VUKOVARSKA TRAGEDIJA 1991

Vukovarska tragedija 1991
Na osnovu Vaših istraživanja i rada koja se saznanja nameću iz istorije srpskog
naroda u Hrvatskoj koja se ne bi danas smela prenebregnuti?
Posle prvog svetskog rata, u jeku stvaranja zajedničke države, jedan od
retkih srpskih političara koji je digao glas protiv brzopletog povezivanja sa
hrvatima u zajedničkoj državi bio je Stojan Protić. Pre donošenja
Vidovdanskog ustava on je naglašavao da su i Slovenci i Hrvati destruktivni,
posebno Hrvati i da će nas, ako se sa njima udružimo, fizički uništiti, da će
predati neprijatelju i našu i njihovu slobodu, da će nam krv isisati i da će nam
sve oteti.
Poznati i veoma ugledni mađarski javni radik i publicista Bajza Jožef,
posle sloma Austro-ugarske poručio je Srbima: Evo vam Hrvata, mi sa njima
nismo imali sreće. Vama je želimo, ali sumnjamo da ćete je imati.
Naveo sam ova dva stava o Hrvatima stoga što se i moja saznanja
uklapaju u njihovu suštinu. Niti je Srbima lako da žive sa Hrvatima niti
Hrvatima lako da žive sa Srbima. Kad je to tako, a teško je poverovati da se
međusobni odnosi preko noći bitnije mogu izmeniti i poboljšati, onda je
najbolje i za jedne i za druge da se raziđu. Po mom mišljenju Srbi su duđni da
podrže hrvatsku inicijativu o razlozu iz mnogih razloga, a između ostalog i
zbog toga što, kako je slutio S. Protić, u zajednici sa Hrvatima oni fizički
rapidno nestaju. To saznanje se danas ne bi smelo prenebregnuti.
Šta mislite o formiranju SAO Krajine kao i Nacionalnom veću Slavonije,
Baranje i zapadnog Srema i njihovoj istorijskoj utemeljenosti i osnovanosti?
Osnivanje SAO Krajine i formiranje Nacionalnog veća Slavonije, Baranje
i Zapadnog Srema ima svoje istorijsko utemeljenje u raznim statutima,
regulamentima i privilegijama iz vremena stare Austrije i Austro-Ugarske.
Ono se može osloniti i na onovremenu srpsku narodno-crkvenu autonomiju,
na izvojevana i stečena prava posle prvog i nakon drugog svetskog rata.
Međutim, iako istoričar, ja se u ovom slučaju ne bih, poput aktuelnih
hrvatskih političara, pozivao na istoriju i istorijska prava, koja su, kad je reč o
Hrvatima, često sumnjiva i manje utemeljena na činjenice, a više na fiškalsku
sofistiku.
Važnije i značajnije od istorijskih prava je pravo na miran i bezbedan
život. Srbima u Hrvatskoj to pravo je ugroženo. Prirodna posledica takvog
stanja je njihovo pravo na odbranu. Formiranje SAO Krajine i Nacionalnog
veća Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema je prevashodno odbrambenog
karaktera, oni su od agresora iznuđenih a srpskom narodu u Hrvatskoj su
neophodni.
542
Vukovarska tragedija 1991
Na kom je nivou danas u odnosu na juče i dalju prošlost svest o jedinstvu,
celovitosti i zajedničkom nedeljivom interesu srpskog naroda?
Svest o jedinstvu, celovitosti i zajedničkim nedeljivim interesima
srpskog naroda nekada je smišljeno negovana na svim nivoima i od svetovnih
i od duhovnih vlasti. Ta svest u značajnoj meri je razorena, ali je devalvirana,
u prethodnom sistemu komunističkom ideologijom i politikom. Jednakim
delom nju je razorio agresivni ateizam a drugim laka prijemčivost srpske
inteligencije, i to ne samo komunističke, za ideje internacionalizma,
kosmopolitizma i apstraktnog komunizma. Uz to, pomenutu srpsku svest
značajno je rastočila, razvodnila i oslabila jugoslovenska politika vođena u
prvoj i drugoj Jugoslaviji, jer, nije sporno, Srbi su je procentualno u najvećem
broju i prihvatili
Danas pod pritiskom svega ovoga što se događa u Jugoslaviji posebno
u Hrvatskoj i Sloveniji, zahvaljujući tamošnjim ssrbomrziteljskim akcijama,
spontano i brzo jača svest o jedinstvu, celovitosti i zajedničkom nedeljivom
interesu srpskog naroda. Kako je reč o spontanom rađanju i jačanju te svesti, o
svesti koja je isprovocirana, postoji bojazan da ona ponegde može da preraste
u revanšističko-šovinističku. Osim toga, nužno je praviti razliku između svesti
o kojoj govorimo, između duhovnog jedinstva i političkog monizma. To su
dva pojma sasvim različitog sadržaja. Koliko nam je u svim kriznim
trenucima, a i u ovom času, neophodno duhovno jedinstvo – toliko moramo
negovati, poštovati i uvažavati unutarnacionalne političke raznolikosti da ne
bismo zapali u neko naciokratsko jednoumlje, kakvo u ovom trenutku vlada
Hrvatskom.
Mislite li da je moguća bilo kakva legalna politika srpske države koja ne bi
vodila računa o celini srpskog naroda? Da li bi za takvu politiku mogao bilo ko dobiti
mandat u Srbiji?
Uveren sam da takva politika danas ne može biti i da nema te ličnosti i
vlade koja bi u Srbiji za nju mogla dobiti mandat.
Kako gledate na srpsku nacionalnu i državnu politiku u poslednje tri do četiri
godine? Možemo li uopšte u postojećim uslovima i istorijskim okolnostima voditi
srpsku politiku sa manje rizika po srpski narod ili neke njegove delove?
Imajući u vidu odnose u kojima su se Srbija i srpski narod nalazili do
pre nekoliko godina mislim da je učinjeno dosta, ali ne i dovoljno.
Uspostavljen je teritorijalni integritet Srbije, što je od posebnog značaja za
svaki dalji razvoj republika. Zaustavljeno je rasrbljivanje. Narod se vratio
svojoj veri, istoriji i tradiciji. Stečene su građanska i politička sloboda i
demokratska prava koja su ranije bila nezamisliva. Iako ima puno početničkih
543