2008-07

De Binnenvaartkrant 35
26 maart 2008
Zestig jaar ‘rivercruises’
Door Leo Schuitemaker
Het is zestig jaar geleden dat met
de cruisevaart op de Rijn werd
gestart. Het heette natuurlijk
niet meteen ‘cruises’. ‘Reisje
langs de Rijn’ kwam ook dichter
bij de waarheid.
Met dit opgebouwde motorvrachtschip, de Tijdgeest, startte Willem Feenstra in 1949 met de passagiersvaart.
(Foto archief Leo Schuitemaker)
In 1948 werd schipper Snitjer van
het vrachtschip Ambulant gevraagd
om voor de Stichting Watertransport
(SWT) zijn schip tijdelijk om
te bouwen tot passagiersschip, als
alternatief voor de slechte vrachtenmarkt
op dat ogenblik. Snitjer zag
hier wel wat in en zo werd zijn
schip min of meer de pionier van
de hedendaagse luxe cruisevaart
over de Europese rivieren en binnenwateren.
Het was niet echt de start van het
Reisje langs de Rijn, want vóór de
Eerste Wereldoorlog was het al mogelijk
om op de schepen van de
Nederlandsche Stoomboot Reederij
(NSR) meerdaagse tochten over
de Rijn te maken. Deze schepen
waren voorzien van hutten, maar
de passa giers die hiervan gebruik
maakten zagen dit meer als een
vorm van openbaar vervoer dan als
vakantiereis.
De SWT had goed ingezien dat in
de passagiersvaart een groeimarkt
was te verwachten en we kunnen
dan ook wel stellen dat in 1948 de
huidige passagiersvaart voor meerdaagse
tochten over de binnenwateren
is gestart. Naast de SWT startte
in 1949 schipper Willem Feenstra
met zijn vrachtschip Tijdgeest in de
passagiersvaart. Anderen volgden
weldra.
Sociaal toerisme
Er was in die begintijd nog geen
sprake van drijvende vijfsterrenhotels.
Begin vijftiger jaren werden
kleine vrachtschepen van rond de
200 ton primitief verbouwd. Het
vrachtruim werd schoongeboend,
op het achterste gedeelte werd een
kleine houten opbouw geplaatst.
Dit gedeelte deed dienst als salon.
Het voorste deel van het ruim deed
dienst als slaapzaal. Hierin werden
stapelbedden geplaatst en als scheiding
tussen het dames- en heren
verblijf werd midscheeps over de
scheerstok een dekzeil gehangen.
Eind vijftiger jaren werden de
De Lady Anne was het vlaggenschip van Yacht Hollidays. (foto archief Leo Schuitemaker)
vrachtschepen voorzien van een
grotere houten opbouw en de slaapzaal
werd voorzien van aparte
slaaphutten. Omdat dit meer ruimte
innam dan voordien werden de
schepen veelal verlengd of werden
grotere schepen (tot 400 ton) gecharterd.
De vrachtschepen voeren ‘s zomers
met passagiers. Dit heette ‘sociaal
toerisme’. ’s Winters werd met
vracht gevaren. Het opbouwen van
deze schepen nam echter steeds
meer tijd in beslag, zodat het ’s winters
niet meer de moeite was om de
opbouw weg te halen. Het schip lag
‘s winters stil.
In de zestiger jaren kregen de vrachtschepen
een vaste opbouw en werden
de passagiers alleen nog in
hutten ondergebracht. In deze periode
werden ook veel motorsleepboten
omgebouwd tot passagiersschip
en kwamen de eerste
origineel gebouwde cruiseschepen
in de vaart.
Daarna werden de hutten allengs
luxer en voorzien van een eigen
douche en toilet. Er konden minder
passagiers mee, maar die hadden
dan wel meer leefruimte. Er was
ook een verandering in het boeken
van de reizen, een overgang van
folderreizen naar charterreizen. Het
is nu niet eens meer vreemd dat een
schip vóór het in de vaart komt,
voor de eerste jaren al is gecharterd
door een buitenlandse reisorganisatie.
Het risico voor de hoge investeringen
wordt daardoor niet meer
alleen door de eigenaar gedragen.
De pioniers in de cruisevaart namen
die risico’s wel alleen.
Terug naar 1949. Hoe toepasselijk
is de naam van het schip van Willem
Feenstra, zo terugkijkend. Met
zijn ms Tijdgeest werden in dat jaar
enkele reizen door Nederland gemaakt.
In 1950 werd het schip
voorzien van een houten opbouw
en in 1951 werd de Tijdgeest verlengd
van 29,20 tot 36,19 meter.
Het maximumaantal passagiers bedroeg
veertig. In 1952 werd de 45
pk Kromhout gloeikopmotor vervangen
door een 120 pk MAN en
werden de eerste Rijnreizen gemaakt.
Niet echt luxueus. De stapelbedden
in het nachtverblijf waren
afkomstig van voormalige
troepentransportschepen. In 1953
nam Feenstra afscheid van de vaart
en ging hij vanuit Rotterdam Rederij
Feenstra runnen, met een groeiende
vloot. In 1959 werd de Tijdgeest
geheel omgebouwd tot
passagiersschip.
De passagiersvaart trok de aandacht
en niet alleen motorvrachtschepen
werden omgebouwd. Er waren
voormalige marineschepen die als
motorjacht op de Rijn werden ingezet,
zoals Master Standfast, Typhoon,
Felicity, Orca en de voormalige
mijnenveger La Serenite (in
1968 verkocht aan de Zeeverkenners
in Haarlem. De Volharding
was voorheen een stoomboot, gebouwd
in 1907 voor vervoer van
passagiers en vee op de Zuiderzee
en vanaf 1952 deed het Rijnreizen,
nog steeds op stoom. Later werd
een motor ingebouwd en in 1976
werd het een (Grieks) restaurantschip
in Heidelberg.
Engelsen
Ook Engelsen zagen brood in
meerdaagse reizen op de Rijn. Onder
andere Yacht Hollidays uit Londen,
met de Lady Anne als vlaggenschip
in de zestiger jaren.
Behalve de permanente ombouw
van vrachtschepen verschenen in
die tijd ook de eerste nieuwgebouwde
hotelschepen op de Rijn.
Het mps Schwabenland werd in
1960 voor rekening van G. Zimmermann
uit Stuttgart gebouwd en
ingezet op 14-daagse reizen tussen
Stuttgart en Rotterdam (nu nog bekend
als de Rhine Princess). Toen
begon ook rederij Köln-Düsseldorfer
met een hotelschip: de Europa
kwam in 1960 in de vaart tussen
Rotterdam en Basel (nu nog
bekend als de Victoria Cruziana).
>> Lees verder op pagina 39
Aangestoken door het succes in de cruisevaart liet ook de Duitse rederij Köln-Düsseldorfer een cruiseschip bouwen: de
Europa. In 1960 kwam het in de vaart tussen Rotterdam en Basel. (foto archief Leo Schuitemaker)