Fachowy Elektryk 5/2017

5/2017 

Październik 2017 

ISSN 1643-7209

Perfect Welding / Solar Energy / Perfect Charging 

-20% NA SZKOLENIE FSP* 

NAJWYŻSZA JAKOŚĆ 

SERWISU JEST MOŻLIWA. 

PONIEWAŻ STAWIAMY 

NA PRZESZKOLONYCH 

PARTNERÓW. 

Program Fronius Service Partner: 

 

 

 

 

http://www.fronius.pl/szkolenia-pv

Siedle Basic

PRODUKTY 

Fachowego Elektryka 

Za nami największe targi energetyczne w Polsce. Rozmiar tej imprezy pokazuje siłę 

branży i odwzorowuje stan rynku. W Bielsku-Białej poznaliśmy trendy. Teraz czas na 

ich weryfikację i wybór, spośród niezliczonej ilości nowości, tych rozwiązań, które 

pozwolą nam samym podnieść kwalifikacje i standard usług. A trzeba pamiętać, że 

inwestorzy stają się coraz bardziej świadomi i wymagający. Świadczy o tym chociażby 

ilość montowanych instalacji automatyki budynkowej. Za wdrażaniem systemów 

inteligentnego domu stoi już nie tylko chęć wyróżnienia się ale wiedza o tym, jakie 

oszczędności i komfort niosą za sobą takie rozwiązania. Po minionym, wyjątkowo 

groźnym, sezonie burzowym rośnie też świadomość i potrzeba w zakresie montażu 

i kontroli zabezpieczeń przed przepiciami. Dlatego w tym numerze Fachowego 

Elektryka pochylamy się nad ogranicznikami przepięć. Ale to nie jedyny temat wart 

uwagi. Popularyzacja OZE skłania nas do przyjrzenia się mikroinstalacjom wiatrowym 

i sposobom ich przyłączenia do sieci energetycznej. Oprócz tego polecamy 

artykuły produktowe, które z pewnością pomogą przybliżyć nowości pojawiające się 

na rynku. Zachęcam do lektury. 

Małgorzata Dobień 

redaktor naczelna 

Wydawca: 

Wydawnictwo Target Press sp. z o.o. sp. k. 

Gromiec, ul. Nadwiślańska 30 

32-590 Libiąż 

Biuro w Warszawie: 

ul. Przasnyska 6 B 

01-756 Warszawa 

tel. +48 22 635 05 82 

tel./faks +48 22 635 41 08 

Redaktor Naczelna: 

Małgorzata Dobień 

malgorzata.dobien@targetpress.pl 

Dyrektor Marketingu i Reklamy: 

Robert Madejak 

tel. kom. 512 043 800 

robert.madejak@targetpress.pl 

Dział Promocji i Reklamy: 

Andrzej Kalbarczyk 

tel. kom. 531 370 279 

andrzej.kalbarczyk@targetpress.pl 

Marcin Sikora 

tel. kom. 515 251 052 

marcin.sikora@targetpress.pl 

Ryszard Staniszewski 

tel. kom. 503 110 913 

ryszard.staniszewski@targetpress.pl 

Marcin Kostyra 

tel. kom. 530 442 033 

marcin.kostyra@targetpress.pl 

Dyrektor Zarządzający: 

Robert Karwowski 

tel. kom. 502 255 774 

robert.karwowski@targetpress.pl 

Adres Działu Promocji i Reklamy: 

ul. Przasnyska 6 B 

01-756 Warszawa 

tel./faks +48 22 635 41 08 

Prenumerata: 

prenumerata@fachowyinstalator.pl 

Skład: 

As-Art Violetta Nalazek 

as-art.studio@wp.pl 

Druk: 

MODUSS 

www.fachowyinstalator.pl 

inne nasze tytuły: 

Redakcja nie zwraca tekstów nie zamó wionych, zastrzega sobie 

prawo ich re da gowania oraz skracania. 

Nie odpowia da my za treść zamieszczonych reklam. 

2 

Fachowy Elektryk 5 • 2017

Fot.: BUDNIOK TECHNIKA 

TEMAT NUMERU 

Połączenia 

egzotermiczne 

czytaj od str. 24 

Spis treści 

6–9 Aktualności 

10–11, 27, 51, Nowości 

12 Dobór przewodów 

16 Obudowy idealnie dopasowane do potrzeb 

18 Produkty firmy ELEKTRO 

20 Błyskawiczne podłączanie przewodów 

22 Niezawodne rozwiązania powodzeniem akcji 

ratowniczych 

24 Połączenia egzotermiczne w instalacjach 

odgromowych 

29 Oferta ERICO z zakresu połączeń egzotermicznych 

CADWELD 

32 Dobór ograniczników przepięć 

36 Ograniczenie liczby pożarów spowodowanych 

wyładowaniami elektrycznymi w domach 

38 Agregat w domu, to prąd zawsze pod ręką 

40 Rozdzielnice elektryczne 

42 Przegląd obudów rozdzielnic nn 

46 Nowoczesne oświetlenie biurowe LED 

– wpływ oprawy na jakość i parametry świetlne 

52 Rozświetlone galerie handlowe 

56 Lokalizatory linii kablowych i infrastruktury 

podziemnej 

60 Nie można mierzyć napięcia bez kontaktu 

galwanicznego 

62 Mikroinstalacje wiatrowe 

68 Profesjonalne systemy do przeciągania kabli 

i przewodów z ENERGOTYTANU 

70 Warsztat 

71 ENERGOTYTAN – promocje 2017 

72 Pozytywne wibracje 

4 Fachowy Elektryk 5 • 2017

Projekt produktu, projekt interfejsu: schmitz Visuelle Kommunikation hgschmitz.de 

Gira G1 

Wszechstronna obsługa 

technicznego wyposażenia 

budynku 

Nowy panel Gira G1 to inteligentne 

centralne urządzenie 

do obsługi całego technicznego 

wyposażenia budynku. 

Dzięki oferującemu doskonałą 

jakość obrazu wyświetlaczowi 

wielodotykowemu wszystkie 

funkcje systemu KNX można 

łatwo obsługiwać jednym dotknięciem 

palca lub gestem. 

W połączeniu z bramką domofonową 

IP panel Gira G1 może 

służyć również jako wideodomofon. 

Zaprojektowany całkowicie 

od nowa, intuicyjny interfejs 

użytkownika Gira 

sprawia, że obsługa technicznego 

wyposażenia budynku 

jak łatwiejsza, niż kiedykolwiek 

dotąd. Panel Gira G1 

można w łatwy sposób zainstalować 

jak normalny łącznik 

instalacyjny w jedynej puszce 

podtynkowej. 

Więcej informacji pod 

adresem: www.gira.com/pl 

Wyróżnienia 

Gira G1: 

iF Design Award 2015, 

German Design Award 2015 

Good Design Award 

Chicago 2014, 

ICONIC Awards 2014, 

Plus X Award 2014, 

Design Plus 2014 

Interfejs Gira: 

ADC Award 2015, 

Red Dot Award 2014 

Best of the Best

AKTUALNOŚCI 


Jubileuszowe targi energetyczne 

ENERGETAB 2017 za nami 

Na zakończonych 14 września 2017 r. międzynarodowych targach energetycznych 

ENERGETAB 2017 swoje najnowsze produkty zaprezentowało 709 wystawców z 23 krajów 

Europy i Azji, a także Egiptu. 

MATERIAŁY PRASOWE FIRM 

Za nami jubileuszowa, bo 30-ta edycja targów, 

które wśród europejskich targów branży energetyki 

i elektrotechniki zajmują bardzo ważną 

pozycję – nie tylko ze względu na wielkość targów 

ale też i ze względu na wielkość polskiego 

rynku inwestycyjnego w tej branży. Zresztą 

temat perspektyw inwestycyjnych w polskiej 

infrastrukturze sieciowej był tematem wiodącej 

konferencji towarzyszącej targom, w której 

o potrzebach jak i kierunkach rozwoju zarówno 

sieci przesyłowych jak i dystrybucyjnych debatowali 

najważniejsi inwestorzy na tym rynku 

– przedstawiciele PSE SA oraz TAURON 

Dystrybucji SA. 

Nie dziwi zatem, że wystawcy starali się na tych 

targach, zajmujących około 4 ha urokliwie położonego 

terenu u stóp Dębowca i Szyndzielni, 

pokazać swoje najnowocześniejsze maszyny, 

urządzenia, aparaty czy technologie, służące 

zwiększeniu niezawodności przesyłania energii 

elektrycznej oraz podniesieniu efektywności jej 

wytwarzania i użytkowania. 

Gama prezentowanych urządzeń i aparatów 

była bardzo szeroka: stacje transformatorowe, 

rozdzielnice, wyłączniki, przekładniki, 

kable i przewody, odnawialne źródła energii, 

aparaty i systemy pomiarowe, systemy 

automatyki, przesyłania i obróbki informacji, 

urządzenia UPS, agregaty prądotwórcze 

i napędy, słupy linii nN, SN a nawet 110 kV, 

źródła światła wykorzystujące technologię 

LED oraz efektywne ich oprawy, cała gama 

specjalistycznych pojazdów, podnośników 

i narzędzi oraz wiele innych wyrobów czy 

oferowanych usług. Nie brakowało też urządzeń 

i systemów wspomagających produkcję 


AKTUALNOŚCI 


energii z OZE czy innowacyjnych magazynów 

energii. 

Oprócz wyżej wspomnianej konferencji targom 

towarzyszyły też inne konferencje czy 

seminaria organizowane przez izby czy stowarzyszenia 

branżowe oraz prezentacje firmowe. 

Aktualne zagadnienia, jak systemy AMI, magazynowanie 

energii czy możliwości zastosowania 

transformatorów SN/nN z podobciążeniowymi 

przełącznikami zaczepów zostały 

omówione podczas „warsztatów” przeznaczonych 

dla operatorów sieci dystrybucyjnych, 

tradycyjnie organizowanych przez Polskie Towarzystwo 

Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej. 

Natomiast Stowarzyszenie Elektryków Polskich 

wykorzystało targi dla zorganizowania spotkań 

swoich kilku komitetów naukowo-technicznych 

oraz uroczystego posiedzenia Rady Naukowej 

i Redakcji miesięcznika Energetyka dla uczczenia 

70-lecia tego wydawnictwa. 

Spośród 59 innowacyjnych produktów zgłoszonych 

do konkursu „na wyróżniający się 

produkt prezentowany na targach”, komisja 

konkursowa Pucharem Ministra Energii 

wyróżniła rozdzielnicę OPTIMA-24 produkcji 

ELEKTROBUDOWA SA. Nagrodą 

Prezydenta Bielska-Białej w postaci rzeźby 

„energetyczny człowiek” autorstwa artysty 

Bronisława Krzysztofa wyróżniono system 

„Exta Life Inteligentny Dom” firmy ZAMEL. 

Natomiast statuetkę „Złotego Lwa” Fundacji 

im. Kazimierza Szpotańskiego nagrodzono 

technologię budowy linii blokowej 400 kV firmy 

ELBUD Katowice, która na targach świętowała 

swoje 70-lecie. Złotym Medalem Polskich 

Sieci Elektroenergetycznych S.A. wyróżniono 

natomiast „system kontroli i lokalizacji doziemień 

KDZ-3” spółki ZPrAE z Siemianowic Śl. 

Uroczystość wręczania wyróżnień targowych 

uświetniła Polska Izba Przemysłu Targowego, 

która wykorzystała tę okazję do wręczenia 

Honorowych Tytułów „Ambasadora Targów 

2016” Panu Jackowi Krywultowi – Prezydentowi 

Bielska-Białej i Károly Nagy – wieloletniemu 

dyrektorowi CENTREX, Międzynarodowego 

Związku Statystyk Targowych 

w Budapeszcie. 

Wiodącym tematem na stoisku TAURON Dystrybucji 

S.A. – Strategicznego Partnera targów 

było w tym roku efektywne energetycznie 

oświetlenie – istotne zagadnienie nie tylko dla 

licznie odwiedzających targi samorządowców 

miast i gmin, zainteresowanych obniżeniem 

kosztów energii elektrycznej jak i eksploatacji 

oświetlenia ulicznego. 

Sporym zainteresowaniem cieszył się konkurs 

multimedialny – zorganizowany po raz drugi 

na targach. Kilkudziesięciu ze zwiedzających, 

którzy wykazali się dużą wiedzą o niektórych 

produktach i Wystawcach, wyjechało z targów 

z cennymi nagrodami. 

Z okazji jubileuszowej edycji targów ich organizator 

– ZIAD Bielsko-Biała SA wyróżnił też 

kilka firm – długoletnich wystawców, obchodzących 

właśnie na targach swoje jubileusze. 

Dziękując wszystkim uczestnikom za tak liczny 

udział w udanych tegorocznych targach 

ZIAD Bielsko-Biała zaprasza wystawców jak 

i zwiedzających do udziału w kolejnej – już 

31. edycji targów ENERGETAB w dniach 

od 11–13 września 2018 r. 

Więcej informacji o targach ENERGETAB 

2017, w tym pełny wykaz produktów i firm 

wyróżnionych przez komisję konkursową 

oraz galeria zdjęć, są dostępne na stronie 

www.energetab.pl. 

Fachowy Elektryk 5 • 2017 

7

AKTUALNOŚCI 


Apartament pokazowy 

ABB Living Space Experience 

Fot.: URSZULA CZAPLA / ARCH. ABB 

i prognozowanie zużycia wszystkich mediów 

oraz dostrojenie funkcjonowania apartamentu 

do rytmu dnia użytkownika, ilości naturalnego 

światła, czy jakości powietrza, pozwalając 

tym samym oszczędniej gospodarować 

wodą i energią. 

„Inteligentny dom to miejsce, które z założenia 

powinno minimalizować negatywny 

wpływ naszego codziennego funkcjonowania 

na otoczenie i być jak najbardziej przyjazne 

środowisku” – tłumaczy Monika Komalska, 

kierownik projektu ABB Living Space 

Experience. „Na mapie miejsc oferujących 

inteligentne systemy automatyki budynku 

wreszcie pojawiła się przestrzeń, w której architekt, 

czy integrator systemów automatyki 


ABB Living Space Experience to miejsce, 

w którym można się przekonać, jak działa 

i jakie korzyści daje spersonalizowane sterowanie 

funkcjami domu: oświetleniem, 

temperaturą, czy wentylacją. 

Przestrzeń oraz ekspozycja zostały zaprojektowane 

przez Magdalenę Czernik i Przemysława 

Strzałkowskiego – architektów ze 

studia Megart Design, przy wsparciu partnerów 

projektu: Philips Lighting, Modular 

Lighting Instruments, Rolety Bubendorff, 

Kinnarps, Saint-Gobain Building Glass Polska, 

Daikin, Miele, Bang & Olufsen, Hypnos 

Beds, Zajc Kuchnie, Decoflame. 

Architekci postawili na oszczędne i czyste 

formy, które dobrze korespondują z ultranowoczesnym 

standardem zastosowanych technologii 

KNX i ABB-free@home. 170-metrową 

powierzchnię zaaranżowano w formie 

apartamentu mieszkalnego, stanowiącego 

otwartą przestrzeń. Znalazło się w niej miejsce 

na w pełni wyposażoną kuchnię, jadalnię, 

salon ze sprzętem multimedialnym i sypialnię 

z pokojem kąpielowym. Jest również druga 

łazienka, gabinet, pomieszczenie techniczne 

i dodatkowe miejsce do pracy. 

„W naszym apartamencie już od wejścia wita 

gości przyjazna i łatwa w obsłudze automatyka 

sterująca funkcjami wyposażenia. Zastosowaliśmy 

najnowocześniejsze programatory 

„reagujące” na odwiedzających i oferujące 

w pełni spersonalizowane scenariusze zdarzeń 

– mówi Krzysztof Sasin, specjalista ds. nowoczesnych 

rozwiązań z zakresu automatyki budynkowej 

ABB. „Połączyliśmy elementy sterowania 

oświetleniem, żaluzjami, ustawienia 

optymalnej temperatury, wentylacji, systemów 

alarmowych, dźwięku i obrazu. To unikatowe 

na polskim rynku rozwiązanie pozwoli naszym 

klientom w pełni zapoznać się ze wszystkimi 

możliwościami technologii KNX. W apartamencie 

ABB Living Space Experience będzie 

można intuicyjnie sterować przestrzenią, nie 

tylko za pomocą zainstalowanych w ścianach 

paneli dotykowych, ale również z urządzeń 

mobilnych” – objaśnia Krzysztof Sasin. 

Wewnętrzna komunikacja pomiędzy urządzeniami 

pozwoli na bieżące monitorowanie 

Fot.: URSZULA CZAPLA / ARCH. ABB 

będzie mógł wraz z inwestorem doświadczyć 

wybranych rozwiązań i omówić szczegóły 

projektu w bardzo realistycznej scenerii. 

Poza prezentacją oferty produktowej, planujemy 

także m.in. cykliczne warsztaty, szkolenia, 

wystawy i spotkania z twórcami” – dodaje 

Monika Komalska. 

Apartament pokazowy ABB Living Space 

Experience mieści się w pofabrycznym sercu 

Żoliborza, przy ul. Duchnickiej 3, w dawnej 

Fabryce Wynalazków Instytutu Mechaniki 

Precyzyjnej, przywróconej do życia pod nazwą 

Defabryka. Dzięki dbałości o walory architektoniczne, 

to poindustrialne wnętrze skupia pod 

swoim dachem twórców oryginalnych projektów 

i idei, tworząc dobre miejsce do kreatywnych 

spotkań. 

ABB 

8 


AKTUALNOŚCI 


Jesienne promocje Fluke 

Firma Fluke przygotowała tradycyjnie 

na sezon jesienny szereg zestawów promocyjnych, 

a także promocje cenowe na poszczególne 

urządzenia. Zestawy pozwalają 

zaoszczędzić nawet 45 proc. w stosunku 

do standardowych cen. 

Oferty promocyjne będą ważne do 31 grudnia 

br. (lub do wyczerpania zapasów). 

Znaleźć można wśród nich m.in.: 

• Multimetr z kamerą termowizyjną Fluke 

279FC TRMS (ze zniżką do końca 

roku – 20 proc.) 

• Multimetr cyfrowy Fluke 115 

z uniwersalnym zestawem akcesoriów 

TLK-225 SureGrip (zestaw pozwala 

na zaoszczędzenie 40 proc. 

w stosunku do nominalnej ceny wszystkich 

jego składników) 

• Tester izolacji Fluke 1507 w zestawie z 

bezpłatnym miernikiem cęgowym Fluke 

323 (oszczędność – 20 proc.) 

• Multimetr cyfrowy Fluke 175 (ze zniżką 

30 proc. i bezpłatnym pokrowcem C25) 

• Zestaw Fluke 179/MAG2 – zestaw 

przemysłowy (ze zniżką 27 proc. 

i bezpłatną latarką Maglite) 

• Wielofunkcyjny tester instalacji Fluke 

1662 (w zestawie z bezpłatnym miernikiem 

cęgowym Fluke 323 i oprogramowaniem 

FVF-SC2 45) 


1663 (w zestawie z bezpłatnym miernikiem 

cęgowym Fluke 324 i oprogramowaniem 

FVF-SC2 41) 


1664 FC (w zestawie z bezpłatnym 

miernikiem cęgowym Fluke 325 

i oprogramowaniem FVF-SC2 37) 

Jesienne promocje potrwają do końca 

grudnia. Więcej szczegółów na temat promocji 

i oferowanych urządzeń na stronie: 

www.fluke.pl 

REKLAMA 

Fluke 

Ensto HEATEK 

 

 

 

www.ensto.pl/HEATEK 

 

 

ensto.pl 


9

PRODUKTY 


NOWOŚCI 

Modułowe sterowniki programowalne PLC XC300 Eaton 

Nowe modułowe sterowniki programowalne 

PLC firmy Eaton umożliwiają producentom 

maszyn i systemów opracowywanie 

nowoczesnych koncepcji automatyki, 

zwłaszcza w połączeniu z systemem XN300 

I/O i panelem dotykowym XV300. Modułowy 

sterownik zapewnia wysoki poziom 

wydajności maszyny dzięki szybkiemu 

procesorowi gwarantującemu krótkie czasy 

trwania cyklu oraz doskonałym funkcjom 

komunikacyjnym. Dzięki swoim różnorodnym 

interfejsom sterownik ten stanowi uniwersalny 

i elastyczny węzeł danych do szerokiego 

spektrum zastosowań. Zintegrowany 

serwer OPC pozwala na standaryzowane 

przesyłanie danych w ramach komunikacji 

M2M, co z kolei umożliwia pełną integrację 

z architekturą automatyzacji i jednocześnie 

pozwala na wkroczenie na prostą ścieżkę 

do Przemysłu 4.0. 

www.eaton.pl 


Słońce i wydatki pod kontrolą 

Ultra cichy i jednocześnie maksymalnie efektywny – tak można 

podsumować nowoczesny silnik S&SO RS 100 io, który jest już 

dostępny na polskim rynku. S&SO RS 100 io to nowy lider wśród 

napędów do sterowania roletami. Precyzyjne sterowanie prędkością 

silnika zapewnia jego wyjątkowo płynną pracę – w trybie dyskretnym 

rolety poruszają się niemal bezgłośnie. A co więcej, pobiera 

znacznie mniej energii w porównaniu do innych napędów z oferty 

Somfy, jednocześnie chroniąc roletę i zapewniając dłuższy cykl jej 

eksploatacji. Napęd działa w technologii io-homecontrol od Somfy, 

która zapewnia dwukierunkową łączność pomiędzy urządzeniami 

i gwarantuje użytkownikowi otrzymanie komunikatu na swojego 

smartfona o pozycji, w jakiej znajduje się roleta i o tym czy nie 

napotkała na swojej drodze przeszkody. 

Ponadto, napęd S&SO RS100 io jest w pełni kompatybilny z centralą 

inteligentnego domu Somfy, TaHoma Premium. Dzięki temu 

można połączyć go z dodatkowymi czujnikami bezpieczeństwa, 

tworzyć scenariusze, które jeszcze lepiej zabezpieczą nasz dom 

przed nieuprawnioną ingerencją. W razie niebezpieczeństwa rolety 

zamkną się automatycznie, a użytkownicy otrzymają wiadomość 

e-mail lub powiadomienie w trybie push na swoim smartfonie. 

www.somfy.pl 

„Inteligentne” kamery dozorowe 

Kamery sieciowe z serii PTZ AUTODOME IP umożliwiają on użytkownikom 

ręczne śledzenie poruszających się osób – także z prędkością będącą zdecydowanie 

poza zasięgiem pola widzenia kamery stałopozycyjnej. Elementem, 

który otwiera nowy rozdział w wykorzystaniu kamer dozorowych jest oferowana 

w standardzie funkcja analizy wideo. Nowe kamery sieciowe AUTODOME 

IP firmy Bosch dodają metadane do zapisywanego obrazu. Dane te mogą być 

wykorzystywane do poprawy poziomu bezpieczeństwa dzięki automatycznym 

alertom generowanym w przypadku wcześniej zdefiniowanych zdarzeń. 

Dzięki wbudowanej funkcji Essential Video Analytics kamery AUTODOME 

„rozumieją” to, co rejestrują. Generują metadane, które nadają sens i strukturę 

nagranym materiałom, a nie tylko rejestrują i zapisują obraz. Potrafią nie tylko 

wykrywać obiekty, lecz także dostarczają powiązanych danych, takich jak 

wielkość, prędkość, kształt, kierunek poruszania się czy kolor. Automatycznie 

rozróżniają także rodzaje obiektów, w tym osoby i pojazdy. 

www.pl.boschsecurity.com/pl 


NOWOŚCI 

PRODUKTY 


Philips Hue Entertainment 

– efekt „surround sound” dla oczu 

Firma Philips Lighting ogłosiła dziś plany Philips Hue Entertainment – aktualizacji oprogramowania, 

które przenosi domową rozrywkę na kompletnie nowy poziom poprzez synchronizację 

oświetlenia Philips Hue z filmami, grami czy muzyką (również w streamingu), 

a wszystko w dzięki bliskiej współpracy z przemysłem rozrywkowym. Nowa funkcja 

wprowadzana jest po sukcesie projektów pilotażowych z The Voice, Syfy oraz Live Nation. 

Użytkownicy Philips Hue będą mieli do niej dostęp od grudnia, zostanie ona zainstalowana 

automatycznie we wszystkich mostkach Philips Hue V2 i wszystkich kolorowych lampach 

Philips Hue. 

www.philips.pl 

Nowe oprawy awaryjne SafeLite firmy Eaton 

Firma Eaton opracowała serię produktów SafeLite o pełnej zgodności 

z dyrektywą EC i normą EN, która ułatwi pracę projektantom 

instalacji oświetleniowych. Seria ta jest połączeniem wszechstronności, 

łatwej instalacji i niskich kosztów eksploatacji, ponieważ 

oprawy eliminują potrzebę regularnej wymiany lamp i zmniejszają 

zużycie energii. 

Gama produktów SafeLite, w skład której wchodzą oprawy 

antypaniczne i ewakuacyjne, jest szybka i łatwa w montażu, nawet 

w przypadku modernizacji instalacji. Ponadto wymiana baterii 

jest niezwykle prosta, a oprawy mogą pracować w trybie 

sieciowo-awaryjnym lub awaryjnym w zależności od potrzeb 

użytkownika. 

Dodatkowo instalatorzy mają do dyspozycji bogaty asortyment 

akcesoriów montażowych, co umożliwia różnorodne zastosowanie 

oprawy SafeLite. Oprawy mogą pełnić funkcję oświetlenia 

ewakuacyjnego po naklejeniu jednego z czterech piktogramów 

znajdujących się w zestawie (zgodnych z normą ISO 7010). Obudowy 

są dostępne w dwóch wariantach ochrony IP42 lub IP65. 

www.eaton.pl 

Klej do trwałego mocowania 

uchwytów instalacji odgromowej 

KM Grom Sp. z o.o. Instalacje Odgromowe, chcąc wyjść naprzeciw 

wymaganiom stawianym przed profesjonalnymi wykonawcami 

instalacji elektrycznych, wprowadziła na rynek 

innowacyjne rozwiązanie GROM GLUE. Jest to dwufazowe 

rozwiązanie (klej) umożliwiające trwałe przyklejenie oblanych 

tworzywem (PP) uchwytów instalacji odgromowej KM50 

do membrany dachowej wykonanej z miękkiego PVC. Przymocowane 

w ten sposób uchwyty (typu KM50, KM51, KM53, 

KM53R) nie ulegają przewróceniu, ani przemieszczeniu podczas 

silnych porywów wiatru bądź przypadkowego potrącenia 

(np. w trakcie odśnieżania). 

www.kmgrom.pl 


11

PORADY 


Dobór przewodów 

Szczegółowe zasady doboru przewodów w zależności od sposobu wykonania instalacji 

zawiera Polska Norma [7]. W normie tej zawarto obszerną tabelę ilustrującą przykłady 

ułożenia instalacji elektrycznych. Ponadto w normie tej znajdują się dodatkowe uregulowania 

dotyczące układania przewodów. Zapis w punkcie 521 dopuszcza ułożenie w jednej rurze 

lub listwie instalacyjnej różnych obwodów pod warunkiem, że wszystkie przewody mają 

izolację na jednakowe napięcie znamionowe równe napięciu obwodu na najwyższe napięcie. 

Zgodnie z treścią zawartą w punkcie 

522 sztywno zamocowane w ścianach 

oprzewodowanie powinno być ułożone 

poziomo, pionowo lub równolegle 

do krawędzi ścian. Oprzewodowanie 

ułożone wewnątrz konstrukcji, ale 

nie zamocowane może przebiegać 

po najkrótszej trasie. Oprzewodowanie 

ułożone w podłodze powinno być 

zabezpieczone przed uszkodzeniami 

wynikającymi z użytkowania podłogi. 

Rury instalacyjne i kanały przewodowe 

ułożone w elementach budowlanych 

powinny być całkowicie zmontowane 

przed wciągnięciem do nich 

przewodów. Promienie krzywizn powinny 

być tak dobrane aby nie nastąpiło 

uszkodzenie przewodów lub kabli. 

W punkcie 528 zawarto zapisy dotyczące 

zbliżeń instalacji elektrycznych 

z innymi instalacjami. Jeżeli instalacja 

elektryczna jest ułożona w pobliżu instalacji 

nieelektrycznej powinny być 

one tak wykonane aby czynności prowadzone 

przy jednej z nich nie powodowały 

uszkodzenia drugiej instalacji. 

W tym celu należy zachować odpowiednie 

(nie określone w normie) 

odstępy lub stosując osłony. Jeżeli 

Powyższe ograniczenie 

nie dotyczy układania 

przewodów w listwach 

instalacyjnych z przegrodami, 

w których istnieje 

możliwość rozdzielenia 

poszczególnych 

rodzajów przewodów 

poprzez lokowanie ich w 

odrębnych przedziałach. 

instalacja elektryczna jest umieszczona w bezpośrednim 

sąsiedztwie instalacji nieelektrycznej 

muszą być spełnione oba poniższe warunki: 

• w warunkach normalnych oprzewodowanie 

elektryczne powinno być odpowiednio 

zabezpieczone, oraz 

• ochrona przed dotykiem pośrednim powinna 

być wzmocniona ponieważ, nieelektryczne 

przewody metalowe należy 

traktować jak obce części przewodzące. 

Zasady ochrony m.in. przed dotykiem pośrednim 

określa norma PN-HD 60364-4-41: 

2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia 

– Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia 

bezpieczeństwa – Ochrona przed porażeniem 

elektrycznym. 

W wielu pomieszczeniach instalacja elektryczna 

układana jest na wierzchu ścian, przy 

czym ściany mogą być otynkowane lub nie. 

W budynkach mieszkalnych i użyteczności 

publicznej sytuacja taka występuje z reguły 

w pomieszczeniach pomocniczych takich jak 

garaże, składy, węzły cieplne i lokalne kotłownie. 

Częściej instalacje elektryczne układane 

są na wierzchu w obiektach przemysłowych. 

Do wykonania instalacji natynkowych można 

zastosować rurki z wciągniętymi do nich pojedynczymi 

przewodami, albo wielożyłowe 

przewody kabelkowe. Dla przesyłania większych 

mocy stosuje się również wielożyłowe 

kable. Z reguły stosuje się rurki wykonane 

z tworzyw sztucznych. W przypadku konieczności 

ochrony przed silnymi udarami mechanicznymi 

niezbędne jest zastosowanie rurek 

stalowych. Rurki stalowe mają dużą wytrzymałość 

mechaniczną i odporność na podwyższoną 

temperaturę. Cechuje je jednak wrażliwość 

na wilgoć oraz działanie agresywnych 

substancji. Natomiast cechy rurek z tworzyw 

sztucznych zależą od rodzaju tworzywa 

Zasady ochrony m.in. przed 

dotykiem pośrednim określa 

norma PN-HD 60364-4-41 

:2009 Instalacje elektryczne 

niskiego napięcia – Część 

4-41: Ochrona dla zapewnienia 

bezpieczeństwa – Ochrona 

przed porażeniem elektrycznym. 

sztucznego z jakiego zostały wykonane. 

Do układania na wierzchu stosuje się sztywne 

gładkie rurki. Obwody w rurkach, podobnie 

jak wielożyłowe kabelki, mogą być układane 

bezpośrednio na podłożu lub na drabinkach 

względnie w korytkach kablowych. Do mocowania 

rurek oferowane są różnego rodzaju 

uchwyty zamykane i otwarte, pojedyncze 

i zbiorcze. Do solidnego zamocowania stosuje 

się uchwyty dwuczęściowe z przykręcaną 

dwoma wkrętami nakładką. Uchwyty do podłoża 

mogą być przyklejane lub mocowane 

kołkami rozporowymi. W zależności od konkretnych 

potrzeb zamiast przewodów jednożyłowych 

wciąganych do rurek stosuje się 

wielożyłowe przewody kabelkowe. Przewody 

kabelkowe przeznaczone do standardowych 

instalacji produkowane są jako dwu-, trzy-, 

cztero- lub pięciożyłowe. Poszczególne żyły 

mają przekrój od 1,0 do 35 mm 2 . 

W budynkach mieszkalnych oraz w użyteczności 

publicznej w większości pomieszczeń 

instalacje elektryczne ukrywane są w tynku. 

Przy czym może to być instalacja podtynkowa 

lub wtynkowa. W pierwszym przypadku 

stosuje się przewody jednożyłowe wciągnięte 

do rurek izolacyjnych, a w drugim płaskie 

wielożyłowe przewody wtynkowe. Ponieważ 

ściany zwykle pokrywane są stosunkowo 

12 Fachowy Elektryk 5 • 2015

PORADY 


Rys. 1. 

Rurka instalacyjna w bruździe – stan przed otynkowaniem ściany (szkic autora) 

cienką warstwą tynku w instalacji podtynkowej 

rurki wymagają zagłębienia w powierzchni 

ściany przed otynkowaniem. W tym celu 

trzeba wykonać w ścianie odpowiednie bruzdy 

i dopiero w nich ułożyć rurki (rys. 1). 

Tablica 1. Przykładowe średnice zewnętrzne przewodów instalacyjnych 

Przewody typu DY (H07V-U) 

450/750 V z żyłą jednodrutową 

Przekrój żyły 

[mm 2 ] 

Średnica zewnętrzna 

Ø [ mm] 

Przewody typu LY (H07V-R) 

450/750 V z żyłą wielodrutową 


[mm 2 ] 

Średnica zewnętrzna 

Ø [ mm] 

1,5 2,8 16 6,8 

2,5 3,3 25 8,4 

4 3,8 35 9,5 

6 4,3 50 11,1 

10 5,5 70 12,8 

--- --- 95 14,7 

Tablica 2. Przykładowe średnice sztywnych rurek instalacyjnych 

Typ 

rurki 

wg katalogu ELEKTROPLAST 

Średnica 

zewnętrzna [mm] 

Średnica 

wewnętrzna [mm] 

Średnica 

zewnętrzna [mm] 

wg katalogu MINIBUD 

Średnica 

wewnętrzna [mm] 

RL 12 --- --- 12 8,2 

RL 13 13 11 13 9,2 

RL 14 --- --- 14 10,2 

RL 16 16 14 16 12,2 

RL 18 18 16 18 14,2 

RL 20 20 18 20 15,8 

RL 22 22 19,5 22 18,1 

RL 25 25 22,6 25 21,6 

RL 28 28 25,5 28 23,1 

RL 32 32 29,5 32 26,6 

RL 37 37 34 37 31,4 

RL 40 40 37 40 34,4 

RL 45 45 42 --- --- 

RL 47 47 44 47 40,4 

RL 50 --- --- 50 43,4 

Głębokość bruzdy należy dobrać do średnicy 

rurki. W instalacji domowej zwykle 

wystarcza bruzda o głębokości do 2,5 cm. 

W instalacjach podtynkowych stosuje się 

rurki elektroinstalacyjne sztywne lub elastyczne. 

Służą do ochrony przede wszystkim 

przed uszkodzeniami mechanicznymi 

przewodów jednożyłowych, a w niektórych 

przypadkach także kabelków instalacyjnych 

oraz kabli o mniejszych średnicach 

zewnętrznych. Zastosowanie rurek 

w instalacji ułatwia ewentualną wymianę 

przewodów bez naruszania osłony, co ma 

szczególne znaczenie w instalacjach ułożonych 

pod tynkiem. Stosowane są przede 

wszystkim rurki wykonane z tworzyw 

sztucznych. Oferowane są rurki z tworzywa 

o różnych średnicach znamionowych 

przy czym cyfra stanowiąca fragment 

oznaczenia typu określa średnicę zewnętrzną 

rurki. Np. RL 16 oznacza wykonaną 

z PCV rurkę sztywną o średnicy zewnętrznej 

16 mm, a PP 25 (lub IPS) rurkę 

karbowaną zwana peszlem. Modyfikowany 

polichlorek winylu – PVC stosowany 

do wyrobu rurek odporny jest na działanie 

czynników mechanicznych, chemicznych, 

atmosferycznych, nieszkodliwy 

dla środowiska naturalnego, samo gasnący, 

nie rozprzestrzeniający płomienia. 

Problem w tym, aby pamiętać, że także 

wszystkie pozostałe elementy takie jak 

złączki i uchwyty powinny mieć te same 

cechy co rurki. Do rurek instalacyjnych 

wciąga się jednodrutowe przewody typu 

DY (oznaczenie wg VDE H07V-U) i LY 

(oznaczenie wg VDE H05V-R) w izolacji 

z tworzywa sztucznego, a także w miarę 

potrzeby przewody kabelkowe i kable. 

Przewody o przekroju żyły do 10 mm 2 

produkowane są jako jednodrutowe. Natomiast 

przewody z żyłami z wielodrutowej 

linki (elastyczne) oferowane są w szerszym 

asortymencie, przy czym w instalacjach 

elektrycznych zwykle stosuje się 

je od przekroju 16 mm 2 . Średnicę rury 

Tablica 3. Średnice zewnętrzne i wewnętrzne 

przykładowych karbowanych rurek 

instalacyjnych (wg katalogu Elektro-cave) 

Typ 

rurki 

Średnica 

zewnętrzna 

[mm] 

Średnica 

wewnętrzna 

[mm] 

PP 18 18 13,5 

PP 20 20 16 

PP 23 23 18 

PP 25 25 20 

PP28 28 23 

PP 32 32 26 

PP 36 36 29 

PP 43 43 26 

PP 50 50 43 

Fachowy Elektryk 5 • 2015 

13

PORADY 


instalacyjnej należy dobierać do liczby 

i przekroju żył wciąganych przewodów. 

Należy ponadto brać pod uwagę odległości 

pomiędzy poszczególnymi puszkami, 

liczbę zagięć rur (łuków) na trasie itp. 

W razie wątpliwości lepiej zastosować 

rurkę instalacyjną o jeden stopień większą 

niż zbyt ciasną. Potrzebną średnicę rurki 

można dobrać znając przybliżoną średnicę 

zewnętrzną poszczególnych pojedyńczych 

przewodów, ich liczbę w rurce 

oraz wewnętrzną średnicę rurki. Ponieważ 

poszczególni wytwórcy stosują różne grubości 

ścianek rurek niezbędne jest przed 

ich zakupieniem sprawdzenie średnic wewnętrznych 

i dopiero na tej podstawie dobieranie 

rurek do przekroju i liczby wciąganych 

przewodów. Patrz tablica 2. 

Przy wciąganiu przewodów jednożyłowych 

można przyjąć, że dla trzech przewodów 

o średnicy zewnętrznej d mm, wewnętrzna 

średnica D mm rurki instalacyjnej, do której 

mają być wciągnięte przewody, musi spełniać 

zależność: 

D ≥ 2, 75 x d 

a przy pięciu przewodach: 

D ≥ 3,80 x d 

Przykładowo dla 3 przewodów DY 2,5 

o średnicy zewnętrznej d = 3,3 mm każdy 

(por. tab. 1) należy zastosować rurkę instalacyjną 

o średnicy wewnętrznej co najmniej: 

D ≥ 2,75 . x 3,3 

D ≥ 9,08 mm 

a więc w praktyce rurkę sztywną (gładką) 

(por. tab.7) o średnicy znamionowej (zewnętrznej) 

13 lub 14 mm, a karbonowaną 

(por. tab. 3) 18 mm; 

przy 5 przewodach: 

D ≥ 3, 80 x 3,3 

D ≥ 12,54 mm 

rurkę sztywną 16 lub 18 mm, a karbowaną 

18 mm. 

W oparciu o powyższe zasady sporządzono 

tabele 4 oraz 5. Także zestawione w nich 

dane należy traktować jako orientacyjne. 

Przewodów jednożyłowych 

nie wolno układać luzem, ponieważ 

nie mają one powłok 

ochronnych, w które są wyposażone 

wielożyłowe przewody 

kabelkowe. 

Tablica 4. Orientacyjny dobór rurek dla 3 przewodów (przy układaniu pod tynkiem należy 

przyjmować średnicę rurki o jeden stopień większą) 


[ mm 2 ] 

Przewody 

Średnica 

zewnętrzna 

d [mm] 

Potrzebna 

minimalna 

wewnętrzna 

Przewodów jednożyłowych nie wolno układać 

luzem, ponieważ nie mają one powłok 

ochronnych, w które są wyposażone wielożyłowe 

przewody kabelkowe. 

Przy doborze obciążalności przewodów należy 

brać pod uwagę miejsce i sposób ich 

ułożenia posługując się odpowiednią normą. 

W warunkach normalnej pracy jest 

to Polska Norma przywołana do WT [8], 

natomiast przekroje przewodów które muszą 

działać w przypadku pożaru należy dobierać 

w oparciu o normę SEP [9]. 

Janusz Strzyżewski 

Średnica rurki [mm] 

Nominalna 

wewnętrzna 

Nominalna 

zewnętrzna 

1,5 2,8 7,7 11 13 

2,5 3,3 9,1 11 13 

4 3,8 10,5 11 13 

6 4,3 11,8 14 16 

10 5,5 15,1 16 18 

16 6,8 18,7 19,5 22 

25 8,4 23,1 25.5 28 

35 9,5 26,1 29,5 32 

50 11,1 30,5 34 37 

Tablica 5. Orientacyjny dobór rurek dla 5 przewodów (przy układaniu pod tynkiem należy 

przyjmować średnicę rurki o jeden stopień większą) 

Przekrój 

żyły 

[ mm 2 ] 

Przewody 

Średnica 

zewnętrzna d 

[mm] 

Potrzebna minimalna 

wewnętrzna 

Średnica rurki [mm] 

Nominalna 

wewnętrzna 

Nominalna 

zewnętrzna 

1,5 2,8 10,6 11 13 

2,5 3,3 12,5 14 16 

4 3,8 14,5 16 18 

6 4,3 16,3 18 20 

10 5,5 20,9 19,5 22 

16 6,8 25,8 29,5 32 

25 8,4 31,9 24 37 

35 9,5 36,1 37 40 

50 11,1 42,2 44 47 

Materiały źródłowe: 

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury [1] 

z dnia 12 kwietnia 2002 r., w sprawie warunków 

technicznych, jakim powinny odpowiadać 

budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 z 2002 

r., poz. 690 z późn. zm. – aktualizowany bieżąco 

tekst tego rozporządzenia jest dostępny 

na stronie www.gunb.gov.pl ) 

2. PN-E-90403:1993 – wersja polska Kable elektroenergetyczne 

i sygnalizacyjne o izolacji 

i powłoce polwinitowej na napięcie znamionowe 

nie przekraczające 6/6 kV – Kable sygnalizacyjne 

na napięcie znamionowe 0,6/1 kV 

3. PN-HD 361 S3:2002 – wersja polska Klasyfikacja 

przewodów i kabli. 

4. PN-HD 361 S3:2002/A1:2007 – wersja polska 

Klasyfikacja przewodów i kabli 

5. PN-HD 308 S2:2007 Identyfikacja żył w kablach 

i przewodach oraz w przewodach sznurowych. 

6. Norma SEP N SEP – E – 002 – WYTYCZ- 

NE – KOMENTARZ – Instalacje elektryczne 

w obiektach budowlanych – Instalacje elektryczne 

w obiektach mieszkalnych – Podstawy 

planowania. COSiW SEP Wydanie 2. Warszawa 

2009 r. 

7. PN-HD 60364-5-52:2011 – wersja polska 

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych 

– Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego 

– Oprzewodowanie. 

8. PN-IEC 60364-5-523:2001 Instalacje elektryczne 

w obiektach budowlanych – Dobór 

i montaż wyposażenia elektrycznego – Obciążalność 

prądowa długotrwała przewodów. 

9. N SEP – E – 005 Dobór przewodów elektrycznych 

do zasilania urządzeń przeciwpożarowych, 

których funkcjonowanie jest niezbędne 

w czasie pożaru (COSiW SEP 2013). 


Aktualności Technologie Produkty Oświetlenie Warsztat Normy i przepisy Systemy i programy Forum 

Dowiedz się więcej: 

www.fachowyelektryk.pl 

PORADY 

PRODUKTY 

AKTUALNOŚCI 

Aktualności Technologie Produkty Oświetlenie Warsztat Normy i przepisy Systemy i programy Forum

PRODUKTY 


Obudowy idealnie 

dopasowane do potrzeb 

PROMOCJA 

Obudowy, tak jak inne komponenty wymagają ciągłego rozwoju, by dostosować się do 

współczesnych wymogów. Zmieniają się potrzeby, powstają nowe urządzenia i rozwiązania 

wymagającego nie tylko odpowiednio wysokiej jakości, czy spełnienia obowiązujących 

norm, ale także lepszego dopasowania do konkretnych projektów i przyszłych produktów. 

Kwestie te dotyczą zarówno takich 

obudów jak: uniwersalne, na baterie, 

do pilotów – czyli takich, z którymi 

bezpośrednią styczność ma klient 

końcowy, jak również obudów 

na szynę DIN, będących częścią 

większych projektów, zazwyczaj 

niewidocznych dla użytkownika. 

Obudowy te, najczęściej wykorzystywane 

są w branży elektrycznej 

oraz elektrotechnicznej i występują 

zarówno w sektorze przemysłowym, 

jak i domowym. 

Już w najbliższym czasie oferta 

marki Kradex zostanie poszerzona 

o nową serię obudów na szynę DIN 

-35 mm. Nowością będzie nie tylko 

delikatny „face-lifting” projektu, ale też 

zupełnie nowe podejście do konstrukcji 

maskownic. 

Oparta ona będzie na wymiennych elementach 

pozwalających na łatwiejsze dopasowanie 

do różnorodnych wymagań zastosowanych 

we wnętrzu elektroniki. Dzięki 

temu elastycznemu rozwiązaniu projektant 

może samodzielnie dopasować podstawę, 

korpus i maski złączy, oszczędzając czas 

i pieniądze oraz unikając zbędnego już 

dodatkowego frezowania. Wymienność 

elementów pozwoli uzyskać kilkadziesiąt 

możliwych do wyboru wariantów. Nowa 

seria zyska także odświeżony wygląd w postaci 

(bardziej niż w dotychczasowych modelach) 

zaokrąglonych kształtów. 

W pierwszej kolejności do produkcji trafi 

wersja 9M (9-modułowa) 

a następnie 6M 

oraz 3M. W obudowie przewidziana będzie 

możliwość montażu trzech płytek PCB. 

Montaż na szynie DIN będzie możliwy za 

pomocą trzech (dla wersji 9M) wygodnych 

w użyciu zatrzasków, które zapewniają łatwe 

wsunięcie i wysunięcie z obudowy. Obudowę 

będzie można zatrzasnąć na szynie, co ułatwi 

montaż i demontaż. 

Całość zawiera zabezpieczenia przed wypadnięciem 

i jest pozbawiona dodatkowych 

elementów metalowych. 

Nowa seria wykonana będzie z samogasnącego 

materiału ABS V-0, korpus oraz maski będą 

w kolorze jasnoszarym, 

obudowa dolna i suwaki 

w kolorze 

Fot. 1. 

Model wersji 9M 


PRODUKTY 


Fot. 2. 

Rysunek wersji 9M 

ciemnoszarym. Pokrywa górna zaś występować 

będzie w kolorze obudowy albo w postaci filtra 

czerwonego lub transparentnego. Górna pokrywa 

mocowana będzie na sześć zatrzasków 

i cztery zamki, usztywniając całą obudowę. 

Dzięki zastosowaniu wyłącznie suwaków 

(bez zaczepów na szynę w obudowie), unikamy 

stosowania otworów technologicznych, 

co poprawia izolację elektryczną. 

Nie występuje prześwit pomiędzy płytką 

na poziomie A, a szyną DIN. 

W jednej obudowie (inaczej niż do tej pory) 

będą mogły obok siebie występować różne 

typy tych osłon – od zupełnie otwartych, 

przez „perforowane”, przygotowane do wyłamywania, 

aż do całkowicie zamkniętych, 

w których będzie można nadal wyfrezować 

dowolnego kształtu otwór. W wersji 9M 

będzie 6 takich osłon, 6M – 4, a w 3M – 2. 

Obudowy będą zgodne z DIN 43 880. 

• 

REKLAMA 


17

PRODUKTY 


Produkty firmy ELEKTRO 

Firma Elektro, znany czeski producent złączek elektrotechnicznych wypuściła na rynek nową 

linię produktów dla prefabrykatorów rozdzielni elektrycznych i automatyków. Są to podstawowe 

moduły elektroniczne umieszczone w typowych obudowach złączek elektrotechnicznych 

przystosowanych do montażu na szynie TH 35, TH 15. 

PROMOCJA 

Typoszereg RSE D 

RSE D R1A – złączka z diodą ochronną 

i diodą separacyjną.Pods tawą zacisku jest 

jedna dioda krzemowa NP 1000 V/1 A. 

Zastosowanie: ładowanie akumulatorów 

z zewnętrznego źródła, ochrona przed 

niepożądanym przenoszeniem sygnału 

napięciowego (obwody logiczne), ochrona 

przed przepięciami (włączanie cewek 

elektromagnetycznych np.: styczniki, 

zawory elektromagnetyczne), testowanie 

obwodów lamp kontrolnych. 

RSE D S1A – złączka z ochronną diodą 

Schottky’ego. Podstawą zacisku 

jest krzemowa dioda Schottky’ego 

1000 V/1 A. Zastosowanie: podobne jak 

RSE DR1A, ale w ekstremalnie szybkich 

obwodach włączających (MHz). 

W stosunku do standardowej diody ma 

wyraźnie niższy spadek napięcia. 

Fot. 1. RSE 4D R1A 

Typoszereg RSE LD 

W złączce zainstalowano diodę LED 

i stabilizator prądu zapewniający jej stałe 

świecenie w całym zakresie napięcia 

roboczego. Zastosowanie: sygnalizacja 

świetlna z częstym włączaniem urządzeń 

(długa żywotność). Maksymalne napięcie 

wejściowe -30 V÷30 V. Napięcie robocze 

3 VDC... 30 VDC, pobór prądu < 5 mA. 

Kontrolki LED mogą być koloru czerwonego, 

zielonego, żółtego, niebieskiego, 

ciepłego białego i zimnego białego. Konstrukcyjnie 

moduł diodowy jest przeznaczony 

do montażu na standardowych listwach TS 

o szerokości 35 i 15 mm. Obudowa modułu 

zapewnia stopień ochrony IP20. 

Typoszereg RSE PC 

W złączce zainstalowano jeden polimerowy 

bezpiecznik wielokrotnego użytku z dodatnim 

współczynnikiem ciepła (PPTC) 30 VDC 

od 0,05 do 1,5 A i 24 VDC od 2 do 3A. Maksymalne 

napięcie robocze wynosi 30 VDC. Zastosowanie: 

ochrona przeciążeniowa sieci danych, 

zastępuje bezpieczniki rurkowe (wyjścia 

PLC, przekaźniki, styczniki, czujniki, zawory 

elektromagnetyczne). 

Złączka z bezpiecznikiem polimerowym 

PC i diodą LED 

W złączce zainstalowano jeden polimerowy 

bezpiecznik wielokrotnego użytku z dodatnim 

współczynnikiem ciepła (PPTC) 30 VDC 

od 0,05 do 1,5 A i 24 VDC od 2 do 3 A i diodą 

sygnalizacyjną LED informującą o rozłączeniu 

bezpiecznika. Aby sygnalizacja rozłączenia 

działała, należy zachować polaryzację podłączenia 

modułu zgodnie ze schematem. Maksymalne 

napięcie robocze 30 VDC. 

Fot. 2. 

RSE KT G12A 

Typoszereg RSE TL 

W złączce zainstalowano dwukierunkową diodę 

transil 1,5 kW/1 ms (400 W/10 ms). Charakterystyka 

diody jest podobna do dwóch połączonych 

szeregowo i przeciwnie diod Zenera. Zastosowanie: 

ochrona przeciwprzepięciowa podłączonych 

obwodów od 5 do 440 V. Przede wszystkim 

jako EMI (Electromagnetic Interference), 

ochrona przed wyładowaniami antystatycznymi, 

szybkimi przełączeniami, falą udarową itp. 

Typoszereg RSE 4D 

RSE 4D R1A – złączka z mostkiem prostowniczym. 

W złączce zainstalowano cztery krzemowe 

diody NP 1000V / 1A połączone w mostek 

Graetza. Zastosowanie: zasilania elementów 

i obwodów prądu stałego (kontrolki, zawory 

elektromagnetyczne, stabilizatory napięcia). 

RSE 4D S1A – złączka z mostkiem prostowniczym 

na diodach Schottky’ego. W złączce zainstalowano 

cztery krzemowe diody Schottky’ego 

30 V/200 mA połączone w mostek. Zastosowanie: 

podobne jak w przypadku RSE 4D R1A, ale 

w ekstremalnie szybkich obwodach wyłączających 

(MHz). W stosunku do standardowych 

diod mają wyraźnie niższy spadek napięcia. Zastosowanie: 

zasilanie sprzętu komputerowego, 

urządzeń radarowych. 

Konstrukcyjnie moduł mostkowy jest przeznaczony 

do montażu na standardowej listwie 

nośnej o szerokości 30 mm. Obudowa modułu 

zapewnia stopień ochrony IP20. 

Typoszereg 

RSE KTU, RSE KTB, RSE KTG 

RSE KT U24V – złączka z separatorem galwanicznym 

24 VDC z tranzystorem unipolarnym. 

W złączce zainstalowano wyłącznik optyczny 

(30 VDC/250 mA), dioda sygnalizacyjna LED, 

tranzystor wyłączający (30 VDC/250 mA), 

ochrona wyjść przed zmianą biegunowości 

(dioda Schottky’ego) i ochrona nadmiarowoprądowa 

(bezpiecznik wielokrotnego użytku). 

Zastosowanie: Obwody z zasilaniem do 

+24 VDC. Tam, gdzie ze względów bezpieczeństwa, 

konieczności ochrony obwodów 

lub oddzielania różnych napięć trzeba galwanicznie 

oddzielić różne urządzenia. 

RSE KT G – złączka z wyłącznikiem mocy 

względem N. W złączce zainstalowano unipo- 


PRODUKTY 


larny tranzystor mocy z otwartym kolektorem 

(30 V / 4, 8, 12 A), sygnalizacyjną diodę LED, 

ochronną diodę do włączania obciążenia indukcyjnego 

(wyjście 3). Dioda jest połączena 

przeciwnie do tranzystora wyłączającego i zapewnia 

ochronę przeciwprzepięciową. Zastosowanie: 

łączenie obciążenia do +30 VDC 

o charakterze oporowym i indukcyjnym. 

RSE KT U – złączka z wyłącznikiem mocy względem 

zasilania.W złączce zainstalowano tranzystor 

mocy, z otwartym kolektorem (30 V/2,5 A), 

sygnalizacyjną diodę LED, ochronną diodę 

do włączania obciążenia indukcyjnego i moduł 

o obciążeniu 2 A z ochroną przeciwprzepięciową 

(bezpiecznik wielokrotnego użytku). Zastosowanie: 

łączenie obciążenia do +24 VDC 

o charakterze oporowym i indukcyjnym. Moduł 

jest przeznaczony do montażu na standardowej 

listwie TS o szerokości 35 mm. Obudowa 

modułu zapewnia stopień ochrony IP20. 

Typoszereg RSE SSR, RSE KT 

RSE SSR AC1A – złączka z przekaźnikiem półprzewodnikowym. 

W złączce zainstalowano półprzewodnikowy 

przekaźnik mocy z galwaniczną 

separacją, (wytrzymałość izolacji 1500 VAC), 

Fot. 3. 

RSE KT U8A 

www.istpol.pl 

sygnalizacyjną diodę LED, ochronną dwukierunkową 

diodę transil. Zastosowanie: włączanie 

obciążenia do 250 VAC/1A. 

RSE KT DC – Złączka z półprzewodnikowym 

przekaźnikiem 24 VDC. W złączce zainstalowano 

przetwornicę, transformator operacyjny 

(wejście 40 VDC, wytrzymałość izolacji 1500 

VDC), tranzystor mocy (30 V/2; 8; 15 A), sygnalizacyjną 

diodę LED, ochronną diodę transil 

do włączania obciążenia indukcyjnego. Zastosowano 

ochronę nadmiarowo-prądową (bezpiecznik 

wielokrotnego użytku). Zastosowanie: tam 

gdzie jest konieczna separacja galwaniczna obwodów 

np. dla obwodów logicznych 24V DC. 

Obciążenie indukcyjne należy zbocznikować 

diodą ochronną RSE D R1A. 

RSE KT DCB – złączka z półprzewodnikowym 

przekaźnikiem 24 VDC NA 24 VAC 

/VDC W złączce zainstalowano przetwornicę, 

transformator operacyjny (wejście 40 VDC, 

wytrzymałość izolacji 1500 VDC), tranzystor 

mocy (30 V/2; 8; 15 A), sygnalizacyjną diodę 

LED, ochronną dwukierunkową diodę transil 

do włączania obciążenia indukcyjnego. 

Zastosowanie: oddzielenie galwaniczne obwodów 

logicznych 24 VDC od obwodu mocy 

do 30 VAC/DC. 

Tam, gdzie ze względów bezpieczeństwa, konieczności 

ochrony obwodów lub oddzielania 

różnych napięć, trzeba galwanicznie oddzielić 

różne urządzenia. Wejście od 3 do 40 VDC. 

Obciążenie indukcyjne należy zbocznikować 

diodą ochronną RSE D R1A. 

Konstrukcyjnie moduł jest przeznaczony 

do montażu na standardowej listwie TS o szerokości 

35 mm. 

mgr inż. Bogdan Mędrek 

REKLAMA 

Przedstawicielstwo w Polsce 

ISTPOL Sp. z o.o., 03-565 Warszawa, ul. Borzymowska 32 

tel./fax (22) 663 48 15, 639 86 48, 743 69 79, fax (22) 743 69 77 

e-mail: istpol@istpol.pl 


19

PRODUKTY 


Rittal z nowymi zaciskami przyłączeniowymi 

Błyskawiczne podłączanie przewodów 

W budowie aparatury sterowniczej i rozdzielczej często zachodzi konieczność podłączania 

żył lub przewodów do miedzianych szyn zbiorczych. Zwykle jest to realizowane za pomocą 

czasochłonnych zacisków śrubowych lub przykręconych na stałe zacisków do przewodów 

przyłączeniowych. Rittal oferuje teraz najszybszą metodę łatwego i bezpiecznego podłączania 

w postaci nowej generacji bezobsługowych zacisków przyłączeniowych w technologii 

push-in. 

PROMOCJA 

Fot. 1. 

Poprzez nową generację izolowanych zacisków przyłączeniowych w technologii 

push-in Rittal oferuje teraz najszybszą metodę łatwego i bezpiecznego 

podłączania przewodów do szyn zbiorczych 

Zaciski push-in mają wiele zalet: podłączanie 

przewodów staje się bardzo łatwe i szybkie. 

Zaciski nie wymagają konserwacji i nadają 

się do różnych typów przewodów. Aby wykorzystać 

te zalety także w systemach szyn 

zbiorczych, Rittal opracował nową generację 

izolowanych zacisków przyłączeniowych. 

W ten sposób konstruktorzy aparatury rozdzielczej 

i sterowniczej skorzystają na bezpośrednim 

podłączaniu kabli oraz przewodów 

do szyn zbiorczych. Nowe przyłączeniowe są 

dostępne w dwóch zakresach 0,5–4 mm² oraz 

1,5–16 mm², a także w tym zakresie dla miedzianych 

szyn zbiorczych o grubości 5 i 10 mm. 

Zaciski można łatwo i szybko zainstalować 

na szynie zbiorczej. Odizolowaną końcówkę 

przewodu łączy się z szyną zbiorczą, po pro-

PRODUKTY 


stu wsuwając ją do pola zacisku. Pierwsze 

zalety można zauważyć już podczas instalowania 

zacisku: po pierwsze zacisk jest utrzymywany 

w miejscu na szynie zbiorczej przez 

osobny mechanizm sprężynowy. Po drugie 

sprężyna usuwa utlenione warstwy, które 

utworzyły się na szynie zbiorczej, optymalizując 

w ten sposób przewodność. Zintegrowany 

element kontaktowy ze zdefiniowanymi 

i wydzielonymi punktami styku zapewnia 

optymalny docisk. 

Druga sprężyna wewnątrz zacisku gwarantuje 

bezpieczne mocowanie przewodu. Jednocześnie 

docisk ten pozwala na łatwe i szybkie 

wtykanie przewodów jedno- i wielodrutowych, 

łączonych ultradźwiękowo oraz giętkich 

linkowych z końcówkami tulejkowymi. 

Podłączać można także przewody z podwójnymi 

końcówkami tulejkowymi. 

Fot. 3. 

Fot. 2. 

Nowy zacisk przyłączeniowy dzięki swoim 

właściwościom może redukować potencjalne 

błędy – jak wadliwy docisk czy momenty 

dokręcania, a także poluzowanie zacisku. 

Brak konieczności konserwacji zwiększa 

niezawodność systemu i obniża koszty późniejszych 

prac serwisowych. 

Zacisk ma też wiele zastosowań, jak np. 

podłączanie przewodów ochronnych lub 

neutralnych do szyn zbiorczych. Inne wykorzystanie 

to antyzwarciowy odczep napięcia 

na szynach miedzianych systemu szyn zbiorczych. 

Możliwe jest także konstruowanie 

rozdzielaczy szeregowych lub bloków rozdzielczych 

z dużą liczbą zacisków do przewodów 

wychodzących. 

Dzięki wielu atestom UL i IEC, nowy zacisk 

push-in daje możliwości zastosowań 

na całym świecie. Ponadto ta nowość nadaje 

się także do zastosowań w żegludze i środowisku 

morskim. Obecnie trwają badania 

w ABS, DNV-GL i LR – aprobaty będą dostępne 

prawdopodobnie we wrześniu. 

REKLAMA 

Rittal Sp. z o.o.

PRODUKTY 


Niezawodne rozwiązania 

powodzeniem akcji ratowniczych 

PROMOCJA 

Kiedy liczą się sekundy, a ratowanie ludzkiego życia jest priorytetem, wszystko musi działać 

jak w zegarku. Wiedzą o tym zarówno jednostki straży pożarnej jak i producenci pojazdów 

strażackich, czy wszelkich elementów, które są wykorzystane w ich budowie. Specyficzne, 

wręcz ekstremalne warunki pracy wozów strażackich, już na etapie konstrukcji determinują 

wymagania jakie powinny spełniać stosowane do ich budowy komponenty. Bezpieczeństwo 

i niezawodność są tutaj priorytetami. 

wytrzymałości na rozciąganie w ekstremalnych 

temperaturach, czy korozję. Każda 

przerwa w dopływie prądu podczas akcji 

mogłaby okazać się fatalna w skutkach. 

Jednym z użytych przewodów jest TRONIC 

(LiYY), specjalny przewód w izolacji PVC 

do przesyłu danych. Odpowiedzialny jest 

za cały obieg sterowania w aucie, kabinie 

jak i zabudowie specjalistycznej. Ze względu 

na małą średnicę zewnętrzną, świetnie 

sprawdza się w bardzo małych obwodach. 

O wyborze przewodu TRONIC (LiYY) 

zadecydowały między innymi takie parametry 

jak: olejoodporność, płomienioodporność, 

a także elastyczność. Dzięki takim 

Wiedzą o tym również strażacy z Osp Paprotnia, 

jednostki istniejącej od 1917 r., 

działającej na terenie gminy Teresin, 

w województwie mazowieckim. Podejmują 

oni walkę nie tylko z pożarami 

ale także z innymi zagrożeniami 

dla zdrowia i życia ludzkiego, dobytku 

oraz środowiska naturalnego. Niezawodny 

sprzęt, to sprawnie i bezpiecznie 

przeprowadzona akcja ratownicza. 

Dlatego też przez wszystkie lata działalności 

jednostka dążyła do poprawy 

stanu wyposażenia. Scania P370 4X4, 

to najnowszy zakup, który uzupełnił 

będące już na wyposażeniu trzy auta 

specjalistyczne oraz ponton. 

Bardzo istotne jest aby zarówno samochód 

jak i jego wyposażenie przystosowane były 

do działań ratowniczych w każdych, nawet 

najtrudniejszych warunkach. Dlatego też 

w nowym samochodzie zaadaptowanych 

zostało wiele nowoczesnych rozwiązań 

jak: kamery, ledowe oświetlenie zabudowy, 

sterowanie autopompą oraz sterowanie 

całą instalacją z wnętrza kabiny (oświetlenie 

wnętrza, ładowanie radiostacji, latarek). 

Aby jednak te wszystkie 

urządzenia sprawnie działały, konieczne 

było zastosowanie odpowiednich 

przewodów spełniających wymagania 

w zakresie bezhalogenowości, wytrzymałości 

na różnego rodzaju obciążenia mechaniczne, 

Fot. 1. 

Przewód do transmisji danych 

TRONIC (LiYY) 


PRODUKTY 


REKLAMA 

Fot. 2. 

Przewód spiralny PUR 

własnościom przewody TRONIC w każdych warunkach mogą zapewnić 

prawidłowy przepływ danych. 

Strażacy z Osp Paprotnia, nie rzadko biorą udział w akcjach 

ratowniczych odbywających się w nocy. Istotne wówczas jest 

dobre oświetlenie terenu na, którym prowadzone są działania 

ratownicze. W samochodzie Scania P370 zostało zamontowane 

dodatkowe oświetlenie w postaci masztów wysuwających się 

z górnej części zabudowy. Tutaj zostały wykorzystany przewód 

JZ-500 jako kabel zasilający. Specjalnie dobrana mieszanka 

PVC zagwarantowała doskonałą elastyczność oraz szybką 

instalację. Możliwość pracy przewodu w bardzo niskich temperaturach 

– nawet do -40˚C stacjonarnie oraz do -15˚C elastycznie 

(co zostało potwierdzone pozytywnymi testami na rozciąganie 

w niskich temperaturach) było dużym atutem przy wyborze 

tego przewodu. 

Ze względu na specyfikę pracy masztu (wysuwanie się), jako 

przewody doprowadzające zastosowano przewody spiralne PUR. 

Łączą one głowicę masztu z urządzeniem sterującym, których 

odległość zmienia się w czasie pracy; ważne było aby przewód 

wówczas nie zwisał luźno. Mogłoby to narazić go na uszkodzenia, 

jednocześnie przeszkadzałby w samej pracy masztu. Przewody 

spiralne, dzięki swojemu kształtowi oraz właściwościom sprężyny 

(pracującej w pewnym zakresie odległości) zachowują swój 

kształt nawet po wielu tysiącach cykli rozciągania. Poliuretanowe 

przewody spiralne PUR charakteryzują się wysoką elastycznością 

oraz możliwością rozciągania do czterokrotnej długości spirali. 

Doskonale sprawdzają się pod względem chemicznym, mechanicznym 

oraz termicznym. 

Kable i przewody są częścią aplikacji obejmujących urządzenia 

sterujące, kontrolno-pomiarowe, przesyłające dane, czy realizujące 

produkcję oraz procesy przemysłowe. Stanowią ich spójny 

element. Dlatego dobierając przewody należy zwrócić uwagę 

na ich właściwości zarówno elektryczne jaki mechaniczne, a także 

na to w jakich warunkach środowiskowych będą pracować. 

Odwiedź nasz sklep 

http://www.sklephelukabel.pl 

www.helukabel.pl 

Jeden sklep 

od metra przewodów 

www.sklephelukabel.pl 


23

PORADY 


Połączenia egzotermiczne 

w instalacjach odgromowych 

Połączenia egzotermiczne mają szerokie spektrum zastosowania w elektroenergetyce. 

Używa się ich przede wszystkim w aplikacjach wymagających trwałości i odporności na 

działanie czynników zewnętrznych. 

Miejsca aplikacji połączeń egzotermicznych 

to głównie uziomy, wieże 

telekomunikacyjne, instalacje fotowoltaiczne 

itp. Można łączyć elementy 

przewodzące takie jak druty, 

linki, pręty żebrowane i uziomowe, 

a także płaskowniki, bednarki, rury 

oraz powierzchnie płaskie – konstrukcje 

i blachy. 

Zalety połączeń egzotermicznych 

Połączenia egzotermiczne mogą być 

wykonywane na wszystkich rodzajach 

stali, łącznie ze stalą pokrytą 

miedzią i jej stopami lub warstwą 

cynku ogniowego. 

Jako najważniejsze cechy połączeń 

egzotermicznych należy wymienić 

przede wszystkim brak zjawiska koncentracji 

natężenia pola elektrycznego 

w obrębie połączenia, tak jak to 

ma miejsce w przypadku połączeń 

zaciskanych lub skręcanych. Tym 

sposobem połączenie jest chronione 

przed przegrzaniem, co przekłada 

się na jego trwałość. Powstałą spoinę 

cechuje jednorodność, a styk jest 

zapewniony na całej powierzchni 

na poziomie molekularnym. Nie ma 

również zjawiska mieszania cząste- 


Fot. 1. 

Forma do połączeń egzotermicznych umieszczona na łączonych przewodach 

czek, tak jak ma to miejsce np. przy łączeniu 

spawanym. W sposób egzotermiczny można 

łączyć przewodniki umieszczone w gruncie 

– np. w instalacjach odgromowych. 

Odpowiedni przekrój połączenia zapewnia 

niewielką wartość rezystancji chroniąc 

przed wzrostem temperatury i przegrzaniem 

połączenia. To właśnie tym sposobem 

zapewnione jest zabezpieczenie przed 

degradacją i obniżaniem parametrów elektrycznych. 

Przetopione spoiwo oblewa przewodniki, 

przez co łączy się z nimi w sposób 

molekularny. Nie występują więc pęknięcia 

i miejsca bez ochrony antykorozyjnej. Połączenie 

jest chronione przed działaniem warunków 

środowiskowych, a ponadto materiał 

odpowiedzialny za spajanie nie wpływa 

negatywnie na przewodniki. 

Przewagą technologii egzotermicznej nad 

połączeniami spawanymi jest to, że pra- 


Fot. 2. 

Zainicjowane połączenia egzotermiczne 

24

PORADY 


WAŻNE 

Oferowane na rynku zestawy egzotermiczne zapewniają zgodność 

połączeń z normami PN-EN 62561-1:2012 Elementy urządzenia piorunochronnego 

(LPSC) – Część 1: Wymagania dotyczące elementów 

połączeniowych, IEEE 837 Qualifying Permanent Connections Used in 

Substation Grounding (Kwalifikacja trwałych połączeń dla uziemień 

podstacji) oraz UL 467 Grounding and Bonding Equipment (Osprzęt 

uziomowy i połączeniowy). 

i substancjach pomocniczych, natomiast 

odpadem jest tlenek aluminium. Do połączenia 

plomby z przewodnikami dochodzi 

na poziomie molekularnym, dzięki czemu 

powstaje jednorodna powierzchnia. W praktyce 

czas wykonania takiego połączenia nie 

przekracza kilku minut. 

Trwałość połączenia egzotermicznego wynosi 

ponad 40 lat. Warto podkreślić, że czas 

ten zdecydowanie przekracza trwałość 

widłowo wykonany spaw zapewnia dobre 

przewodzenie elektryczne ale tylko w początkowym 

okresie użytkowania. Następnie 

połączenie ulega degradacji pogarszając 

sprawność elektryczną. W dużej mierze 

wynika to trudności w zakresie ochrony antykorozyjnej 

spawu oraz geometrii połączenia. 

Woda może bowiem przenikać do przewodników 

i inicjować korozję. 

Oferowane na rynku zestawy egzotermiczne 

zapewniają zgodność połączeń z normami 

PN-EN 62561-1:2012 Elementy urządzenia 

piorunochronnego (LPSC) – Część 1: 

Wymagania dotyczące elementów połączeniowych, 

IEEE 837 Qualifying Permanent 

Connections Used in Substation Grounding 

(Kwalifikacja trwałych połączeń dla uziemień 

podstacji) oraz UL 467 Grounding and 

Bonding Equipment (Osprzęt uziomowy 

i połączeniowy). 

Wykonanie połączenia egzotermicznego w systemie CADWELD PLUS 

Przed pierwszym połączeniem (lub 

gdy nastąpił znaczny przestój pomiędzy 

wykonywanymi połączeniami), 

należy podgrzać formę. Podgrzanie 

formy jest niezbędne w celu uzyskania 

pierwszego połączenia dobrej jakości. 

Na formie gromadzi się wilgoć, która 

powoduje porowatość połączenia 

egzotermicznego i zwiększenie jego 

objętości, co w niektórych wypadkach 

może doprowadzić do zablokowania 

formy 

Jeśli jest taka konieczność należy 

oczyścić i wysuszyć przewody za 

pomocą szczotki drucianej 

i małego palnika 

Na czym polega 

łączenie egzotermiczne? 

Reakcja egzotermiczna jest reakcją chemiczną 

z dodatnim bilansem wymiany ciepła 

z otoczeniem. W uproszczeniu można 

więc powiedzieć, że jest to reakcja, która 

emituje ciepło. Ciepło powstające podczas 

reakcji dodatkowo przyspiesza jej przebieg. 

Łączenie egzotermiczne wykorzystuje grafitową 

formę, w której umieszcza się łączone 

przewodniki. Ważny jest odpowiedni 

kształt komory formy pozwalający na swobodne 

włożenie zestawu przewodników. 

Oprócz tego do formy wkłada się ładunek 

stanowiący mieszaninę obejmującą tlenek 

miedzi, aluminium oraz substancje pomocnicze. 

Proces łączenia inicjuje się za pomocą 

inicjatora elektronicznego lub pistoletu 

krzemieniowego. W wyniku reakcji ładunek 

przechodzi w postać ciekłą zalewając przewodniki 

i łącząc je. Wraz z zakończeniem 

reakcji chemicznej powstaje plomba łącząca 

przewodniki. Plomba bazuje na miedzi 

Czyste oraz suche przewody 

umieszczamy w formie, a następnie 

(zgodnie z instrukcją dołączoną 

do formy) wykonujemy wyładowanie 

inicjujące. Po wyładowaniu 

inicjującym rozpoczyna się reakcja 

egzotermiczna 

Po kilkudziesięciu sekundach 

płynne połączenie egzotermiczne 

przechodzi w stan stały i możemy 

otworzyć formę. Otrzymujemy 

połączenie egzotermiczne na 

poziomie molekularnym 

Fot.: PENTAIR 



25

PORADY 


EKSPERT Fachowego 

Elektryka 

Jakie zalety mają połączenia egzotermiczne w porównaniu z innymi rodzajami połączeń? 

Wojciech Zdunek, 

Regional Sales Manager, 

Pentair Engineered 

Electrical & Fastening 

Solutions, 

ERICO Europe BV 

W systemach ochrony odgromowej 

oraz uziemiających mamy do czynienia 

ze znaczną liczbą połączeń 

między przewodami, przewodami 

a uziomami, przewodami oraz konstrukcjami 

metalicznymi, które są 

zawsze problematyczne, ponieważ 

połączenie obniża parametry wyjściowe 

stosowanych komponentów. 

Nawet najlepiej wykonany system 

uziemień bądź, też ochrony odgromowej 

przy zastosowaniu najlepszych 

komponentów nie spełni 

swojej funkcji, a co gorsza może być 

źródłem zagrożenia dla ludzi. jak 

i dla obiektów jeśli komponenty systemu 

ulegną rozłączeniu, ulegną 

korozji lub, których połączenia będą 

mieć wysoką rezystancję. Dlatego 

też wybór rodzaju połączenia ma kluczowe znaczenie wpływające 

na bezpieczeństwo, trwałość systemu oraz parametry 

elektryczne. Połączenia co do zasady są najsłabszym ogniwem 

systemu, często znajdują się w trudno dostępnych miejscach, 

a także bywają zakopane w gruncie. Inspekcja, jeśli w ogóle taka 

się odbywa, jest często kłopotliwa, a w wielu przypadkach wymaga 

zaangażowania sprzętu i siły roboczej. Połączenia z czasem 

poluzowują się, korozja obniża ich parametry prądowe a rezystancja 

wzrasta. Rozwiązaniem powyższych problemów jest zastosowanie 

połączeń egzotermicznych. 

Połączenie egzotermiczne jest wiązaniem molekularnym 

dwóch lub więcej przewodników w wyniku którego z dwóch lub 

więcej przewodników otrzymujemy jeden. Miejsce połączenia 

w przypadku zastosowania połączeń egzotermicznych z najsłabszego 

ogniwa zmienia się w najpewniejszy punkt całego systemu. 

Ponieważ jest to połączenie na poziomie molekularnym 

elektrolit, będący źródłem powstawania korozji w przypadku 

stosowaniu innych typów połączeń nie ma szansy wniknąć pomiędzy 

struktury obu przewodników co powoduje, że połączenie 

egzotermiczne będzie służyło co najmniej tak długo jak sam 

przewodnik. 

Metodą egzotermiczną w przypadku instalacji odgromowych czy 

też uziemiających możemy łączyć ze sobą szeroki zakres materiałów 

między innymi: stal, stal nierdzewną, stal ocynkowaną, 

stal pomiedziowaną, miedź, brąz, mosiądz oraz inne stopy 

miedzi. 

Z punktu widzenia inwestora niewątpliwą zaletą połączeń egzotermicznych 

jest dożywotnia gwarancja jakości połączeń i brak 

konieczności ich inspekcji oraz bezpieczeństwo. 

Zaletami dla instalatora jest brak potrzeby dostępu do źródła 

prądu w czasie wykonywania połączeń oraz kompaktowość 

akcesoriów. Wszystkie komponenty niezbędne do wykonania 

połączenia są lekkie i mieszczą się w zwykłej torbie instalatorskiej. 

Co więcej – reakcja egzotermiczna jest reakcją samoistną, 

tak więc po umieszczeniu przewodników w formie grafitowej 

nie ma miejsca na błąd ludzki. Wystarczy tylko wcisnąć 

i przytrzymać przycisk zapłonu, a reakcja egzotermiczna 

„dzieje się” sama. Inspekcja jakości odbywa się za pomocą 

oględzin wizualnych. Co też nie mało istotne, instalator nie jest 

narażony na wdychanie znacznej ilości oparów cynku, jak to się 

dzieje w przypadku spawania łukiem elektrycznym przewodników 

ocynkowanych. 

Samo połączenie egzotermiczne ma przewodność wyższą 

niż przewodnik, który łączy, co oznacza, że w przypadku 

pojawienia się prądów zakłóceniowych najpierw stopi się sam 

przewodnik a dopiero potem łącznik. W internecie na serwisie 

youtube dostępne są filmy z testów topnienia przewodów 

lub też uziomów w przypadku zastosowania połączenia egzotermicznego. 

W wyszukiwarce wystarczy wpisać: ERICO 

CADWELD. 

Przeprowadzono testy porównawcze różnych typów połączeń 

zgodnie z normą IEEE 837 dotyczącą wyboru trwałych połączeń 

w systemach uziemiających. W testach różne typy połączeń: 

gzotermiczne, mechaniczne śrubowe, czy też zaciskane 

lub zaprasowywane poddawano całym sekwencjom badań. 

Badania obejmowały poddawanie wpływowi siły rozciągającej 

(badana jest wytrzymałość mechaniczna złącza), poddawanie 

testowi siły elektromagnetycznej, wpływowi korozji kwasowej 

oraz alkaicznej, topnieniu i zamrażaniu a na końcu wpływowi 

prądu zakłóceniowego. Wyniki testów są jednoznaczne: tylko 

połączenia egzotermiczne spełniają wymagania normy. 

ocynkowanych przewodników stalowych 

znajdujących się w ziemi oraz okres eksploatacji 

obiektów i instalacji z łączonymi 

przewodnikami. 

Niektóre technologie wykonywania połączeń 

egzotermicznych wykorzystują specjalne 

systemy samouszczelniające zapobiegające 

wyciekaniu metalu tworzącego 

zgrzew. W takich rozwiązaniach przewiduje 

się uniwersalny blok z formą oraz komplet 

uszczelek z włókniny, dzięki czemu można 

wykonać wiele różnych połączeń zgrzewanych 

bez konieczności wymiany formy przy 

każdym połączeniu. 

W niektórych zestawach połączeń egzotermicznych 

warto również podkreślić 

uproszczenie montażu dzięki wyeliminowaniu 

materiału zapalającego. Oprócz tego 

wykorzystuje się elektroniczne jednostki 

sterujące pozwalające na obsługę zgrzewania 

z odległości 1,8 m. Zapewnia to elastyczność 

zastosowania dzięki możliwości 

dotarcia do miejsc o utrudnionym dostępie. 

Proces zgrzewania przebiega podobnie jak 

Fot. 3. 

Inicjator elektroniczny 


w tradycyjnych systemach połączeń egzotermicznych, 

przy czym nie ma potrzeby 

zmieniania form. 

Łączenie elementów uziomów 

W odniesieniu do instalacji odgromowych 

połączenie egzotermiczne bardzo często jest 

wykorzystywane w uziomach fundamentowych, 

bowiem gwarantuje galwaniczną 

ciągłość pomiędzy sekcjami zbrojenia 

umieszczonymi w stopach fundamentowych. 

Można łączyć również marki będące 

stałymi punktami uziemienia. 

Oprócz tego połączenia egzotermiczne coraz 

częściej stosuje się przy wykonywaniu 

siatek ekwipotencjalnych łącznie z wbudowanymi 

w żelbet oraz do łączenia rozbudowanych 

systemów uziemień. 


PORADY 



REKLAMA 

Fot. 4. 

Przykładowe połączenia egzotermiczne 

Wykonanie połączenia egzotermicznego 

Na etapie wykonywania typowego połączenia egzotermicznego 

w pierwszej kolejności przewodniki powinny być oczyszczone 

z substancji niemetalicznych i wszelkich śladów korozji. Jeżeli 

korozja na przewodniku jest znaczna to do oczyszczania można 

wykorzystać szlifierkę kątową. W przypadku mniejszej korozji powinna 

wystarczyć szczotka druciana. 

W następnej kolejności sprawdza się czy forma jest czysta. Kluczową 

rolę odgrywa również drożność otworu spustowego. Wraz 

z pierwszym użyciem formy należy ją dokładnie osuszyć najlepiej 

za pomocą płomienia gazowego. Z kolei podczas jej pracy w trybie 

ciągłym, nie rzadziej niż co drugi strzał w ciągu 30 min, forma nie 

musi być ogrzewana. Wynika to stąd, że grafit cechuje się dobrymi 

właściwościami w zakresie magazynowania ciepła i znoszenia 

udaru cieplnego. 

Następny etap wykonywania połączenia obejmuje wprowadzenie 

suchych i czystych przewodników do formy. Można użyć przy tym 

szeregu narzędzi dodatkowych w postaci uchwytów bednarek po to 

aby wyprofilować określony kształt elementów łączonych. Należy 

pamiętać, że na jakość połączenia wpływa również stabilne ustawienie 

formy i wyeliminowanie naprężeń przewodników. 

W przypadku technologii łączenia bez zasobnika umieszcza się metalowy 

dysk w komorze zasypowej formy, po czym materiał zgrzewający 

wsypywany jest do komory. Materiał inicjujący wydrapuje się z dna 

pojemniczka. W takiej technologii łączenia wkłada się zintegrowany 


27

PORADY 




Dlaczego warto stosować inicjatory elektroniczne? 

Mgr inż. Marcel Witke, 

Menedżer produktu, 

BUDNIOK 

TECHNIKA Sp. z o.o. 

(dawniej fhuPARTNER) 

Wykonując jakąkolwiek czynność 

bądź pracę związaną z wykonywaniem 

połączeń egzotermicznych 

należy zadbać o bezpieczeństwo 

swoje i innych osób. Zachowując 

wszelkie środki ostrożności oraz 

korzystając z ochrony zbiorowej jak 

i indywidualnej m.in. rękawic, okularów 

oraz fartucha ochronnego. 

Dzięki temu, możemy uchronić się 

przed oparzeniami wynikającymi 

z bardzo wysokiej temperatury powstałej 

w wyniku procesu spajania 

egzotermicznego. 

Do wykonania połączenia egzotermicznego 

potrzebne są między 

innymi: grafitowa forma, materiał 

zgrzewający oraz źródło zapłonu 

np. pistolet krzemieniowy lub inicjator elektroniczny oraz lampa 

lutownicza. Materiał zgrzewający występuje w postaci sypkiej 

(tzw. klasyczny) albo gotowych kapsułek (CADWELD PLUS). 

Podstawowa różnica, to sposób zainicjowania reakcji chemicznej. 

Zapłon w systemie klasycznym następuje poprzez iskrę bądź 

płomień przy użyciu pistoletu krzemieniowego albo lampy lutowniczej. 

Natomiast w systemie CADWELD PLUS przez inicjator 

elektroniczny, który wpina się do tasiemki zamocowanej w gotowej 

kapsułce. Inna różnica to odległość pomiędzy wykonawcą, 

a grafitową formą (co ma znaczenie, ze względu na występującą 

temperaturę procesu w granicach 2000°C). W systemie klasycznym 

odstęp ten wynosi 2–30 cm, a w przypadku CADWELD 

PLUS 2–5 m. Bezpieczny, większy dystans zapewnia uniknięcie 

ewentualnych oparzeń, na skutek płomieni wydobywających się 

ze szczelin pokrywy albo odprysków ciekłego metalu. Dodatkowo, 

większa odległość przeprowadzania procesu to unikanie wdychania 

spalin, które generowane są przez reakcję egzotermiczną. 

Inną zaletą stosowania inicjatorów elektronicznych to oszczędność 

czasu. System CADWELD PLUS, sprowadza się do wykonania 

połączenia w 4 krokach. Natomiast w systemie klasycznym, to 

dwukrotnie więcej czynności dodatkowych takich jak: ustawianie 

aluminiowego dysku przesypywanie materiału do tygla formy, formowanie 

usypanej górki materiału klasycznego oraz usypywanie 

lontu z materiału zgrzewającego po górze pokrywy. 

Jeśli jest taka możliwość to warto korzystać z inicjatorów elektronicznych, 

ze względu na znaczną poprawę bezpieczeństwa 

oraz łatwość użytkowania, a gotowe ładunki, to wygoda i szybkość 

realizacji prac. 

zasobnik do komory zasypowej i podpina inicjator 

elektroniczny. Nie można zapomnieć 

o zamknięciu formy. Na końcu forma jest 

otwierana i czyszczona oraz sprawdza się poprawność 

wykonania zgrzewu. 

Trzy minuty to minimalny czas jaki jest potrzebny 

do wykonania pojedynczego zgrzewu. 

Należy pamiętać, aby nie umieszczać mokrych 

przewodników w formie lub nie korzystać 

z zimnej formy. Takie formy mogą 

zawierać wilgoć i powodować wyprysk 

ciekłego metalu. Oprócz tego pęcherzyki 

pary wodnej niejednokrotnie przedostają się 

do komory roztopionego spoiwa. A to – jak 

wiadomo – powoduje zwiększenie objętości 

metalu, który wpływa do komory przewodników. 

W efekcie może dojść do zatkania 

otworu spustowego i wydłużenia czasu wykonywania 

połączenia. 

Wykonując połączenie trzeba pamiętać 

o podstawowych zasadach związanych 


Fot. 5. 

Zestaw do wykonywania połączeń 

z bezpieczeństwem pracy. Stąd też osoby, 

które mogą znaleźć się w pobliżu miejsca 

pracy powinny zachować szczególną 

ostrożność. Nie można zapomnieć o środkach 

ochrony osobistej w postaci okularów 

ochronnych. Należy odsunąć się na bezpieczną 

odległość od formy, którą wyznacza 

długość kabla inicjatora. Po zakończeniu 

PAMIĘTAJ 

Technologia połączeń egzotermicznych doskonale sprawdza się przy 

łączeniu miedzi ze stalą, miedzi z miedzią, a także miedzi ze stalą 

ocynkowaną. Połączenie ma postać cząsteczkową przy wysokim poziomie 

odporności na korozję, co jest szczególnie istotne w instalacjach 

odgromowych, ochronie katodowej, połączeniach sygnalizacyjnych, 

trakcji kolejowej itp. 

procesu zgrzewania trzeba odczekać przynajmniej 

30 s. 

Podsumowanie 

Technologia połączeń egzotermicznych doskonale 

sprawdza się przy łączeniu miedzi 

ze stalą, miedzi z miedzią, a także miedzi 

ze stalą ocynkowaną. Połączenie ma postać 

cząsteczkową przy wysokim poziomie 

odporności na korozję, co jest szczególnie 

istotne w instalacjach odgromowych, ochronie 

katodowej, połączeniach sygnalizacyjnych, 

trakcji kolejowej itp. 

Proces wykonywania połączenia wykorzystuje 

formę grafitową oraz ładunek ze specjalnym 

proszkiem. To właśnie we wnętrzu 

formy umieszcza się elementy łączone i specjalny 

proszek. Po zainicjowaniu reakcji dochodzi 

do stopienia proszku i jego przejścia 

w stan ciekły, natomiast po zastygnięciu dochodzi 

do trwałego połączenia elementów. 

Jako zalety połączeń egzotermicznych wymienia 

się trwałość, odporność na działanie 

czynników atmosferycznych, dużą obciążalność 

prądową oraz odporność na wysokie 

udary prądowe. Połączenie jest beziskrowe 

i cechuje się stabilną rezystancją przejścia, 

wysokim poziomem wytrzymałości mechanicznej 

i krótkim czasem wykonywania. 

Do wykonywania połączenia nie potrzeba 

skomplikowanego osprzętu i specjalistycznych 

uprawnień. 

• 


PRODUKTY 


PROMOCJA 

Oferta ERICO z zakresu połączeń egzotermicznych CADWELD 

Firma ERICO od lat 30 ubiegłego stulecia zajmuje się tematyką połączeń egzotermicznych 

i ciągle doskonali swoje rozwiązania. 

Obecnie firma ERICO oferuje rozwiązania 

w zakresie połączeń egzotermicznych 

w następujących dziedzinach: 

• połączenia egzotermiczne w systemach 

odgromowych oraz systemach 

uziemiających (zarówno 

dla domu przysłowiowego „Kowalskiego”, 

jak i dla energetyki 

zawodowej czy obiektów przemysłowych) 

• połączenia egzotermiczne w zastosowaniu 

w ochronie katodowej 

gazociągów, ropociągów itp. 

• połączenia egzotermiczne do połączeń 

do szyn kolejowych 


CADWELD PLUS 

Do wykonania połączenia egzotermicznego 

typu CADWELD PLUS ® 

potrzebna jest forma grafitowa, uchwyt 

do formy, materiał egzotermiczny 

znajdujący się w zintegrowanym stalowym 

kielichu, inicjator elektroniczny 

PLUS CU, szczotka do czyszczenia 

łączonych przewodów, zgarniak żużlu 

do czyszczenia formy, szczotka miękka 

do czyszczenia formy, mały palnik gazowy 

do podgrzania i osuszenia formy 

oraz środki ochrony osobistej – rękawice 

i okulary. 

Forma grafitowa zaopatrzona jest 

w tabliczkę znamionową informującą 

o typie połączenia jakie możemy 

wykonać z daną formą, rozmiary 

przewodników stosowanych z daną 

formą oraz rozmiar materiału egzotermicznego 

stosowanego z daną formą. 

W połączeniach egzotermicznych 

CADWELD PLUS dla każdego typu 

połączenia i rozmiarów przewodów 

stosowana jest oddzielna forma grafitowa. 

W opakowaniu formy umieszczone 

są również instrukcje (wizualna 

i opisowa) prawidłowego wykonania 

połączenia egzotermicznego. Przed 

wykonaniem połączenia egzotermicznego 

należy upewnić się, że posiadamy 

wszystkie niezbędne akcesoria. 

Fot. 1. 

Fot. 2. 

Fot. 4. 

Forma CADWELD Multi 

 

umieszczenie materiału 

egzotermicznego w formie 

Podłączenie końcówki inicjatora do 

taśmy zapłonowej CADWELD PLUS 

Wciśnięcie przycisku na inicjatorze 

elektronicznym 

Fot. 3. 

Fot. 5. 

Forma zamknięta gotowa 

do inicjacji procesu egzotermicznego 

Gotowe połączenie egzotermiczne 

Zdjęcia procesu dotyczą systemu CADWLED PLUS 


29

PRODUKTY 


Fot. 6. 

Szczotka do czyszczenia 

łączonych przewodników 

Fot. 7. 

Szczotka miękka do 

czyszczenia formy 

Fot. 8. 

Zgarniak żużlu do czyszczenia 

formy 

Fot. 9. 

Okulary cohronne 

Fot. 10. Rękawice ochronne 

Fot. 11. Materiał egzotermiczny w zintegrowanym 

stalowym kielichu 

Fot. 12. Zestaw CADWELD one shot 

Fot. 13. Inicjator elektroniczny PLUS CU Fot. 14. Mały palnik gazowy Fot. 15. Forma grafitowa 

Uchwyt do formy należy zamontować 

na formie tak aby po jego zamknięciu nie 

było szczeliny pomiędzy dwoma połówkami 

formy. Jest to istotne, gdyż w innym 

wypadku, ciekły metal może wylewać się 

z formy. Uchwyt posiada śrubę regulującą 

tak więc gdy forma nie zamyka się bez 

szczeliny należy zdjąć spinkę zabezpieczająca 

i dokręcić śrubę w celu prawidłowego 

domknięcia obu połówek formy. Nakładamy 

okulary, rękawice ochronne, ewentualnie 

fartuch ochronny. 

Następnie, przed pierwszym połączeniem 

(lub gdy nastąpił znaczny przestój pomiędzy 

wykonywanymi połączeniami), należy podgrzać 

formę. Podgrzanie formy jest niezbędne 

w celu uzyskania pierwszego połączenia dobrej 

jakości. Na formie gromadzi się wilgoć, 

która powoduje porowatość połączenia egzotermicznego 

i zwiększenie jego objętości, co 

w niektórych wypadkach może doprowadzić 

do zablokowania formy. 

Kolejnym krokiem jest oczyszczenie i wysuszenie 

przewodników (jeśli jest taka potrzeba). 

Wykonujemy to za pomocą szczotki drucianej 

i małego palnika. Czyste oraz suche przewody 

umieszczamy w formie, którą zamykamy. Do 

tygla formy wkładamy materiał egzotermiczny 

w zintegrowanym kielichu stalowym, do taśmy 

zapłonowej kielicha podłączamy końcówkę 

inicjatora elektronicznego. Zamykamy pokrywę 

formy a następnie naciskamy i przytrzymujemy 

przycisk inicjujący, kontrolka na inicjatorze 

zaczyna migać, a po około 6-7 sekundach 

kontrolka zaczyna palić się światłem jednostaj- 


PRODUKTY 


Fot. 17. Inicjator dla CADWELD Exolon 

Fot. 16. Zestaw CADWELD EXOLON 

Fot. 18. Połączenie wykonane przy pomocy formy CADWELD ONE SHOT 

nym. Jest to znak, że za chwilę nastąpi wyładowanie 

inicjujące. Po wyładowaniu inicjującym 

rozpoczyna się reakcja egzotermiczna. 

Po kilkudziesięciu sekundach płynne połączenie 

egzotermiczne przechodzi w stan stały 

i możemy otworzyć formę. Wykonane zostało 

połączenie egzotermiczne na poziomie molekularnym. 

W przypadku połączeń typu miedź 

/miedź lub miedź/stopy miedzi nie zabezpieczamy 

połączenia taśmą typu Denso. W przypadku 

połączeń typu stal ocynkowana/stal 

ocynkowana warto zabezpieczyć połączenie 

taśmą typu Denso lub masą bitumiczną. 

System CADWELD PLUS oparty jest 

na inicjacji elektronicznej procesu i materiale 

egzotermicznym zintegrowanym 

w stalowych kielichu co odróżnia go zasadniczo 

od archaicznej metody materiału 

egzotermicznego pakowanego w tubkach, 

sypanego do formy i inicjowanego przy 

pomocy pistoletu krzemieniowego. W starym 

systemie trzeba było najpierw ułożyć 

stalowy dysk w tyglu formy, nasypać materiał 

egzotermiczny do tygla formy (co przy 

wietrznej pogodzie skutkowało utratą części 

materiału egzotermicznego), nasypać 

drobniejszy materiał zapalający, uformować 

usypaną górkę materiału zapalającego 

na pokrywie formy oraz zainicjować reakcję 

przy pomocy pistoletu krzemieniowego 

z odległości 2 – 30 cm. Samo czyszczenie 

formy ze zgaru po wykonanym procesie 

zabierało sporo czasu. W przypadku systemu 

CADWELD PLUS inicjujemy reakcję 

z odległości 2 – 5 m, co znacząco zwiększa 

bezpieczeństwo wykonywania procesu, 

upraszczamy i skracamy sam proces gdyż 

stalowy dysk oraz materiał zapalający są 

zintegrowane w gotowej stalowej kapsule. 

Natomiast zgar znajduje się w pozostałościach 

stalowego kielicha, który jednym ruchem 

usuwamy z formy. 


CADWELD MULTI 

CADWELD MULTI ® jest ciekawym 

rozwiązaniem w przypadku stosowania 

przewodników o niewielkich przekrojach. 

Forma Mutli jest formą uniwersalną 

co znaczy, że przy pomocy jednej formy 

można wykonać kilkadziesiąt różnych 

rodzajów połączeń. Jako uszczelnienie 

formy stosuje się specjalne przekładki odporne 

na wysoką temperaturę. 

Fot. 20. Uchwyt do formy 

CADWELD EXOLON 

Forma CADWELD Exolon posiada wbudowane 

filtry przez co emisja gazów powstałych 

w trakcie reakcji egzotermicznej 

jest minimalna. Dzięki temu można formę 

Exolon stosować w pomieszczeniach wewnątrz 

budynku. Zestaw zawiera zapłonnik 

ceramiczny oraz akumulatorową jednostkę 

inicjującą. 

CADWELD ONE SHOT 

System CADWELD ONE SHOT bazuje 

na formie ceramicznej jednorazowej, stalowych 

kielichach z materiałem egzotermicznym 

i inicjatorze elektronicznym PLUS CU. 

To rozwiązanie przeznaczone jest tylko dla 

połączeń przewód uziom a stosowana tania 

forma ceramiczna ulega uszkodzenie w procesie 

egzotermicznym. 

• 


31

PORADY 


Dobór ograniczników przepięć 

Ograniczniki przepięć znajdują zastosowanie zarówno w obiektach wyposażonych w instalacje 

odgromowe jak i bez instalacji odgromowych. Jak wiadomo, przepięcia niejednokrotnie 

powstają w efekcie załączania lub wyłączania nieobciążonej linii napowietrznej lub na 

skutek wyładowań atmosferycznych w linię napowietrzną. 

Odpowiednio dobrane ograniczniki 

przepięć powinny zapewnić bezpieczeństwo 

instalacji elektrycznej. 

W przypadku niekontrolowanego 

wzrostu napięcia w przewodach 

może dojść do uszkodzenia a nawet 

zniszczenia podłączonych urządzeń. 

W praktyce ograniczniki przepięć 

powinny być tak dobierane aby 

redukowały przepięcia do wartości 

uznanej za bezpieczną. Ważne jest 

aby parametry napięciowe ochronnika 

nie przekraczały wytrzymałości 

izolacji instalacji elektrycznej 

i urządzeń końcowych. 

Przepięciem są wszelkie wzrosty 

wartości napięcia przekraczające 

maksymalną wartość napięcia, która 

jest przewidziana dla urządzenia lub 

instalacji elektrycznej. Przepięcia są 

zjawiskami występującymi nie tylko 

w elektroenergetycznych sieciach zasilających 

ale również w instalacjach 

odbiorcy końcowego. 

Należy odróżnić przepięcia jakie 

powstają poprzez operacje łączeniowe 

oraz będące skutkiem bezpośrednich 

wyładowań w budynek 

lub w ich bezpośrednie sąsiedztwo. 

Ten pierwszy typ przepięć nazywa się 

przepięciami łączeniowymi i mogą 

one również być skutkiem wyładowań 

elektrostatycznych. To właśnie 

ograniczniki przepięć mają za zadanie 

ograniczenie przedostawania się 

przepięć do instalacji elektrycznej 

tym samym zapewniając ochronę instalacji 

i odbiorników elektrycznych. 

Ograniczniki typu 1 (klasa B), znajdujące 

zastosowanie w rozdzielnicach 

głównych, ograniczają bezpośrednie 

skutki wyładowań atmosferycznych. 

Z kolei ograniczniki typu 2 (klasa C) 

montowane w podrozdzielnicach odpowiadają 

za ograniczanie przepięć 

powstałych w przypadku wystąpienia 

wyładowań pośrednich lub operacji łączeniowych, 

jakie mogą być obecne w sieci. 

Ograniczniki typu 2 stanowią drugi stopień 

ochrony za ogranicznikami typu 1. 

W obwodach i urządzeniach końcowych 

montuje się ograniczniki typu 3 (klasa D) 

po to, aby zapobiegać przedostawaniu się 

przepięć do obwodów urządzeń końcowych. 

Fot.: EATON 

Fot. 1. 

W zależności od instalacji odgromowej 

W budynkach mieszkalnych, które nie 

mają zewnętrznej instalacji odgromowej 

lub innych czynników zwiększających 

ryzyko wystąpienia bezpośrednich wyładowań 

atmosferycznych, najczęściej 

wykorzystuje się wyłącznie ograniczniki 

przepięć typu 2. Zgodnie z normą VDE 

0100-443 taki poziom zabezpieczeń powinien 

być wystarczający. Należy podkreślić, 

że czynniki przyczyniające się 

do zwiększenia ryzyka wystąpienia bezpośrednich 

wyładowań obejmują m.in. 

instalacje antenowe, instalacje odgromowe 

zastosowane na budynkach znajdujących 

się w sąsiedztwie oraz zasilające 

linie napowietrzne. 

Ograniczniki typu 2 zapewniają napięciowy 

poziom ochrony wynoszący do 1,5 kV, 

Odpowiednio dobrane ograniczniki przepięć powinny zapewnić bezpieczeństwo 

instalacji elektrycznej 


PORADY 


Fot.: ETI 

Fot.: JEANMUELLER 

Fot. 2. 

Ograniczniki przepięć montuje się w rozdzielnicy głównej 

za licznikiem 

Fot. 3. 

Chcąc zastosować ograniczniki przepięć typu 1 przed licznikiem 

energii elektrycznej należy wziąć pod uwagę odpowiednie 

wymagania operatora sieci 

zatem są w stanie zagwarantować ochronę 

urządzeniom zaliczanym do kategorii przepięciowej 

od IV do I. Odpowiednią ochronę 

mają również urządzenia z czułą elektroniką. 

Trzeba jednak pamiętać o właściwym 

dobezpieczeniu ograniczników przepięć 

typu 2 za pomocą bezpiecznika topikowego 

lub wyłącznika instalacyjnego. 

Z kolei w przypadku budynków, które wyposażono 

w zewnętrzną instalację odgromową 

montuje się ograniczniki przepięć typu 1+2. 

Miejsce montażu aparatury tego typu to rozdzielnica 

główna za licznikiem. Tym sposobem 

nadmierna ilość energii powstała chociażby 

w efekcie bezpośrednich wyładowań 

atmosferycznych jest ograniczona do odpowiedniego 

poziomu, a ochronę zyskują przy 

tym urządzenia z czułymi komponentami 

elektronicznymi. 

Ograniczniki przepięć typu 1+2, w których 

napięciowy poziom ochrony jest równy 

1,5 kV, wykorzystuje się przy ochronie 

instalacji i urządzeń o kategorii napięciowej 

od IV do II (zgodnie z normą VDE 0110- 

1/DIN EN 60664-1). Do dobezpieczenia 

ograniczników przepięć typu 1 i 1+2 można 

wykorzystać bezpieczniki o maksymalnym 

prądzie znamionowym 125 A gG/gL. 

Ogranicznik przepięć należy połączyć 

z przewodem ochronnym PE oraz z główną 

szyną uziemiającą (GSU). Obliczając maksymalną 

długość przewodu uwzględnia się 

możliwie najkrótsze połączenie. 



Czym się kierować przy wyborze ograniczników przepięć by zyskać produkt gwarantujący 

wieloletnią niezawodną pracę i najwyższe standardy ochrony? 

Bartłomiej Jaworski, 

Product Manager, 

Eaton 

Jeszcze w roku 2002 zastanawiano 

się, czy ogranicznik przepięć jest 

elementem niezbędnym w instalacji 

elektrycznej. Minęło 15 lat, 

stosowanie urządzeń chroniących 

przed skutkami wyładowań atmosferycznych 

jest wymagane prawnie, 

a dyskusja obecnie toczy się 

nad konkretnymi rozwiązaniami. 

Mając na uwadze wybór optymalnego 

rozwiązania powinniśmy rozważyć 

dwa podejścia: projektanta, 

który dobiera ogranicznik przepięć 

oraz inwestora, który dokonuje zakupu. 

Z punktu widzenia projektanta 

wyznacznikiem doboru jest norma 

PN-EN 62305, a ściślej część 

druga dotycząca oceny ryzyka. Na jej podstawie oceniamy jakiej 

wytrzymałości i jakiej klasy urządzenie należy zastosować. Inwestor 

z kolei z pewnością będzie zainteresowany tym, aby urządzenie 

miało atrakcyjny stosunek ceny do jakości i by było skuteczne. 

Obecnie na rynku dostępne są technologie warystorowe 

oraz iskiernikowe, bądź też urządzenia łączące obie technologie. 

Chcąc osiągnąć bardzo wysoką jakość ochrony warto zastanowić 

się nad rozwiązaniem iskiernikowym lub iskiernikowo warystorowym 

np. ogranicznik klasy I+II SPRT12-264/3+NPE-AX produkcji 

EATON, o wytrzymałości 100 kA na aparat. Jest to rozwiązanie zapewniające 

najwyższą klasę ochrony. Innym rozwiązaniem, które 

zapewnia wysoką skuteczność jest ogranicznik przepięć klasy I+II 

w układzie 3+1, SPBT12-280-3+NPE50 produkcji EATON, który 

znajduje swe zastosowania w rozdzielnicach głównych domów 

mieszkalnych. Najpowszechniej stosowanym rozwiązaniem są 

ograniczniki wykonane w technologii warystorowej i takowe Eaton 

również ma w ofercie. 


33

PORADY 


Jak dobrać ograniczniki przepięć 

typu 1 i typu 2? 

Jak już wiadomo, ograniczniki przepięć 

typu 1 są pierwszym stopniem ochrony. 

Ograniczniki tego typu znajdują zastosowanie 

jeśli funkcjonuje zewnętrzna instalacja 

odgromowa lub gdy zasilanie budynku 

jest oparte na linii napowietrznej. Ponadto 

aparaty typu 1 trzeba zastosować przy 

obecności elementów zabudowy dachowej 

takich jak chociażby anteny lub w sytuacji 

gdy przepięcia mogą się dostać do budynku 

przewodem ochronnym z zewnętrznej 

instalacji odgromowej sąsiedniego budynku. 

W pozostałych aplikacjach można przewidzieć 

ograniczniki typu 2. 

Chcąc zastosować ograniczniki przepięć typu 

1 przed licznikiem energii elektrycznej należy 

wziąć pod uwagę odpowiednie wymagania 

operatora sieci. W szczególności ważne jest aby 

ograniczniki spełniały wymagania normy DIN 

EN 61643, zgodnie z którą dopuszczalny prąd 

piorunowy musi odpowiadać maksymalnej 

Fot.: ETI 

Fot. 4. 

Ograniczniki przepięć typu 1 są pierwszym stopniem ochrony 

wartości w miejscu zainstalowania. Jeżeli nie 

jest ona znana to zazwyczaj przyjmuje się 25 kA 

na biegun. Oprócz tego budowa ograniczników 

przepięć musi bazować na iskiernikach 

a wytrzymałość zwarciowa powinna wynosić 

przynajmniej 25 kA. 



Jaka jest żywotność ograniczników przepięć ? Czy należy je okresowo sprawdzać lub 

wymieniać w rozdzielnicy aby zapewnić 100% pewność zadziałania ? 

Zbigniew Błazejewski, 

Prezes Zarządu, 

Jean Mueller Polska 

Ograniczniki przepięć do zabezpieczania 

sieci elektrycznych 

zbudowane są najczęściej 

w oparciu o warystory, które 

w miarę upływu czasu podlegają 

procesowi „starzenia”. Wywołane 

jest to kilkoma czynnikami. 

Najważniejszym z nich jest tzw.: 

prąd upływu, czyli przepływ małego 

prądu przez warystor od 

przewodu fazowego L do przewodu 

N. Na początku pracy ogranicznika 

wartość tego prądu jest 

w granicach 1 mA, ale z czasem 

rośnie, powodując przegrzewanie 

się warystora, w konsekwencji 

prowadząc do zwarcia jego 

Tester SPT-203 umożliwia sprawdzanie stanu ograniczników 

przepięć 

struktury. W mniejszym stopniu, ale podobnie oddziałuje 

w niektórych ogranicznikach tzw. prąd roboczy, czyli prąd 

przepływający między fazami lub przy prądzie stałym od 

bieguna „+” do „-”. Proces starzenia się warystora przyspiesza 

dodatkowo podwyższona temperatura, wilgotność oraz 

ilość odprowadzonych prawidłowo przepięć. W suchych, 

chłodnych pomieszczeniach warystory mogą wytrzymać 

nawet ponad 20 lat pracy, w rozdzielnicach o podwyższonej 

wewnętrznej temperaturze zdecydowanie krócej, a znany 

jest przypadek ogranicznika warystorowego pracującego 

w instalacji PV i umieszczonego na nasłonecznionej stronie 

budynku, który już po roku wymagał wymiany. Należy 

pamiętać też, że prąd stały powoduje szybsze starzenie się 

struktury warystora niż prąd przemienny. Jedynie technologia 

połączenia szeregowego warystora i iskiernika proponowana 

przez firmę CITEL w opatentowanej technologii 

VG, zapobiega starzeniu się warystorów z powodu prądu 

upływu. Dlatego też firma CITEL oferuje 10 lat gwarancji od 

daty produkcji na swoje produkty wykonane właśnie w tej 

technologii. Ograniczniki przepięć należy regularnie sprawdzać 

w zakresie kontroli optycznego wskaźnika zadziałania. 

Można też sprawdzić ich stan przy pomocy specjalnego testera 

np.: SPT-203 firmy CITEL. O ile interpretacja wyników 

w zakresie ograniczników firmy CITEL jest prosta, gdyż 

tester ma zaprogramowane dane fabryczne, o tyle uzyskane 

wyniki pomiarów ograniczników przepięć innych producentów 

wymagają porównania z danymi właściwymi dla 

fabrycznie nowego ogranicznika danego typu. 


PORADY 


Fot.: JEANMUELLER 

Fot. 5. 

Ograniczniki przepięć muszą spełniać wymagania odpowiednich norm technicznych 

Jako najważniejszy parametr ograniczników 

przepięć typu 2 należy wymienić przede 

wszystkim znamionowy prąd wyładowczy. 

W praktyce pozwala on odprowadzić prąd piorunowy 

o wartości wynoszącej co najmniej 15 

razy wartości znamionowego prądu wyładowczego. 

Ważnym parametrem ograniczników 

przepięć typu 2 jest również maksymalny prąd 

wyładowczy umożliwiający odprowadzenie 

prądu znamionowego równego maksymalnej 

wartości prądu wyładowczego ochronnika co 

najmniej 1 raz. 

W praktyce najczęściej zastosowanie znajdują 

ograniczniki przepięć typu 2 o maksymalnej 

zdolności odprowadzania prądu wyładowczego 

40 kA przy znamionowej zdolności odprowadzania 

prądu wyładowczego 20 kA. Tym sposobem 

zyskuje się akceptowaną trwałość eksploatacyjną 

w zakresie ochrony przepięciowej. 

Na etapie wyboru odpowiednich ograniczników 

przepięć trzeba uwzględnić właściwe 

akcesoria. Mowa tutaj chociażby o stykach 

pomocniczych, dzięki którym sygnalizowane 

jest przepalenie wkładek ograniczników. Warto 

również wspomnieć o przepustach łączeniowych 

i mostkach łączeniowych przydatnych 

przy montowaniu i łączeniu ograniczników 

przepięć. 

Dobezpieczenie 

ograniczników przepięć 

Wspomniane już dobezpieczenie ma za zadanie 

ochronę ogranicznika przepięć przed 

uszkodzeniami występującymi chociażby 

w efekcie pogarszającego się stanu izolacji 

warystorów. Zwiększenie wartości prądu 

upływu może być przyczyną wystąpienia 

pożaru. Stąd też dodatkowe zabezpieczenie 

ogranicznika znajduje zastosowanie 

w instalacjach, gdzie zabezpieczenie główne 

instalacji jest większe od dobezpieczenia 

zastosowanego dla danego ogranicznika 

przepięć. 

Ochrona linii sygnałowych 

Wybierając ograniczniki przepięć do ochrony 

linii sygnałowych analizuje się przede 

wszystkim znamionowe i maksymalne warunki 

w jakich instalacja będzie pracowała. 

Nie można tutaj zapomnieć o maksymalnym 

prądzie w liniach przesyłowych, 

a także o częstotliwości granicznej i rodzaju 

elementu lub układu ochronnego jaki ma 

ogranicznik. Kluczowe miejsce zajmuje 

stopień zagrożenia udarowego urządzeń 

od strony wejść sygnałowych. Trzeba wziąć 

pod uwagę zagrożenia jakie mogą wystąpić 

w efekcie przepływu części prądu piorunowego 

oraz ryzyko wystąpienia zagrożeń 

od przepięć różnego rodzaju. 

Ważna jest odporność portów sygnałowych 

na działanie udarów przepięciowo-prądowych, 

niepowtarzalnych tłumień przebiegów 

sinusoidalnych oraz powtarzalnych 

szybkich elektrycznych zakłóceń o charakterze 

impulsowym. 

Na etapie wyboru ogranicznika przepięć 

w liniach sygnałowych analizie poddaje 

się układ występujący w przesyle sygnałów. 

Chodzi tutaj przede wszystkim 

o sposób w jaki sygnały są przesyłane 

– niesymetryczny, symetryczny oraz parametry 

w postaci impedancji falowej linii 

i dopuszczalnego tłumienia linii przesyłowych. 

Nie można zapomnieć o przeanalizowaniu 

układów odpowiedzialnych za 

przesył sygnałów zwłaszcza w stosunku 

do dopuszczalnej impedancji jaka może 

być dołożona do toru sygnałowego. Ważny 

jest również rodzaj złączy zastosowanych 

w systemie instalacyjnym. Właśnie 

w oparciu o te właściwości dobiera się odpowiednie 

ograniczniki przepięć. 

Trzeba pamiętać o doborze ograniczników 

przepięć pod kątem zarówno domowych 

jak i przemysłowych instalacji 

monitoringu. Aparatura odpowiedzialna 

za ochronę takich instalacji powinna 

zagwarantować bezpieczeństwo sprzętu 

elektronicznego, do którego uszkodzenia 

dochodzi w skutek działania pola elektromagnetycznego. 

Takie pole bardzo często 

powstaje przy wyładowaniach atmosferycznych 

występujących w niewielkich 

odległościach od instalacji. Niejednokrotnie 

zastosowanie znajdują ograniczniki 

przepięć sygnałów wideo linii symetrycznej 

o napięciu ochrony (żyła/żyła) 

>2,4 V oraz napięciu ochrony doziemnej 

(żyła/uziom) wynoszącym 16,4 V. 

Maksymalna wartość impulsu prądu 

może osiągnąć 30 A przy czasie zadziałania 

15 ns. 

Podsumowanie 

Na etapie wyboru odpowiedniego ogranicznika 

przepięć analizie poddaje się przynajmniej 

kilka parametrów. Mowa tutaj 

o maksymalnym napięciu stałej pracy zależnym 

od napięcia występującego pomiędzy 

przewodem fazowym i neutralnym. Trzeba 

również pamiętać o dostosowaniu rodzaju 

zabezpieczenia do układu sieci i wytrzymałości 

na udary prądowe będące skutkiem 

wyładowań atmosferycznych. Konieczne 

jest przeanalizowanie kształtu fali pierwszego 

prądu udarowego. Analizuje się również 

zdolność wyłączania zwarciowych prądów 

następczych z częstotliwością sieciową. 

• 


35

PORADY 


Ograniczenie liczby pożarów 

spowodowanych wyładowaniami 

elektrycznymi w domach 

W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia pożaru spowodowanego wyładowaniami 

elektrycznymi, jak również obrażeń i śmierci spowodowanych bezpośrednio porażeniem 

elektrycznym, w wielu krajach powszechnie stosuje się wyłączniki nadprądowe (miniature 

circuit breaker, MCB) i wyłączniki różnicowoprądowe (residual current device, RCD). 

Fot.: EATON 

Fot. 1. 

Dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja elektryczna zmniejszenia ryzyko występowania pożaru spowodowanego wyładowaniami 

elektrycznymi 

Wyłącznik nadprądowy rozpoznaje 

awarie, gdy przekroczony zostanie krytyczny 

poziom natężenia, zapobiegając 

tym samym uszkodzeniu termicznemu 

elementów wywołanemu przez krótkie 

zwarcia elektryczne lub przetężenia. Wyłącznik 

różnicowoprądowy rozpoznaje prądy różnicowe, 

które nie są zawracane do punktu zasilania, 

tylko płyną w przeciwnym kierunku, co jest nazywane 

również zwarciem doziemnym. 

Trzeci element układanki, jaką jest bezpieczeństwo 

przeciwpożarowe pod kątem 

pożarów spowodowanych wyładowaniami 

elektrycznymi, stanowi wykrywanie zwarć 

łukowych, co wymaga zastosowania bar- 


PORADY 


dziej zaawansowanej technologii cyfrowej 

i na ogół nie jest stosowane zbyt często. 

Zgodnie z międzynarodową normą IEC 

60364 (część 4-42) zalecane jest montowanie 

urządzeń wykrywających zwarcia 

łukowe (arc fault detection device, AFDD), 

chociaż norma ta nie ustanawia takiego obowiązku. 

W niektórych krajach, takich jak 

Niemcy, wprowadzono normy krajowe, które 

wymagają stosowania tego typu urządzeń 

w określonych okolicznościach, czyniąc 

je w pewnym zakresie obowiązkowymi. 

W Stanach Zjednoczonych, gdzie urządzenia 

AFDD znane są jako wyłączniki AFCI 

(arc fault circuit interrupter), korzystanie 

z zabezpieczeń wykrywających zwarcia łukowe 

stanowi wymóg wynikający z krajowych 

norm elektrycznych (National Electric 

Code). 

Ze względu na różnice w zakresie kategoryzacji 

i zgłaszania pożarów w różnych krajach 

trudno jest określić wyraźną zależność 

pomiędzy stosowaniem urządzeń wykrywających 

zwarcia łukowe i zmniejszeniem 

liczby pożarów spowodowanych wyładowaniami 

elektrycznymi. Na przykład w Niemczech 

31,7% pożarów wybucha z przyczyn 

związanych z czynnikami elektrycznymi . 

Zgodnie z danymi Państwowego Związku 

Ochrony Przeciwpożarowej (National Fire 

Protection Association, NFPA) w Stanach 

Zjednoczonych z powodu wyładowań elektrycznych 

wybucha 13% pożarów. W 2013 r. 

NFPA wskazał, że zwarcia łukowe odpowiadały 

za większość pożarów powstałych 

z przyczyn elektrycznych w domach, przewyższając 

przegrzanie jako przyczynę pożaru 

w stosunku przynajmniej dwa do jednego, 

a możliwe, że nawet siedem do jednego. 

Wprowadzenie środków zapobiegawczych 

ma zatem kluczowe znaczenie. 

Jednakże urządzenia wykrywające zwarcia 

łukowe są w wielu krajach wykorzystywane 

w zbyt małym zakresie, by zapewnić maksymalną 

ochronę przed pożarami spowodowanymi 

wyładowaniami elektrycznymi. 

Jest to problem, któremu trzeba zaradzić. 

Być może chodzi tu o wiedzę i świadomość. 

Zwarcia łukowe występują często i stanowią 

główną przyczynę domowych pożarów, jednak 

od dawna stosowane rozwiązania, takie 

jak wyłączniki różnicowoprądowe i wyłączniki 

nadprądowe, nie potrafią ich wykrywać. 

Zwarcie łukowe, które można opisać 

jako „mikrobłyskawicę”, to wyładowanie 

Fot. 2. 

Urządzenie AFDD+ oferuje 

instalatorom funkcję wykrywania 

zwarć łukowych, zintegrowaną 

z funkcjami wyłącznika 

nadprądowego i wyłącznika 

różnicowoprądowego 

elektryczne o wysokiej mocy, występujące 

pomiędzy dwoma przewodnikami i powodujące 

akumulację energii cieplnej, która 

może uszkodzić izolację i wywołać pożar. 

Istnieje wiele możliwych przyczyn, które 

rozwijają się niezauważalnie przez pewien 

czas. Powodują one powstanie niewidocznego 

układu warunków, który może rozwinąć 

się w zwarcie łukowe bez jakichkolwiek 

oczywistych oznak niebezpieczeństwa. 

Wiele zwarć łukowych powstaje na skutek 

uszkodzenia przez przebicia bądź innego 

typu uszkodzenia izolacji przewodów przez 

nieświadomych domowników za pomocą 

gwoździ, śrub lub wierteł. W podobny sposób 

przyczyną zwarć łukowych mogą być 

pogięte wtyczki lub przewody, zgniecenie 

przewodów przez meble, uszkodzone kable, 

luźne gniazda lub przyłącza, wystawienie 

na działanie promieniowania ultrafioletowego 

lub przegryzienie przez gryzonie. Czasami 

jednym z czynników odpowiedzialnych 

za powstawanie zwarć łukowych jest zwykłe 

zużycie instalacji lub jej obciążenie wynikające 

ze zwiększonego użytkowania. 

Ze względu na różnice w zakresie kategoryzacji 

i zgłaszania pożarów w różnych 

krajach trudno jest z całkowitą pewnością 

określić, jak wiele z pożarów domowych 

wywoływanych jest przez zwarcia łukowe. 

Nie ma jednak żadnych wątpliwości co 

do tego, że zwarcia łukowe są jedną z głównych 

przyczyn pożarów spowodowanych 

Fot.: EATON 

wyładowaniami elektrycznymi, w związku 

z czym wprowadzenie środków zapobiegawczych 

ma kluczowe znaczenie. 

Wykrywanie zwarć łukowych nie należy 

do kwestii prostych, ponieważ powstały 

w ich wyniku prąd często posiada taką samą 

wartość natężenia jak prąd znamionowy lub 

wręcz nieco niższą. Najwyraźniejszą cechą 

umożliwiającą rozróżnienie takich prądów 

są wyższe częstotliwości, które nakładają 

się na prąd znamionowy w ramach zwarć 

szeregowych lub równoległych. Urządzenia 

wykrywające zwarcia łukowe jako jedyne 

potrafią zidentyfikować tak podwyższone 

częstotliwości i zareagować na nie niezwykle 

szybko przez odłączenie dopływu prądu. 

Wrażliwość urządzeń wykrywających 

zwarcia łukowe ma kluczowe znaczenie, 

ponieważ nawet zwarcie o natężeniu jedynie 

kilku amperów może podpalić materiały 

znajdujące się wokół miejsca awarii. 

Pomijając kwestię świadomości, kolejnym 

powodem rzadszego stosowania urządzeń 

wykrywających zwarcia łukowe w instalacjach 

elektrycznych mogą być tradycyjne 

preferencje dotyczące stosowania 

oddzielnych miniaturowych wyłączników 

nadprądowych i wyłączników różnicowoprądowych. 

Pomimo wprowadzenia 

na rynek urządzeń łączących funkcje obydwu 

zabezpieczeń, takich jak wyłączniki 

różnicowoprądowe z wbudowanym zabezpieczeniem 

nadprądowym (residual current 

circuit breaker with overcurrent protection, 

RCBO), preferowane jest raczej stosowanie 

oddzielnych urządzeń, zapewne ze względu 

na koszt. 

Nadciąga jednak czas zapewnienia kompleksowej 

ochrony przy użyciu jednego 

urządzenia. Nowe urządzenie AFDD+ 

firmy Eaton oferuje instalatorom funkcję 

wykrywania zwarć łukowych, zintegrowaną 

z funkcjami wyłącznika nadprądowego 

i wyłącznika różnicowoprądowego 

w jednym urządzeniu. Urządzenie AFDD+ 

to rozwiązanie opłacalne, łatwe w montażu, 

wygodne i zapewniające kompletną ochronę. 

Zastosowanie technologii cyfrowej zapewnia 

precyzję wyższą niż ta podyktowana 

wymogami związanymi ze standardami 

dotyczącymi produktów, wysoką odporność 

na niepotrzebne wyzwolenie i łatwe lokalizowanie 

usterek. 

Źródło: Eaton 


37

PORADY 


Agregat w domu, to prąd zawsze pod ręką 

Dom wolnostojący, szczególnie wyposażony w instalację automatyki budynkowej wymaga 

od właścicieli perspektywicznego myślenia. W nowoczesnym domu nie możemy pozwolić 

sobie na przerwy w zasilaniu energetycznym. 

Fot.: HONDA 

Fot. 1. 

Jednym z zagrożeń, które może zakłócić 

i wręcz utrudnić życie codzienne, 

jest brak prądu. Wówczas 

nic w domu nie działa – ani lodówka, 

ani oświetlenie czy kocioł C.O., ani system 

alarmowy a nawet brama wjazdowa. 

Sieć energetyczna może przestać 

prawidłowo działać z wielu powodów, 

np. ze względu na planowane przeglądy, 

naprawy i konserwację, jak i z nieplanowych 

przyczyn. Do tej drugiej kategorii 

należy zaliczyć sytuacje wynikające 

z poprawnego działania systemów zabezpieczeń 

wyłączających dopływ energii 

elektrycznej w przypadkach zagrożeń 

pożarem czy porażeniem prądem a także 

awarie spowodowane przez niekorzystne 

warunki pogodowe – na przykład 

porywiste wiatry o dużej sile lub oblodzenia 

i ośnieżenia linii oraz słupów 

energetycznych. W tego typu sytuacjach, 

najbardziej uniwersalnym sposobem 

zabezpieczenia życia rodzinnego jest 

odpowiedni agregat prądotwórczy, który 

zapewni zasilanie domowych odbiorników 

codziennego użytku, a dodatkowo może 

być wykorzystywany do zasilania elektronarzędzi 

podczas majsterkowania czy drobnych prac 

remontowych. 

Na czym polega 

optymalny wybór agregatu? 

Agregat prądotwórczy jest najłatwiejszym, uniwersalnym 

sposobem zapewnienia niezależnego 

i bezpiecznego źródła prądu praktycznie w każdej 

sytuacji. Należy tylko dostosować wybór 

agregatu do zakresu użytkowania. Rozważając 

wybór najlepszego agregatu prądotwórczego 

do domu jednorodzinnego trzeba zwrócić uwagę 

między innymi na moc, stabilizację napięcia 

i pojemność zbiornika paliwa, która przekłada 

się na maksymalny czas pracy agregatu na jednym 

zbiorniku. 

• Agregat powinien mieć odpowiednio dobraną 

moc czynną – moc czynna agregatu musi 

być większa od zsumowanej mocy wszystkich 

odbiorników, przy czym trzeba uwzględnić 

fakt, że każdy odbiornik potrzebuje więcej 

mocy w chwili rozruchu. Przy obecnych standardach 

wyposażenia domowego, agregat o 

Ze względu na jakość generowanego prądu, bezpieczeństwo i żywotność 

zasilanych odbiorników, agregat powinien być wyposażony w nowoczesną 

stabilizację napięcia 

mocy 3 kW zasila większość domowych odbiorników 

codziennego użytku. 

• Ze względu na jakość generowanego prądu, 

bezpieczeństwo i żywotność zasilanych odbiorników, 

agregat powinien być wyposażony 

w nowoczesną stabilizację napięcia 

i częstotliwości, np. inwerter lub cyklokonwerter, 

czy w cyfrowy automatyczny regulator 

napięcia (D-AVR). 

• Jakość zespołu „silnik-prądnica” – wpływa 

na jakość generowanego prądu, funkcjonowanie 

agregatu i bezpieczeństwo zasilanych 

odbiorników. Agregaty, w których prądnice 

są precyzyjnie dobierane do modeli silników 

zainstalowanych w danym agregacie, 

gwarantują generowanie mocy rzeczywistej. 

Zespół „silnik-prądnica” ma też praktyczne 

przełożenie na koszty eksploatacji i serwisowania 

urządzenia. 

• Warto sprawdzić pojemność zbiornika na 

paliwo, by zapewnił możliwie najdłuższy 

czas działania na jednym zbiorniku. 

• Agregat powinien być również cichy, trwały 

i ekonomiczny w eksploatacji. 

Gdy liczy się czas działania 

Czas działania agregatu na jednym zbiorniku paliwa 

jest ważnym w praktyce parametrem. Oferowane 

urządzenia, wykorzystujące tryb eco mogą 

pracować nawet do kilkunastu godzin na jednym 

zbiorniku. Rozwiązaniem udoskonalającym jakość 

działania zespołu „silnik-prądnica” i zapewniającym 

oszczędne zużycie paliwa oraz niski poziom 

emisji spalin jest elektroniczny wtrysk paliwa. 

Niektóre dostępne na rynku agregaty mogą 

współpracować z nowoczesnym panelem automatyki, 

stając się pewnym źródłem zasilana 

w przypadku każdej awarii sieci energetycznej 

– bezpiecznym dla odbiorników i bezobsługowym. 

Wystarczy je zainstalować w pomieszczeniu 

wyposażonym w czerpnię i wyrzut powietrza 

oraz prawidłowy układ odprowadzania 

spalin, i podłączyć do sieci zgodnie z przepisami 

zasilania rezerwowego, co musi być wykonane 

przez elektryka z odpowiednimi uprawnieniami. 

System samodzielnie monitoruje przesyły 

energii elektrycznej, a w przypadku wykrycia 

zaniku czy wahań napięcia w sieci, włącza 


PORADY 


agregat i wyłącza po wykryciu powrotu zasilania. 

Panel automatyki jest wyposażony w czytelny 

ekran, na którym wyświetlane są m. in. 

wartości napięcia prądu i częstotliwości sieci 

oraz agregatu, liczba przepracowanych motogodzin, 

dane o braku ładowania akumulatora, 

załączenie stycznika agregatowego czy sieciowego. 

Właściciel obiektu z automatycznym 

podłączeniem do instalacji elektrycznej budynku 

jest pewien, że wszystkie odbiorniki prawidłowo 

funkcjonują. Może też być powiadamiany 

SMS-owo o pracy automatyki. Dodatkowym 

udogodnieniem jest możliwość odłączenia 

agregatu i przeniesie go w inne miejsce. Warto 

też zwrócić uwagę na wyposażenie w postaci 

panelu kontroli pracy i autodiagnozy, rozrusznik 

elektryczny, wskaźnik poziomu paliwa, akumulator 

i zestaw transportowy, oraz konstrukcję 

pozwalającą na autosynchronizację czyli łączenie 

dwóch urządzeń w celu podwojenia mocy 

wyjściowej. Opcjonalnie agregaty mogą być też 

wyposażone w zdalne sterowanie. 

Podstawowe zasady 

prawidłowego użytkowania agregatów 

Agregaty prądotwórcze są przeznaczone do wieloletniego 

użytkowania i będą służyć przez długi 

okres pod warunkiem, że są oryginalnej produkcji, 

są prawidłowo użytkowane i odpowiednio 

konserwowane – zgodnie z zaleceniami producenta 

zawartymi w instrukcji obsługi. Warto 

pamiętać, że prawidłowo funkcjonujący agregat 

prądotwórczy ma także istotny wpływ na funkcjonowanie, 

trwałość i żywotność zasilanych 

odbiorników. Prawidłowa obsługa każdego 

agregatu polega na przestrzeganiu kilku podstawowych 

zasad: 

• prawidłowy dobór agregatu oraz prawidłowe 

podłączanie odbiorników – podstawową 

regułą jest określenie mocy czynnej 

agregatu, która powinna być większa od 

zsumowanej mocy odbiorników, które 

będą do niego podłączane jednocześnie i 

powiększona o wartość mocy potrzebnej 

w momencie uruchamiana odbiorników. 

Ta dodatkowa moc wynika z tzw. prądów 

rozruchowych, które pojawiają się we 

wszystkich odbiornikach elektrycznych. 

Prądy rozruchowe są różne dla różnych odbiorników, 

dlatego warto skonsultować się z 

autoryzowanym sprzedawcą agregatu w celu 

określania mocy agregatu; 

• sprawdzenie stanu odbiorników – przed podłączeniem 

odbiorników do agregatu należy 

sprawdzić czy są sprawne; 

Fot. 2. 

Dużym atutem przy wyborze agregatu 

jest sprawny serwis i wsparcie 

techniczne 

• zapoznanie się z instrukcją obsługi danego 

modelu, w której zawarte są informacje m. 

in. na temat eksploatacji urządzenia, konserwacji 

oraz rekomendowanej częstotliwości 

przeglądów technicznych; 

• sprawdzenie ustawienia agregatu przed uruchomieniem 

– czynność ta dotyczy głównie 

agregatów przenośnych, użytkowanych w 

różnych miejscach. W takich przypadkach 

należy upewnić się, że urządzenie stoi na płaskiej, 

równej powierzchni; 

• przed przystąpieniem do przeglądu 

i konserwacji należy odłączyć przewód elektryczny 

od świecy zapłonowej; 

• kontrola poziomu oleju – sprawdzanie poziomu 

oleju jest rekomendowane przed każdym 

uruchomieniem agregatu. Pomocną wskazówką 

jest Alarm Olejowy, w który wyposażone 

są wybrane modele agregatów – wówczas 

system ten wyłącza silnik, gdy poziom 

oleju jest za niski. Jeśli zajdzie taka konieczność, 

należy uzupełnić zbiornik do górnej 

krawędzi szyjki wlewu. W każdej instrukcji 

obsługi znajduje się informacja o zalecanym 

oleju do danego typu silnika; 

• wymiana oleju – to jedna z kluczowych zasad 

prawidłowej eksploatacji i konserwacji 

agregatów prądotwórczych, gdyż od czystości 

oleju zależy prawidłowe działanie silnika. 

Długo używany i zanieczyszczony olej traci 

właściwości smarne i prowadzi do blokady 

części ruchomych silnika wskutek ciepła 

wytworzonego przez tarcie, czego naturalną 

konsekwencją jest zniszczenie silnika. Najwygodniej 

jest wylać olej, gdy jest jeszcze 

rozgrzany. W tym celu należy wykręcić śrubę 

spustową oleju w bloku silnika lub, gdy jej 

nie ma, wylewamy olej przez otwór wlewowy 

- w boku silnika trzeba wykręcić bagnet 

olejowy, generator przechylić na bok i zlać 

płyn do płaskiego naczynia o odpowiedniej 

Fot.: SUMERA MOTOR 

Fot. 3. 

Zabezpieczenie przed brakiem oleju 

ochroni agregat 

pojemności. Następnie trzeba ustawić urządzenie 

w pozycji roboczej i wkręcić bagnet. 

Zużyty olej najlepiej jest przelać do butelki po 

oleju i odnieść do punktu utylizacji; 

• kontrola poziomu paliwa – nie można dopuścić, 

by ilość paliwa była niższa od poziomu 

minimalnego. Po każdym uzupełnianiu paliwa 

należy dokładnie dokręcić korek wlewu 

paliwa. Warto także pamiętać o tym, by nie 

pozostawiać paliwa w zbiorniku, ponieważ 

pozostawione na dłużej niż miesiąc traci 

właściwości, a w zbiorniku powstaje osad, 

który następnie trafia do gaźnika i zatyka 

jego dysze. Dysze natomiast są wrażliwe 

na najmniejsze cząsteczki osadu i zatkane, 

uniemożliwiają uruchomienie silnika. Można 

zapobiegać tym skutkom nie przetrzymując 

paliwa w zbiorniku oraz dzięki regularnej 

wymianie filtra. W przypadku podejrzenia 

zatkania się dysz gaźnika, trzeba koniecznie 

dostarczyć maszynę do autoryzowanego serwisu; 

• kontrola filtra powietrza – filtr powietrza 

ulega naturalnemu mechanicznemu zużyciu, 

dlatego powinien być systematycznie 

czyszczony i wymieniany przynajmniej raz 

w roku; 

• agregaty z automatyką – podłączenie do instalacji 

budynku musi być wykonanie przez 

uprawnionego elektryka zgodnie z przepisami 

dotyczącymi zasilania rezerwowego 

i podłączenia do sieci energetycznej. Niewłaściwe 

podłączenie generatora do instalacji 

elektrycznej budynku może spowodować 

zwrotne przepięcie z siecią, którego skutki są 

niebezpieczne dla zdrowia i życia. 

• systematyczna konserwacja w zakresie 

i terminach zalecanych w Instrukcji 

Obsługi danego modelu agregatu. 

Honda, 

www.mojahonda.pl 

Fot.: AGREGATY PEX-POOL PLUS 


39

PRZEGLĄD 


Rozdzielnice elektryczne 

Zastosowane usprawnienia i materiały sprawiają, że obudowy rozdzielnic zapewniają wielopoziomową 

ochronę użytkownika i instalacji. Dodatkowo: są proste w montażu, ułatwiają 

wygodne rozplanowanie aparatów we wnętrzu, zaskakują estetyką. 

Nie będzie przesadą, jeśli rozdzielnicę 

nazwiemy „sercem” instalacji 

elektrycznej w budynku. Mimo kluczowej 

roli, jaką odgrywa w rozdziale 

energii według poszczególnych 

funkcji, nie eksponujemy jej, 

nie uwydatniamy jej roli – zwłaszcza 

w przypadku budynków mieszkalnych. 

Z drugiej strony warto zauważyć, 

że w ciągu kilku ostatnich 

lat wiele wydarzyło się nie tylko 

w dziedzinie usprawnień związanych 

z montażem rozdzielnic 

czy rozplanowaniem wewnętrznej 

aparatury, materiałów odpornych 

na szereg czynników czy rozwiązań 

ułatwiających obsługę, ale również 

– estetyki, wykończenia czy nawet 

– nie bójmy się używać tego słowa 

– designu obudów tych urządzeń. 

Obudowa rozdzielnicy we wnętrzu 

mieszkalnym czy użyteczności 

publicznej musi bowiem… „wyglądać”. 

Zastosowanie znajdują tu 

więc specjalne maskownice pozwalające 

ukryć nierówności ściany lub 

otworu, z pomocą przychodzą też 

rozwiązania umożliwiające zniwelowanie 

niewielkich nierówności 

tynku. Uwagę przyciągają drzwiczki 

rozdzielnicy, wykonane z metalu 

lub tworzywa – materiały odporne 

na oddziaływanie promieniowania 

UV czy uszkodzenia mechaniczne; 

wykończone lustrem, ozdobione 

rysunkiem lub zdjęciem, subtelnie 

wtapiające się w szereg pozostałych 

domowych sprzętów i dodatków. 

Ponadto oprócz standardowych 

„kanciastych” zarysów obudów 

i drzwiczek mamy do wyboru wyprofilowane 

brzegi, zaokrąglone 

kształty. 

Przy projektowaniu wnętrza rozdzielnicy 

należy myśleć perspektywicznie 

i mieć na uwadze konieczność 

rozbudowy aparatury w przyszłości 

i uwzględnienia związanej z tym rezerwy 

miejsca. Obudowa powinna dawać taką 

możliwość, inaczej dodawanie kolejnych 

aparatów oznaczałoby pewne komplikacje 

montażowe. Do standardu należą powiększone 

obszary boczne, uchwyty zatrzaskowe 

czy wsporniki zacisków przymocowane 

do przepustów kablowych. Warto kupić 

obudowę dwu-, trzy- lub czterorzędową 

z możliwością rozszerzenia zabudowy 

o kolejne moduły. 

Interesującym rozwiązaniem są również 

rozdzielnice płytkie, do montażu naściennego 

lub podtynkowego (np. do 140/127 mm 

głębokości), które mimo swoich niestandardowych 

rozmiarów również pomieszczą 

wszelkie niezbędne aparaty. 

Fot.: ETI POLAM 

Fot. 1. 

Bardzo ważne: ochrona przeciwpożarowa 

Przepisy, szczególnie norma PN-EN 

60439-3 (Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe 

– Część 3) szczegółowo 

określają wymagania odnoszące się 

do parametrów technicznymi obudów 

rozdzielnic wnętrzowych, m.in. związane 

z udarnością (oznaczaną za pomocą 

stopnia ochrony IK), ze stopniem ochrony 

IP czy próbą palności. Istotny jest przede 

wszystkim materiał, z którego wykonano 

obudowę. W przypadku montażu w ściankach 

gipsowo-kartonowych wskazany jest 

materiał o zmniejszonej palności. Za uniwersalne 

uważane są tworzywa typu ABS 

czy poliwęglan. 

Kluczową kwestią związaną z instalacją 

elektryczną jest bezpieczeństwo. Obudowy 

rozdzielnic powinny być produko- 

Przy projektowaniu wnętrza rozdzielnicy należy myśleć perspektywicznie i mieć na 

uwadze konieczność rozbudowy aparatury w przyszłości i uwzględnienia związanej 

z tym rezerwy miejsca 


PRZEGLĄD 


REKLAMA 

Fot.: RITTAL 

Obudowy stojące 6XS 

Fot. 2. 

Nowoczesne materiały sprawiają, że obudowy rozdzielnic 

zapewniają wielopoziomową ochronę użytkownika 

i instalacji 

wane z materiałów, które w razie pożaru nie stanowią źródła 

zagrożenia dla użytkowników danego obiektu oraz otoczenia 

– nie może dojść do emisji toksycznych dymów i gazów, co 

uniemożliwiłoby ewakuację. Jednocześnie konieczne jest zapewnienie 

zasilania przez określony czas nawet w przypadku 

pożaru (oświetlenie awaryjne, systemy oddymiania, instalacje 

bezpieczeństwa). Producenci oferują w związku z tym szereg 

rozdzielnic ognioodpornych, czyli wykonanych z materiałów 

niepalnych oraz bezhalogenowych (spełniające m.in. wymogi 

normy EN 13501-1 i2), zapewniających izolacyjność oraz 

szczelność ogniową przez wymagany przez przepisy czas oraz 

utrudniające lub uniemożliwiające przenikanie ognia z wnętrza 

obudowy do dalszej części instalacji. Poza tym wiele urządzeń 

dostępnych na rynku jest wyposażonych np. w uszczelki zabezpieczające 

przed przedostawaniem się tzw. zimnego dymu, 

będącego jednym z pierwszych objawów rozpoczynającego 

się pożaru. W razie pojawienia się dymu system może odciąć 

przepływ powietrza do wnętrza obudowy oraz uszczelnić 

miejsca połączeń z przepustami kablowymi. 

Oprócz tego podczas wyboru obudowy warto zwrócić uwagę 

na taki produkt, który ma dodatkową izolację wewnętrzną zabezpieczającą 

przed pojawieniem się napięcia na elementach 

przewodzących wskutek uszkodzenia izolacji podstawowej. 

Minimalizuje to ryzyko porażenia użytkownika prądem. 

• 

Obudowy 4XP160 

Obudowy hermetyczne GT 


41

PRZEGLĄD 


Przegląd obudów rozdzielnic nn 

Producent/dystrybutor EATON EATON ETI Polam 

Model KLV-48UPS-SF IKA-3/54-ST-UV 4XN160 

Montaż 

natynkowy/podtynkowy 

Podtynkowy Natynkowy Natynkowy 

Stopień ochrony IP 30 65 IP41, IP42, IP44 

Stopień odporności 

mechanicznej IK 

Wymiary 

(wysokość x szerokość x 

głębokość) [mm] 

05 08 IK10 

714x359x117 596x418x148 od 500x550x160 do 1100x800x160 

Liczba rzędów 4 3 Maksymalnie 7 

Maksymalna liczba 

modułów w rzędzie 

12+2 18 36 

Dostępne kolory obudowy RAL 9016 RAL 7035 RAL7035 

Dostępne kolory 

i wykończenie drzwiczek 

RAL 9016, 9006, 7016, 9005, 7035, 9010, 

8015, 3000 

Transparentne 

Montaż drzwi lewy/prawy Dowolnie Dowolnie 

Rozwiązania konstrukcyjne 

ułatwiające montaż 

aparatów 

Ocynkowana szyna DIN, 125mm 

przerwy między rzędami, osłabienia na 

wprowadzenie przewodów 

Regulowania głębokość szyn DIN, 

możliwość plombowania, wyjmowany 

stelaż TH 

RAL7035, drzwi metalowe pełne 

Możliwość montażu drzwi z lewej 

i prawej strony 

• Możliwość wyjmowania całego wkładu 

z aparaturą 

• Osłony z przygotowanymi wycięciami 

pod aparaturę (rozłączniki bezpiecznikowe 

skrzynkowe, wyłączniki/rozłączniki 

kompaktowe) 

• Płyty montażowe fabrycznie otworowane 

pod dedykowaną aparaturę 

• Osłony i płyty montażowe posiadają otwór 

pozycjonujący dla ułatwienia montażu 

• Możliwość dzielenia wkładu montażowego 

w pionie 

• Możliwość montażu szyn TH na różnej 

głębokości 

• Odkręcana ściana tylna 



i eksploatację obudowy 

Poziomica ułatwiająca osadzenie, boczne 

zaczepy do montażu równolegle więcej 

niż 1 rozdzielnicy, otwory do szybkiego 

mocowania na ścianie, 

II klasa izolacji, kompensacja 

nierówności tynku 

II klasa izolacji, jednolita uszczelka 

wokół drzwi, odporność na promienie UV, 

montaż na ścianie 

bez wiercenia otworów w obudowie 

• W standardzie obudowy wyposażone 

od góry 

w membranowe przepusty kablowe 

umożliwiające beznarzędziowe 

wprowadzanie kabli i przewodów 

• Montaż obudowy bezpośrednio do ściany 

lub na uchwytach zewnętrznych 

• W standardzie obudowy wyposażone 

w dwa zamki z kluczem o kodzie 1333 


PRZEGLĄD 



ETI Polam LEGRAND POLSKA SP. Z O.O. LEGRAND POLSKA SP. Z O.O. 

GT Practibox 3 XL 3 125 

Natynkowy Podtynkowe Natynkowe 

IP66 IP40 (z drzwiami) IP40 (z drzwiami) 

IK10 IK07 (z drzwiami) IK09 (z drzwiami) 

od 250x200x150 do 1200x1000x400 

234 x 422 x 85, 442 x 422 x 85, 

592 x 422 x 91 

lub 742 x 422 x 91 

300 x 450 x 150, 450 x 450 x 150, 

600 x 450 x 150 

lub 750 x 450 x 150 

Maksymalnie 7 1-, 2-, 3- lub 4-rzędowe 1-, 2-, 3- lub 4-rzędowe 

46 18 18 

RAL7035 Podstawa w kolorze zielonym Podstawa w kolorze białym 

RAL7035, drzwi metalowe pełne 

Możliwość montażu drzwi z lewej 

i prawej strony 

Drzwi białe RAL 9003 pełne 

lub przezroczyste dymne 

Drzwi obracane – montaż lewy lub prawy 

Drzwi białe RAL 9003 pełne 

lub przezroczyste 

Drzwi obracane – montaż lewy lub prawy 

• Możliwość wyposażenie we wkład montażowy 

• Możliwość wyjmowania całego wkładu z aparaturą 

• W głębszych obudowach możliwość regulacji 

głębokości montażu całego wkładu 

Jednolita budowa konstrukcji wsporczej pozwala 

na montaż i oprzewodowanie aparatury modułowej 

poza rozdzielnicą 

Wyjmowana i uchylna, jednolita budowa konstrukcji 

wsporczej pozwala na montaż i oprzewodowanie 

aparatury modułowej poza rozdzielnicą 

• Drzwi otwierające się w obrysie zewnętrznym 

obudowy, co umożliwia bezpośrednie łączenie kilku 

obudów w szeregu 

• Szeroki kąt otwarcia drzwi 120° 

• Duży przepust kablowy z wylewaną uszczelką 

Dzięki zastosowaniu odpowiednich materiałów 

i kształtów mocowanie korpusu rozdzielnicy jest 

silne i trwałe. Wybijane wejścia kablowe 

z dodatkowymi, mniejszymi przetłoczeniami 

umożliwiają wprowadzenie rur z przewodami 

lub samych przewodów i przymocowanie ich do 

korpusu za pomocą opasek kablowych. 

W przypadku niedokładnego osadzenia korpusu 

w ścianie podłużne otwory montażowe konstrukcji 

wsporczej umożliwiają korektę jej położenia 

Otwory do mocowania rozdzielnicy do ściany 

mają wykonane fabrycznie osłabienia. Możliwość 

odwracania konstrukcji wsporczej, osłon oraz drzwi 

umożliwia wygodny montaż 

i eksploatację rozdzielnic. Wyjmowane płyty 

przepustów kablowych z fabrycznymi osłabieniami. 

Mocowanie przewodów wewnątrz rozdzielnicy 

bez użycia dodatkowych akcesoriów – uchwyty 

do opasek kablowych są rozmieszczone na tylnej 

ściance rozdzielnicy, co znacznie oszczędza czas 

podczas wykonywania oprzewodowania 


43

PRZEGLĄD 



Producent/dystrybutor PAWBOL Sp. z o.o. PAWBOL Sp. z o.o. RITTAL Sp. z o.o. 

Model C.1524 B.18.1602-2 TS 8205.500 

Montaż 

natynkowy/podtynkowy 

Podtynkowy Natynkowy Natynkowy, szafa stojąca 

Stopień ochrony IP 40 65 IP 55 

Stopień odporności 

mechanicznej IK 

Wymiary 

(wysokość x szerokość x 

głębokość) [mm] 

10 10 IK 09 

443 x 368 x 93 310 x 410 x 170 2000 x 1200 x 500 

Liczba rzędów 2 1 – 

Maksymalna liczba 

modułów w rzędzie 

14 12 – 

Dostępne kolory obudowy Szary Szary RAL 7035 

Dostępne kolory 

i wykończenie drzwiczek 

Biały 

Przezroczyste dymne drzwiczki wykonane 

z poliwęglanu lub pełne szare 

z materiału ABS 

• Wykonanie otworów zgodnie 

z projektem Klienta 

• Wstawienie okna 

zabezpieczonego uszczelką 

• Lakierowanie szafy wg palety RAL 

lub palety Klienta 

Montaż drzwi lewy/prawy Lewy/prawy Lewy / prawy TAK 



aparatów 

Szyny TH35, 

szyna N+PE 2x 

(2 x 25 mm² + 14 x 16 mm²), 

łatwy montaż i demontaż szyn N+PE 

– click 

Szyna TH35 

• Zabudowa aparatów na płycie 

montażowej lub płycie montażu 

częściowego 

• Zabudowa aparatów w ramie 19” 

(wychylnej lub stacjonarnej) 

• Zabudowa aparatów na systemie szyn 

zabudowy wewnętrznej „chassis” 

• Zabudowa aparatów w systemie 

maskownic plastikowych ISV 



i eksploatację obudowy 

Uniwersalny montaż – odpowiednie 

do ścian murowanych 

oraz gipsowo-kartonowych. 

Wiele możliwości dojścia peszli do 

rozdzielnicy. Możliwość kontroli dostępu 

dla osób niepowołanych – stosowanie 

plomb oraz opcjonalnie zamykania 

na kluczyk 

Kąt rozwarcia drzwi 210°, uniwersalne 

profile montażowe w podstawie, uszczelka 

poliuretanowa, opcjonalnie możliwość 

zamykania na kluczyk oraz odporność na 

UV dla drzwi w wersji nieprzezroczystej 

• Możliwość łączenia szeregowego 

• Systemy szyn zabudowy wewnętrznej 

na 2 poziomach montażowych 

• Elastyczny system cokołów, montaż bez 

użycia narzędzi 

• Ramy wychylne oraz ramy stacjonarne 19” 

• Płyty montażu częściowego 

• Automatyczne wyrównanie potencjałów: 

blach podłogowych oraz ścian i dachu 

• Bezpieczny dostęp dzięki zróżnicowanym 

systemom zamknięć 

• Przepusty wtykowe o wysokim stopniu 

ochronny, możliwość wprowadzenia kabli 

z wtyczkami 


PRZEGLĄD 



RITTAL Sp. z o.o. SPELSBERG SPELSBERG 

AE 1380.500 GTi AK III 

Natynkowy, szafa wisząca Natynkowy Natynkowy 

IP 66 65 65 

IK 08 08 (wykonanie tylko z poliwęglanu) 08 (wykonanie tylko z poliwęglanu) 

380 x 380 x 210 

Od 320x220x179 (1 rząd) 

do 440x640x179 (4 rzędy) 

Od 315x300x155 (1 rząd) 

do 315x1050x155 mm (5 rzędów) 

– 1-4 1-5 

– 20 14 

RAL 7035 Szary przemysłowy Szary przemysłowy 

• Wykonanie otworów zgodnie 

z projektem Klienta 

• Wstawienie okna 

zabezpieczonego uszczelką 

• Lakierowanie szafy wg palety RAL 

lub palety Klienta 

Transparentna, dymiona pokrywa na śrubach, 

jedna dla całej skrzynki 

z możliwością dokupienia zawiasów 

(jako akcesoria). Dla rozmiaru 320x320x179 (2x14) 

dostępna fabryczna wersja z uchylną pokrywą 

bez konieczności stosowania 

dodatkowych zawiasów 

Transparentne, przyciemnione, zatrzaskowe 

dla każdego rzędu oddzielnie. Zamek z kluczem 

jako opcja 

TAK Tak – decyduje lokalizacja dodatkowych zawiasów Lewy lub prawy 

• Zabudowa aparatów na płycie montażowej 

• Zabudowa aparatów na systemie szyn zabudowy 

wewnętrznej „chassis” 

• Zabudowa aparatów w systemie maskownic 

plastikowych ISV 

Wyposażone w bloki zacisków PE/N, 

maskownice i naklejki opisowe 

Szyny TH-35 z regulowaną wysokością 

i rozstawie aż 150 mm. Zaciski bezśrubowe PE/N 

w komplecie (nie dotyczy wersji Plus), a śrubowe 

dostępne jako wyposażenie dodatkowe. Dostępne 

także wersje Plus z jednym rzędem zaślepionym 

np. na aparaty nie wymagające obsługi lub głębsze 

od tych typowych o budowie modułowej 

• Systemy szyn zabudowy wewnętrznej na 

wszystkich powierzchniach obudowy, mocowane 

w dowolnym miejscu 

• Montaż uchwytów naściennych 

od zewnątrz 

• Wymienne płyty kołnierzowe 

(z metalu lub z tworzywa sztucznego) 

• Przepusty wtykowe o wysokim stopniu ochronny, 

możliwość wprowadzenia kabli z wtyczkami 

• Bezpieczny dostęp dzięki 54 różnym systemom 

zamknięć 

• Możliwość łączenia szeregowego 

• Optymalna klimatyzacja dzięki wentylatorom, 

klimatyzatorom i grzałkom 

Łatwość i szybkość łączenia skrzynek ze sobą 

w pionie lub w poziomie za pomocą dedykowanych 

klinów dostarczanych fabrycznie. Otwarte boki 

wymagają stosowania tzw. flansz (pełne, 

z przetłoczeniami metrycznymi lub membranowe), 

ale dają wielką swobodę kablowania przy 

łączeniu skrzynek w zestawy. System GTi zawiera 

również skrzynki puste, szynowe, aparatowe, 

bezpiecznikowe, licznikowe oraz niezbędne 

akcesoria umożliwiając samodzielną budowę 

rozdzielnic do 630 A. 

Plombowana pokrywa, na ścianach bocznych 

przetłoczenia dla dławnic metrycznych, możliwość 

łączenia w poziomie i w pionie, standardowo 

wyposażone w opatentowany system cyrkulacji 

powietrza przeciw kondensacji pary wodnej, 

elastyczne przepusty kablowe oraz naklejki do opisu 

obwodów. Odporne na amoniak (test DLG), więc 

także do zastosowania w budynkach inwentarskich 

i rolnictwie. Przystosowane do montażu na ścianach 

bocznych gniazd 16 A typu Schuko (wyposażenie 

dodatkowe) 


45

OŚWIETLENIE 


Nowoczesne oświetlenie biurowe LED 

– wpływ oprawy na jakość i parametry świetlne 

Zadaniem opraw oświetleniowych – nie wyłączając biurowych opraw LED – jest rozsyłanie, 

filtracja i kształtowanie strumienia światła pochodzącego z jednego lub wielu źródeł. Z powyższego 

stwierdzenia niemal bezpośrednio wynika, iż każdy z elementów konstrukcyjnych 

oprawy ma niebagatelny wpływ na to, jak oprawa kształtuje światło i jakie ono ma ostatecznie 

parametry. 

Fot.: ESSYSTEM 

Zacznijmy 

od wymagań prawnych 

Oprawa biurowa powinna kształtować światło 

w taki sposób, by zaspokoić potrzeby jej 

użytkowników, sprostać wymaganiom wynikającym 

ze specyfiki miejsca w którym 

pracuje i jednocześnie sprostać przepisom dotyczącym 

oświetlenia. W tym punkcie należy 

wskazać na przepisy zawarte w Rozporządzeniu 

Ministra Pracy i Polityki Społecznej 

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa 

i higieny pracy oraz na dwie polskie 

normy (zgodne z europejskimi): PN-EN 

12665:2008, o nazwie „Światło i oświetlenie 

– Podstawowe terminy oraz kryteria określania 

wymagań dotyczących oświetlenia” 

i PN-EN 12464-1:2011, o nazwie „Światło 

i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy. 

Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”. 

Z dokumentów tych wynika obowiązek zapewnienia 

(w domyśle przez pracodawcę) 

wymaganego natężenia światła na płaszczyźnie 

pracy wzrokowej, przy czym nie może 

dochodzić do zbyt dużych różnic luminacji 

(natężenia światła) w bliższym i dalszym 

otoczeniu powierzchni pracy, gdy wzrok pracownika 

w naturalny sposób odrywany jest 

od powierzchni pracy i kierowany w inne 

strony. Ważna jest też temperatura barwowa 

światła – powinna być jak najbardziej zbliżona 

do światła naturalnego. Oczywiście to 

wszystko nie może stać w sprzeczności z jakże 

ważnymi dziś aspektami energetycznymi, 

tzn. że działania zmierzające do zmniejszenia 

zużycia energii przez oświetlenie nie mogą 

powodować pogorszenia aspektów związanych 

z postrzeganiem. 

Dostawcy opraw LED przeznaczonych 

do biur dbają dziś o odpowiednią jakość emitowanego 

światła. Potwierdzają to certyfikatami 

i w specyfikacjach technicznych dołączonych 

do opraw, które zawierają takie dane 

46 


OŚWIETLENIE 


Fot.: LENA LIGHTING 



Fot. 1. Lena Lighting – oprawa Compact Fot. 2. 

Led Evo ze współczynnikiem UGR 

poniżej 19 osiąga efektywnośc 

świetlną do 140 lumenów na 1 Wat 

Lena Lighting – szczelna oprawa 

Labo LED to strumień świetlny 

do 10 250 lm 

Fot. 3. 

Lena Lighting – w oprawie Indo 

LED zamiast klosza zastosowano 

perforowaną, białą blachę stalową. 

To zniwelowało efekt olśnienia 

jak m.in. fotometria (charakterystyka światła 

postrzeganego przez ludzkie oko), parametry 

światła generowanego przez oprawę 

(współczynnik oddania barw Ra, temperatura 

barwowa, kąt emisji światła, skuteczność 

świetlna itp.) i techniczne parametry użytkowe 

oprawy, przez które rozumie się stopień 

ochrony IP (pyło- i bryzgo-szczelność), 

wagę, temperaturę podczas pracy, dopuszczalną 

wilgotność powietrza dla bezpiecznej 

pracy oprawy, instrukcję montażu itp. 

Diody – podstawowy element 

konstrukcyjny opraw LED, 

kształtujący parametry światła 

Producenci oświetlenia LED do biur proponują 

dziś bardzo różne rozwiązania obejmujące 

m.in. oprawy kasetonowe, oprawy okrągłe, 

wąskie i liniowe, z jednym lub wieloma 

źródłami światła, w wersjach natynkowych, 

podtynkowych czy zwieszanych. Dominują 

oprawy sufitowe – również do sufitów skośnych 

– ale dostępne są też oprawy naścienne, 

niewielkie punktowe źródła światła oraz 

oprawy emitujące światło dekoracyjne, przepuszczane 

przez klosze o różnym wykończeniu 

(dyfuzyjne, pryzmatyczne itd.). Wybór 

jest dziś po prostu bardzo duży i często przy 

interesującym nas modelu możemy zdecydować 

o rodzaju klosza, diody, czy też o rodzaju 

obudowy (stal, aluminium, tworzywa sztuczne). 

Jednak profesjonaliści zajmujący się doborem 

oświetlenia LED do biur, w pierwszym 

rzędzie analizują nie kwestie estetyczne, lecz 

oczywiście techniczne, czyli m.in. elementy 

konstrukcyjne opraw, które mają decydujący 

wpływ na parametry światła i jego jakość, 

z samymi diodami LED na czele. 

Jak już to zostało zasugerowane, najistotniejszym 

elementem biurowej oprawy LED jest 

samo źródło światła, czyli diody LED, które 

opisuje się zupełnie innymi parametrami niż 

tradycyjne źródła światła, jakimi jeszcze są 

klasyczne żarówki. Diody LED stosowane 

w dzisiejszych oprawach biurowych to niemal 

zawsze diody skonstruowane na bazie 

masy fosforowej (np. fosfor z silikonem) 

z półprzewodnikiem, płytką termiczną i elementem 

chłodzącym pod sobą. Dla osiągnięcia 

odpowiedniej siły strumienia światła, 

oprawy biurowe wyposaża się w wiele diod 

(kilkanaście – kilkadziesiąt), gdyż pojedyncza 

dioda jest zdecydowanie zbyt słaba 

by zagwarantować właściwie oświetlenie 

stanowiska pracy w biurze. W efekcie oprawy 

LED charakteryzuje się nie tyle poprzez 

moc poszczególnych diod wyrażaną w watach 

– jak to miało miejsce w przypadku klasycznych 

opraw z żarówkami – co poprzez 

siłę strumienia świetlnego całej oprawy, wyrażoną 

w lumenach (lm). Siłę tą określa się 

poprzez ustalenie pomiaru fotometrycznego 

w laboratoriach, z wykorzystaniem tzw. kuli 

Ulbrichta (przestrzenny lumenomierz). Wraz 

ze wzrostem tego parametru rośnie ilość 

światła emitowanego przez oprawę, które 

jest sumą światła wszystkich poszczególnych 

diod umieszczonych w oprawie. Wiedząc to, 

łatwo jest pojąć dlaczego do zastosowania 

w roli głównego źródła światła nad stanowiskiem 

biurowym, bardziej nadaje się oprawa 


Fot. 4. 

Lena Lighting – Smart Led Evo 

to solidna oprawa zwieszana do 

pracy biurowej (max 7400 lm, 

4000K, CRI>80). Oprawa ta może 

być łączona w linie 

LED o strumieniu świetlnym na poziomie 

około 4000 lm niż oprawa gwarantująca strumień 

świetlny 2000 lm. Obie świetnie służą 

jako oświetlenie ogólne np. ciągów komunikacyjnych 

w obrębie biura, lecz tylko ta 

pierwsza (4000 lm) sprzyja pracy wymagającej 

skupienia wzroku i zapewnia odpowiednią 

jasność pracownikowi przy biurku. Oprawy 

LED opisywane są też poprzez wskazanie 

poboru prądu, generowanego przez diody 

i układy ich zasilania, lecz w przeciwieństwie 

do opraw żarówkowych, parametr ten 

nie mówi bezpośrednio o ilości uzyskiwanego 

światła, jest jedynie wskazaniem poboru 

prądu. To lumeny wskazują na siłę i ilość 

uzyskiwanego światła, a jeśli już koniecznie 

chcemy ten parametr wykorzystać przy 

porównywaniu opraw LED z tradycyjnymi 

oprawami z żarówkami wolframowymi (czyli 

z żarnikiem wolframowym), to należy zapamiętać, 

że relacja ta wygląda w zaokrągleniu 

następująco: 100 lm = ~ 10 W. Oznacza 

to, że diody emitujące strumień światła o sile 

100 lm dają mniej więcej tyle światła, co klasyczna 

żarówka o mocy 10W. 

Diody LED nie tylko wpływają bezpośrednio 

na siłę strumienia świetlnego 

oprawy, ale też na barwę samego światła 

(określaną w kelwinach), a poprzez to 

na współczynnik oddawania barw określany 

skrótem CRI. Zacznijmy od barwy 

monochromatycznego światła emitowanego 

przez diody LED: może mieścić 

się w przedziale 1500 – 10 000 K, przy 

czym poziom 1500 kelwinów to światło 

pomarańczowe, podobne do światła 

świecy woskowej, zaś poziom 10 000 

kelwinów to światło słoneczne w okolicach 

godzin południowych, przy czystym 

niebie – a więc ostro białe, wręcz delikatnie 

błękitnawe. Oprawy LED dedykowane 

do biur powinny być wyposażane 

w diody emitujące światło określane jako 


47

OŚWIETLENIE 


Fot.: TRILUX 

Fot.: TRILUX 

Fot.: TRILUX 

Fot. 5. Trilux – Arimo S można bez 

problemu podłączyć do zasilacza 

w ułatwiającej instalację 

technologii plug & play 

Fot. 6. Trilux – korpus oprawy Luceo 

wykonano z blachy stalowej, 

lakierowanej proszkowo bez 

rozpuszczalników 

Fot. 7. 

Trilux – oprawy Belviso dostępne są 

w wielu rozmiarach i wariantach. W 

wersji aktywnej oferują regulację temperatury 

barwowej od 2700 do 6500 K 

chłodne białe, lecz nie aż tak chłodne, 

jak przy typowych świetlówkach sprzed 

15 lat. Optymalny poziom to 4000-5000 

K, gdyż barwa utrzymana w takim przedziale 

gwarantuje najlepszy współczynnik 

oddawania barw i zarazem najmniej męczy 

pracowników podczas pracy wymagającej 

intensywnego wysiłku wzrokowego. 

Jeśli chodzi o współczynnik oddawania 

barw – wyrażany liczbowo w przedziale 

od zera do 100 – w przypadku opraw LED 

do biur nie powinien on schodzić poniżej 

poziomu 80. Jak zapewne czytelnik się 

domyśla, poziom 100 to wierność odwzorowania 

barw przy naturalnym świetle 

słonecznym w okolicach godzin przedpołudniowych 

lub wczesno popołudniowych 

a więc chyba nieosiągalny ideał. Wiele 

opraw biurowych LED osiąga współczynnik 

CRI na poziomie nawet nieco przewyższającym 

90 i wówczas nadają się nie 

tylko do biura, ale także np. do gabinetu 

zabiegowego czy sali chirurgicznej i operacyjnej 

– a więc do miejsc w których 

dokładna reprodukcja koloru to sprawa 

o wysokiej wadze. 

Pozostałe składniki opraw LED 

wpływające na parametry światła 

Najważniejszymi elementami oprawy LED, 

obok samych diod, są klosze, odbłyśniki, rastry 

i obudowy. W przypadku odbłyśników 

należy zauważyć ich coraz słabszą obecność 

w nowoczesnych oprawach LED. Gwoli 

przypomnienia – odbłyśniki to elementy 

opraw wykonane z materiału odbijającego 

światło, ukształtowane i zamocowane tak, 

by odbić część światła spływającą w innym 

niż pożądany kierunku i poprzez odbicie 

skierować je tam, gdzie jest potrzebne. O ile 

rola odbłyśników była nie do przecenienia 

w przypadku klasycznych żarówek i świetlówek 

(ich światło emitowane było w promieniu 

360 stopni, więc warto było odzyskiwać 

to, co uciekało do wewnątrz oprawy), 

o tyle przy oprawach LED, w większości 

płaskich, z wewnętrznymi panelami wyposażonymi 

w diody skierowane dokładnie 

tam, gdzie oczekiwane jest ich światło, stały 

się często wręcz niepotrzebne. A jeśli są 

już zastosowane, to odbłyśniki takie przede 

wszystkim zmieniają rozkład przestrzenny 

strumienia świetlnego LED w celu ograniczenia 

efektu olśnienia przy zachowaniu 

prawidłowego – zgodnego z normą – współczynnika 

UGR (Unified Glare Rating). 

Osiągają to poprzez odbicie światła na zasadzie 

rozproszenia (powierzchnia pokryta 

nierównościami, fakturą rozpraszającą) lub 

ukierunkowania (odbicie zwierciadlane). 

Fachowego 


EKSPERT 

Jaka jest rola odbłyśników 

w oprawach biurowych?” 

Marcin Czerwiński , 

Product Manager, 

Lena Lighting S.A. 

Rolą odbłyśników w oprawach 

biurowych jest ograniczenie 

olśnienia oraz 

sterowanie strumieniem 

świetlnym poprzez kształtowanie 

bryły fotometrycznej. 

Konstrukcja odbłyśnika może również pozwalać na 

zmianę kierunku strumienia świetlnego. 

Odbłyśniki wykonujemy z materiałów o bardzo dobrych 

właściwościach odbijających (najczęściej aluminium) 

dzięki czemu zwiększamy sprawność opraw oświetleniowych. 

Odbłyśniki można wykonać kilkoma metodami, jednak 

najpopularniejsze to: 

– wykorzystanie blach lub taśm aluminiowych 

– metalizowanie tworzyw sztucznych. 

Dzięki odpowiedniemu doborowi odbłyśników mamy 

możliwość maksymalnego wykorzystania strumienia 

świetlnego, przy jednoczesnym zachowaniu współczynnika 

UGR zapewniającego, zgodne z normą (UGR

OŚWIETLENIE 


Fot. 8. 

Biurowe oświetlenie LED spełnia nie tylko użytkową, ale 

też estetyczną rolę 

W ten sposób odbłyśniki, na równi z kloszami i rastrami, wpływają 

na kształt bryły świetlnej. 

Klosze są osłonami wykonanymi z materiałów przepuszczających 

promienie światła – w przypadku opraw biurowych LED prawie 

zawsze jest to tworzywo sztuczne, np. polimetakrylan (PMMA), 

poliwęglan (PC) i kilka innych. Klosze, poza tym, że chronią diody 

przed czynnikami zewnętrznymi, zmieniają rozkład przestrzenny 

strumienia światła, zmniejszają jego luminację i zmieniają jego 

barwę, choć w przypadku oświetlenia biurowego zmiana barwy 

światła raczej nie jest zalecana, a jeśli już, to w celu delikatnego 

„ocieplenia” światła, które jest emitowane przez diody jako zbyt 

„chłodne” dla warunków biurowych. Klosze mogą być całkowicie 

prześwitujące, bądź częściowo prześwitujące i wówczas najczęściej 

są zabarwiane na biało. Mogą też być pokryte elementami rozpraszającymi, 

np. w postaci maleńkich stożków lub sfer, co wpływa 

na rozproszenie światła i w rezultacie ograniczenie efektu olśnienia. 

Rastry to elementy kształtujące bryłę fotometryczną oprawy i służące 

w pierwszej kolejności do przesłonienia źródła światła przed 

bezpośrednim widzeniem przy ustawieniu się względem niej pod 

określonym kątem. Są to de facto osłony wykonane z materiałów 

przeświecalnych lub nieprzeświecalnych, ograniczające olśnienie 

bezpośrednie ze strony źródła światła i zarazem odbijające światło 

w pożądanym kierunku, bądź je wytłumiające. 

Fot.: ESSYSTEM Fot.: ESSYSTEM 

REKLAMA 

PANEL LED 

„MIDAL” 

Brak efektu 

migotania 

Flicker free 

230V/50Hz 

40W 

A ++ 

A + 

A 

L 

E 

D 

4100 LUMENÓW 

IP20 

BARWA NEUTRALNA 4000K 

Fot. 9. 

Mimo kulistości kloszy, oprawa dzięki odpowiedniej 

konstrukcji wewnętrznej kieruje większość światła ku 

użytkownikom 

www.bemko.eu | bemko@bemko.pl 


49

OŚWIETLENIE 




Maciej Gronert, 

projektant oświetlenia, 

TRILUX Polska 

W jaki sposób klosz może wpływać na parametry światła 

w oprawach LED? 

Rastry i przesłony diodowych opraw oświetleniowych 

dla biur służą ukierunkowaniu światła 

i nadaniu mu pożądanych właściwości. Dzięki 

wykorzystaniu mikropryzmy o określonym 

charakterze można na przykład zredukować 

wartość ujednoliconego wskaźnika olśnienia, 

Czy odbłyśniki w oprawach z tradycyjnymi świetlówkami odgrywają 

taką samą rolę jak w oprawach z LED? 

Odbłyśniki mają kluczowe znaczenie dla efektywności świetlówkowych 

opraw biurowych. Ze względu na swoją konstrukcję, 

źródła fluorescencyjne świecą we wszystkich kierunkach 

– również w stronę stropu. Zadaniem reflektora w tym przypadku 

jest skierowanie wiązki w dół – tam, gdzie jest potrzebna 

– i zmniejszenie tym samym strat energii. Rozwiązania 

w technologii LED są wolne od tego rodzaju ograniczeń. 

przystosowując rozwiązanie do pracy na stanowiskach 

komputerowych. Klosz pozwala 

więc modyfikować parametry świetlne oprawy 

– jak rozsył czy UGR – dopasowując je do wymagań 

związanych z pełnieniem konkretnych 

funkcji. 

Ze swej natury diody świecą kierunkowo. Typowe odbłyśniki 

wykorzystuje się w ich przypadku przede wszystkim w zastosowaniach 

wymagających bardzo skupionej wiązki – na przykład 

w oprawach akcentujących dla handlu. W rozwiązaniach 

dla biur funkcje modyfikacji rozsyłu i dopasowania parametrów 

świetlnych pełnią przede wszystkim klosze, rastry czy 

przesłony. 

Fot.: TRILUX 

Jeszcze jednym elementem oprawy biurowej 

LED, o którym należy tu wspomnieć, 

jest jej korpus, czyli obudowa łącząca 

wszystkie elementy w całość. A właściwie 

istotny jest stopień szczelności tych połączeń, 

z połączeniem obudowy i klosza 

na czele. Stopień tej szczelności określa 

się dwucyfrowym kodem poprzedzonym 

skrótem IP. W większości oprawy biurowe 

są uszczelniane przeciwko średniej 

wielkości pyłkom, które po dostaniu się 

w dużych ilościach do wewnątrz i zgromadziwszy 

na kloszu, mogą wpłynąć znacząco 

na skuteczność świetlną (np. IP 40, 

gdzie cyfra „4” oznacza szczelność na drobiny 

o średnicy 1 mm), ale są też i takie, 

których szczelność osiąga poziom IP 65, 

co oznacza niemal całkowitą pyłoszczelność 

(i wodoszczelność), która bardziej 

niż w biurach, przydaje się w laboratoriach 

i obiektach służby zdrowia. 

Podsumowanie 

Parametry świetlne każdej oprawy LED 

zależą od poszczególnych jej składników, 

z samym źródłem światła na czele. Duże 

znaczenie ma też wysoka jakość tych elementów, 

zwłaszcza diody LED, która może 

być produktem raz z wyższej półki, a innym 

razem przeciętnym lub po prostu słabym. 

Często porównując drogą diodę wysokiej 

jakości z diodą tańszą i jakościowo nieco 

gorszą, zauważamy, że tańsza oprawa LED, 

wg specyfikacji producenckiej odpowiadająca 

np. mocy 100 wat, nie musi świecić 

z siłą 1000 lumenów (wedle wspomnianego 

wzoru 100 lm = ~ 10 W). Bywa tak, że osiąga 

zaledwie 70% oczekiwanego strumienia 

świetlnego, co oczywiście odbija się na jakości 

oświetlenia w biurze i na stanowisku 

pracy. Dlatego w przypadku diod LED jakość 

zdecydowanie się opłaca – w dłuższym 

okresie czasu inwestycja w jakość zwraca 

się w dwójnasób: poprzez lepsze światło 

i dłuższą żywotność. 

Łukasz Lewczuk 

Fot. 10. 

Oprawy ARIMO S są dostępne w wersji kwadratowej lub w różnych podłużnych 

wariantach 

Na podstawie materiałów publikowanych 

m.in. przez: Steinel Vertrieb GmbH, 

Osram Lighting Sp. z o.o., 

Lena Lighting S.A. i Trilux Polska Sp. z o.o. 


NOWOŚCI 

OŚWIETLENIE 



COSMO ECLIPSE – wysoka skuteczność świetlna 

i podwyższona odporność na niekorzystne warunki środowiskowe 

COSMO ECLIPSE wchodzi w skład rodziny opraw oświetleniowych 

COSMO FX, która dzięki optymalizacji pod kątem wykorzystania 

technologii LED osiąga lepsze parametry niż podobne 

oprawy konkurencji, mimo niewielkich rozmiarów i niskiej 

wagi. To wszechstronna i łatwa w konserwacji oprawa o podwyższonej 

odporności na niekorzystne warunki środowiskowe. 

Wykonana z poliwęglanu posiada wysoką szczelność IP66 oraz 

odporność mechaniczną konstrukcji IK08. Dodatkowo autorskie 

wzornictwo obudowy podkreślone zostało możliwością 

zastosowania kolorowych korpusów. W odróżnieniu od innych 

tego typu produktów została wyposażona w wysokosprawny raster 

typu darklight, który nie tylko podniósł walory estetyczne 

oprawy, ale znacząco ograniczył poziom olśnienia. Pozwala to 

zastosować system w pomieszczeniach biurowych i wszędzie 

tam, gdzie wymagana jest praca 

przy komputerach. 

www.essystem.pl 

Trzy tryby świecenia 

Najnowsza propozycja firmy GTV – aluminiowa oprawa LED 

TWINS, to doskonałe uzupełnienie zarówno przestrzeni biurowych 

i handlowych, gdzie wymagany jest długi okres eksploatacji oraz niskie 

zużycie energii, jak również wnętrz domów jednorodzinnych. 

Przyjazna dla oka barwa światła oraz jego strumień kierowany w dół 

zapewnią wyjątkowe oświetlenie wybranej powierzchni, bez efektu 

olśnienia. Oprawa LED TWINS występuje w dwóch wariantach 

montażu – do wyboru mamy tu oprawę wpuszczaną (Ø 145 i 190) 

oraz oprawę natynkową (Ø 147 i 195). Oba modele łączą niski pobór 

mocy z wysoką efektywnością świetlną, pozwalając na wykorzystanie 

trzech trybów świecenia: całościowego oraz pierścienia wewnętrznego 

lub zewnętrznego. W ten sposób uzyskujemy łączną moc oświetlenia 

na poziomie 9 W (6 W+3 W) lub 16 W (12 W+4 W), co przekłada 

się kolejno na strumień świetlny o wartości 640 lub 1140 lumenów. 

www.gtv.com.pl 

Oprawy hermetyczny LED HLR „RAPTER” 18 W/36 W/48 W 

Oprawy przemysłowe HLR to nowoczesne oprawy hermetyczne 

o klasie szczelności IP65 wyposażone w źródło światła w technologii 

LED SMD o skuteczności 100 lm/W. Przeznaczone 

są głównie do oświetlania pomieszczeń charakteryzujących 

się podwyższoną wilgotnością oraz zapyleniem 

m.in. magazyny, warsztaty, garaże. 

Oprawy zostały wykonane z trwałych materiałów: 

PC (poliwęglan) – korpus oraz ABS – boki oprawy. Oprawa 

charakteryzuje się współczynnikiem wytrzymałości mechanicznej 

IK08. Dużym atutem opraw jest łatwe podłączenie – oprawy zostały 

wyposażone w zintegrowane szybkozłączki do podłączenia zasilania. 

W komplecie uchwyty do montażu na płaskich powierzchniach: ściany/sufit. 

Opcjonalnie możliwość użycia linek do zwieszenia opraw 

– maksymalna długość 1m. Zalecana wysokość instalacji od 2 do 6 m 

dla montażu sufitowego. 

www.bemko.pl 


51

OŚWIETLENIE 


52 


OŚWIETLENIE 


PROMOCJA 

Rozświetlone galerie handlowe 

ES-SYSTEM to wiodąca polska firma w branży oświetleniowej. Projektują, wdrażają, produkują 

i sprzedają szeroki asortyment profesjonalnych i autorskich rozwiązań oświetleniowych LED 

o wysokiej wydajności przeznaczonych dla środowisk architektonicznych, przemysłowych, 

miejskich i handlowych. I to właśnie o wyjątkowy blask tych ostatnich przestrzeni ES-SYSTEM 

zadbał w ostatnim czasie. 

Coraz częściej wizyta w galerii handlowej 

jest traktowana jako sposób spędzania 

wolnego czasu z rodziną lub przyjaciółmi. 

W związku z tym rosną wymagania wobec 

aranżacji przestrzeni wewnątrz budynku, 

a także w jego najbliższym otoczeniu. 

Nie bez znaczenia pozostaje również 

estetyka elewacji, która przyciąga wzrok 

i zachęca by wejść do środka. Przemyślane 

i kompleksowo zaprojektowane oświetlenie, 

spójne z identyfikacją wizualną obiektu, 

nie tylko pozytywnie wpływa na nastrój 

odwiedzających, ale tworzy także indywidualny 

charakter wnętrza. 

Projekt, 

który dodał skrzydeł wnętrzom galerii 

Pierwsza realizacja to galeria Europa Passage 

położona w samym sercu Hamburga. W jej 

wnętrzach znajduje się jeden z najbardziej spektakularnych 

systemów oświetleniowych o łącznej 

długości niespełna 600 mb. Tworzą go trzy 

ciągi oświetleniowe, których forma zbliżona 

jest w przekroju do skrzydła samolotu. Cały 

system stanowią dwie potrójne pętle świetlne 

ułożone zarówno w jednej płaszczyźnie, jak 

i łukowej formie przestrzennej. Szkielet systemu 

zbudowany jest z aluminiowych profili, 

a jego górne i dolne poszycie stanowi specjalna 

termonapinalna błona. Do rozświetlenia dolnego 

poszycia skrzydeł wykorzystano diody LED 

ze zmienną temperaturą barwową, a w części 

łukowej systemu również diody RGBW. 

Fot. 1. 

Europa Passage, Hamburg, Niemcy 

Nowe, gigantyczne centrum handlowe 

na mapie Warszawy 

Galeria Północna to największe centrum 

handlowe w tej części stolicy Polski, powstało 

na Tarchominie, nieopodal białołęckiego 

Ratusza. To jedyny obiekt handlowy 

w Warszawie zaprojektowany z tak dużą troską 

o środowisko. Na niemalże 65 tysiącach m 2 

znajdują się niezwykłe ścieżki świetlne wykreowane 

za pomocą SYSTEMÓW 6000 oraz 

6000 BIS o łącznej długości ponad 300 mb. 

Fot. 2. 

Galeria Północna, Warszawa, Polska 


53

OŚWIETLENIE 


Fot. 3. 

Galeria Forum, Koblencja, Niemcy 

Sufity ciągów komunikacyjnych Galerii Północnej 

ozdobione zostały intrygującymi aranżacjami 

stworzonymi z opraw TRIANGLE. 

Oprócz oświetlenia ze standardowej oferty, 

ES-SYSTEM dostarczył tam również 

oświetlenie dekoracyjne i akcentujące, które 

wprowadziło niezwykłą elegancję do jej wnętrz. 

Fot. 4. 

Galeria Forum, Koblencja, Niemcy 

Bogactwo rozmaitości kształtów, 

form i kolorów 

Kolejny projekt galerii handlowej to Löhr 

-Center zlokalizowany w Niemczech, 

w Koblencji. Ta realizacja to indywidualnie 

wykonany projekt o niespotykanych formach 

opraw oświetleniowych. Wśród nich 

znalazł się system LUNA w różnych kształtach 

i rozmiarach. Począwszy od okręgów 

o średnicach od 80 cm do czterech metrów, 

poprzez formy trapezowe i trójkątne, które 

zainstalowane zostały pojedynczo lub 

w zbiorczych konfiguracjach. W większości 

z tych opraw powierzchnię świecącą stanowiła 

specjalna, zadrukowana tkanina, wyko- 


OŚWIETLENIE 


Fot. 5. 

Galeria Milaneo, Stuttgart, Niemcy 

nana zgodnie z wizją architekta. Kolorowe 

nadruki, oddające charakter i klimat tego 

obiektu wykonano zgodnie z konkretnymi 

wymaganiami inwestora. Źródła światła 

stanowiły moduły LED-owe ze zmienną 

temperaturą barwową. 

Futurystyczna bryła budynku 

w średniowiecznym centrum miasta 

Galeria Milaneo to wielokrotnie nagradzane 

za niebanalny, futurystyczny kształt 

centrum handlowe zlokalizowane w malowniczej, 

prestiżowej okolicy Stuttgartu. 

Obiekt, poza oczywistym wykorzystaniem 

handlowym, posiada również 

apartamenty, pokoje hotelowe i biura. 

Wszystkie te wnętrza zostały wyposażone 

w oprawy oświetleniowe ES-SYSTEM. 

Zaprojektowane specjalnie na potrzeby 

tej realizacji oprawy tworzą niezwykłe 

ścieżki świetlne, przecinające się przyciągającymi 

wzrok pętlami. Liniowe układy 

uzupełniają punkty świetlne wbudowane 

w podwieszone sufity. 

Fot. 6. 

Galeria Milaneo, Stuttgart, Niemcy 

Doświadczenie, nowoczesne 

technologie i innowacyjne rozwiązania 

Dzięki wieloletniemu doświadczeniu 

w realizacjach w galeriach handlowych 

w kraju i zagranicą, ES-SYSTEM zapewnia 

zaawansowane rozwiązania oświetleniowe 

LED i profesjonalne wsparcie 

posprzedażowe. Efektem współpracy 

zespołu projektowego z architektami tak 

wielkich inwestycji są ciekawe, przyjemne 

wnętrza z szeregiem interesujących 

i nowoczesnych aranżacji świetlnych, 

które nie tylko zapewniają komfort i bezpieczeństwo 

odwiedzających, ale także 

dbają o odpowiedni nastrój i zachęcają 

do zakupów. Dlatego portfolio firmy z realizacjami 

w branży retail ciągle się powiększa. 

Aby w pełni wykorzystać możliwości 

jakie dają zainstalowane źródła 

światła, wszystkie systemy wyposażono 

w wysokiej klasy urządzenia sterujące, 

które również znajdują się w ofercie 

ES-SYSTEM. Te nowoczesne, inteligentne 

systemy sterowania pozwalają na wybór 

i zaprogramowanie wielu wariantów 

scen oświetleniowych, zarówno tych stałych, 

jak i zmiennych animacji. • 


55

POMIARY 


Lokalizatory linii kablowych 

i infrastruktury podziemnej 

Dzięki nowoczesnym przyrządom pomiarowym można precyzyjnie określić przebieg przewodów 

zarówno w ścianach jak i w gruncie. Oprócz tego lokalizuje się bezpieczniki i wyłączniki 

w obwodach końcowych oraz wykrywa przerwy i zwarcia w przewodach. Lokalizacji 

poddaje się również inne elementy metalowe i niemetalowe. 

Fot.: FLUKE 

W nowoczesnych przyrządach pomiarowych 

dla zwiększenia poziomu bezpieczeństwa 

i dokładności wykorzystuje się kodowanie 

cyfrowe. Miernik automatycznie dopasowuje 

czułość odbioru sygnału, przy czym można ją 

również ustawiać ręcznie. 

Najprostsze lokalizatory przewodów pozwalają 

na wykrywanie przewodów, które są pod 

napięciem. Z kolei bardziej zaawansowane 

urządzenia mają nieco szerszą funkcjonalność 

i umożliwiają lokalizowanie kabli podziemnych 

pod napięciem i bez napięcia. Podczas 

pracy wykorzystuje się nadajnik lub tylko odbiornik, 

zatem przy detekcji użyte jest pole pochodzące 

z napięcia kabla lub wygenerowane 

za pomocą fal radiowych. 

Dzięki zaawansowanym detektorom można 

trasować przewody oraz kable umieszczone 

w ziemi. Przydatne rozwiązanie stanowi 

funkcja wykrywania zwarć i przerw kabli. 

Oprócz tego identyfikuje się kable w wiązce 

oraz zabezpieczenia chroniące określony 

obwód. Przydatne jest również wykrywanie 

metalowych elementów – rur wodnych, rur 

gazowych, elementów instalacji C.O., stelaży 

w ścianach wykonanych z płyt G-K itp. 

Fot. 1. 

Dzięki lokalizatorom przewodów można szybko identyfikować aparaturę 

w rozdzielnicy 

Lokalizatory infrastruktury 

podziemnej 

Oferowane na rynku lokalizatory kabli i infrastruktury 

podziemnej wykorzystują aktywny 

lub pasywny tryb trasowania, przez co 

wykrywane są kable podziemne zarówno 

pod napięciem, jak i przy jego braku. Jeżeli 

na kablach nie ma napięcia to lokalizator bazuje 

na radiowym trybie, a przy detekcji używa 

się specjalnych cęgów. Z kolei dodatkowa 

sonda umożliwia trasowanie rur metalowych 

i nieprzewodzących a rurociągi nieprzewodzące 

można lokalizować poprzez sondę 

pływającą. Ważna jest przy tym możliwość 

określania głębokości położenia kabla. Przy- 


POMIARY 


Fot.: SONEL 

Fot. 2. 

Podczas prac budowlanych przyda się lokalizator infrastruktury podziemnej 

rząd informuje użytkownika o kablach, które 

są ułożone zbyt płytko. Tryb aktywny (8 kHz 

i 33 kHz) wykorzystuje lokalizowanie indukcyjne. 

Oprócz tego podczas lokalizowania 

można bezpośrednio podłączyć nadajnik 

do odbiornika pod napięciem. Możliwe jest 

również wykorzystanie cęgów nadawczych. 

Przy lokalizowaniu obiektów niemetalowych 

używane są także sondy nadawcze a specjalny 

separator pozwala na bezpośrednie podłączenie 

nadajnika do gniazdka sieciowego. 

Warto wspomnieć o funkcji pomiaru szumów. 

Urządzenie przeszukuje określone częstotliwości 

z jednoczesnym wskazaniem tych, które 

będą najbardziej użyteczne przy lokalizacji. 

Tym samym odrzucane są częstotliwości nie 

zalecane w danym terenie. Celem zapewnienia 

możliwie najlepszej lokalizacji wybiera 

się częstotliwość o najmniejszym szumie. 

Liczbowe lub graficzne oznaczanie szumów 

pozwala na lepszą ich interpretację. 

Odpowiednia funkcja zapewnia wysoką 

moc wyjściową. Sygnał o większej mocy 

(np. 12 W) jest przesyłany do aktywnej linii 

przy częstotliwości do 10 kHz. Taką funkcję 

bardzo często wykorzystuje się podczas lokalizowania 

podziemnych rur stalowych o dużej 

średnicy i przy lokalizowaniu na znacznych 

odległościach. Np. rura żelazna o średnicy 

300 mm, znajdująca się na głębokości od 1,5 

do 2 m, przy nastawie częstotliwości nadawania 

i odbioru 640 Hz, może być skutecznie 

lokalizowana na odległości przekraczającej 

5 km. Zwiększenie częstotliwości do 8 kHz 

zredukuje tę odległość o ponad 1 km, zaś dalsze 

zwiększenie częstotliwości do wartości 

33 kHz pozwoli użytkownikowi na wytrasowanie 

przebiegu elementu na odległości do 

ok. 1,5 km. 

Fot. 3. 

Wykrywanie uszkodzeń w kablach 

– metody 

Oferowane na rynku urządzenia do wykrywania 

uszkodzeń w kablach i przewodach 

wykorzystują kilka metod detekcji. Przede 

wszystkim należy mieć na uwadze zastosowanie 

odbicia impulsów niskonapięciowych 

reflektometru (TDR). W efekcie generowania 

impulsów i analizowania ich odbicia można 

precyzyjnie określić miejsce uszkodzenia 

kabla. Odległość od miejsca uszkodzenia jest 

określana w oparciu o analizę propagacji impulsów 

w kablu i czasu od ich wysłania do powrotu. 

Zaletami takiej formy wykrywania jest 

łatwe i szybkie lokalizowanie miejsca gdzie 

wystąpiła usterka oraz wykonywanie pomiaru 

napięciem bezpiecznym. 

Z kolei metoda odbicia impulsów niskonapięciowych 

od łuku (Arc Reflection Method 

– A.R.M.) znajduje najczęściej zastosowanie 

w miejscach gdzie nie ma możliwości wykorzystania 

reflektometru. W tej metodzie 

wysyłany jest impuls z dużą energią, przez co 

dochodzi do zapalenia łuku tam, gdzie doszło 

do uszkodzenia. Są przy tym wysyłane niskonapięciowe 

impulsy, odbijane od palącego się 

łuku. Należy podkreślić, że w przypadku gdy 

wartość rezystancji łuku przekracza 200 Ω, to 

metoda odbicia od łuku nie będzie skuteczna. 

W takich przypadkach wykorzystuje się metodę 

impulsu prądowego (Surge IC), w której 

generowany jest impuls z dużą energią i napięciu 

wynoszącym do 16 kV. Tym sposobem 

dochodzi do zapalenia łuku w miejscu uszkodzenia, 

a obserwacji poddaje się stany nieustalone 

w postaci gasnących oscylacji przebiegu 

prądu. W obwód włączany jest bocznik w postaci 

sprzęgu. Uzyskany sygnał poddaje się 

rejestracji i analizie. 

Reflektometry 

Do lokalizowania uszkodzeń kabli wykorzystuje 

się przede wszystkim reflektometry. 

Przy lokalizowaniu infrastruktury podziemnej wykorzystywane są specjalne sondy 

Fot.: SONEL 


57

POMIARY 


Fot.: SONEL 

Fot. 4. 

Lokalizatory przewodów mają kompaktowe obudowy zapewniające ergonomię pracy 

Mierniki tego typu wyszukują punkty, które 

mają zmienną impedancję falową kabla. Powstała 

w ten sposób energia w całości lub 

częściowo jest odbijana, po czym powraca 

do przyrządu. Reflektometr mierzy czas dotarcia 

do miejsca zmiany impedancji i jej powrotu. 

Zebrane w ten sposób dane są przedstawiane 

na wykresie. 

Funkcjonalność oferowanych na rynku reflektometrów 

wykorzystuje się przy lokalizowaniu 

uszkodzeń nie tylko kabli elektroenergetycznych, 

ale również sygnałowych 

i teletechnicznych. Chodzi tutaj o wykrywanie 

zwarć i przerw oraz luźnych połączeń. Reflektometry 

znajdują zastosowanie podczas pracy 

z instalacjami niskiego i średniego napięcia. 

Obsługa reflektometru sprowadza się do użycia 

jednego przycisku. 

Niektóre reflektometry wykorzystują generator 

częstotliwości akustycznych pozwalających 

na lokalizowanie uszkodzeń w miedzianych 

kablach telekomunikacyjnych. Dzięki 

specjalnym przystawkom lokalizuje się uszkodzenia 

w wysokoomowych kablach symetrycznych. 

Urządzenie w sposób automatyczny rozpoznaje 

i wskazuje miejsca uszkodzeń oraz koniec 

kabla. Do zalet przyrządu zaliczyć należy 

przede wszystkim wysoką rozdzielczość 

dla krótkich kabli oraz dużą dokładność, co 

uzyskuje się dzięki specjalnemu kształtowi 

impulsów pomiarowych. Dynamika pomiaru 

jest gwarantowana poprzez odpowiednie 

do długości wzmocnienie impulsu pomiarowego. 

Jednocześnie może być wyświetlanych 

do trzech diagramów. Jako akcesoria dodatkowe 

producenci oferują między innymi generatory 

udarowe SWG z filtrami ARM oraz filtr 

sieciowy do pomiarów kabli niskiego napięcia 

będących pod napięciem. 

Niektóre modele dostępnych na rynku lokalizatorów 

uszkodzeń kabli stanowią zaawansowane 

urządzenia, które znajdują zastosowanie 

w procesie rozwiązywania problemów z liniami 

elektroenergetycznymi. Warto podkreślić, 

że mierniki tego typu doskonale nadają 

się do prac związanych z usuwaniem awarii 

kabli koncentrycznych, telefonicznych, alarmowych, 

LAN itp. Chodzi przede wszystkim 

o szybkie a zarazem skuteczne wykrywanie 

uszkodzeń, takich jak całkowite zwarcie i rozwarcie, 

przerwane linie czy też luźne połączenie. 

Spektrum zastosowań urządzeń tego typu 

jest bardzo szerokie i obejmuje wykorzystanie 

zarówno przemysłowe jak i domowe. Niejednokrotnie 

lokalizatorów uszkodzeń kablowych 

używa się przy wykrywaniu awarii 

w kablach, które są zainstalowane pod ziemią. 

Oprócz tego przyrządy tego typu stanowią 

dobre narzędziem do lokalizowania usterek 

w systemach elektrycznego ogrzewania podłogowego. 

Fot. 5. 

W nowoczesnych przyrządach pomiarowych dla zwiększenia poziomu bezpieczeństwa 

i dokładności wykorzystuje się kodowanie cyfrowe 

Fot.: SONEL 

Wykrywanie uszkodzeń 

w światłowodach 

Z myślą o światłowodach oferuje się specjalne 

testery, które pozwalają na sprawdzenie ciągłości 

i polaryzacji przewodów. Oprócz tego 

wykrywane są przerwy w złączach i spawach. 

Łatwe zidentyfikowanie włókna zapewni odpowiednio 

dobrane światło – stałe lub modulowane. 

Dzięki specjalnym miernikom mocy 

optycznej można zmierzyć straty powstające 

w okablowaniu światłowodowym. Chodzi 

przede wszystkim o pomiar sieci WAN, LAN, 

CATV oraz sieci światłowodowych o dalekim 

zasięgu. Jest możliwa współpraca miernika 

ze źródłami światła zapewniając identyfikację 

włókien optycznych, pomiar tłumienia, 

weryfikację ciągłości oraz określanie jakości 

transmisji światłowodowej. Dzięki generowaniu 

zaszyfrowanych informacji z danymi 

o długości fali przyrząd samoczynnie przepro- 


NOWOŚCI 

POMIARY 


Fot.: FLUKE 

Fot. 6. 

Lokalizator przewodów 

wadza kalibrację parametrów pomiarowych. 

Dane, które są przekazywane przez źródło 

światła zawierają informacje o nadawanej 

mocy. Jeżeli źródło światła i miernik są oddalone 

od siebie to mogą być one punktem odniesienia 

przy pomiarach. 

Oferowane na rynku mierniki mocy optycznej 

wyróżniają przede wszystkim parametry pomiarowe 

– poziom szumów, zakres długości 

fali, wielkość czujnika światła, zakres mocy. 

Podsumowanie 

W nowoczesnych lokalizatorach przewodów 

i infrastruktury podziemnej ważna jest przede 

wszystkim możliwość doboru właściwego 

trybu lokalizacji. Istotną rolę odgrywa przy 

tym analiza zakłóceń występujących w miejscu 

lokalizacji, przez co można dobrać najbardziej 

skuteczną częstotliwość dopasowaną 

do panujących warunków. Tym sposobem 

nie są wykorzystywane nieefektywne częstotliwości. 

Przydatne rozwiązanie stanowi bezprzewodowe 

sterowanie nadajnikiem z poziomu 

menu odbiornika. Takie rozwiązanie skraca 

czas lokalizowania i poprawia komfort 

obsługi. Jak wiadomo większy zasięg wykrywania 

uzyskuje się przy niższych częstotliwościach. 

Wyższe częstotliwości mogą 

łatwiej wchodzić w interakcje z liniami, które 

są inne niż docelowa. 

Damian Żabicki 

Nowe mierniki do testowania i pomiarów 

z funkcją termowizji 

FLIR Systems wprowadza nowe produkty 

do testowania i pomiarów, w tym dwa multimetry 

cyfrowe i miernik cęgowy z technologią 

pomiaru wspomaganego podczerwienią 

FLIR IGM. Sercem nowych modeli FLIR 

jest układ Lepton ® . Multimetry cyfrowe 

FLIR DM166 i FLIR DM285 oraz miernik 

cęgowy FLIR CM275 są wyposażone we 

wbudowany ekran, który umożliwia wyświetlanie 

elementów elektrycznych przegrzewających 

się w wyniku usterek. 

FLIR DM285, to najbardziej zaawansowany 

multimetr cyfrowy FLIR DM285 z 18 funkcjami 

i pomiarem temperatury do 400 stopni 

Celsjusza. Oprócz IGM, FLIR DM285 ma 

wbudowaną pamięć na wyniki pomiarów 

i obrazy, a także łączność Wi-Fi, ułatwiającą 

proces kontroli i upraszczającą gromadzenie, 

udostępnianie i raportowanie danych. 

FLIR CM275, to najnowszy I jednocześnie 

najbardziej zaawansowany miernik cęgowy 

600 A FLIR z IGM i szerokim zakresem 

funkcji pomiaru. Zawiera wąskie szczęki, 

wbudowane oświetlenie robocze oraz ekran 

o ponad 40% większy niż w poprzednim 

modelu. 

FLIR DM166, to najbardziej przystępne 

cenowo połączenie multimetru cyfrowego 

i kamery termowizyjnej FLIR – FLIR 

DM166 – zawiera szeroką gamę funkcji 

miernika, a jego elastyczność umożliwia 

stosowanie w instalacjach wysoko- i niskonapięciowych. 

Każdy produkt ma wytrzymałą obudowę 

przetestowaną pod kątem odporności 

na upadek i jest objęty 10-letnią gwarancją 

na produkt i detektor termowizyjny. 

www.flir.com 

Nowa technologia FieldSense w nowej 

linii testerów elektrycznych 

Firma Fluke opracowała nową technologię: 

FieldSense. Została ona zastosowana po raz 

pierwszy w nowej linii testerów elektrycznych 

Fluke T6. Testery elektryczne T6-600 i T6-1000 

z technologią FieldSense umożliwiają elektrykom 

mierzenie – a nie tylko wykrywanie 

– napięcia i prądu bez użycia przewodów pomiarowych, 

a tym samym pozwalają na bezpieczniejsze 

i efektywniejsze wyszukiwanie oraz 

usuwanie awarii w instalacjach elektrycznych. 

Nowa technologia FieldSense sprawia, że praca 

z modelem T6 jest bezpieczniejsza, ponieważ 

pozwala na mierzenie napięcia do 1000 V AC 

poprzez otwarte cęgi. Dzięki możliwości jednoczesnego 

pomiaru napięcia i natężenia prądu 

oraz wyeliminowaniu konieczności otwierania 

pokryw i zdejmowania nakrętek przewodów 

wykonywanie pomiarów jest szybsze i wydajniejsze. 

Ponadto zastosowane w przyrządzie otwarte 

cęgi mają największe rozwarcie w branży 

i można ich używać do wykonywania pomiarów 

na przewodach 

o przekroju do 

120 mm 2 , przenoszących 

prąd 

o maksymalnym 

natężeniu 200 A. 

Testery T6 umożliwiają 

wykonywanie 

dokładnych 

pomiarów 

prawdziwej wartości 

skutecznej 

(True-RMS) 

w ciasnych skrzynkach 

połączeniowych lub wzdłuż przewodów 

o niedostępnych punktach końcowych, pozwalając 

zaoszczędzić czas, zminimalizować ryzyko 

wystąpienia błędów i znacząco ograniczyć 

możliwość powstawania łuku elektrycznego. 

www.fluke.pl/t6 



59

POMIARY 


Nie można mierzyć napięcia bez kontaktu galwanicznego 

Oferta Fluke na przestrzeni okresu działania firmy stale wzbogacana była o innowacyjne rozwiązania 

w zakresie przyrządów do pomiarów wartości elektrycznych oraz nieelektrycznych 

wyznaczając tym samym nowe trendy dla całego rynku. Zespoły badawczo rozwojowe firmy 

Fluke nieustanie pracują nad nowymi rozwiązaniami mającymi na celu zwiększenia bezpieczeństwa, 

dokładności i efektywności pomiarów. 

wyżej wymienionych sond. Najwyższy model 

Fluke T6-1000, to urządzenie zaprojektowane 

w najwyższej klasie bezpieczeństwa CAT IV 

600 V co oznacza, że w sposób bezpieczny 

może być stosowany do pomiarów w punkcie 

zdawczo-odbiorczym, gdzie potencjalne 

zwarcie może spowodować najwyższą wartość 

prądów zwarciowych w instalacji. 

Jednym z najnowszych rozwiązań, 

które zostało zaprezenentowane we 

wrześniu bieżącego roku jest technologia 

FieldSens umożliwiającą bezkonatkowy 

pomiar napięcia. Pierwszym 

produktem, w którym technologia ta 

znalazła zastosowanie jest miernik 

z otwartą cęgom Fluke T6, będąc tym 

samym nową wersją dobrze znanego 

wielu elektryką modelu T5. W przyszłości 

należy spodziewać się kolejnych 

odsłon przyrządów pomiarowych 

wyposażonych w technologię bezkontaktowego 

pomiaru napięcia. 

Fluke T6 

Fluke T6 oferowany jest w dwóch 

wersjach: Fluke T6-600 oraz Fluke 

T6-1000. Podstawowa różnica między 

przyrządami dotyczy wielkości 

wyświetlacza, gdzie w przypadku 

T6-600 jest to jedna lina a w T6-1000 

dwie linie. Umożliwia to jednoczesne 

wyświetlenie wartości napięcia i prądu. 

Fluke T6 w porównani z T5 posiada 

również znacznie szerze rozwarcie 

cęgi, co pozwala na pomiar nawet 

na kablach o przekroju 120 mm 2 . Kolejnym 

ważnym aspektem jest pomiar prawdziwej 

wartości skutecznej (True-RMS), który 

dotyczy serii Fluke T6. Szczegółowe porównanie 

funkcjonalności znajduje się w tabeli 

poniżej. 

Pomiar rezystancji oraz przewodności odbywa 

się poprzez zastosowanie klasycznych 

sond pomiarowych dołączonych do miernika. 

Pomiar napięcia może również odbywać 

się w standardowy sposób z wykorzystaniem 

Funkcionalności 

Fluke 

T5-600 

Jak działa FieldSens 

W pierwszej kolejności do obwodu wstrzykiwany 

jest sygnał o znanej amplitudzie i częstotliwości, 

który generowany jest wewnątrz 

testera Fluke T6. Następnie sygnał ten w momencie 

wykrycia uziemienia porównywany 

jest z sygnałem odebranym przez przyrząd 

od mierzonego obiektu. Dedykowany sygnał 

zamyka się przez pojemność C1 pomiędzy 

mierzonym obiektem a miernikiem, pojemność 

C2 wytworzoną pomiędzy miernikiem 

a operatorem miernika aż w końcu sygnał 

(Icap) ten przepływa do ziemi poprzez pojemność 

C3, która dodatkowo zapewnia wartość 

referencyjną względem ziemi. (Rysunek 1) 

Najczęściej adresowane pytanie związane 

z technologią FieldSens dotyczy dokładności 

przyrządu. Dokładność pomiaru może zostać 

pogorszona faktem umieszczenia kabla/prze- 

Fluke 

T5-1000 

Fluke 

T6-600 

Fluke 

T6-1000 

Technologia FieldSens Nie Nie Tak Tak 

Napięcie AC/DC 1-600 V 1-1000 V 1-600 V 1-1000 V 

Zakres prądowy 0,1-100 A 0,1-100 A 0,1-200 A 0,1-200 A 

True-RMS Nie Nie Tak Tak 

Resystancjad do 1000Ohm oraz 

przedowność poniżej 25O hm 

Tak Tak Tak Tak 

Resystancjad do 1000 kOhm oraz 

przedowność poniżej 25 Ohm 

Nie Nie Nie Tak 

Kompatybilność z TPAK Nie Nie Tak Tak 

Podświetlenie wyświeltlacza Nie Nie Tak Tak 

Szerokość otwarca cęgi 12,9 mm 12,9 mm 17,8 mm 17,8 mm 

Pojedyńcza linia wyświetlacza Tak Tak Tak Nie 

Podwójna linia wyświetlacza Nie Nie Nie Tak 

Pomiar częstotliwości Nie Nie Nie 45-65 Hz 

Kategoria bezpieczeństwa CAT III 600 V CAT III 1000 V CAT III 600 V CAT III 1000 V 


POMIARY 


Funkcja 

Konieczność stosowania 

przewodów pomiarowych 

Zakres Rozdzielczość Dokładność 

FieldSense ‒ napięcie AC Nie 1000 V 1 V ±(3% + 3) 45–66 Hz 

Rys. 1. 

wodu względem sensora FieldSens, znajdującego 

się w miejscu zaznaczonym niebieską 

strzałką na rysunku 2. W przypadku prawidłowego 

ulokowania kabla/przewodu wewnątrz 

otwartej cęgi dokładność zawiera się w przedziałach 

podanych w tabeli po prawej stronie. 

Limitacje FieldSens 

Podczas pomiarów należy unikać również 

bezpośredniego kontaktu z mierzonym obiektem, 

jak zostało to pokazane na rysunku 3. 

Spowoduje to zmostkowanie pojemności C3 

pomiędzy operatorem przyrządu a zamią, 

a dodatkowo spowoduje osłabienie pola elektromagnetycznego 

wytworzonego wokoło 

przewodnika, a co za tym idzie przyrząd będzie 

wskazywał zaniżona wartość napięcia 

od tej, która w rzeczywistości znajduje się 

na przewodzie. 

Kolejna limitacja FieldSens dotyczy pomiarów, 

w których miernik trzymany jest w rękawicy. 

Powoduje to odizolowanie pomiędzy 

ręką operatora a miernikiem, a tym samym 

niemożliwe jest zamknięcie się oczka prądowego 

Icap do ziemi (Rysunek 4). Przyrząd 

w takim momencie zasygnalizuje problem 

związany z brakiem sygnały referencyjnego 

poprzez indykację informacji na wyświetlaczu 

(Rysunek 5). 

W przypadku problemów z zapewnieniem 

odpowiedniego uziemienia możliwe jest wykorzystanie 

dodatkowej sondy, którą należy 

Rys. 3. 

Rys. 4. 

Rys. 2. 

dołączyć do dowolnego uziemionego obiektu, 

co umożliwi utworzenie sygnału referencyjnego. 

(Rysunek 6). 

Powyższe limitacje związane są również 

z systemami IT z izolowanym punktem neutralnym 

lub też mogą dotyczyć badań w otoczeniu 

silnych pół elektromegnatycznych 

występujących w GPZ-tach lub stacjach wysokiego 

napięcia, gdzie ludzkie ciało może 

zachowywać się jak „aneta” zakłucając tym 

samym sygnał referencyjny. 

Karol Bielecki 

Rys. 5. Rys. 6. 


61

INSTALACJE OZE 


Mikroinstalacje wiatrowe 

Coraz większe zainteresowanie wzbudzają turbiny wiatrowe montowane „na małą skalę”, 

czyli na potrzeby budynków mieszkalnych czy gospodarskich. Inwestorzy powinni jednak 

mieć na uwadze, że obowiązują tu znacznie bardziej rozbudowane procedury, niż chociażby 

w przypadku inwestycji w instalację fotowoltaiczną. Przepisy dokładnie precyzują, które 

z konstrukcji wymagają zdobycia pozwolenia na budowę (np. turbina posadowiona na 

fundamencie, trwale związana z gruntem), a które nie (turbina zamontowana na budynku). 

Fot. 1. 

Układy poziome (HAWT) stanowią większość realizowanych instalacji, co wynika przede wszystkim z niższej ceny tego rozwiązania 




Mała elektrownia wiatrowa może funkcjonować 

jako dodatkowe lub samodzielne 

źródło energii. W sytuacji, gdy 

instalacja uzupełnia zasilanie budynków 

podłączonych do sieci elektroenergetycznej, 

turbina jest przeważnie wykorzystywana 

do dostarczania energii na wydzielony 

obwód, np. oświetleniowy lub też 

dostarcza energię elektryczną do działania 

ogrzewania podłogowego; innym 

przykładem zastosowania jest ogrzewanie 

wody. 

Głównym elementem turbiny wiatrowej 

jest wirnik, który przekształca energię 

wiatru w energię mechaniczną. Z tej z kolei 

generator produkuje energię elektryczną. 

Rocznie system może wyprodukować 

taką ilość energii elektrycznej, która odpowiada 

25% iloczynu mocy nominalnej 

turbiny oraz liczby godzin pracy (przy 

mocy minimalnej 4 kW będzie to 4 kW 

x 24 h x 365 dni x 25% = 8 760 kWh rocznie). 

Na zaspokojenie potrzeb domu jednorodzinnego 

(ok. 4500 kWh) wystarczy 

instalacja o mocy nominalnej na poziomie 

2 kW. Należy poza tym pamiętać, że turbiny 

wiatrowe najczęściej magazynują 

część energii w akumulatorach – nadwyżkę 

można wykorzystać np. w bezwietrzny 

dzień. Jednocześnie warto zauważyć, 

że akumulator jest stabilizatorem dla urządzeń 

przetwarzających energię elektryczną, 

łagodzącym skutki nierównomiernej 

wydajności urządzeń OZE. 

W inwestycjach prywatnych wykorzystuje 

się turbiny o poziomej osi obrotu tylu 

HAWT (czyli horizontal axis wind turbine) 

oraz pionowej osi obrotu typu VAWT 

(vertical axis wind turbine). Układy poziome 

stanowią niemal 95% realizowanych 

instalacji, co wynika przede wszystkim 

z niższej ceny rozwiązania. 

Małe elektrownie wiatrowe o poziomej 

osi obrotu skonstruowane są z obrotnicy 

oraz prądnicy zabudowanych wewnątrz 

gondoli, steru regulacji kierunkowej, 

wirnika i sterownika elektronicznego 

kontrolującego i regulującego pracę 

urządzenia. 

Turbiny o poziomej osi obrotu 

(HAWT) 

Małe elektrownie wiatrowe są przeznaczone 

dla odbiorców indywidualnych 

i dla małych firm. Ze względu na możliwość 

montowania ich w bezpośrednim sąsiedztwie 

gospodarstw domowych są tak 

zaprojektowane, żeby były nie uciążliwe 

dla użytkowników i proste w obsłudze. 

Modele elektrowni wiatrowych o mocy 

do 5 kW zwykle, ze względu na prostotę 

montażu i koszty, montuje się ma masztach 

z linami odciągowymi. Większe 

elektrownie zwykle stają na konstrukcjach 

wolnostojących. 

Elektrownia wiatrowa może wytworzyć 

tylko tyle energii ile odbierze od wiatru. 

Mylnym jest przekonanie, że elektrownia 

wiatrowa o mocy znamionowej powiedzmy 

3 kW, tyle właśnie mocy zawsze wytwarza. 

Zrozumiałym jest przecież, że jeżeli 

nie ma wiatru, to elektrownia nie jest 

w stanie wyprodukować żadnego prądu. 

Przy małej prędkości wiatru tej energii 

będzie mało, a przy dużej dużo. Jak więc 

policzyć ile faktycznie prądu wytworzy 

elektrownia wiatrowa? Od razu odpowiadamy, 

że opieranie się tylko na średniej 

prędkości wiatru jest niewłaściwym 

podejściem. Dlaczego? Ano gdyby tylko 

przyjąć średnią prędkość wiatru, to 

wyjdzie wynik nieprawdziwy, zaniżony. 

W rzeczywistości bowiem w ciągu okresu 

pracy występują wiatry o większej i mniejszej 

sile. Te o mniejszej sile są mało znaczące. 

Te o większej sile mogą umożliwić 

wyprodukowanie kilka razy więcej energii 

niż to wynika tylko ze średniej prędkości. 

Wraz ze wzrostem prędkości wiatru, 

ilość wytworzonej energii rośnie bardziej 

niż prędkość wiatru. Dlatego dla prawidłowego 

pomiaru należy uwzględnić ilość 

dni (dla dokładnych ilość godzin), w których 

będzie określona prędkość wiatru 

i zsumować dla tych małych okresów 

ilość wytworzonej energii. Może powstać 

też pytanie: dlaczego przy dużych prędkościach 

wiatru (powyżej 14 m/s) nasze 

WAŻNE! 

Turbina nie może pracować samodzielnie bez obciążenia tzn. bez podłączonego 

kontrolera (ewentualnie inwertera pełniącego, między innymi, funkcję kontrolera 

elektrowni wiatrowej). Kontroler na swym wyjściu generuje prąd stały (DC) 

i w przypadku, gdy występuje konieczność podłączenia do zestawu elektrowni 

wiatrowej odbiorników prądu zmiennego (czyli takiego jaki występuje w sieci), 

należy skorzystać z przetwornicy (ewentualnie inwertera, który także posiada 

funkcjonalność przetwornicy). 


63



elektrownie wiatrowe pracują mniejszą 

mocą. Spowodowane jest to ograniczeniami 

konstrukcyjnymi. Elektrownia musi 

dobrze pracować już przy małej prędkości 

wiatru, w warunkach jakie występują 

najczęściej. Przy większych prędkościach 

wiatru elektrownia ma za zadanie przede 

wszystkim przetrwać (energia wiatru jest 

zbyt duża) i wówczas nie może już efektywnie 

produkować prądu. 

Turbiny o pionowej osi obrotu 

(VAWT) 

Elektrownie VAWT, jak każde urządzenie, 

mają swoje wady i zalety. Niewątpliwie 

do zalet należy cicha praca (niskie 

obroty), brak silnych drgań, bezpieczeństwo 

dla ptaków. Do wad zaliczyć należy 

przede wszystkim dużą masę, koszty 

części, niską sprawność. Elektrownie 

o pionowej osi obrotu są produktem przygotowanym 

dla specjalnych warunków 

i dla klientów, którym zależy głownie 

na zaletach tych elektrowni. Klienci ci 



Jak dobrać miejsce montażu generatora wiatrowego? 

Piotr Duda, 

AirGenerator 

Instalację elektrowni wiatrowej 

należy zacząć od wyboru miejsca, 

które nie jest osłonięte od wiatru. 

Wydaje się to oczywiste, ale 

często patrząc z poziomu gruntu 

może się wydawać, że na pewnej 

wysokości jest już otwarta przestrzeń, tymczasem pobliskie 

drzewa lub budynki mają często więcej niż 15 m. W takim 

wypadku należało by zastosować odpowiednio wysoki maszt, 

ale problem jest taki, że koszt wysokiego masztu może przekroczyć 

cenę samego urządzenia. Dlatego przyjmuje się, 

że wiatrak powinien stać na wzgórzu lub na terenie płaskim 

o niskiej zabudowie bez wysokiego zadrzewienia. Niestety 

posiadając grunt o małej powierzchni często nie ma wyboru. 

Z drugiej strony posiadając nawet dużą działkę często odległość 

od potencjalnej, najlepszej lokalizacji, do najbliższego 

przyłącza elektrycznego może być na tyle znacząca, że płożenie 

przewodów od wiatraka do sieci może okazać się karkołomnym 

przedsięwzięciem. Na całe szczęcie przydomowe turbiny 

wiatrowe są budowane z uwzględnieniem niezbyt idealnych 

warunków wietrzności. Zwykle wiatraki przydomowe montuje 

się na masztach 6-12 m. Wiatrak nie jest dla każdego i jeżeli 

w pobliżu potencjalnej instalacji jest las, to należy odpuścić 

sobie montaż elektrowni wiatrowej. Jedno drzewo nie stanowi 

większego problemu, szczególnie, że w zimie, kiedy potrzeba 

najwięcej energii drzewa bez liści nie są wielką przeszkodą. 

Czy efektywność elektrowni wiatrowej jest taka sama niezależnie od części kraju? 

Ilość uzyskanej energii z elektrowni wiatrowej bardziej zależy 

od warunków lokalnych niż położenia geograficznego. Wiadomo, 

że więcej wiatrów mamy na wybrzeżu czy w pasie górskim, 

jednak na tych samych terenach ukształtowanie terenu 

często jest na tyle urozmaicone, że można trafić w dołek. 

Tak to jest z wiatrem, że kiedy przemieszczają się masy powietrza, 

to w jednym obszarze nie ma wiatru, ale w innym miejscu 

taka sama ilość powietrza musi się przemieścić i tam wieje 

mocniej. Jest to szczególnie odczuwalne na niższych wysokościach, 

gdzie czuje się „przeciąg”. Takie miejsca są idealne 

do budowy elektrowni wiatrowych. Na terenach równinnych 

wiatry zwykle są przeciętne, ale za to stabilne, bez gwałtownych 

podmuchów. Turbiny wiatrowe „lubią” stały przepływ 

wiatru. W przypadku zbyt silnych podmuchów muszą zostać 

zatrzymane. Dlatego konstruując łopatki turbin uwzględnia 

się przeciętne warunki, jakie występują najczęściej na danym 

obszarze. Dzięki temu można montować wiatraki niemal 

w każdym miejscu bez większych obaw o ich wydajność. 

Czy na montaż generatora wiatrowego potrzebne jest jakieś pozwolenie? 

Na samą instalację generatora wiatrowego do celów domowego 

gospodarstwa nie są wymagane żadne pozwolenia, tak jak nie wymaga 

się pozwoleń na montaż anteny satelitarnej czy flagi. Z drugiej 

strony każda konstrukcja, która posiada fundament wymaga 

pozwolenia na budowę. Na całe szczęście większość przydomowych 

wiatraków można montować na masztach z linami odciągowymi 

bez fundamentów. Są to konstrukcje nietrwale związane 

z gruntem i żadne pozwolenia budowane nie są zwykle wymagane. 

Wyjątkiem będą tereny chronione, gdzie nie można niczego montować 

bez zgody władz. Szczególną zaletą masztów z odciągami są 

Czas zwrotu z inwestycji w elektrownię wiatrową zależy od wielu 

czynników. Podstawowe to koszty urządzenia, koszty instalacji, 

ilości i sposobu zagospodarowania wyprodukowanej energii. 

W przypadku instalacji wyspowych (niezależnych od sieci energetycznej) 

dochodzą jeszcze koszty akumulatorów. Każdą inwestycję 

należy przeliczyć indywidulanie uwzględniając zapotrzebowanie 

na energię. Ponieważ najczęściej do celów przydomowych 

wykorzystywane są elektrownie o mocach od 500 W do 2 kW 

wybierzemy dla przykładu średni model 1kW. Całkowite koszty 

urządzenia zamykają się w kwocie 6500 zł. Koszt montażu w tym 

wypadku można pominąć, ponieważ wiatrak jest przeznaczony do 

samodzielnej instalacji przez użytkownika. Zakładamy, że wiatrak 

będzie zamontowany w przeciętnych warunkach wietrzności 

dużo niższe koszty samego masztu i całej budowy. Taki masz można 

samodzielnie postawić, podobnie jak na żaglówce składa się 

maszt przepływając np. pod mostem. Niestety wadą tego rozwiązania 

jest konieczność regulacji lin, przynajmniej dwa razu w roku. 

Poza tym taka konstrukcja zajmuje nieco więcej miejsca niż zwykły 

słup wolnostojący. W przypadku wieży wolnostojącej wymagane jest 

pełne pozwolenie na budowę. Zebranie wszystkich wymaganych dokumentów 

jest dość czasochłonne i kosztowne. Dodatkowo koszty 

samego fundamentu i słupa wskazują raczej na zastosowanie tego 

rozwiązania dla większych elektrowni wiatrowych, ponad 10 kW. 

Jaki jest okres zwrotu inwestycji w przydomową elektrownię wiatrową? 

i będzie wytwarzał 1/3 swojej mocy znamionowej czyli około 300 W. 

Zakładamy, że cała energia zostanie wykorzystana na własne, bieżące 

potrzeby odbiorcy. Przyjmiemy koszt zaoszczędzonej energii 

na 0,50 zł/kWh. Stąd wynika, że przedmiotowy wiatrak wyprodukuje 

300 W x 24 h x 365dni = 2628000 Wh = 2628 kWh rocznie. 

Czyli rocznie zaoszczędzi 2628 kWh x 0,50 zł/kWh = 1314 zł (ponad 

100 zł mniej z rachunku za energię elektryczną miesięcznie). 

Z powyższego mamy: 6500 zł/1314 zł = 4,95, zwrot w 5 lat. Należy 

tu zwrócić szczególną uwagę, że każda instalacja jest inna i inne 

są warunki jej zwrotu. Jednak przyznaję, że niemal w każdych warunkach 

instalacja się zwraca w sensownym okresie czasu i na 

pewno jest inwestycją ekonomiczną nie wspominając już o niebanalnych 

efektach ekologicznych. 




muszą się liczyć z mniejszą wydajnością. 

W zamian za to mogą montować elektrownie 

bezpośrednio na budynku czy 

w najbliższym sąsiedztwie zabudowań, 

jak również w miejscach, gdzie nie uzyskaliby 

zgody na postawienie klasycznej 

elektrowni. Oczywistym jest przecież, 

że z powierzchni jaką posiada elektrownia 

pionowej osi obrotu połowa (w praktyce 

nawet zaledwie 45%) pracuje na wytworzenie 

energii, a druga połowa stanowi 

opór uniemożliwiający uzyskanie większej 

sprawności. Stąd wydajność takiej 

elektrowni jest na poziomie 40%. Moc 

uzyskiwana jest z energii wiatru, a ta jest 

liczona w trzeciej potędze prędkości. Stąd 

mamy wzór, że energia jaką wytworzy 

generator będzie wprost proporcjonalna 

do powierzchni łopat wirnika pomnożonej 

przez prędkość wiatru do trzeciej potęgi 

pomnożonej przez sprawność elektrowni. 

Elektrownie wiatrowe VAWT posiadują 

dużą masę bezwładności – stąd porywy 

wiatru nie są w stanie zwiększyć chwilowej 

mocy wytwarzanej przez elektrownię. 

Takie porywy liczy się do średniej pomiarowej 

prędkości wiatru, ale nie generują 

przyrostu mocy. Natomiast chwilowe 

zaniki wiatru powodują natychmiastowe 

wytracenie energii wirnika, który po prostu 

przyhamowuje. Stąd oczywistym musi 

być fakt, że w warunkach laboratoryjnych 

wynik pomiaru wytworzonej energii przy 

stałej prędkości wiatru będzie inny (wyższy) 

niż wynik pomiaru wytworzonej energii 

dla średniej prędkości wiatru w czasie 

pomiarów w środowisku naturalnym. 

Wszystkie elektrownie wiatrowe kiedy 

osiągną już obroty umożliwiające ładowanie 

akumulatorów pracują mniej 

więcej przy stałej prędkości obrotowej. 

Wynika to z faktu uzyskania poziomu napięcia 

aktualnego naładowania akumulatorów. 

Przy większej sile wiatru wzrasta 

wówczas jedynie moc wytwarzana przez 

generator (w praktyce rośnie prąd ładowania) 

bez zwiększania prędkości obrotowej. 

Elektrownie wiatrowe „lubią” stały 

wiatr. Chwilowe podmuchy wiatru nie 

są specjalnie wykorzystane przez generator 

ponieważ wprowadzają zaburzenia 

w ruchu wiatru (zawirowania). 

Fot. 2. 

Elektrownia wiatrowa może wytworzyć tylko tyle energii ile odbierze od wiatru 

Na podstawie materiałów 

firmy AirGenerator 


65



Procedury procesu przyłączeniowego źródło mikroinstalacji OZE do infrastruktury energetycznej w oparciu o procedury 

ENERGA-OPERATOR 

Mikroinstalacja – to instalacja Odnawialnego 

Źródła Energii (OZE) o łącznej mocy 

zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 

40 kW. Sposób podłączenia źródła mikroinstalacji 

do sieci ENERGA-OPERATOR SA 

jest zależny od jej mocy zainstalowanej i wyróżnia 

się dwa tryby podłączenia: 1. Proces 

przyłączenia w trybie zgłoszenia, 2. Proces 

przyłączenia w trybie umowy o przyłączenie. 

Proces przyłączenia 

w trybie zgłoszenia 

Przyłączenia mikroinstalacji w trybie zgłoszeniowym 

może dokonać odbiorca końcowy, 

który: dokonuje zakupu energii na własny 

użytek (nie zalicza się do tego energii elektrycznej 

zakupionej na potrzeby wytwarzania, 

przesyłania lub dystrybucji), jest stroną umowy 

o świadczenie usług dystrybucji energii 

elektrycznej lub umowy kompleksowej - niezależnie 

od tego czy jest osobą fizyczną, czy 

prowadzi działalność gospodarczą. 

Wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji 

nie wymaga uzyskania koncesji na wytwarzanie 

energii. Zgodnie z Ustawą o odnawialnych 

źródłach energii tryb przyłączenia 

mikroinstalacji na zgłoszenie różni się w zależności 

od statusu odbiorcy końcowego, rozróżnia 

się prosumenta i wytwórcę w mikroinstalacji 

nie będącego prosumentem. 

Rys. 1. 

Proces przyłączenia w trybie zgłoszenia 

Fot. 3. 

Do zalet turbin typu VAWT należy cicha praca (niskie obroty), brak silnych drgań oraz 

bezpieczeństwo dla ptaków 

Prosumentem jest odbiorca końcowy dokonujący 

zakupu energii elektrycznej 

na podstawie umowy kompleksowej, wytwarzający 

energię elektryczną wyłącznie 

z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji 

w celu jej zużycia na potrzeby 

własne, niezwiązane z wykonywaną działalnością 

gospodarczą regulowaną ustawą 

z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności 

gospodarczej. 

Prosumentem może być: 

• osoba fizyczna, 

• osoba fizyczna prowadząca działalność 

gospodarczą pod warunkiem, że wytwarza 

energię na potrzeby niezwiązane 

z prowadzoną działalnością, 

• osoba prowadząca gospodarstwo rolne, 

rybackie, sadownicze, hodowlane 

– pod warunkiem, że działalność ta nie 

jest objęta ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. 

o swobodzie działalności gospodarcze, 




Rys. 2. 

Proces przyłączenia w trybie umowy o przyłączenie 

• jednostka samorządu terytorialnego, 

• spółdzielnia i wspólnota mieszkaniowa, 

• kościół i związki wyznaniowe. 

Wytwórcą w mikroinstalacji, w myśl ustawy 

OZE, jest odbiorca końcowy niebędący 

prosumentem. 

Fot. 4. 

Mikroinstalacja, to instalacja Odnawialnego 

Źródła Energii (OZE) o łącznej 

mocy zainstalowanej elektrycznej 

nie większej niż 40 kW 

Proces przyłączenia 

w trybie umowy o przyłączenie 

Tryb umowy o przyłączenie będzie obowiązywał, 

gdy moc zainstalowana jest większa od dotychczasowej 

mocy przyłączeniowej punktu poboru 

lub jest to całkowicie nowy punkt poboru. 

Tryb umowy o przyłączenie dla instalacji OZE 

realizowany jest jako nowe przyłącze i obowiązujące 

jest dla niego postępowanie identyczne 

jak w procesie przyłączenia. 

Wnioskodawca składa do ENERGA-OPE- 

RATOR SA wniosek o określenie warunków 

przyłączenia mikroinstalacji do sieci 

elektroenergetycznej wraz z kompletem następujących 

załączników 

• dokument potwierdzający tytuł prawny 

do korzystania z obiektu lub nieruchomości, 

w którym będzie zainstalowana 

mikroinstalacja, 

• plan zabudowy na mapie sytuacyjnowysokościowej 

lub za zgodą EOP 

• szkic sytuacyjny, określający usytuowanie 

przyłączanej mikroinstalacji względem 

istniejącej sieci oraz usytuowanie 

sąsiednich obiektów, 

• parametry techniczne, charakterystykę 

ruchową i eksploatacyjną przyłączanych 

urządzeń, instalacji lub sieci w tym 

specyfikację techniczną odnawialnego 

źródła energii, 

• planowany elektryczny schemat wewnętrzny 

obiektu uwzględniający przyłączenie 

mikroinstalacji, 

• deklarację zgodności parametrów technicznych 

przyłączanych instalacji, 

urządzeń lub sieci elektromagnetycznej 

z aktualną dyrektywą niskonapięciową 

LVD oraz dyrektywą kompatybilności. 

W przypadku kompletności wniosku o określenie 

warunków przyłączenia, ENERGA- 

OPERATOR SA w terminie 30 dni od dnia 

złożenia kompletnego wniosku określa warunki 

przyłączenia i przesyła je do Wnioskodawcy 

wraz z projektem umowy o przyłączenie. 

Warunki przyłączenia są ważne 2 lata 

od dnia ich doręczenia Wnioskodawcy 

(Podmiotowi Przyłączanemu). W tym okresie 

należy zawrzeć umowę o przyłączenie, 

w przeciwnym wypadku warunki przyłączenia 

utracą ważność. 

Podpisanie umowy jest podstawą do rozpoczęcia 

realizacji procesu inwestycyjnego, 

którego efektem będzie przyłączenie mikroinstalacji 

do sieci elektroenergetycznej (dotyczy 

sytuacji gdy sieć elektroenergetyczna wymaga 

budowy przyłącza lub/i rozbudowy sieci). 

Po obustronnym podpisaniu umowy 

o przyłączenie, rozpoczyna się proces realizacji 

przyłączenia, który składa się z dwóch 

głównych etapów – opracowania dokumentacji 

projektowej i wybudowania urządzeń 

koniecznych do zasilenia obiektu. Przyłączenie 

obiektu do sieci ENERGA-OPERA- 

TOR SA nastąpi po zrealizowaniu następujących 

obowiązków stron wynikających 

z umowy tj.: 

• Klient wykona mikroinstalację w przyłączanym 

obiekcie 

• Klient dostarczy do ENERGA-OPE- 

RATOR SA projekt zagospodarowania 

działki lub terenu 

• Klient dostarczy do ENERGA-OPE- 

RATOR SA decyzję administracyjną na 

budowę w zakresie obiektu, w którym 

będzie znajdować się mikroinstalacja. 

• Klient dokona zgłoszenia gotowości 

mikroinstalacji na druku „Oświadczenie 

o gotowości instalacji przyłączanej” 

• ENERGA-OPERATOR SA dokona realizacji 

prac projektowych oraz budowlano-montażowych 

w zakresie przyłącza 

i rozbudowy sieci – przewidziany 

w umowie o przyłączenie czas realizacji 

– 14 miesięcy. 

Powyższe nie dotyczy sytuacji, gdy sieć 

elektroenergetyczna nie wymaga budowy 

przyłącza lub/i rozbudowy sieci. Wówczas 

przyłączenie mikroinstalacji do sieci 

ENERGA-OPERATOR SA nastąpi po zrealizowaniu 

następujących obowiązków stron 

wynikających z umowy tj.: 

• wykonaniu mikroinstalacji w przyłączanym 

obiekcie po stronie wnioskodawcy 

(Podmiotu Przyłączanego), 

• powiadomieniu o gotowości mikroinstalacji 

do przyłączenia przez Wnioskodawcę 

(Podmiot Przyłączany), 

• po stronie ENERGA-OPERATOR 

SA nie ma żadnych prac związanych 

z przyłączeniem (czas realizacji – w dniu 

zawarcia umowy). 

• 


67

WARSZTAT 


Profesjonalne systemy do przeciągania kabli 

i przewodów z Energotytanu 

PROMOCJA 

Przeciąganie kabli pod drogami oraz pomiędzy studzienkami teletechnicznymi, wprowadzanie 

przewodów w rury osłonowe, a także prowadzenie instalacji w sufitach podwieszanych 

zawsze sprawiało trudność i zajmowało dużo cennego czasu. Problemy te jednak 

zostały rozwiązane dzięki wprowadzeniu najnowszej serii włókien szklanych ENERGOTYTAN 

EXPERT o wyjątkowej sprężystości i wytrzymałości na zagięcia oraz innowacyjnej końcówce 

początkowej RUNPOGLEITER. 

Najnowszy system przeciągania 

i wprowadzania przewodów z zastosowaniem 

prętów z włókna szklanego 

łączy w sobie solidność wykonania, 

niesamowitą prostotę obsługi 

i niezawodność w każdych warunkach. 

Zwiększa także wydajność 

prac kablowych w rurach, kanałach 

i trudnodostępnych przepustach. 

System z gwintowanymi końcówkami 

idealnie nadaje się także do czyszczenia 

i udrażniania kanalizacji. 

Włókna powlekane otuliną EXPERT 

PRO w celu powiększenia wytrzymałości, 

zmniejszenia tarcia i zwiększenia 

odporności na ścieranie pozwalają 

na przeciągnięcie liny tzw. „pilota” 

lub bezpośrednio lżejszych i krótszych 

odcinków kabli na maksymalnym 

odcinku do 400 m. Zastosowany 

pręt pokryty jest najwyższej jakość 

tworzywem sztucznym wzmocnionym 

oplotem zapewniającym długoletnie 

użytkowanie i ochronę przed 

ścieraniem, a zastosowane tworzywo 

jest niezwykle śliskie i podczas prac 

nie ma potrzeby stosowania żeli poślizgowych. 

Rdzeń wykonany jest 

z niezwykle wytrzymałych kompozytów 

zapewniających dużą sprężystość 

i odporność na zrywanie. 

Stojaki z Energotytanu charakteryzują 

się wytrzymałą konstrukcją, 

przy bardzo niskiej wadze. Każdy 

stojak wyposażony jest w ręczny 

hamulec bębna, licznik długości metrów 

(fot.1a), a także innowacyjny 

podwójny (wolny i szybki ) system 

odwijania włókna. Rozmiar stojaka 

dobierany jest do objętości włókna 

i indywidualnych potrzeb Klienta. 

Fot. 1. 

Fot. 2. 

Zestaw PROFI-SET 

Zestaw STANDARD-SET 

Fot. 1a. Licznik długości metrów 

Fot. 3. Zestaw BIG-SET 

Fot. 4. Pręty z włókna szklanego 


WARSZTAT 


Fot. 5. 

Zestaw RUNPOSTICKS 

Fot. 6. 

Zestawy POWER REX 

Najnowszy system przeciągania kabli z zastosowaniem prętów 

z włókna szklanego został podzielony na sześć zasadniczych kategorii 

użytkowych: 

1. Zestawy PROFI-SET, w skład których wchodzi pręt z włókna 

szklanego Ø=4,5 lub 6 mm o długości 30, 40, 50, 60, 80 m, 

umieszczony na ultralekkim stojaku z rozsuwanymi stopami 

pozycjonującymi, oraz zintegrowany schowek z akcesoriami 

(głowica Runpogleiter, końcówki oczkowe, szekla, rolka prowadząca, 

tulejka łączeniowa oraz klej). (fot.1) 

2. Zestawy STANDARD-SET w skład których wchodzi pręt 

z włókna szklanego Ø=4,5 lub 6 mm o długości 30, 40, 50, 

60, 80 m umieszczony na ultralekkim stojaku z rozsuwanymi 

stopami pozycjonującymi. (fot.2) 

3. Zestawy BIG-SET w skład których wchodzi pręt z włókna szklanego 

Ø=7,5/9/11/15 mm o długości od 40 do 400 m umieszczony 

na stojaku wraz z końcówkami początkowymi. (fot.3) 

4. Pręty z włókna szklanego Ø=7,5/9/11/15 mm o długości od 40 

do 400 m wraz z końcówkami początkowymi. (fot.4) 

5. Zestaw RUNPOSTICKS w skład którego wchodzi dziesięć 

gwintowanych prętów z włókna szklanego o podwyższonej 

wytrzymałości i długości 1m oraz pokrowiec z akcesoriami 

w postaci końcówki oczkowej, końcówki magnesowej, latarki, 

haka, łańcuszka. Zestaw ten idealnie nadaje się do przeprowadzania 

przewodów w sufitach podwieszanych. (fot.5) 

6. Zestawy POWER REX – czyli włókno szklane Ø=3 o długości 

20, 30, 40, 50 m umieszczone w tworzywowej kasecie z akcesoriami 

(złączki, końcówki, opończa, klej) (fot.6) 

Fot. 7. 

Automatyczny popychacz RT 2008 do spirali metalowych 

Przy przeciąganiu przewodów na krótkich dystansach lecz 

w bardzo krętym i trudnym przepuście przydatnym wyposażeniem 

dodatkowym jest automatyczny popychacz RT 2008 

do spirali metalowych (fot.7). Urządzenie to wyposażone 

jest w adaptery prowadzące 20/25/32/40 oraz walizkę transportową. 

Umożliwia ono wprowadzanie specjalnej spirali 

metalowej do kanału w sposób ciągły na odległość do 30 m 

(np. wprowadzenie przewodu do zwiniętego 30 m odcinka 

rury karbowanej bez rozwijania jej). 

Gdy przepusty przekraczają długość poszczególnych prętów 

z włókna szklanego, zalecane jest użycie koszy łączeniowych. 

Dzięki nim możliwe jest połączenie wewnątrz kanału dwóch prostych 

odcinków przewodu wprowadzanych z przeciwnych stron. 

Połączone włókna mogą być następnie wyjęte z jednej strony. 

Fot. 8. 

Paleta zastosowań włókien jest bardzo szeroka: od przeciągania 

przewodów lub linek wciągarek, poprzez sprawdzanie 

ciągłości kanałów kablowych, po ich czyszczenie i udrażnianie 

Ze względu na dostępność wielu różnych typów wymiennych 

końcówek, zestawów naprawczych oraz innych dodatkowych akcesoriów, 

paleta zastosowań włókien jest bardzo szeroka: od przeciągania 

przewodów lub linek wciągarek, poprzez sprawdzanie 

ciągłości kanałów kablowych, po ich czyszczenie i udrażnianie 

(fot.8). Jak zwykle zapraszamy do kontaktu z naszym Działem 

Handlowym biuro@energotytan.pl tel. 33/8427538, który pomoże 

dobrać najbardziej odpowiedni do danego zastosowania rodzaj 

przewodu oraz oprzyrządowanie. 

Adrian Zając 

www.energotytan.pl 


69

WARSZTAT 


Bezpieczna drabina uniwersalna 

Trzy elementy, drabiny Tribilo marki KRAU- 

SE, sprawiają, że może być wykorzystywana 

jako drabina przystawna, rozsuwana oraz 

wolnostojąca (opcjonalnie z wysuwanym elementem). 

Do tego dostępny jest cały zestaw 

dodatkowych akcesoriów z Systemu Combi, 

które nie tylko zwiększają możliwości użytkowe 

oraz bezpieczeństwo, ale i nadają drabinie 

zupełnie nowe funkcje. Na uwagę zasługuje 

uchwyt dystansowy do prac w trudno 

dostępnych miejscach (np. przy występach 

dachu) oraz przedłużenie podłużnicy, które 

zniweluje nierówności podłoża i umożliwi 

korzystanie z drabiny na schodach. Do tego 

szpice do drabin, które znacząco zwiększą 

stabilność urządzenia na grząskim terenie oraz 

półka, która z jednej strony pozwoli odłożyć 

narzędzia i materiały, z drugiej zaś może stanowić 

wygodny i bezpieczny stopień. 

Drabina Tribilo została wyposażona w szereg 

rozwiązań, których celem jest zwiększenie 

bezpieczeństwa użytkowników. Model opiera 

się na dwukomponentowych stopkach (SafetyCap), 

które z jednej strony gwarantują skuteczne 

połączenie z podłożnicą, z drugiej zaś 

zabezpieczają drabinę przed poślizgnięciem. 

Ważną rolę podczas użytkowania spełniają, 

odporne na warunki atmosferyczne, pasy, które 

nie dopuszczają do przypadkowego rozsunięcia 

się konstrukcji oraz samozabezpieczające 

się zaczepy (AutoSnap), które wykluczają 

nieplanowane rozsunięcie się drabiny zarówno 

w trakcie użytkowania, jak i transportu. 

Źródło: Krause 


Profesjonalista na budowie 

Reprezentacyjna odzież robocza to ważny 

element wizerunku ekip budowlanych. Wobec 

licznej konkurencji i ujednolicenia cen 

usług, klienci kupując wzrokiem, wybierają 

fachowców, którzy nie tylko mówią, ale też 

wyglądają profesjonalnie. Marka Snickers 

Workwear proponuje ubrania, które spełniają 

wszelkie wymogi bezpieczeństwa, są 

uszyte z wykorzystaniem nowoczesnych 

technologii, gwarantujących wysoki komfort 

pracy, a ich krój i kolorystyka uwzględnia 

najnowsze trendy męskiej mody. 

Założeniem Snickers Workwear jest konstruowanie 

odzieży roboczej dla fachowców 

– wytrzymałej i odpornej na zróżnicowane 

warunki, a przede wszystkim wygodnej. 

Stosowane w nich m.in. tkaniny rip-stop 

oraz materiał Cordura ® w newralgicznych 

miejscach, ograniczają ryzyko rozrywania 

i przecierania się ubrań oraz gwarantują 

długotrwałe użytkowanie. 

Źródło: Hultafors Group 

Zestaw wkrętaków precyzyjnych 

dla elektryków 

Würth Polska prezentuje nowość w ofercie, 

czyli 6-elementowy zestaw wkrętaków 

do prac precyzyjnych dla elektryków i elektroników. 

Końcówki robocze wykonane ze stali 

wysokostopowej gwarantującej sztywność 

klingi i jej odporność na zużycie. Rękojeści 

wkrętaków wykonano z dwukomponentowego 

tworzywa minimalizującego poślizg palców 

przy pracach montażowych. Obrotowa 

końcówka rękojeści ułatwia używanie wkrętaka 

jak wkrętaka zegarmistrzowskiego – przyśpieszając 

wkręcanie. Zestaw zawiera wkrętaki 

z końcówkami: PH00, PH0, 0.23x1.5, 

0.4x2.0, 0.4x2.5, 0.5x3.0 mm. W zestawie 

zawarty jest stojak do wkrętaków. Wkrętaki 

wykonano zgodnie z wymogami normy EN 

60900; IEC 60900. 

Źródło: Würth Polska 


WARSZTAT 


PROMOCJA 

ENERGOTYTAN - PROMOCJE 2017 

 

 

 

1099 zł netto 

² 

• 

• 

253109 

• 

• 

Model Zakres Seria Cena netto 

APEM55 6-240 mm² EXPERT 6900 zł 

Model Izolacja Waga Cena netto 

253109 1000V 5,2 kg 2150 zł 

 

 


71 

79

POZYTYWNE WIBRACJE 


ka 

Nauczycielka na lekcji: 

– Kowalski, dlaczego nie masz 

w zeszycie wczorajszego 

tematu lekcji? 

– Bo to nowy zeszyt 

– A gdzie stary? 

– Stary w robocie 

Instalacja logiczna 

••• 

Po czym poznać że jesteś już stary? 

Auta z twojego rocznika zamiast tanieć, 

drożeją. 

••• 

Na egzaminie na prawo jazdy egzaminator pyta 

podstępnie: 

– Co pani zrobi, jeżeli po przejechaniu pięciu 

kilometrów stwierdzi pani, że zapomniała pani 

kluczyków? 

– Zjadę na pobocze, włączę światła awaryjne, 

wysiądę z samochodu i sprawdzę, co za matoł 

pchał mnie taki kawał drogi. 

••• 

Jasio dostał od cioci z zagranicy niezwykły 

upominek – aparat do wykrywania 

kłamstw. Nazajutrz wraca ze szkoły 

i od progu woła: 

– Dostałem piątkę z matmy! 

Aparat: 

– Piiip! 

Mama strofuje synka: 

– Nie kłam! Bierz przykład ze mnie. Gdy 

chodziłam do szkoły, miałam same piątki! 

Aparat: 

– Piiip! 

Ojciec dodaje: 

– Bo wy macie teraz za dobrze i nie chce 

się wam uczyć. Gdy ja chodziłem do 

szkoły… 

Aparat: 

– Piiip! 

••• 

Ogłoszenie w gazecie 

Sprzedam nowego XBoksa, 

w zestawie 50 gier. Cena: 50 zł. 

Telefon: 61 50 22 557 

Jeżeli odbierze mężczyzna, proszę się 

natychmiast rozłączyć! 

Mały Jaś pyta mamę: 

– Mamo skąd się wziąłem? 

– No wiesz… bocian cię przyniósł! 

– Dobrze, rozumiem, bocian jest 

dystrybutorem, ale kto jest 


Dziki swemu wzornictwu Sonata idealnie komponuje 

si znowoczesnym wystrojem wntrz. Kolorystyka 

imateriay pozwalaj na du swobod waranacji. 

Linia Standard i Metallic dostpna jest w szerokiej 

palecie kolorystycznej. W ofercie równie ramki 

Prestige wykonane ze szka, naturalnego kamienia, 

drewna i aluminium. 

www.ospel.com.pl

Fachowy Elektryk 5/2017

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?