vermişdir. 

YSM-lər küçə uşaqlarının həyatının müxtəlif 

aspektlərinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsinə 

imkan vermişdir. Nəticə etibarilə, DM-lər isə küçə 

uşaqlarının həyatının ən səciyyəvi aspektlərini 

təsvir edən fərdi hekayələri tədqiq etməsinə imkan 

vermişdir. 

Məzmunun təhlili üçün məlumatla təmin 

edən müsahibələrin optimal sayını müəyyən 

etmək, eyni zamanda, ölkə üzrə onların düzgün 

bölüşdürülməsini təmin etmək üçün iki səviyyəli 

seçmə meyar götürülmüşdür: 

– coğrafi yayım; 

– müəyyən yerlərdə küçə uşaqlarının sıxlığı. 

Azərbaycanda küçə uşaqlarının problemi ilə 

bağlı Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika 

Komitəsinin, Daxili İşlər Nazirliyinin materiallarına 

və digər uyğun məlumatlara əsasən 

müsahibələrin aşağıda göstərilən strukturundan 

istifadə edilmişdir: 

B. Ekspertlərin qiymətləndirmələri 

• 

• 

Layihədə hər bir coğrafi sahə üzrə yerli 

icra nümayəndəlikləri nəzdində uşaqların 

problemləri və hüquqlarının qorunması üzrə 

Komissiyanın rəsmiləri ilə 11 DM-ə yerinə yetirilmişdir. 

Bakıda 15 polis inspektorundan müsahibə 

götürülmuşdur (layihədə olan hər bir rayon 

üzrə 3). Eyni zamanda biz digər rayonlarda 

bir neçə DM-ə həyata keçirilmişdir: Sumgayit 

– 2, Gəncə – 1, Şirvan – 1, Lənkəran – 1, 

Xaçmaz – 1. Beləliklə, cəmi layihəyə 20 polis 

inspektoru cəlb edilmişdir.

• 

Bakı şəhəri, 

rayonlar daxil 

olmaqla 

Küçə uşaqlarına göstərilən sosial yardımın 

oyrənilməsi üçün İnternat, Uşaq Evləri 

rəhbərləri ilə 10 DM-ə həyata keçirilmişdir. 

C. Cari qanunvericiliyinin nəzərdən 

keçirilməsi 

N 

Dilənçilik 

Ekspert-hüquqşünas qanunvericiliyi, qaydaları 

və digər normativ-hüquqi sənədləri nəzərdən 

keçirərək bu barədə nəticələr və vəziyyətin yaxşılaşdırılması 

üzrə tövsiyyələrini təqdim etmişdir. 


YSM‑lər DM‑lər 

O cümlədən əsas məşqulluq yerləri üzrə: O cümlədən əsas məşqulluq yerləri üzrə: 

Nəqliyyət 

Bazarlar 

Kafe, mağazalar, 

xidmət 

məntəqələri 

А. Şəhərlər 

Beləliklə, tədqiqat çərçivəsində aşağıda qeyd 

olunanlar yerinə yetirilmişdir: 

• 

• 

• 

Digər 

Dilənçilik 

Nəqliyyət 

Bazarlar 

Kafe, mağazalar, 

xidmət 

məntəqələri 

400 50 100 100 100 50 5 5 5 5 5 

Binəqədi 80 10 20 20 20 10 1 1 1 1 1 

Nərimanov 80 10 20 20 20 10 1 1 1 1 1 

Nizami 80 10 20 20 20 10 1 1 1 1 1 

Suraxanı 80 10 20 20 20 10 1 1 1 1 1 

Sabunçu 80 10 20 20 20 10 1 1 1 1 1 

Sumqayıt 5 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 

Gəncə 2 1 - 1 - - 1 1 1 1 1 

Şirvan 3 1 1 1 - - 1 1 1 1 1 

Cəmi şəhərlər üzrə 410 53 102 103 101 51 8 8 8 8 8 

В. Kənd rayonları 

Xaçmaz 5 1 1 1 1 1 1 1 - - - 

Yevlax 10 2 2 2 2 2 - 1 1 1 - 

Lənkəran 10 2 2 2 2 2 - - 1 1 1 

Cəmi kənd 

rayonları üzrə 

25 5 5 5 5 5 1 2 2 2 1 

Cəmi 435 58 107 108 106 56 9 10 12 10 9 

Digər 

Küçə uşaqları ilə 435 yarı-strukturlaşdırılmış 

və 50 dərinləşmiş müsahibə, 

Ekspertlərlə 41 dərinləşmiş müsahibə, 

Cari qanunvericiliyinin nəzərdən keçirilməsi. 

27

28 


4.1.2. tədqiqat alətləri 

Biz bir neçə tədqiqat sənədi hazırlanmışdır: 

Məlumat 

mənbəyi 

1. Küçə 

uşaqları 

Sənədlər Tədqiqatın əsas aspektləri 

Müsahibələr 

üçün Sorğu 

vərəqəsi 

2. Ekspertlər DM-lər üçün 

Sorğu vərəqəsi 

1. Küçə uşaqları 

təhlükəsliyinin səviyyəsinin 

qiymətləndirilməsi. 

2. Küçə uşaqlarının əmək şəraiti. 

3. Küçə uşaqlarının gündəlik 

rejimi. 

4. Küçə uşaqlarının sağlamlığı. 

5. Təhsil, tibbi və social 

xidmətlərin əldə olunması. 

6. Küçə uşaqlarının gələcəyə 

baxışı. 

1. Azərbaycanda küçə 

uşaqlarının sayının və 

strukturunun ekspert 

tərəfindən qiymətləndirilməsi. 

2. Azərbaycanda küçə 

uşaqlarının qeydiyyatının 

təkmilləşdirilməsinə baxış. 

3. Azərbaycanda evsizliyin 

aradan qaldırılmasına baxış. 

Sorğu vərəqələrinin hazırlanmasında əsas 

meyarlar aşağıdakılar olmuşdur: 

– sadəlik, 

– müxtəsərlik, 

– ətraflı məlumat əldə etmək üçün sualların 

tamlığı və əhatəliliyi. 

“Sigma” sənədlərin ilkin versiyasını hazırlamışdır. 

Bu sənədlər UNICEF -in ölkə nümayəndəliyinin 

əməkdaşları ilə əlaqələndirilmişdir. Bütün bunlardan 

sonra sorğu vərəqi sınaqdan keçirilib (pilot 

müayinə) və yenidən işlənib hazırlanmışdır. 

4.1.3. sahə işçiləri üçün təlimlər 

Sahə işlərinə başlamazdan əvvəl bütün 

müsahibəçilər 5 günlük treninqdə iştirak 

etmişlər: 

1-ci gün: seçmə metodologiyasına əsasən 

respondentlərin seçilməsi üsulu. 

2-ci gün: sorğu vərəqələrinin tədqiq olunması; 

tədqiqat ərzində müsahibələrə başlamazdan 

əvvəl onun aparılması qaydası ilə intervüyerlər 

tanış olunublar. Eyni zamanda düzgün cavabların 

alınması istiqamətində də təlim verilmişdir. Bu 

məqsədlə bütün sualların və cavab variantlarının 

mahiyyəti izah olunmuşdur. 

3- 4- cü günlər: rollarını dəyişərək intervüyerlər 

bir-birilərini sual-cavab etmişlər. Bunun məqsədi: 

i) sualları tez oxumaq bacarığına yiyələnmək; ii) 

suallarla improvizasiya etmək və s. 

5-ci gün: texniki/məntiqi təfərrüatların izahı. 

4.1.4. sahə işləri və monitorinq 

Müsahibələr bu sahədə geniş təcrübəsi olan 

26 intervyüyer tərəfindən götürülmüşdür. DM-dən 

sonrakı 5 gün ərzində intervyüyerlər keçirilmiş 

müsahibənin protokolunu yazmışlar. Sahə işləri 

zamanı Layihənin Koordinatoru və Sahə Meneceri 

müsahibələrin keçirildiyi yerlərdə təsadüfi 

seçmə əsasında yoxlamalar aparmışlar. Yoxlama 

təqribən 10%-i əhatə etmişdir. 

Müsahibələrin keyfiyyət baxımından yoxlanılması 

işçi sənədlərin işlənməsi zamanı yerinə 

yetirilmişdir. Doldurulmuş sorğu vərəqələrinin 

nəzarət yoxlanışı “Siqma” Mərkəzində yerinə 

yetirilmişdir. 

4.1.5. Analitik məlumat bazasının işlənilibhazırlanması 

və yekun hesabatın hazırlanması 

1. ysm-lər üçün: 

Əldə olunmuş məlumatın daxil edilməsi və 

işlənilməsi SPSS vasitəsilə yerinə yetirilmişdir. 

Məlumatların daxil edilməsi üçün proqram 

təminatından istifadə, məlumatların yoxlanılması, 

çarpaz yoxlama, cədvəlləşdirmə, və təhlili düzgün 

cədvəllərin və qrafiklərin əldə olunmasına və 

dolğun təhlilin aparılmasına şərait yaratmışdır. 

Sorğu vərəqi müntəzəmlilik prinsipi əsasında 

kodlaşdırılmışdır. 

Məlumatların daxil olunması strukturu sorğu 

vərəqinin strukturu ilə adekvatdır və layihədə 

nəzərdə tutulmuş müxtəlif sahələri əhatə etmişdir.

Beləliklə, məlumatların statistik parametrləri 

toplanılmışdır. 

Sorğuda bu sahələri əhatə edən bütün cavablar 

münasib yolla daxil edilmiş və işlənilmişdir. Bunun 

nəticəsində təkmilləşdirilmiş məlumat bazası 

riyazi-statistik təhlil üçün bünövrə olmuşdur. 

Açıq suallar kodlaşdırılmışdır. 

Müxtəlif məntiqi təhlil (Guttman, Lykert, Terstown 

etc) tətbiq olunmuşdur. 

Nominal qiymət, ardıcıl interval və maştablaşdırma 

yerinə yetirilmişdir. 

Toplanmış məlumatlar təhlil olunmuş və statistik 

cədvəllər qurulmuşdur. 

Hər bir sualın məntiqi strukturuna uyğun 

olaraq müxtəlif statistik hesablama üsulundan 

istifadə olunmuşdur. 

Eyni zamanda müxtəlif korrelyasiyalar da 

yerinə yetirilmişdir. 


2. küçə uşaqları üzrə dm-lər üçün: 

50 uşağın hər biri üzrə hallar (cases) təqdim 

olunmuşdur. Bu hallar üzrə nəticələr final hesabata 

daxil olunmuşdur. 

3. ekspertlərlə dm-lər: 

Məlumat bazasının yaradılması üzrə ekspert 

hər bir protokolu oxumuş və təhlil üçün yararlı 

olan nümunələri götürmüşdür. Bu nümunələr 2 

ekspert tərəfindən yekun hesabat hazırlanarkən 

istifadə olunmuşdur. 

4. cari qanunvericiliyinin nəzərdən 

keçirilməsindən sonra ekspert-hüquqşünas 

bu barədə və vəziyyətin yaxşılaşdırılması 

üzrə tövsiyyələrini təqdim etmişdir. Nəticə və 

tövsiyyələr yekun hesabata daxil edilmişdir. 

29

əlAvə 4.2. 


küçə uşAqlArı İlə müsAhİbə üçün sorĞu Anketİ 

Aİlə, qAdın və uşAq problemlərİ üzrə dövlət komİtəsİ 

bmt-nin uşAq Fondu 

Hər vaxtınız xeyir olsun! 

Mənim adım və mən “Siqma” Tədqiqatlar Mərkəzini təmsil edirəm. Ailə, Qadın və 

Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və BMT-nin Uşaq Fondu Azərbaycanda küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin 

qiymətləndirməsini həyata keçirir. Qiymətləndirmənin nəticələri küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin təkmilləşdirilməsi 

üçün çox vacibdir. 

Bu tədqiqatı keçirmək bizim təşkilata həvalə edilmişdir. Bu tədqiqat çərçivəsində ölkə üzrə küçə uşaqları 

və aidiyyəti şəxslərlə (ekspertlər) müsahibələrin aparılması nəzərdə tutulmuşdur. Sizin cavablar bütün digər 

respondentlərin cavabları ilə birlikdə kompüterə daxil olunaraq xüsusi proqram təminatı paketində emal ediləcək 

və bu zaman Sizin adınız heç bir yerdə qeyd edilməyəcəkdir. 

Biz Sizin cavablarınızın səmimiliyinə ümid edirik. Şübhəniz olmasın ki, bu cavablar vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına 

və uşaqların xoşbəxt olmasına dəstək verəcəkdir. 

Müsahibəçinin kodu 

Müsahibənin keçirildiyi məkan (Şəhər/ Şəhər Rayonu/ 

Kənd Rayonu, Kəndin/Qəsəbənin adı) 

Müsahibənin tarixi (gün/ay/il) 

“Siqma” İnkişaf və Beynəlxalq Əməkdaşlıq 

Tədqiqatlar Mərkəzi 

Müsahibənin vaxtı (başlanğıc/son – saat/dəqiqə) 

Bölmə I. Ümumi məlumat 

1.1. Uşağın cinsi a. Oğlan b. Qız 

1.2. Uşağın yaşı (tam illərin sayını qeyd edin) 

1.3. Uşağın ailəsinin yaşadığı yer (rayon, şəhər, kənd) 

1.4. Ailənin statusu 

a. Yerli ailə 

b. Məcburi köçkün ailəsi (köçdüyü rayonun, şəhərin, kəndinin adı) 

c. Digər ölkədən gəlmiş ailə (ölkəni göstər) 

Ünvan: Bakı ş., Cəfər Cabbarlı küç. 44, 

“Kaspian Plaza”, 9-cu mərtəbə; 

Tel: (99412) 497 31 57; (99412) 497 42 

“Küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin qiymətləndirilməsi” Layihəsi 

Küçə uşaqları ilə müsahibə üçün suallar 

31

32 


Bölmə II. Ailə haqqında məlumat 

2.1. Sənin ailənin tərkibi 

a. Tam ailə (hər iki valideyn və uşaqlar) d. Tənha 

b. Natamam ailə (ancaq ana və ya ata və uşaqlar) 

c. Valideynsiz (yalnız qardaş və bacılar) 

e. Digər (göstər) 

2.2. Digər ailə üzvləri haqqında məlumat 

Ailə üzvü Yaşı Təhsili Vəzifəsi / peşəsi 

2.3. Sənin ailənin mənzil şəraiti 

a. Ayrıca şəxsi ev e. Sosial obyekt (məktəb, uşaq bağçası və s.) 

b. Ayrıca şəxsi mənzil f. Sahibsiz tikinti 

c. Yataqxanada otaq (otaqlar) 

d. Kirayə mənzil 

g. Digər (göstərin) 

2.4. Sən ailə ilə birgə yaşayırsan? 

a. Bəli b. Xeyr c. Digər 

2.5. Əgər ailə ilə birgə yaşayırsansa, hazırda yaşadığın yeri qeyd elə (rayon, şəhər, kənd, dəqiq yer və 

onun tipi): 

2.6. Əgər ailə ilə birgə yaşamırsansa, hal‑hazırda harda yaşayirsan (rayon, şəhər, kənd, dəqiq yer və onun tipi) 

2.7. Əgər ailə ilə birgə yaşamırsansa, tək ya qrup şəklində yaşayırsan? 

2.8. Sənin ailə ilə birgə yaşamamağının səbəblərini göstər 

Məşğulluğu 

Daimi‑1 

Müvəqqəti‑2 

İşsiz‑3 

Təqaüdçü‑4 

Evdar qadın‑5 

Tələbə/şagird‑6 

Digər‑7 

Orta aylıq gəliri

2.9. Sən neçə müddət küçədəsən? 

Bölmə III. Sağlamlıq 


3.1. Sən öz sağlamlıq vəziyyətini necə qiymətləndirirsən? 

a. Əla b. Yaxşı c. Pis d. Çox pis e. Sualı cavablandırmaqda çətinlik çəkirəm (səbəbləri göstər) 

3.2. Sağlamlıq baxımından hansı problemlərin var? 

3.3. Sən ən son hansı xəstəliklə bağlı müalicə almışdın və harada? Hal‑hazirda bu xəstəliyin fəsadlarını 

hiss edirsənmi? 

3.4. Sənin zərərli vərdişlərin varmı (siqaret çəkmə, alkohol içkilərin ya narkotiklərin qəbulu)? 

3.5. Gündə sən neçə dəfə yeyirsən? 

3.6. Sənin gündəlik səhər yeməyini, naharı və şam yeməyini təxminən təsvir et (maksimal mümkün 

dərəcədə təfsilatlarda) 

Səhər yeməyi 

Nahar 

Şam yeməyi 

3.7. Adətən sən harda yeyirsən? 

3.8. Adətən sən harda gecələyirsən? 

Bölmə IV. Təhsil 

4.1. Sənin təhsil səviyyən 

Tam bitirilmiş siniflərin sayını göstər: 

4.2. Bacardıqlarını qeyd et: 

a. Yalnız oxumağı 

b. Yalnız yazmağı 

c. Oxumağı və yazmağı 

33

34 


d. Yalnız hesabı 

e. Hesabı və oxumağı 

f. Hesabı və yazmağı 

g. Oxumağı, yazmağı və hesabı 

h. Mən sadalanmışlardan heç birini bacarmıram 

4.3. Məktəbə gedirsənmi? 

a. Bəli b. Xeyr c. Arabir 

4.4. Əgər 4.3 sualında cavab “a” ya “c” olubsa, gün ərzində (ay ərzində) neçə saat məktəbdə olursan? 

(Bu ildə) 

Gündə saat 

Ayda saat 

4.5. Əgər məktəbə getmirsənsə səbəblərini göstər 

Bölmə V. Təhlükəsizlik 

5.1. Sən özünü küçədə nə qədər təhlükəsiz hiss edirsən? 

a. Tam təhlükəsiz c. Təhlükəli 

b. Qismən təhlükəsiz d. Çox təhlükəli 

5.2. Küçədə olduğun müddətdə hər‑hansı bir təhlükə ilə üzləşirsənmi? 

a. Bəli 

b. Xeyr 

c. Cavab verməkdən imtina (səbəbini göstər) 

d. Sualı cavablandırmaqda çətinlik çəkirəm (səbəbləri göstər) 

5.3. Əgər 5.2 sualında cavab “a” olubsa, bu hansı təhlükələrdir və kim tərəfindən olur/ola bilər? 

a. Fizik 

b. Cinsi 

c. Digər (göstər) 

d. Cavab verməkdən imtina (səbəbini göstər) 

e. Sualı cavablandırmaqda çətinlik çəkirəm (səbəbləri göstər) 

5.4. Sən özün kiməsə qarşı hansısa bir xarakterli təcavüz etmisən? 

a. Bəli (ətraflı məlumat ver nəyə görə və hansı formada) 

b. Xeyr 


d. Sualı cavablandırmaqda çətinlik çəkirəm (səbəbləri göstər)


5.5. Hər‑hansı bir təhlükəli hal ilə üzləşəndə kimə və ya haraya müraciət edirsən? 

a. Yerli icra hakimiyyəti orqanına e. Hüquq müdafiəçisinə 

b. Hüquq-mühafizə orqanına f. Qohumlara 

c. İctimai birliklərə g. Digər (göstərin) 

d.Qeyri formal/kriminal liderlərə h. Bütün problemləri ozüm həl edirəm (göstər necə) 

5.6. Əgər etməmisənsə səbəblərini göstər 

Bölmə VI. Məşğulluq 

6.1. Küçədə hansı növ (əmək) fəaliyyəti ilə məşğul olursan (son 6 aydakılarını sadalayın) 

6.2. Gün ərzində neçə saat işləyirsən? 

saat 

6.3. Səni işləməyə nə və ya kim məcbur edir? 

6.4. Əgər səni işləməyə məcbur edən hər hansı bir səbəb yoxdursa, o halda səni həvəsləndirən səbəblər 

hansılardır? 

Bölmə VII. Gəlir və xərclər 

7.1. Sənin yaşayişını təmin edən maliyyə vəsaitinin əsas mənbəyi 

7.2. Sən gün ərzində nə qədər pul qazanırsan? manat 

7.3. Gün ərzində nə qədər pul xərcləyirsən? manat 

7.4. Əsasən nəyə pul xərcləyirsən və nə qədər (5 qədər nümunə)? 

7.5. Qazandığın pulların müəyyən hissəsini və ya tam hissəsini kiməsə verirsənmi? 

a. Bəli 

b. Xeyr 


7.6. “a” variantı olan halda: bu hissəni kimə verirsən? 

və: 

35

36 


7.7. Hansı səbəbə görə? 

Bölmə VIII. Gözləntilər 

8.1. Əgər sənin seçim imkanın olsa idi digər bir yaşayış tərzini seçərdinmi? 

a. Bəli (səbəbləri göstər) 

b. Xeyr (səbəbləri göstər) 

c. Cavab verməkdən imtina (səbəblərini göstər) 

d. Sualı cavablandırmaqda çətinlik çəkirəm (səbəbləri göstər) 

8.2. Sən özünü gələcəkdə necə görürsən? 

8.3. Ən yaxın gələcək üçün hansı planların var? 

8.4. Sən küçədə deyil ailədə yaşamağa necə baxırsan? 

8.5. Sənin arzun varmı? 

a. Bəli (mümkünsə göstər) 

b. Xeyr 


8.6. Arzularının həyata keçməsini görürsənmi? 

a. Bəli 

b. Xeyr (səbəbləri göstər) 


Sorğuda iştirakınıza görə təşəkkür edirik!

38 


əlAvə 4.3 

Aİlə, qAdın və uşAq problemlərİ üzrə dövlət komİtəsİ 

bmt-nin uşAq Fondu (unİceF) 

Hər vaxtınız xeyir olsun! 

Mənim adım və mən “Siqma” Tədqiqatlar Mərkəzini təmsil edirəm. Ailə, Qadın və 

Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və BMT-nin Uşaq Fondu Azərbaycanda küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin 

qiymətləndirməsini həyata keçirir. Qiymətləndirmənin nəticələri küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin təkmilləşdirilməsi 

üçün çox vacibdir. 

Bu tədqiqatı keçirmək bizim təşkilata həvalə edilmişdir. Bu tədqiqat çərçivəsində ölkə üzrə küçə uşaqları 

və aidiyyəti şəxslərlə (ekspertlər) müsahibələrin aparılması nəzərdə tutulmuşdur. Siz ümumi siyahıdan seçilmiş 

respondentlərdənsiniz. Sizin cavablar bütün digər respondentlərincavabları ilə birlikdə kompüter daxil olunaraq 

xüsusi proqram təminatı paketində emal ediləcək və bu zaman Sizin adınız heç bir yerdə qeyd edilməyəcəkdir. 

Biz Sizin cavablarınızın səmimiliyinə ümid edirik. Şübhəniz olmasın ki, bu cavablar vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına 

və uşaqların xoşbəxt olmasına dəstək verəcəkdir. 

Müsahibəçinin kodu 

Müsahibənin keçirildiyi məkan 

(Şəhər/ Rayon / Kəndin adı) 

Müsahibənin tarixi (gün/ay/il) 

“Siqma” İnkişaf və Beynəlxalq Əməkdaşlıq 

Tədqiqatlar Mərkəzi 

Müsahibənin vaxtı (başlanğıc/son – saat/dəqiqə) 

1. Respondentin cinsi a. Kişi b. Qadın 

2. Respondentin yaşı (tam illərin sayını qeyd edin) 

3. Təhsil səviyyəsi 

4. Fəaliyyət sahəsi 

Ünvan: Bakı ş., Cəfər Cabbarlı küç. 44, 

“Kaspian Plaza”, 9-cu mərtəbə; 

Tel: (99412) 497 31 57; (99412) 497 42 

“Küçə uşaqları ilə bağlı vəziyyətin qiymətləndirilməsi” Layihəsi 

Ekspertlərlə müsahibə üçün suallar 

1. Küçə uşaqlarının demoqrafik amillər və sosial davranışı əsasında portretini təsvir edin (milliyyəti, genderi, 

yaşı, ailə vəziyyəti; o necə geyinir, necə gigenik (sanitar) əşyalarla təmindir, o necə qidalanır, o 

harada gecələyir, necə qazanır, küçədə hansı təhlükələrlə üzləşir və s.). 

2. “Küçə uşaqları” problemi daha çox hansı faktorlarla bağlıdır (qeyd edib seçiminizi izah edin):

2.1. Ailə vəziyyəti, 

2.2. Sosial problemlər, 

2.3. Mənzil şəraiti, 

2.4. Təhsil səviyyəsi 

2.5. Digər (göstərin) 


3. Küçə uşaqlarının təhsil alma, səhiyyə və digər sosial xidmətlərə çıxışlarını necə qiymətləndirirsiniz? 

4. Təhsil sistemi, ailə və cəmiyyət bu tip uşaqları kifayət qədər əhatə etmə imkanlarına malikdirmi və bu 

problemin mövcudluğunda nə dərəcədə məsuliyyət daşıyırlar? 

5. Küçə uşaqlarının əsas fəaliyyət sahələri hansılardır? 

6. Sizcə küçə uşaqlarının əməyindən istifadənin qanunla qadağan olduğu haqqında cəmiyyət (xüsusən 

işəgötürənlər) kifayət qədər məlumatlıdırmı? 

7. Sizcə hansı səbəblərdən bəzi işəgötürənlər bu qadağa haqqında bilərkən uşaq əməyindən istifadə 

edirlər? 

8. Sizcə küçə uşaqlarının məşğul olduqları işlər onların səhhəti üçün nə dərəcədə zərərlidir? 

9. Ümumilikdə, aşağıda göstərilən qurumların küçə uşaqları ilə bağlı müxtəlif problemlərinin həllində 

rolunu Siz necə qiymətləndirirsiniz? (dərəcələr 1 – aşağı, 2 – orta, 3 - yuxarı) 

Təhsil alma, səhiyyə və digər sosial 

xidmətlərə çıxışlarının təminatında 

Təhsil alma, səhiyyə və digər sosial 

xidmətlərə çıxışlarının təminatında 

Dəqiq qeydiyyatın səmərəli 

sisteminin yaradılmasında 

Uşaq əməyinə qarşı mübarizədə, 

o cümlədən uşaqların əməyindən 

istifadənin qadağan olması ilə bağlı 

maarifləndirmədə 

Küçədə təhlükəsizliyin təminatında 

Digər problemlər (göstərin) 

Milli Məclis 

İcra Başçılarının 

Aparatları 

Bələdiyyələr 

Hüquq‑mühafizə 

orqanları 

Təhsil Nazirliyi 

Səhiyyə Nazirliyi 

Əmək və Əhalinin Sosial 

Müdafiyəsi Nazirliyi 

Sorğuda iştirakınıza görə təşəkkür edirik! 

Ailə, Qadın və Uşaq 

Problemləri üzrə Dövlət 

Komitəsi 

İctimai təşkilatlar 

Həmkarlar İttifaqları 

Digər qurumlar 

(göstərin) 

39

“sİqmA” 

İnkişaf və beynəlxalq əməkdaşlıq tədqiqatlar mərkəzi 

Мətbəə:

AzərbAycAndA küçə uşAqlArının vəzİyyətİnİn təhlİlİ

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?