You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TEORIA I PRAKTYKA<br />
OCHRONY ŚCISŁEJ<br />
NA PRZYKŁADZIE TATRZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO<br />
ZBIGNIEW MIREK – INSTYTUT BOTANIKI PAN<br />
„OCHRONA ŚCISŁA W PARKACH NARODOWYCH I REZERWATACH – BILANS OSIĄGNIĘĆ I PORAŻEK OSTATNIEGO PÓŁWIECZA”
ZGODNIE Z TEMATEM ZACZNĘ OD TEORII<br />
JEST WAŻNA, BO PORZĄDKUJE NASZE MYŚLENIE<br />
NA POCZĄTEK NAJBARDZIEJ OGÓLNA<br />
KONSTATACJA:<br />
MÓWIĄC O OCHRONIE<br />
CZEGOKOLWIEK OPUSZCZAMY SFERĘ<br />
CZYSTEGO POZNANIA NAUKOWEGO<br />
I WKRACZAMY W SFERĘ<br />
CZYNIMY PODOBNIE DECYDUJĄC O WYBORZE MIĘDZY OCHRONĄ<br />
ŚCISŁĘ I CZĘŚCIOWĄ<br />
NIE SĄ TO DECYZJE WYPROWADZALNE WPROST Z POZNANIA<br />
NAUKOWEGO
TYM SAMYM WKRACZAMY NA GRUNT<br />
TYPOWO LUDZKIEJ KULTURY<br />
A W JEJ OBRĘBIE NA GRUNT<br />
ETYKI, ESTETYKI, TEOLOGII<br />
(BIO- LUB EKO-ETYKI, EKO-ESTETYKI, EKO-TEOLOGII)<br />
LUB PO PROSTU<br />
EKONMII<br />
WKRACZAMY NA GRUNT LUDZKICH PRZEKONAŃ<br />
DALEKICH OD OBIEKTYWNIE USTALONEJ<br />
I OBIEKTYWNIE WERYFIKOWALNEJ PRAWDY
BOGATĄ GAMĘ WARTOŚCI<br />
KTÓRE ZARÓWNO DZIŚ JAK I W<br />
HISTORII KIEROWAŁY CZŁOWIEKA<br />
W STRONĘ OCHRONY PRZYRODY<br />
ODSŁANIAJĄ ROZMAITE MOTYWY<br />
TEJŻE OCHRONY.<br />
MOŻNA ICH ZNALEŹĆ WIELE
MOTYWY OCHRONY PRZYRODY<br />
Powody, dla których człowiek chroni przyrodę nawiązują zawsze do relacji tzw.<br />
koniecznych a więc relacji podtrzymujących życie (relacji żywotnych)<br />
Motywy: religijny<br />
etyczny<br />
estetyczny<br />
ekonomiczny<br />
ekologiczny (utrzymanie naturalnej integralności<br />
i dynamiki ekosystemów – ochrona przyrody „dla niej samej)<br />
edukacyjno-formacyjny<br />
patriotyczny (historyczno-pamiątkowe)<br />
naukowy/poznawczy<br />
zdrowotny<br />
Motywy i źródła ochrony przyrody<br />
Bezpośrednim powodem ochrony jest zawsze zagrożenie wartości jaką dla<br />
człowieka stanowi przyroda i krajobraz, a więc pośrednio lub bezpośrednio życie i<br />
środowisko tego życia. Jest to ujęcie negatywne. Pytanie postawione pozytywnie<br />
byłoby pytaniem o motywy, jakimi kieruje się człowiek w swoich odniesieniach do<br />
przyrody; a więc o głębsze źródła tych odniesień; tych relacji.
WSZYSTKIE TE I INNE MOTYWY ORAZ<br />
ZWIĄZANE Z NIMI WARTOŚCI,<br />
ZARÓWNO PRZYRODNICZE JAK I POZAPRZYRODNICZE,<br />
POZWALAJĄ DOSTRZEC STOJĄCĄ ZA NIMI PEWNĄ<br />
ZNALAZŁO TO WYRAZ W<br />
PRAWIE<br />
BRONI ONO I OCHRANIA<br />
ORAZ WSZYSTKO, CO WOBEC ŻYCIA SŁUŻEBNE,<br />
CO ZASPOKAJA JEGO AUTENTYCZNE POTRZEBY,<br />
CO PROWADZI ŻYCIE DO PĘŁNI, DO SPEŁNIENIA
Ochrona Przyrody<br />
i Środowiska Przyrodniczego<br />
Zdaniem J.G. Pawlikowskiego nie jest nauką przyrodniczą, nie jest<br />
także emanacją nauk przyrodniczych.<br />
Korzysta jednak w sposób szczególny z dorobku nauk przyrodniczych<br />
– w szczególności z dorobku ekologii<br />
J.G. PAWLIKOWSKI<br />
Czym zatem<br />
jest ?<br />
„Idea ochrony przyrody zaczyna się tam dopiero - gdzie chroniący nie czyni<br />
tego ani dla celów materialnych, ani dla dobra związanej z tworem przyrody<br />
obcej mu jako takiemu, historycznej czy innej pamiątkowej wartości,<br />
ale dla przyrody samej, dla upodobania w niej”<br />
„... idea ochrony przyrody ma z etyką dużo podobieństw ... Nie jest to gałąź wiedzy<br />
albo rzecz zawodu, ale jest normą postępowania, która powinna być normą ogólną ....<br />
rozszerza ona pojęcia obowiązku i odpowiedzialności, tudzież uczucie solidarności i miłości<br />
także poza sferę stosunków z ludźmi, na całe – jak je nazywa Mickiewicz – „królestwo nieme””<br />
OCHRONA PRZYRODY JEST:<br />
• TROSKĄ O ŻYCIE ZE WZGLĘDU NA WARTOŚĆ SAMEGO ŻYCIA,<br />
a to oznacza, że musi być:<br />
• TROSKĄ O CAŁE BOGACTWO ŻYCIA – BIORÓŻNORODNOŚĆ<br />
• TROSKĄ O ŚRODOWISKO, KTÓRE TO ŻYCIE WARUNKUJE I KSZTAŁTUJE
OCHRONA PRZYRODY<br />
jawi się zatem i przede wszystkim jako<br />
OCHRONA ŻYCIA<br />
• na wszystkich etapach jego<br />
ontogenezy i filogenezy<br />
• we wszystkich jego formach;<br />
• we wszystkich jego wymiarach;<br />
• na wszystkich poziomach organizacji;<br />
• w całym jego bogactwie;<br />
• w całym jego dynamizmie;<br />
• we wszystkich jego uwarunkowaniach<br />
przede wszystkim środowiskowych
TAK ROZUMIANA OCHRONA PRZYRODY WPISANA JEST PRZEZ KONWENCJĘ O<br />
BIORÓŻNORODNOŚCI W<br />
TRZY PARADYGMATY<br />
PORZĄDKUJĄ ONE W PEWNYM ZAKRESIE NASZE MYŚLENIE O ŻYCIU I WARTOŚCIACH,<br />
KTÓRE W TEJŻE OCHRONIE POWINNIŚMY UWZGLĘDNIAĆ.<br />
NIE WYSTARCZY BOWIEM POWIEDZIEĆ, ŻE ŻYCIE SAMO W SOBIE JEST WARTOŚCIĄ<br />
CENTRALNĄ, TAK, JAK NIE WYSTARCZY POWIEDZIEĆ, ŻE BRONIĄC ŻYCIA CZŁOWIEKA<br />
CZYNIMY TO W IMIĘ JEGO NIEZBYWALNYCH PRAW. JEDNI BOWIEM W IMIĘ TYCH PRAW<br />
BĘDĄ DOMAGAĆ SIĘ LEGALIZACJI MAŁŻEŃSTW HOMOSEKSUALNYCH A INNI BĘDĄ<br />
TWIERDZIĆ, ŻE NARUSZAJĄ ONE TE WŁAŚNIE PODSTAWOWE PRAWA CZŁOWIEKA I<br />
PODSTAWOWĄ LOGIKĘ ŻYCIA.<br />
JAK WAŻNE JEST UPORZĄDKOWANIE MYŚLENIA W TEJ MATERII, POKAZUJE, M.IN..DZISIEJSZY SPÓR O<br />
PUSZCZĘ BIAŁOWIESKĄ - WSZYSCY TWIERDZĄ, ŻE NAJĄ NA UWADZE JEDYNIE OCHRONE PRZYRODY
Poziomy organizacji różnorodności biologicznej<br />
wewnątrzgatunkowy<br />
(genetyczny)<br />
poziom gatunkowy<br />
poziom biocenotyczny<br />
poziom krajobrazowy
W TYM KONTEKŚCIE WARTO SOBIE UZMYSŁOWIĆ, ŻE<br />
CEL ISTNIENIA PARKU NARODOWEGO TO OCHRONA PRZYRODY<br />
CEL OCHRONY TO<br />
OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚĆ<br />
I WARUNKUJĄCYCH JĄ PROCESÓW
WŚRÓD TYCH PROCESÓW SĄ PRZEDE WSZYSTKIM TE, KTÓRE<br />
DECYDUJĄ O DYNAMIZMIE ŻYCIA<br />
Życie to ruch - Stagnacja to<br />
śmierć<br />
Życie zaczyna się<br />
„WIELKIM WYBUCHEM”<br />
przed blisko 15 mld lat;<br />
od tamtego czasu pozostaje w stałym doskonalącym je rozwoju<br />
ŻYCIE BOWIEM, TO NIEUSTANNY STWÓRCZY PROCES
Dynamika środowiska, biotycznego i<br />
abiotycznego, jest warunkiem utrzymania<br />
dużej bioróżnorodności<br />
STĄD, USTAWA O OCHRONIE PRZYRODY ZWRACA UWAGĘ ZARÓWNO NA<br />
STAN BIORÓŻNORODNOŚCI, JAK I NA KSZTAŁTUJĄCE JĄ PROCESY<br />
W GÓRACH TĘ ZALEŻNOŚĆ WIDAĆ Z CAŁĄ MOCA
MAJĄC W OCHRONIE DO WYBORU PROCESY BĄDŹ STANY, MOŻEMY STWIERDZIĆ, ŻE<br />
INTERESUJĄCA NAS TU<br />
OCHRONA ŚCISŁA<br />
TO ZAWSZE OCHRONA PROCESÓW.<br />
OCHRONA PROCESÓW TO WARUNEK KONIECZNY OCHRONY ŚCISŁEJ<br />
CZY JEST TO JEDNAK WARUNEK WYSTARCZAJĄCY ?<br />
WIEMY, ŻE NIE – MUSZĄ TO BYĆ JESZCZE PROCESY NATURALNE<br />
ZACHODZĄCE SPONTANICZNIE. ISTNIEJE KILKA POWODÓW DLA KTÓRYCH TRUDNO JEST W<br />
SPOSÓB DEFINITYWNY ZAAPLIKOWAĆ OCHRONĘ ŚCISŁĄ NAWET W OBSZARACH, GDZIE<br />
ZDAJE SIĘ ONA BYĆ IDEALNYM ROZWIĄZANIEM<br />
DLACZEGO ?<br />
WYNIKA TO PRZEDE WSZYSTKIM Z DUŻEGO ZRÓŻNICAWANIA PROCESÓW I MECHANIZMÓW<br />
DECYDYJĄCYCH O DYNAMICE BIORÓŻNORODNOŚCI NA RÓŻNYCH POZIOMACH JEJ ORGANIZACJI.<br />
W DODATKU ZAKŁADAMY NIEPRAWDZIWIE, ŻE TA NATURALNA DYNAMIKA UTRZYMA DYNAMICZNĄ<br />
RÓWNOWAGĘ RÓWNIEŻ PEWNEGO STANU NATURALNEGO BIORÓŻNORODNOŚCI, ELIMINUJĄC JEDYNIE<br />
ELEMENTY ANTROPOGENICZNE. NIE ZDAJEMY SOBIE SPRAWY CZĘSTO, ŻE JEST TO ZAŁOŻENIE BŁĘDNE.
CHARAKTERYSTYKI<br />
GŁÓWNYCH PROCESÓW<br />
OPISUJĄCYCH DYNAMIKĘ<br />
ŚRODOWISKA ŻYCIA<br />
Mechanizmy<br />
Pierwszorzędową rolę<br />
(w geologicznej skali czasu)<br />
odgrywa dynamika skorupy<br />
ziemskiej oraz dynamika<br />
zmian atmosfery ziemskiej i<br />
klimatu. Do tego dochodzą<br />
zaburzenia i katastrofy<br />
o różnym zasięgu<br />
przestrzennym i różnej<br />
dynamice czasowej. Ich<br />
przyczyny mogą być<br />
zarówno naturalne, jak i<br />
antropogeniczne. Różny<br />
może być kierunek i różne<br />
tempo takich zmian.<br />
ANTROPO –<br />
ZOOGENNE
PROCESY CZY STANY<br />
DWA PROBLEMY<br />
PROBLEM WALORYZACJI<br />
WARTOSCIOWANIE<br />
PROBLEM POZNAWCZY<br />
KIERUNKI ZMIAN WYNIKAJĄCYCH Z PROCESÓW DECYDUJĄCYCH<br />
O DYNAMICE ŚRODOWISKA I BIORÓŻNORODNOŚCI<br />
ORAZ KIERUNKU ICH ZMIAN
CHRONIĄC STAN ZAKŁADAMY<br />
JAKĄŚ DYNAMICZNĄ<br />
RÓWNOWAGĘ<br />
CZY JEDNAK, ZAŁOŻENIE TO JEST SŁUSZNE<br />
W JAKICH WARUNKACH I W JAKIJ SKALI<br />
CZSOPRZESTRZENNEJ MAMY DO CZYNIENIA Z<br />
HOMEOSTAZĄ
TORFOWISKA<br />
I NIE TYLKO<br />
RROBLEM<br />
STARZENIE KRAJOBRAZU
SPARGANIUM<br />
AFFINE
Jeżogłówka pokrewna - Sparganium angustifolium
SPARGANIUM<br />
VERSUS<br />
BRANCHINECTA<br />
PALUDOSA<br />
„REINTRODUKCIA” - METAPLANTACJA
DRYOPTERIS<br />
VILLARII<br />
REINTRODUKCJA
Dryopteris villarii – nerecznica villara
CAMPANULA<br />
NAPULIGERA
Campanula napuligera
ASTRAGALUS<br />
PENDULIFLORUS<br />
ZABEZPIECZENIE POPULACJI EX SITU<br />
ZWIĘKSZANIE POPULACJI IN SITU.
Traganek zwisłokwiatowy - Astragalus penduliflorus
LINNAEA<br />
BOREALIS<br />
ZABEZPIECZENIE POPULACJI EX SITU<br />
ZWIĘKSZANIE POPULACJI IN SITU.
Linnaea borealis – zimoziół północny
Głodek karyntyjski - Draba siliquosa<br />
problem zabezpiecznia populacji ex situ
Starzec cienisty - Senecio umbrosus<br />
rodzimy, ale wymagający aktywnej ochrony
DYNAMIKA<br />
L A S U
DYNAMIKA TEGO TYPU<br />
EKOSYSTEMÓW<br />
MOŻE MIEĆ TRZY GŁÓWNE PRZYCZYNY<br />
_____________________________________<br />
1. ZABURZENIA RÓŻNOSKALOWE (W TYM<br />
ZJAWISKA KATASTROFICZNE)<br />
2. CHOROBY<br />
3. NATURALNA ŚMIERĆ
Maksymalny wiek drzew<br />
100 150 200 250 300 350 400 450 500<br />
lata<br />
wierzba biała<br />
jawor<br />
jodła<br />
olsza czarna<br />
grab<br />
wiąz górski<br />
dąb<br />
jesion<br />
cis<br />
sosna<br />
brzoza<br />
lipa<br />
buk<br />
świerk<br />
modrzew
BRAK OKAZJI,<br />
MOŻLIWOŚCI<br />
OCHOTY<br />
PRZYCZYNĄ CNOTY – PROBLEM MARTWEGO DREWNA<br />
ZOSTAWIANE TAM, GDZIE NIE DA SIĘ DOJECHAĆ
NIEPOTRZEBNA<br />
PRZEBUDOWA<br />
DRZEWOSTANÓW<br />
JEDEN Z PRETEKSTÓW ZANIECHANIA<br />
OCHRONY ŚCISŁEJ
PROBLEM<br />
ZWIERZYNY PŁOWEJ<br />
RELACJA FLORY I FAUNY<br />
W OCHRONIE ŚCISŁEJ
STREFOWANIE<br />
OPARTE NA REŻIMIE OCHRONNYM<br />
OCHRONA ŚCISŁA W TPN<br />
POTRZEBY I BRAKI
OPÓR MATERII<br />
WPŁYW UWARUNKOWAŃ<br />
SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH
NIELEGALNA<br />
PENETRACJA<br />
NIELEGALNE TATERNICTWO, NARCIARSTWO EKSTREMALNE,<br />
ZBIERACTWO<br />
(DZIESIĘĆ TON BORÓWEK I NIE TYLKO)
PROBLEMM AKTYWNYCH<br />
DZIAŁAŃ W ZWALCZANIU<br />
OBCYCH GATUNKÓW<br />
INWAZYJNYCH W OBSZARACH<br />
OCHRONY ŚCISŁEJ
Mieszańce rodzimych gatunków Epilobium<br />
z amerykańskim Epilobium ciliatum<br />
(dane z terenu Tatr i Podtatrza)<br />
Rodzime<br />
Pn. Ameryk.<br />
E. mont. x<br />
roseum<br />
E. cil. x<br />
montanum<br />
E. cil. x<br />
palustre<br />
E. mont. x<br />
parvifl.<br />
E. palustr. x<br />
roseum<br />
E. palustre x<br />
parvifl.<br />
E. coll. x<br />
roseum<br />
E. cil. x<br />
roseum<br />
E. coll. x mont.
Dziękuję za uwagę
Change language