VOTRA_nr4_finale

VERË 2017 VOTRA magazine.com 1

Limousine Service Gregori 

Gianfranco 

Discover the most beautiful highlights 

of Rome and the European 

cities with Limousine Gregori! 

Since 2000, Limousine Service Gregori Gianfranco 

provides high quality and reliable service in 

Rome, arranging private and small/ large groups 

City Sightseeing Tour, Daily Excursion, Multi-day 

Trip in Rome, Italy & Europe, Transfers from & to 

Rome Airports (Fiumicino, Ciampino), etc. 

Our professional driver will pick you up at your 

Hotel, airport etc. in Rome and he’ll drop you off 

wherever you like. English guide is available, for 

an extra cost. 

Enjoy our private tours in the 

Eternal City! 

Our Limousines, minivans, Mercedes Sprinter, 

Mercedes bus at your Disposal! 

Address: Via Frazione di Nerola SNC 00017 

Rome (Italy) 

Tel: 0039 3391936753 

Fax: 0039 0774644035 

E-mail: info@limousinegregori.com 

booking@limousinegregori.com 

website: www.limousinegregori.com 

2 VOTRA magazine.com 

VERË 2017

Famous Famiglia 

is proud to support the efforts of 

VOTRA Magazine in promoting the 

Albanian culture, traditions, and goodwill 

across the diaspora and around the world. 

Famous Famiglia is an award-winning pizzeria brand with more than 100 locations 

throughout the United States, Canada, Mexico, China, UAE, and Ecuador. 

www.FamousFamiglia.com 


Përmbajtja 

Vajza që rilindi ndër flakë dhe u rrit 

me dashuri në liri 

34 

Ulqini, trashëgimia historike dhe kulturore. 

Pamja spektakolare e qytetit përreth 

12 

mureve të kalasë dhe detit 

Fituesit e konkursit të pikturës sipas 

grupmoshave mes “Kids’ Time” dhe 

“Votra Magazine” nën përkujdesjen 

e piktores Ormira Lulani 

38 

Dy familje atdhetare, tre herë miq me njëri 

-tjetrin, shumë kontribute për çështjen 

kombëtare, fizikisht dhe materialisht 22 

Këngët dhe vallet shqiptare si 

përcjellëse e gjuhës dhe e vlerave. 

Intervistë nga me mësuesit në Suedi Z. Bashkim Jashari dhe Z. Xhevat Isufi. 

26 

Znj. Fjorella Fjolla përcjell 

një sensibilizim për të 

adoptuar fËmijët jetimë 

32 

Në kopertinë studentja shqiptare 40 

në New York, Znj. Elida Loci. 

Intervistë me modelen shëmbull që i pergatiti modelet 

e vogla shqiptaro-amerikane për në “Albanian Fashion 

Week” 

Në rubrikën e nënës është koha për zanën e 

dhëmbëve nga Manila Vorfa 

44 


VERË 2017

Implantet dentare në stomatologjinë 

moderne dhe llojet e tyre. 

- Dr. Dardan Bekteshi. 

46 

Studjuesi erudit Z.Kastriot Marku vjen 

me një studim mbi Papa Klementi XI, 

Gjon Francesk Albani 

80 

Infrakti i akutit të miokardit. 

47 

Mjekja kardiologe Anila Shahini tregon për këtë 

sëmundje në intervistën që i jep Znj. Freskida Milotit 

Shpetim Kalicani i klubit alpin “Prishtina” 

tregon 3 arsyet se përse hiking është 54 

i mirë për trupin, mendjen dhe shpirtin. 

Ana e Malit di të shpalosë vlera . 

Historiku, vallet dhe lojrat 

popullore të zonës 

Fjalët e urta te perzgjedhura 

nga Znj.Gela Bulku 

85 

94 

Netët e verës dhe aroma e ushqimit 

të zgarës. Përgatitja e biftekëve 

dhe e lulelakrës 

59 

Java e Modes Shqiptare ne New York. 

Dizajneret që morën pjesë në të. 

64 

Në rubriken e një tjetër bukuri shqiptare 

paraqitet Shkodra me foto nga Vaccass Shtin, 

Vito Photography dhe Eridona Ymeri. / Poezitë janë 

nga Migjeni dhe Ramazan Cela 

96 

Dërgoni mendimet tuaja, sugjerimet dhe 

kërkesat në: 

editor@votramagazine.com 

photographs@votramagazine.com 

translations@votramagazine.com 

support@votramagazine.com 

Tel: + 1212 470 5352 viber/ what’s app 

Tel: + 377 44 40 48 74 viber/ what’s app 

Aferdita.delaj@votramagazine.com 

Editor@votramagazine.com 

Photographs@votramagazine.com 

- Lidhuni me ne në numrat e telefonit të 

pasqyruar në website. 

- Reklamoni me ne që të bëheni pjesë e 

diçkaje më të madhe, sepse mbështetja 

juaj është një forcë pozitive në jetën e 

komunitetit shqiptar nëpër botë. 


Editor in chief 

Afërdita Delaj 

Creative/design director 

rrezeARTstudio.com 

Copy editor’s 

Luljeta Xhediku 

Nikollë Noka 

Photo editor 

Egzon Ymeri 

Fashion & Beauty Director 

Sava Hysaj 

Fitness director 

Amela Harlicaj 

Marketing director 

Eljon Zekaj 

Administration and accounting 

Gela Bulku 

Translator 

Vera Dragaj 

Marketing in Kosovo 

Kushtrim Cani 

Marketing in Albania 

Ilda Hoxha 

Correspondent in Albania 

Fahrije Haxhija 

Correspondent in Kosovo 

Jaser Veseli 

Correspondent in Maqedonia 

Fadil Xhelili 

Correspondent in Montenegro 

Anton Pllumaj 

Correspondent in England 

Dritan Dema 

Correspondent in Greece 

Elona Kataro 

Z.Cafo Boga 

Z.Sejdi Husenaj 

Z. Mustafë Elezi 

Dr. Anila Shahini 

Dr. Dardan Bekteshi 

Znj. Mrika Krasniqi 

Znj. Bora Balaj 

Z. Kastriot Marku 

Znj. Drena Qelia 

Znj. Sashenka Ndreka 

Z. Shpëtim Kaliçani 

Znj. Fjodora Fjora 

Znj. Freskida Miloti 

Znj. Ilda Hoxha 

Kontribuesit dhe gazetarët 

në këtë numër: 

Fotografët: 

Z. Bashkim Jashari 

Z.Xhevat Isufi 

Z.Ilir Murtezi 

Znj. Ormira Lulani 

Znj. Ermira Prroni 

Z. Ruzhdi Poda 

Z. Isa Meta 

Znj. Gela Bulku 

Znj. Bruna Banushi 

Znj. Elida Loci 

Znj. Rebecca Noparast 

Znj. Manila Vorfa 

Z. Bashkim Alushi 

Shkelzen Rexha Photo Design Studio EXE 

Noxie Studio Photography 

AJ video di Adriatik Berdaku 

Studio “Kallaj” - Ilirian Kallaj 

Innovation Media New York 

Shpëtim Kaliçani 

Vaccass Shtin 

Vito Photography 

Rudi Studios 

Eridona Ymeraj 

Na ndihmoni që të sjellim në Votër frymë ZIM 

dhe vlera pozitive! 

Ju me të vërtetë mund të jeni ndryshimi pozitiv! 

Bashkohuni sot! 

Bashkohuni me ne duke na vizituar në: 

- Votramagazine.com 

- Votra magazine në 

6Votra Magazine VOTRA (c) 2016 magazine.com 

Votra Inc. at 2052 bay Ridge ave Brooklyn NY 11204. All rights reserved. Protected under Berne and other international Copyrights Conventions. Title and Trademark Votra magazine VERË is a trademark 2017 

of Votra Inc. Publisher assumes no responsibility for return of unsolicited manuscripts or art.

Fjala e EDITOR IN CHIEF 

Diaspora punon 

për atdheun 

K 

y numër i rradhës së revistës 

“Votra” vjen në një periudhë kur 

diaspora mbush plazhet dhe 

bjeshkët shqiptare me praninë e 

saj të hareshme. Këto muaj zëri i diasporës duhet të 

dëgjohet edhe më shumë, sepse mërgimtarët bëhen 

me shumicë pjesë e atdheut, por edhe për faktin se 

në shtetet amë u bënë zgjedhjet dhe mënyra si u 

pasqyruan ato në media, krijoi një ndjenjë sikur në 

vendin tone ”mungon frymëzimi dhe shpresa për të 

ardhmen”, prandaj e ndjej të nevojshme shprehjen 

e mendimit pozitiv të diasporës për një ndryshim 

rrënjësor në mentalitetin shqiptar. 

Dhe për këte ftoj secilin prej jush qe të luajë rolin e 

tij, duke u bërë pjesë e debatit të gjërë publik, sepse 

ashtu si këshillon Bob Proctor: “Ne, jo vetëm që i 

mësojmë të tjerët si të mendojnë mbi rezultatet që 

duan të arrijnë në jetën e tyre, por edhe i përjetojmë 

ato në jetën tonë!” 

Duhet të mendojmë dhe të ëndërrojmë për ide të 

mëdha, duke e shtrirë veten tonë përtej kufijve të 

ideve dhe mundësive tona. Kjo bëhet duke jetuar me 

qëllim, pasion, mirësi dhe dashamirësi të thellë që 

e kalojnë kufirin e familjes sonë, me një dëshirë të 

pastër për ta bërë jetën e të tjerëve më të mirë. 

Sado e hirtë të duket e ardhmja, sado e vështirë të 

duket jeta, prapë ditët tona kanë bekime, nëse duam 

t’i shohim ato dhe ta mos humbasim mundësinë për 

ta shijuar të bukurën, për te jetuar me bekimet që 

Zoti dhe ne vetë i kemi krijuar mbi tokë. Kjo ndodh 

sepse ne kemi marr bekimin më të madh, që asnjë 

faktor politik apo shoqëror nuk ka të drejtë ta inkriminojë 

apo t’ia ndryshojë rrjedhën. 

Thelbi është familja, aty ku buzëqeshja duhet të 

lindë sapo të shohë një fytyrë të dashur e të qeshur. 

Aty ku duhet të hapen krahët me dashuri e pranim, 

që ajo energji e krijuar të merret me vete në botën 

përjashta, në rrugë, kafene, shkollë apo punë, duke 

rrëzëllyer dritë dhe duke e pasqyruar atë te çdo 

fytyrë që do ta pranojë. 

Secili prind e ka përparësi që të rrisë fëmijë të 

shëndetshëm dhe të lumtur duke mos lënë pas 

dore ma rrëdhëniet me ta, me partnerët familjarët 

dhe shoqërinë, por duke u kujdesur edhe për veten 

sepse vetëm duke qenë vetë mirë, mund të kontribuojmë 

ndaj familjes, shtëpisë dhe shoqërisë. 

Kjo mund të arrihet, sepse brezi ynë është i rrethuar 

nga paraardhës të mençur, të dashur, të durueshëm 

dhe punëtorë, të cilët kanë përjetuar dhe realizuar 

ndryshime të thella shoqërore, shpesh të shoqëruara 

me vuajtje të papërshkrueshme në jetën e 

tyre, në mënyrë që rrugëtimi ynë të jetë më i lehtë 

e si rrjedhojë ne të jemi ura në mes sakrificave të të 

parëve tanë dhe sukseseve të atyre që na trashëgojnë. 

Prandaj ne duhet të kemi mendime plot shpresë 

dhe të jemi të përqëndruar tek idetë pozitive dhe 

dashuria. Të besojmë te dashuria e diasporës dhe 

të krijojmë miqësi në mes të fëmijëve, duke mos u 

trembur dhe duke mos ndërhyrë në botën e tyre. 

Këto ide dhe projekte do t’i gjeni në këtë numër të 

revistës “Votra”, e cila shpresoj që do të bëhet pjesë 

e ditëve tuaja në atdhe, që të mund ta merrni me 

vete kur të shpërndaheni përsëri si zogjtë e shqiponjës 

dhe të jepni kontributin tuaj nëpër botë, që jeta 

juaj, e familjes suaj, e Shqipërisë dhe e vendeve ku 

jetoni, të bëhet më e mirë dhe më optimiste. 

Falënderime pafund shqiptarëve në Shqipërinë Etnike 

që i krijojnë mundësi diasporës të kontribuojë me 

dashuri në atdhe, jo vetëm financiarisht, por edhe 

intelektualisht e shpirtërisht. 

Diaspora punon për atdheun. 

Me dashuri 

Afërdita Delaj 

Editor in Chief 


Reklamoni me ne që të bëheni 

pjesë e diçkaje më të madhe, 

sepse mbështetja juaj është një forcë pozitive 

në jetën e komunitetit shqiptar nëpër botë. 

Dërgoni mendimet tuaja, sugjerimet dhe kërkesat në: 

editor@votramagazine.com 

photographs@votramagazine.com 

translations@votramagazine.com 

support@votramagazine.com 

aferdita.delaj@votramagazine.com 

- Lidhuni me ne në numrat e telefonit të pasqyruar në website. 

Tel: + 1212 470 5352 viber/ what’s app 

Tel: + 377 44 40 48 74 viber/ what’s app 

Na ndihmoni që të sjellim në Votër frymë zim dhe 

vlera pozitive! 

Ju me të vërtetë mund të jeni ndryshimi pozitiv! 

Bashkohuni sot! 


VERË 2017

VERË 2017 VOTRA magazine.com 9 

Foto: bekim gaxherri

Ulqini, trashëgimi 

historike dhe kulturore 

Një historik i shkurtër 

Cafo Boga 

ulqin, mali i zi 

Që ta vendosni historinë e Ulqinit 

në perspektivën e duhur, duhet 

ta shihni si një pjesë integrale të 

rajonit, duke shkuar pas deri në 

kohët parahistorike. Për të kuptuar 

më mirë historinë e Ulqinit, lexoni, 

ju lutem, një prej librave të rekomanduar 

më poshtë për historinë e 

Ilirëve, të përqendruar sidomos në 

rajonet ilire përgjatë bregdetit. 

Njohuria e botës për ilirët dhe 

historinë, kulturën dhe gjuhën e 

tyre vjen kryesisht nga dy burime, 

autorët grekë dhe romakë, si dhe 

nga zbulimet arkeologjike. Për fat 

të keq, ilirët vetë nuk lanë dëshmi 

historike me shkrim për të kaluarën 

apo për kulturën e tyre. Deri në 

shekullin e 19, ata që shkruanin për 

ilirët bazoheshin gati në mënyrë të 

padiskutueshme në vepra të kontribuara 

nga autorët klasikë. Nga 

fundi i shekullit, u sigurua një prurje 

e konsiderueshme të dhënash 

të reja filologjike, antropologjike, 

arkeologjike etj., duke pasuruar 

shumë thesarin e njohurive mbi ilirët 

duke mundësuar kështu komunitetin 

akademik që të krijojë një imazh 

më të plotë dhe më të qartë për 

ta. Civilizimi grek dhe ai romak u 

ndërtuan në themelet e kulturës ilire 

dhe prandaj që të dy kishin arsyet 

e tyre për të mos e portretizuar në 

mënyrë të favorshme në veprat e 

shkruara, e aq më pak në një dritë 

miqësore. Çfarëdo që ishte e mirë 

dhe e dobishme e përqafuan si të 

tyren dhe e bënë pjesë të kulturës 

greke apo romake. Ilirëve iu desh 

të luftonin shpesh me grekët, të 

cilët përdorën çdo mundësi për të 

zgjeruar ndikimin e tyre tregtar dhe 

politik, e që herë pas here shkelnin 

ujërat ilire përgjatë Adriatikut. Atyre 

gjithashtu iu desh t’u bënin qëndresë 

romakëve, kur këta u kthyen 

në një fuqi të madhe ushtarake, 

mirëpo në fund u detyruan t’i nënshtroheshin 

fatit. Megjithatë, emri “Ilir” 

nuk u zhduk. Në fakt, ilirët luajtën 

një rol thelbësor si pjesë integrale e 

Perandorisë Romake që dëshmohet 

nga rëndësia e provincës ilire, 

si dhe nga numri i perandorëve e 

personaliteteve të tjera ushtarake 

dhe fetare që prodhoi ajo. 

Studimi i ilirëve arriti rezultatet më të 

larta pikërisht në shekullin e 19. Më 

i shquari mes historianëve të kohës 

ishte George Zippel, një gjerman, 

i cili në 1877, botoi historinë më 

gjithëpërfshirëse dhe më moderne 

të ilirëve, bazuar në burime të 

shkruara, të gjetura në Provincën 

Romake të Ilirikumit. Historiani tjetër 

i mirënjohur, George Hahn, shkroi, 

në 1884, përmbledhjen e veprës 

së tij “Albanesische Studen”, pasi 


VERË 2017

Preambula 

Dallga e globalizimit është duke e ndryshuar me 

shpejtësi botën. Kultura që u mbijetuan kohërave 

historike po shuhen e po zëvendësohen nga të 

tjera, më mbizotëruese. Rritjet në turizimin ndërkombëtar, 

përhapja e hoteleve të luksit, restoranteve 

zinxhir dhe përdorimi i Internetit e medias 

shoqërore po e homogjenizojnë botën dhe bashkë 

me këtë po degradojnë larminë kulturore. Me fjalë 

të tjera, disa aspekte të trashëgimisë sonë lokale, 

historike, dhe kulturore po humbasin dhe po 

harrohen me një shpejtësi shumë më të madhe se 

ndonjëherë më parë. Fatmirësisht, ndërgjegjësimi 

dhe mbështetja për trashëgiminë historike dhe 

kulturore gjithashtu po rriten me shpejtësi. Qeveritë, 

ndërtuesit, dhe pronarët e buizneseve po e 

kuptojnë se pasuritë historike dhe kulturore kanë 

një vlerë të konsiderueshme ekonomike, ndaj edhe 

ia vlen t’i ruash dhe t’u rijapësh jetë. Në bregun 

Adritatik, një perlë e tillë historike dhe kulturore, 

që ia vlen ta mbrosh, është qyteti Dolcinio (“Ulqin” 

në shqip, “Ulcinj” në sllavisht, i cili do të përmendet 

më tej në tekst si, “Ulqin”), me fortesën e tij të 

qytetit të vjetër, e cila do të përmendet më tej në 

tekst si “Kalaja”. 

kishte udhëtuar nëpër Shqipëri. 

Ai ishte një nga autorët e parë që 

nxori teorinë se shqiptarët e ditëve 

tona janë në fakt një popull autokton 

që rrjedhin drejtpërdrejt nga 

ilirët e lashtë. Sot, ka shumë libra të 

shkruar për ilirët, por unë ju rekomandoj 

“The Illyrians – History and 

Culture”, nga Alexander Stipcevic, 

botuar nga Noyes Press, New 

Jersey (1977) dhe “The Albanians 

– An Ethnic History from Prehistoric 

Times to the Present”, nga Edwin 

E. Jacques (1908), botuar nga 

McFarland & Company, Inc. North 

Carolina and London (2009). 

Ulqini është një nga qytetet më të 

vjetra në bregdetin e Adriatikut, që 

themelua nga civilizimi pellazgo-ilir. 

Zbulimet arkeologjike flasin për 

mijëra vjet histori të vjetër, të ndërtuar 

mbi themelet e një civilizimi 

ilir, i cili është ende i pranishëm në 

bazën e Kalasë; këtu përfshihen 

muret pellazgo-ilire, apo të Ciklopit, 

për shkak të përmasave të gurëve 

të mëdhenj. Ai që njihet si Qyteti i 

Vjetër është themeluar në shekullin 

e pestë përpara erës sonë, me emrin 

Kolkinium (Colchinium), marrë 

nga themeluesit e tij, një fis ilirësh i 

quajtur Kolkin Colchini-um. Besohet 

se qyteti i vjetër ishte aty ku ndodhet 

sot Kruci, ndërmjet qyteteve të 

sotme të Ulqinit dhe Tivarit (Antivari, 

ose “Bar” në sllavisht) në veri, 

mirëpo, një tërmet katastrofik e 

shkatërroi tërësisht. Duke qenë se 

ilirët nuk kishin një alfabet të tyrin, 

vetëm kur tregtarët grekë ngritën 

pikat e tyre tregtare përgjatë Adriatikut 

dhe më pas, me pushtimin 

nga Perandoria Romake, fillon edhe 

shfaqja e Ulqinit në faqet e historisë 

së shkruar. Pavarësisht nga këto, 

përparimi më i madh u arrit gjatë 

kohës së shtetit të pavarur ilir. Pas 

një incidenti mes Mbretëreshës 

ilire, Teuta, dhe dy ambasadorëve 

romakë, romakët e pushtuan 

Ulqinin në 163 p.e.s. çka bëri që 

Kolkiniumi i lashtë të bëhej Olqinium 

(Olcinium) ndërsa banorët e tij të 

thirreshin Olinqiniates (Olinciniates). 

Më vonë, emri përjetoi variacione të 

tjera si Dolqinjo (Dolcigno), Dulqinjo 

(Dulcigno), Olkinium, Olcinium, 

and më së fundi Olchinii, që është 

shqiptimi latin i “Ulqini”. Ky variacion 

përfundimtar latin është i shkruar 

në pragun e kishë-xhamisë në Kala. 

Nën sundimin romak, Ulqinit iu dha 

statusi i një qyteti me privilegje të 

veçanta, oppida civium Romanorum, 

dhe më vonë u bë një qytet i 

pavarur, municipium. 

Për shkak të vendodhjes me epërsi 

të madhe gjeografike, klimës së 

butë dhe tokës pjellore, Ulqini është 

synuar nga shumë pushtues. Si 

rrjedhim, muret e qytetit të tij janë 

shembur rregullisht në luftërat e 

shpeshta dhe janë rindërtuar gjatë 

intervaleve ndërmjet tyre. Pas 

ndarjes së Perandorisë Romake në 


perandori lindore dhe perëndimore, 

Ulqini u bë pjesë e provincës Praevalis 

apo Prevalia, pjesë e Perandorisë 

Romake Lindore, Justiniani, 

perandori bizantin me origjinë ilire, i 

cili njihet sepse ka luftuar në shumë 

beteja është gjithashtu për ndërtimin 

e shumë veprave publike në Konstantinopojë, 

duke përfshirë edhe 

tempullin e madh të Shën Sofisë. 

Ky perandor thuhet se ka rindërtuar 

dhe përforcuar gjithashtu Kalanë e 

Ulqinit. Në vitet që vijuan, do të vinin 

pushtues të tjerë, Nemania, Balsha, 

Venecianët dhe Turqit që e zgjeruan 

Kalanë me ndërtesa të tjera. 

Fiset sllave u shfaqën në skenë 

vetëm në shekullin e gjashtë, kur 

kaluan Danubin dhe u ngulën në 

pjesët jugperëndimore të Ballkanit 

me leje të perandorit Heraklius. 

Të porsaardhurit u përzien me 

popullatën lokale dhe gradualisht 

formuan shtetet sllave, të cilat u 

sllavizuan tërësisht, me përjashtim 

të qyteteve bgredetare; ndërkohë, 

populli bullgar që kishte pushtuar 

herë pas here këto territore adaptoi 

gjithashtu gjuhën sllave. Cari 

bullgar Samuel, i cili pushtoi disa 

herë perandorinë lindore u përpoq 

të pushtonte Ulqinin po dështoi që 

t’ia dilte mbanë, kështu që u ngjit 

më lart në veri, duke shkatërruar 

bregdetin dalmat dhe qytetet 

Cattaro (Kotor) dhe Ragusa (Dubrovnik). 

Në këtë periudhë, sllavët 

fillojnë të imponohen në rajonin e 

Ballkanit, sidomos Serbia, e cila 

njihej si Rascia. Perandoria Bizantine 

ofroi modelin për institucionin 

dhe kulturën e Serbisë mesjetare. 

Familja Nemania (e cila mendohet 

të jetë një familje e sllavizuar ilire e 

nga Doclea (Dukla) Liqenit Scutari 

(Shkodrës së sotme) themeloi 

Dinastinë Nemania. Në 1169, Princi 

i Madh serb, Stefan Nemania ia doli 

të bashkojë shumicën e provincave 

serbe në veri nën sundimin e tij, 

duke hedhur themelet e çfarë do të 

shndërrohej në Perandorinë Serbe 

dhe në Kishën Nacionale Serbe, 

duke e shkëputur nga të dyja sferat 

e ndikimit perëndimor dhe bizantin. 

Ndërsa Kisha Ortodokse, nën 

ndikimin bizantin u shkëput nga 

Patriarkati i Romës, Katolikët e 

Prevalës, më saktësisht Shqipëria 

Veriore, duke përfshirë Ulqinin e Tivarin, 

i qëndruan gjerësisht besnike 

Romës. Në vitet që vijuan, Nemania 

pushtoi edhe Ulqinin (1183), i cili 

mbeti nën zotërimin e Perandorisë 

Serbe derisa qytetin e morën në 

dorë venecianët. 

Kjo shkizmë dhe mosmarrëveshje 

teologjike ndërmjet patriarkut dhe 

Papës nuk patën edhe aq ndikim në 

FOTOGRAFITË: SHKËLZEN REXHA 


VERË 2017

popull sa Kisha Ortodokse Serbe. 

Ia vlen të vihet në dukje se koncepti 

i kombësisë nuk ekzistonte në atë 

kohë dhe njerëzit zakonisht bashkoheshin 

rreth një kishe, mbreti 

apo princi. Në krahasim me Kishën 

Katolike Romake, Kisha Ortodokse 

Serbe ishte kolonizuese dhe në 

përgjithësi shumë më strikte. Në 

875, peshkopi metropolit i Praevalis 

u transferua nga Shkodra në Doklea, 

e cila tashmë kishte një popullsi 

të përzierë dhe kishte marrë emrin 

Zeta. Doklea (apo Zeta) ishte ende 

nën juridiksionin e dinastisë serbe, 

por sundohej nga kryepleq të zonës; 

një prej tyre ishte Gjon Vladimiri apo 

Jovan Vladimir (në sllavisht) i fisit 

Nemania. 

Gjon Vladimir (990–1016) ishte 

princi i Dokleas dhe principata e tij 

përfshinte territorin e Krajës (vendi i 

tij më i preferuar dhe ndoshta edhe 

vendlindja) përgjatë bregut jugor 

të Liqenit të Shkodrës, Vladimirin e 

sotëm apo Katerkollën (katër Kolat, 

që përfaqësojnë katër Shenkolla 

apo kisha të Shën Nikolas në atë 

krahinë), Shasin dhe Ulqinin. Historia 

e tij është magjepsëse —i shpallur 

si nga shqiptarët ashtu edhe nga 

serbët si shenjti i tyre; historia e tij 

është pjesërisht e vërtetë e pjesërisht 

legjendë, ashtu si është bërë 

edhe pre e falsifikimit duke e bërë 

edhe më tërheqës dhe intrigues. 

Gjon Vladimiri erdhi në pushtet si 

princi i Dokleas, të cilën e sundoi 

nga viti 1016 prej kryeqytetit të tij 

Scutari (Shkodra). Ai u shfaq gjatë 

luftës së stërzgjatur mes Bizantit 

dhe Carit Samuel të Perandorisë 

Bullgare, i cili e burgosi. Fati i tij 

në robëri është subjekt i një prej 

tregimeve më romantike të letërsisë 

së hershme bizantine—historia 

e Vladimirit dhe Kosarës—një 

gojëdhënë e treguar në Kronikën 

e Priftit të Dokleas. Sipas historisë, 

vajza e Samuelit ra në dashuri me 

të burgosurin e pashëm dhe iu përgjërua 

të atit për dorën e tij. Ai pranoi 

duke ia kthyer Doklean dhëndrit të 

tij, madje duke i dhuruar edhe një 

territor fqinj shtesë. Vladimiri sundoi 

në paqe, duke shmangur përfshirjen 

në konfliktin madhor që kulmoi me 

mposhtjen e Samuelit nga bizantinët 

në 1014. Pas vdekjes së Samuelit, 

perandoria e tij u trashëgua nga 

Ivan Vladislav, djali i , Aaronit, vëllait 

të Samuelit (997–1014) që ishte 

edhe sundimtari i fundit i Perandorisë 

së parë Bullgare. Ivani me sa 

duket nuk ia harroi kunatit animin e 

tij të heshtur nga Perandori i Bizantit 

dhe pas një komploti ia preu kokën 

Vladimirit, në 1016, përpara një 

kishe në Prespë (të Maqedonisë së 

sotme) dhe e varrosi aty. Tre vjet më 

vonë, eshtrat e tij u transferuan në 

Kishën e Virgjëreshës së Krajës, ku 

u shpall martir dhe shenjt pa ndonjë 

akt në formë të shkruar. Rreth vitit 

1215, eshtrat e tij u transferuan 

përsëri, kësaj here në Durrës nga 

Teodori (Theodor) Engjëll Komneni 

nga Epiri. Aty, besimtarët, si 

nga kishat e Lindjes ashtu edhe 

nga ato të Perëndimit, shkonin për 

ta adhuruar. Në 1381, eshtrat e 

tij përfunduan në Kishën e Shën 

Gjonit Vladimir, pranë Elbasanit, në 

Shqipëri, e cila ishte ndërtuar për 

nder të një princi shqiptar me emrin 

Karl Topia. Kisha u dëmtua rëndë 

në 1944 nga gjermanët, kështu që 

gjithçka që ka mbijetuar dhe reliket 

e saj, mbahen që prej vitit 1995 në 

katedralen ortodokse në Tiranë, 

Shqipëri. Kisha Ortodokse Serbe 

e njeh si shenjtin e parë serb, që 

ngre pyetjen se pse një nder i tillë 

nuk i njihet Stefan Nemanias, i cili 

u kanonizua vetëm në vitin 1200. 

Faktet historike dokumentojnë qartazi 

se ai ishte një shqiptar që i ishte 

bashkuar Kishës Ortodokse Serbe. 

Gjithsesi, duket se Gjon Vladimiri 

ishte një princ i mirë, një patriark i 

mirë, dhe një njeri i mirë i cili ende 

adhurohet në Shqipëri dhe në Malin 

e Zi, si dhe mbetet shenjti mbrojtës i 

Tivarit (Barit). Shqiptarët në Shqipëri 

dhe në Malin e Zi (Kraja, Ana e Malit 

dhe Ulqini) festojnë 22 Majin si ditën 

e Shenjtit të tyre të dashur. 

Në 1242, një hordhi mongolësh, 

duke rendur me kuajt e tyre të shpejtë 

nga Azia qendrore arritën në 

muret e Kalasë. Pas një rrethimi të 

pasuksesshëm, mongolët vendosën 

të braktisnin planin e tyre për të 

pushtuar Ulqinin dhe u hakmorrën 

duke shkatërruar tërësisht qytetin 

episkopal fqinj të Svaçit (Shas) duke 

vrarë pothuajse të gjithë banorët e 

tij. 

Rënia e Carit serb Stefan Dushani 

simbolizoi shpërbërjen e Perandorisë 

Serbe dhe precipitoi ngritjen e 

principatave të tjera, sidomos asaj të 

Dokleas. Balsha I u bë princi i Dokleas, 

i cili me ndihmën e vëllezërve 

të tij dhe të krerëve feudalë shqiptarë 

eliminoi sundimin e Bizantit dhe 

të serbëve ortodoksë në Shqipërinë 

veriore dhe qendrore. Brenda pak 

kohe, familja Balsha vuri nën sundimin 

e saj Dalmacinë, shumicën 

e Maqedonisë bashkë me Selanikun, 

si dhe pjesën më të madhe të 

Shqëipërisë së sotme, ndërsa për 


kryeqytet kishte Shkodrën. Familja 

Balsha riktheu katolicizmin dhe më 

pas të gjitha monedhat e tyre kishin 

mbishkrime latine. Ulqini kishte 

dioqezat e tij nën arkdioqezën e 

Tivarit, po ashtu si kishin Kotori, 

Shasi, Shkodra, dhe Drishti (këto dy 

të fundit në Shqipërinë e sotme). Të 

gjitha ishin pjesë e Kishës Katolike 

të Romës. Pas vdekjes së Balshës I 

në 1362, tre djemtë e tij sunduan së 

bashku, por zgjerimi i fuqisë bëri që 

të bien ndesh me Venedikun. Gjatë 

mbretërimit të Familjes Balsha, sidomos 

nën Gjergj Balsha Strazimirin 

(1385–1405), i cili është varrosur 

në Kala, Ulqini ka pasur si rëndësi 

politike, po ashtu edhe tregëtare e 

kulturore. Nuk ishte asnjëherë një 

kryeqytet i përhershëm i sundimtarëve 

dhe bashkë-sundimtarëve të 

Zetës dhe të qyteteve bregdetare, 

por shumica e sundimtarëve kishin 

banesat e tyre në atë qytet. 

Pas rënies së Zetës në 1405, Ulqini 

ra në duart e venedikasve, të cilët 

e sunduan qytetin për 150 vite, 

me përjashtim të një periudhe të 

shkurtër kohe gjatë 1413–1421 kur 

u çlirua dhe qendroi nën qeverisjen 

e Balshës III. Në 1423, venedikasit e 

vendosën Ulqinin nën “protektoratin” 

e tyre. Megjithë, sigurinë e ofruar 

Ulqinit për t’u shërbyer interesave të 

tyre, qyteti mbeti relativisht i varfër. 

Ndoshta ishte për shkak të mbrotjes 

venedikase që Ulqini qe një nga 

qytetet e fundit që ra në duar të 

Perandorisë Otomane (1571). Por 

pasi ra, ai qendroi pjesë e kësaj 

perandorie derisa ajo ia dorëzoi 

Malit të Zi në 1887, duke iu bindur 

Traktatit të Berlinit. Pushtuesit otomanë 

menjëherë filluan të zhvillojnë 

qytetin për t’ia përshtatur synimeve 

të tyre strategjike. Nën sundimin e 

tyre, Ulqin fitoi një imazh oriental me 

ndërtimin e xhamive, banjove turke, 

çezmave të ujit të pijshëm, kullave të 

vrojtimit, dhe shumë strukturave të 

tjera. Qyteti filloi të zhvillojë përsëri 

traditat e tij të vjetra dhe të pasura 

tregëtare e detare. 

Ulqini arriti një kulm të ri gjatë 

shekujve XVII–XIX kur, sipas 

gjeografit botanistit dhe këshilltarit 

politik italian, Antonio Baldacci, 

shkëlqente në biznesin e tregëtisë 

detare, me një flotë që numëronte 

500 mjete lundrimi. Varkat e saj më 

të vogla dhe më të shpejta bridhnin 

ndërmjet porteve dhe qendrave të 

tregëtisë në brigjet adriatike dhe 

mesdhetare. Për shkak se Ulqini 

ishte si një republikë e vogël, zhvillimi 

i tregëtisë detare rizgjoi një tjetër 

zakon të vjetër: E ktheu Ulqinin në 

një strofkë piratësh deri kur Mehmet 

Bushati u bë Vezir i Madh i Shkodrës 

dhe i dha fund madhërisht. Ka 

një legjendë shumë interesante; 

ndonëse një numër dokumentesh 

konfirmojnë vërtetësinë e historisë, 

ajo vazhdon të shihet thjesht si 

legjendë. Sipas saj, piratë nga Ulqini 

rrëmbyen shkrimtarin e famshëm 

spanjoll Miguel de Cervantes, i cili 

po udhëtonte drejt Spanjës, pas një 

lufte në Levant. E sollën në Kala 

dhe e mbajtën aty si rob për pesë 

vjet, ose më pak nëse i heq kohën 

që mund të ketë kaluar në Stamboll 

apo në Algjer. Besohet se kur 

ishte në Ulqin, ai ra në dashuri me 

një vajzë të re nga Kalaja, e cila u 

rishfaq pastaj si heroina e romanit të 

tij Don Kishoti: Dulqinja (Dolcigno— 

Dulcinea). 

Aneksimi i Ulqinit në Principatën e 

Malit të Zi ishte një goditje e rëndë 

për qytetarët e tij. Më shumë se 

500 familje braktisën qytetin dhe 

bizneset u shkatërruan. Shkretimi 

preku edhe bizneset e detarisë 

dhe ndërtimit të anijeve, të cilat 

dalëngadalë u shuan e u harruan. 

Ndonëse, Princi Nikola i Malit të Zi 

u përpoq të asimilonte popullatën 

duke sjellë njerëz nga rajone të 

tjera, kjo përpjekje kryesisht dështoi, 

sepse Ulqini dhe zonat përreth ishin 

dhe ende mbeten të mbiztotëruara 

nga popullata autoktone që flet 

gjuhën shqipe. Mali i Zi pushoi së 

ekzistuari si një vend i pavarur në 

1918, kur humbi pavarësinë dhe u 

bë një nga provincat e Mbretërisë 

së re të Jugosllavisë. Ulqini mbeti 

pjesë e provincës. Pas Luftës së 

Dytë Botërore, në 1945, Mali i Zi u 

bë një nga gjashtë republikat e në 

kuadrin e Federatës Jugosllave nën 

regjimin komunist të Titos. Kufijtë 

mbetën thelbësisht të pandryshuara 

deri në shpërbërjen e Federatës 

Jugosllave që filloi në 1991. Mali 

i Zi ishte republika e fundit që u 

shkëput, kur në 2006, qytetarët e tij 

votuan për pavarësi dhe me këtë, 

një vend i ri, Republika e Malit të Zi, 

u shfaq dhe u bë anëtar i Kombeve 

të Bashkuara brenda të njëjtit vit. 

Trashëgimia historike dhe kulturore 

e Ulqinit 

Qyteti i Vjetër i Kalasë përfaqëson 

pjesën thelbësore të trashëgimisë 

historike dhe kulturore të Ulqinit. 

Një udhëtim i shkurtër mund të 

fillojë në hyrjen veriore nga porta e 

Revelinit; në sheshin e sipërm është 

kisha-xhami dhe tani muzeum ku 

mbahen artifaktet më interesante. 

Kjo kishë është quajtur fillimisht 

Kisha e Shën Mrisë dhe besohet 

se është ndërtuar në 1510. Kisha 

u konvertua në xhami në 1693 kur 

iu shtua një minare, e ndërtuar me 

gurë të gdhendur. Ndërtesa shërbeu 

si xhami deri në 1878. Tani shërben 

si muzeum që ekspozon zbulime 


VERË 2017

të ndryshme arkeologjike. Objekte 

që tërheqin menjëherë vëmendjen 

janë një piedestal me mbishkrim 

në greqisht i perëndeshës Artemis, 

një portret i lashtë me imazhin e 

perëndeshës Athina me helmetë, si 

dhe një numër sopatash të Epokës 

së Bronxit, të tipit Skutari-Dalmatian 

të zbuluara në Vladimir dhe në 

rajonet më të hershme të Liqenit 

Zogaj. Në koleksionin e ekspozuar 

ndodhen edhe fragmente grui, 

kapitale jonike, fragmente të një 

kishe të shekullit të nëntë dhe 

artikuj nga Perandoria Otomane. 

Menjëherë mbrapa muzeumit është 

Kulla e Balshajve, tashmë e përdorur 

si galeri. Ky monument mesjetar 

pasqyron historinë e familjes 

Balsha, e cila sundoi Zetën (Doklean), 

bashkë me Ulqinin dhe qytete 

të tjera bregdetare. Pas pushtimit të 

Zetës nga otomanët, ata rinovuan 

kullën, duke i shtuar karakteristika 

të tyre, që kanë mbijetuar deri më 

sot. Kulla tregon edhe historinë 

jo shumë të njohur të një njeriu 

interesant, mistikut dhe mesias të 

vetëshpallur hebre, Shabatai Zevi. 

Shabatai Zevi (1626–1676) u lind 

në Smyrna (Izmiri i sotëm), në 

Turqi. Në moshë të re, iu përvesh 

studimit të Kabalës, përmbledhjes 

me ndikim të madh te hebrenjtë të 

shkrimeve mistike. Periudhat e tij 

të zgjatura të ekstazisë dhe personaliteti 

i tij i fortë tërhoqi shumë 

dishepuj; kështu që, në moshën 

22-vjeçare, ai e shpalli veten Mesia. 

Kjo u quajt si një dhunim i ligjeve 

fetare hebraike. Për më tepër, 

masat e tij kërcënuan autoritetin 

rabinik dhe për këtë arsye u dëbua 

nga Smyrna nga Rabinati i shqetësuar. 

Që aty, ai shkoi në Selanik (që 

ishte një qendër e vjetër kabaliste) 

e më pas u end nëpër Greqi, Trakë, 

Palestinë, dhe Egjipt. Autoritetet 

otomane e toleruan deri sa mësimet 

e tij u bënë të rrezikshme—edhe 

për vetë perandorinë—kështu që 

një ditë në 1666 ndërsa po përpiqej 

të kthehej në Kostandinopojë, u kap 

dhe u burgos. Shabatai u konvertua 

në Islam mesa duket për t’i shpëtuar 

ekzekutimit, mirëpo ndjekësit e tij 

e intepretuan ndryshe këtë veprim. 

E vërteta është që kjo i pëlqeu 

sulltanit, i cili i dha emrin Mehmed 

Effendi, dhe e emëroi si portierin 

e tij personal dhe i dha një rrogë 

shumë bujare. Mirëpo shumica e 

dishepujve të tij besimtarë u zhgënjyen 

shumë nga kjo apostazi. Me 

kohë, Shabatai e humbi simpatinë 

e sulltanit që vendosi ta dëbonte në 

qytetin më të skajshëm të perandorisë—Ulqin, 

ku jetoi deri në fund 

të jetës. Megjithëse u konvertua 

në Islam, duket se në shpirt mbeti 

gjithnjë hebre, siç dëshmohet edhe 

nga altari i gdhendur në gur, me 

Yllin e Davidit mbi të. Vdiq në 1676 

dhe varin e ka në Ulqin. 

Përpara kullës shtrihet një shesh i 

vogël me një numër kthinash, me 

harqe në hyrje, që njihet si sheshi i 

skllevërve. Ka shumë të ngjarë që 

sheshi ka shërbyer si treg ku, në 

ndonjë rast, skllevër të kapur nga 

piratët do të jenë nxjerrë në shitje. 

Ndonëse është e mundshme që Ulqini 

të jetë përzjerë vërtet në tregëti 

skllevërish, nuk ka fakte historike që 

ta provojnë një gjë të tillë, madje as 

që skllevërit të jenë përdorur ndonjëherë 

në qytet. Në fakt, rreth dhjetë 

familje zezakësh, paraardhësit e të 

cilëve nuk dihet pse u vendosën aty 

nga Afrika, kanë jetuar gjatë gjithë 

kohës në Ulqin si qytetarë të lirë 

dhe shumë të respektuar. 

Që aty, dy rrugica me kalldrëm, me 

kah nga veriu dhe jugu, të çojnë te 

platforma e fortesës. Pikërisht përpara 

hyrjes jugore është themeli i 

Kishës së Shën Mrisë, nga shekulli 

i 12, që më vonë është riemërtuar 

Kisha e Shën Markut. Dokumente 

historike flasin edhe për Kishën e 

Shën Dedës (St. Dominick). Thuhet 

se të dyja këto kisha ishin ilustruar 

nga afreskë të bukur të mjeshtrit të 

famshëm bizantin të pikturës, Shën 

Lukë Evangjelisti. Jo larg nga kjo 

kishë, ndodhet çisterna e madhe 

e qytetit e ndërtuar nga venedikasit. 

Kulla e Balshajve është pak 

metra më tej, ndërsa pak më në 

veri ndodhet Pallati Venediku. Gjatë 

pushtimit venecian të Ulqinit, pallati 

ka shërbyer si rezidencë e guvernatorit 

venedikas. Sot, ai shërben 

si hotel boutique. Vetëm disa qindra 

hapa pas Kullës së Balshajve është 

depoja turke e barutit nga shekulli 

i 18. 

Shumë pjesë të Kalasë ofrojnë 

pamje spektakolare të qytetit 

përreth mureve dhe detit, në dukje 

të pafund, që ka qenë gjithmonë 

jetik për Ulqinin. Duke ndjekur 

këtë udhëtim, mbërrihet në portën 

e jugut dhe poshtë shkallëve të 

thepisura e gjarpëruese, që kalojnë 

një skelë të vogël detare dhe fillimin 

e një pjese të qytetit, të thirrur Rana 

(rëra), për shkak të afërsisë me 

Plazhin e Vogël (Sllavisht: Mala 

Plazha). Përreth harkut në të majtë, 

ku dikur ndodhej kantieri i ndërtimit 

të anijeve, gjendet Tyrbeja e Fanit. 

Ky mazoleum është ndërtuar për dy 

vëllezër, që lanë jetën duke mbrojtur 

qytetin kundër venedikasve. Sipas 

legjendës atyre ua prenë kokat në 

luftim e sipër në bordin e një anijeje 

e megjithatë ia dolën të vijnë në 

breg të detit me kokat në duar, ku 

u rëzuan dhe vdiqën. Dhe pikërisht 

aty edhe u varrosën. Ka edhe disa 


Tyrbe apo mazoleume në Ulqin nga 

shekulli i 18, si ato të Murat Dedejt, 

e Pultit, dhe Resulbegut. 

Nën pushtimin otoman, Ulqin përjetoi 

një shndërrim si nga pamja ashtu 

edhe nga mënyra e jetës. Gjatë 

kësaj periudhe, u ndërtuan shumë 

xhami dhe struktura të tjera. Përveç 

xhamisë së lartpëmrnedur në Kala, 

ka pasur edhe xhami e ndërtesa të 

tjera që kanë një rëndësi të thellë 

historike dhe kultuore, disa prej të 

cilave, po jo të gjitha renditen në 

vijim: 

• Xhamia e Ranës të njohur edhe 

si Xhamia e Detarëve është një nga 

xhamitë më të vjetra, e ndërtuar 

rreth 1798 nga Ibrahim Pasha i 

Shkodrës për nder të detarëve të 

Ulqinit, në të njëjtin vend ku ndodhej 

kulla e vrojtimit detar. Në 1931, u 

shkatërrua nga qeveria e Malit të Zi 

por u rindërtua në 2012. 

• Xhamia e Pashës u ngrit në 

1719 me një hamam (banjo turke). 

Është e vetmja ndërtesë e këtij lloji 

në territorin e Malit të Zi. Hamami 

u shndërrua më vonë në banjo 

publike. Ndodhet poshtë Qytetit të 

Vjetër. 

• Xhamia e Mezjahit u ndërtua në 

qendër të qytetit më 1828. Ngjitur 

me xhaminë ka qenë dikur edhe një 

medrese (shkollë e mesme fetare). 

• Xhamia e Bregut u ndërtua në 

1783, në anën tjetër të rrugës nga 

tregu i ri, pikërisht në qendër të 

qytetit. 

• Ka edhe një kullë sahati, e ndërtuar 

në mes të shekullit të 18, me 

fonde të dhuruara nga qytetarët. 

Edhe sot vazhdon të funksionojë, 

sigurisht pas shumë riparimesh të 

nevojshme. 

Ekziston një histori shumë 

mbresëlënëse lidhur me Ali Pashën 

të cilit i është kushtuar xhamia e 

Ulqinit. Ka qenë një detar i 

madh otoman 

i njohur 

si 

Kılıç Ali Pasha, i njohur ndryshe 

edhe si Okiali, në Europë apo 

më herët si Uluç Ali Reis. Ai ishte 

një nga figurat më të shkëlqyera, 

jo vetëm të historisë së detarisë 

otomane, por edhe të asaj botërore. 

Sipas legjendës, ai ishte një turk, i 

cili në moshë të vogël ishte rrëmbyer 

nga Kalorësit e Shën Xhonit 

dhe ishte çuar në Itali. Aty u rrit si 

shërbërtor i një fisniku italian që 

jetonte në qytezën Le Castellan në 

Kalabri (të populluar kryesisht nga 

arbëreshë që i kishin ikur pushtimin 

otoman të Arbërisë, Shqipërisë së 

sotme). Djali turk, të cilit i kishin ngjitur 

emrin Xhulio Galeni, u dërgua 

për shkollim në Napoli dhe më pas 

u kap nga një komandant i flotës 

otomane, Ali Ahmed Reis (algjerian 

ose shqiptar), i cili e mori djaloshin 

me vete, pasi mësoi historinë e tij. 

Që nga ky moment, ai u njoh si 

Uluç Ali (vini re se Uruc, që mund 

të jetë një shformim i Uluc, është 

një mbiemër i një familjeje të 

mirënjohur në Ulqin; për më tepër, 

legjenda që tregon për detarët më 

të famshëm të Ulqinit përmend 

edhe diku me emrin Uluzh Alia). 

Disa thonë se ai nuk ishte turk por 

kishte origjinë italiane; unë do të 

thoja se është gjithashtu shumë e 

mundshme që origjin e tij të jetë 

shqiptare. Pavarësisht nga origjina 

e tij, Uluç Ali u rrit në komunitetin 

otoman dhe u bë një nga detarët 

më të famshëm të botës. Kulmi i 

karrierës së tij ishte Beteja e Lepantos 

më 1571, në të cilën flota e 

aleatëve të Papatit shpartalloi flotën 

otomane; megjithatë Uluc Ali ia doli 

mbanë të shpëtonte të gjitha anijet 

që kishte nën komandën e tij gjatë 

kësaj beteje, pa humbur asnjë nga 

njerëzit e tij. Pas kësaj ngjarjeje 

ai mori 

titullin e nderit Kılıç (“Sëord”) dhe u 

emërua Kaptan-ı Derya (Kryeadmiral). 

Pas kësaj ai thirrej Kılıç Ali 

Pasha. Në Betejën e Lepantos, 

u mbështet nga shumë lundrues, 

mes tyre edhe Mehmet Siroco, 

një emër që tingëllon si shqiptar 

(Siroco—Shiroka, një qytezë afër 

Liqenit të Shkodrës, jo larg prej 

Uqinit). Historianët europianë e 

njohin si Okiali (Occhiali), i cili 

tingëllon më shumë si Olkini dhe 

banorët e tij Olkiani, ndërsa Miguel 

de Servantes e quante Ukali në 

kapitullin XXXIX librit të tij “Don 

Kishoti i Mançës”. Historia e Miguel 

de Servantesit është e jashtëzakonshme. 

Dihet se ka qenë ushtar 

në flotën e Kryqëzatave. Në 1575, 

kur po kthehej nga Beteja e Lepantos, 

flota otomane e rrethoi anijen 

me të cilën po udhëtonte dhe Kılıç 

Ali Pasha kapi rob Servantesin — 

ai madje humbi një nga gjatë kësaj 

beteje. Sipas librave historikë ai u 

ble nga një algjerian si skllav dhe 

e vunë të punonte për ndërtimin e 

një xhamie, në Stamboll. Pas disa 

vjetësh e lanë të lirë dhe u kthye në 

Sapnjë. Mirëpo, në Ulqin, historia 

e Servantesit është ndryshe. Atë e 

sollën në Ulqin (dhe ndoshta punoi 

për xhamitë e mëparshme që u 

ngritën aty ku ndodhet sot Xhamia 

e Ali Pashës). Qitapet e historisë 

dhe dokumente thonë se ai u kap 

nga piratë algjerianë dhe u dërgua 

në Algjer ku qendroi për pesë vjet. 

Pse nuk përmendet që Servantesi 

ka qenë në Ulqin? Kjo është po aq 

misterioze sa edhe vetë legjenda e 

qendrimit të tij aty. 

Gjatë pushtimit otoman, përveç 

xhamive, u ndërtuan edhe kisha. 

Shumica e tyre përfshihen si më 

poshtë: 

• Kisha e Shënkolllit në rrëzë 

të Malit të Bardhë, e 


VERË 2017

ndërtuar në 1869, mbi rrënojat e 

një kishe të vjetër, që mund të ketë 

qenë aty që nga koha e dinastisë 

së familjes Balsha. 

• Kisha Katedrale e Shënkollit 

ndodhet poshtë Meterizit, nga ana 

tjetër e rrugës, përballë hyrjes veriore 

të Kalasë. Një xhami e vjetër e 

ndërtuar në 1670 u shemb (bashkë 

me varrezat dhe mazoleumet, një 

prej të cilëve, sipas gojëdhanave, 

ishte mazoleumi i Shabatai Zevit) 

për të ndërtuar këtë kishë në 1890, 

në kujtim të ushtarëve malazezë që 

ranë në betejat e 1878-s. Ndërtuesit 

pretendonin se ka pasur një manastir 

të vjetër të Shën Arkangjelit 

të ndërtuar gjatë mbretërimit të 

Justinianit, por që u prish për të 

ndërtuar xhaminë. Kisha që gjeni 

sot aty është zgjeruar dhe rinovuar 

thellësisht në 1933 dhe është e 

vetmja Kishë Ortodokse në Ulqin. 

Jo larg nga Ulqini ndodhen gërmadhat 

e qytetit mesjetar Sciassi 

apo Svacia (Shas). Ai ndodhet në 

një pllajë, mbi Liqenin e Shasit dhe 

konsiderohet si një nga qytetet e 

vdekura më interesante në Bregdetin 

Adriatik. Shasi përmendet në 

shekullin e njëmbëdhjetë si qytet 

episkopal (Svacia Civitas). 

Rreth vitit 1183, u 

pushtua nga Stefan Nemania, i cili 

ia bashkangjiti Rashkës bashkë me 

qytete të tjera të Zetës. Mongolët 

e rrafshuan përtokë në 1242 gjatë 

përpjekjes së tyre për të pushtuar 

Ulqinin. Qyteza u rindërtua përsëri, 

por nuk e rifitoi më kurrë fuqinë e 

dikurshme dhe në fund u shkretua 

pas pushtimit prej otomanëve në 

1571. 

Sipas një legjende, gjatë shekujve 

XIV–XV, Shas kishte shumë po aq 

kisha sa ka viti ditë. Sot, mund të 

shihen gërmadhat e themeleve të 

disa kishave, sidomos dy të mëdha, 

Katedralja e vjetër romaneske e 

Shnjonit apo Shën Gjonit që ndodhet 

në pikën më të lartë të qytetit 

si dhe ajo më e re e Shën Mrisë, 

një kishë françeskane, e stilit gotik. 

Kjo e dyta ndodhet në një pllajë, 

në pjesën e ulët të qytetit. Kishat e 

Shasit ishin të zbukuruara me ornamente 

arkitektonike dhe disa prej 

tyre kishin afreskë; edhe sot mund 

të gjesh gjurmë të ngjyrave në 

muret e tyre. Pak kërkim arkeologjik 

është kryer, madje në mënyrë 

amatoreske apo për synime të tjera, 

kështu që qyteti i vdekur i Shasit 

ka mbetur në 

pritje të ndonjë kujdestari të përgjegjshëm 

dhe arkeologë që mund 

të ringjallin historinë e tij të vërtetë 

dhe mbresëlënëse. 

Ulqini ka shumë pasuri të tjera 

historike, kulturore dhe natyrore 

që ia vlen të përmenden, përfshi 

edhe lum mjaft interesant të quajtur 

Ada, i cili sipas legjendës u formua 

nga sedimentet e Lumit Buna, të 

grumbulluara në vendin ku u mbyt 

një anije. Sot, është një parajsë 

turistike, që ofron veprimtari sportive 

të ndryshme verore. Nga Ada 

në Gjerane, Plazhi i Madh (Veljika 

Plaza, në sllavisht) zgjatet për më 

shumë se 15 kilometra rëre puro, 

më i madhi në Europë. Në supin 

verior të plazhit ndodhet Laguna, 

një hapësirë e madhe moçalore 

që përfshin njësitë e prodhimit të 

kripës dhe më e rëndësishmja një 

habitat për zogjtë e shumë specieve 

si dhe një vend pushimi për 

zogjtë shtegëtarë europianë. Më 

ndihmën e Bashkimit Europian, po 

bëhen përpjekje për ta deklaruar 

këtë zonë një rezervat natyror për 

të mos lejuar qeverinë që ta shkatërrojë 

për ndërtime banimi dhe 

tregëtimi. 


h o t e l 

Kulla e ArtË 

E-mail: info@kullaearte.com 

Tel: +355682001946 

RAZËM - SHKREL - SHQIPËRI 

BAR - RESTAURANT 

Bari ka dy hapësira, brenda dhe jashtë. 

Brenda ka një hapësire interesante me 

një komoditet dhe qetësi maksimale, 

ndërsa jashtë ofron një gjelbërim dhe 

një hapësire te këndshme për të kaluar 

çaste të bukura. 

HOTEL 

Hoteli ka një kapacitet prej 14 dhomash 

ku të gjitha janë me cmimim më konkurues. 

Dhoma dyshe, dhoma treshe dhe dhoma familjare për 

pushime sa më komode duke krijuar shtëpi larg shtëpisë. 


VERË 2017


Te ftuar në Votër Z. Sejdi Hysenaj dhe Z. Mustafë Elezi tregojnë mbi jetën 

e emigrantëve shqiptarë në vitet ‘80-90’ dhe tani në USA. 

Dy familje atdhetare, tre herë miq, 

shumë kontribute për atdheun 

Drena Qelia 

new-york, AMERIKË 

“I mjeri ai fëmijë që ka parë 

gjithë atë botë e nuk njeh ende 

vendin e vet”, kështu ka zgjedhur 

për të përshkruar realitetin 

e emigrantëve shqiptarë poeti 

Lazer Shanto në vitin 1925. 

Është i njohur fakti i dhimbshëm 

i ikjes së shqiptarëve nga 

luftërat dhe pushtimi, por edhe 

nga politika diskriminuese e 

vetë regjimit komunist të asaj 

kohe në Shqipëri, i cili i detyroi 

shqiptarët anembanë të 

merrnin rrugën drejt vendeve 

të ndryshme të Ballkanit dhe 

Europës, Amerikës, Kanadasë, 

Australisë e deri në Rusinë e 

largët. Edhe pse nga kjo ikje 

kanë kaluar kufij kohorë që 

përkojnë me dy- tre shekuj, 

breza të shumtë nga viti në vit 

i kanë shpëtuar asimilimit dhe 

është për t’u theksuar fakti se 

si këta banorë kanë ruajtur me 

fanatizëm dhe kanë transmetuar 

te fëmijët e tyre te nipat e mbesat 

kulturën, doket, zakonet 

e traditat shqiptare. Për t’ua 

konkretizuar gjithçka u tha më 

sipër do të ndajmë me lexuesin 

e revistës “Votra” historinë e dy 

familjeve nga Veriu i Shqipërisë 

që emigruan nga Shqipëria 

drejt Shteteve të Bashkuara të 

Amerikës. 

Ishte 7 prilli i vitit 1968 kur 16 

anëtarë të familjes Hysenaj u 

larguan nga fshati Ahamataj 

i Tropojës jashtë kufijve të 

Shqipërisë për të emigruar në 

një nga vendet e Europës e 

pse jo edhe më larg këtu në 

Amerikë. Përpos kësaj do të 

njiheni edhe me rrugëtimin e 

familjes së Mustafë Elezit nga 

fshati Dragobi të njohur me 

mbiemrin Jahelezi në Tropojë. 

një rrugëtim që nisi në vitet 

1968 e që fati na takoi me 

ta për të mësuar më shumë 

rreth fillimeve të vështira dhe 

përballjes me jetën në vend të 

huaj, por edhe me ndryshimin 

midis emigrantëve shqiptarë në 

USA në atë kohë dhe atyre sot. 

Këto familje dikur i bashkonte 

vetëm dashuria e malli për atdheun, 

ndërsa sot ata i bashkon 

miqësia që kanë ndër veti. 

Në bashkëbisedimin që patëm 

me zotin Sejdi Hysenaj, një 

aktivist i njohur në Komunitetin 

Shqiptar në NY kujton se: babai 

i tij ishte nismëtari i kësaj ikjeje 

nga Shqipëria në vitin 1984 një 

vit, pasi familja e tij kishte përjetuar 

tmerrin e internimit dhe 

cilësoheshin si të persekutuar 

ashtu si shumë familje shqiptare 

që ndanin të njëjtin fat e vetmja 

zgjidhje ishte IKJA! Beogradi 

ishte në këto vite rruga e kalimit 

për në vendet e tjera të Europës 

e me gjerë vendi i cili shërbeu 

për familjen Hysenaj si një 

trampolinë për t’u zhvendosur 

me banim me Francë dhe më 

pas në SHBA ku vazhdojnë të 

jetojnë edhe sot. 

Z. Hysenaj, si i kujtoni vitet 

e para në Amerikë dhe çfarë 

ndryshimi vini re mes kohës 

ku ju keni ardhur dhe sot ? 

Çdo emigrant e ka të vështirë 

fillimin, sepse duhet t›ia nisësh 

gjithçkaje nga e para, integrimi 

këtu ka qenë i vështirë, sidomos 

kur ke edhe 4 fëmijë për 

të rritur, vështirësia shtohet 

dyfish. Por emigrantët shqiptarë 

të asaj kohe në krahasim me 

sot kanë qenë me të afrueshëm 

me njëri-tjetrin dhe ndiheshim 

si një familje e madhe, çka do 


VERË 2017

të thotë se ruanim të njëjtat rite, 

pas pune takoheshim te shtëpitë 

e njëri-tjetrit dhe rrinim me orë 

të tëra duke diskutuar për tema 

të ndryshme, gjë që sot e shoh 

të ndodhë shumë pak. 

Çfarë diskutonit? 

Eh …çështja kombëtare ishte 

gjithmonë në krye të listës, pas 

kësaj ishte familja. Ne u kemi 

dhënë fëmijëve gjithçka që 

vetë nuk mundëm ta kishim, 

kemi punuar vetëm e vetëm që 

fëmijët tanë të mos rriten si ne, 

por të kenë gjithçka në dispozicion. 

Jemi mbledhur e kërkuar 

të drejtat tona, me qëllim bashkimin 

kombëtar të shqiptarëve 

kudo ndodhen. Tejet e 

rëndësishme ishte edhe 

çështja e Kosovës, e cila 

përbënte prioritetin e 

diasporës në atë kohë, 

kurse sot gjithsecili po 

sheh interesat personale 

të bërthamës së familjes 

së vet. Por u kemi dhënë 

me mijëra dollarë senatorëve 

dhe kongresmenëve 

shqiptare per te 

ndihmuar per ceshtjen 

shqiptare dhe mirenjohje 

kemi marre vetem nga 

z.Ibrahim Rugova dhe 

z.Sali Berisha. 

Çfarë keni bërë ju 

emigrantët e parë 

për atdheun që ne 

emigrantët e rinj nuk po 

e bëjmë? 

Në kohën kur unë isha i ri së 

bashku me shumë bashkatdhetarë 

të tjerë nën ombrellën 

e shoqatës “Vatra” kemi qenë 

shumë më bashkëpunues 

brenda dhe jashtë kësaj shoqate 

pra komuniteti shqiptar ka 

qenë shumë më bashkëpunues 

dhe ka kontribuuar me sa rol 

ka diaspora në çështjen kombëtare. 

Ajo që sot mungon është 

ndjenja e atdhedashurisë dhe 

patriotizmit te të rinjtë. Ajo çka 

e bënte edhe më të vështirë 

në atë kohë ka qenë mungesa 

e komunikimit me vendin tonë, 

Shqipërinë, kurse sot falë zhvillimit 

të teknologjisë çdo informacion 

merret në kohë reale dhe si 

rezultat efektet e bashkëpunimit 

duhet të jenë më të frytshme 

dhe konkrete. Sepse që të kemi 

një atdhe më larg korrupsionit 

duhet të kemi së pari një diasporë 

të fortë dhe shumë bashkëpunuese. 

Në këtë kontekst ndalemi pak 

te “Vatra” z. Hysenaj, shoqata 

që ka shërbyer si burim 

frymëzimi dhe mbrojtëse e 

kauzës së çështjes kombëtare 

lirinë e demokracinë si mendoni 

si anëtar i saj në 10-15 

vitet e fundit është zbehur 

roli i saj mos ndoshta për 

shkaqe politike? 

Bashkimi në komunitet tregon 

krenarinë e shqiptarëve, por 

krahas kësaj ne e njohim veten 

dhe mentalitetin prej nga vijmë 

askush nuk është 

i përjetshëm dhe jo të 

gjithë kemi lindur për të 

qenë drejtues. Vatra do 

të rilulëzojë kur drejtimin 

ta marrë në dorë Rinia, e 

cila gjithmonë sjell ide të 

reja revolucionare mendoj 

se është koha për ndryshim 

pozitiv në kongresin 

e saj, pra ne zgjedhjet e 

reja që do të mbahen në 

qershor, por do të arrihet 

vetëm nëse komuniteti 

ynë bashkëpunon dhe 

kam besim se do fitojë 

më i miri. Që të kandidosh, 

duhet që të paktën 

të kesh dy vite si anëtar i 

“Vatrës” dhe vendi i duhet 

lëshuar rinisë siç mua ma 

ka lëshuar babi im e kështu me 

radhë. 

….Kanë qenë 368 familjeje që 

pas largimit të tyre në vitet 1944 

u shpallën kundërshtare të komunizmit 

nga pushteti socialist, 

i cili me veprimtarinë e tij për 45 

vjet me radhë dëshmoi se nuk 

mjaftonte vetëm një drejtori e 

posaçme që jepte informacion 

për diasporën shqiptare, por 

edhe në prag të ndryshimeve 

politike 1990-1991 regjimi diktatorial 

vazhdonte t’i cilësonte si 

“armiq” ish-familjet e internuara 


dhe më pas të larguara jashtë 

vendit dhe i ndaloi të ktheheshin 

në vendin e tyre, edhe pse 

ishte shpallur pluralizimi politik. 

Por pavarësisht kësaj, rikthimet 

e para në atdhe përkojnë me 

vitin 1994 rreth 34 vite shkëputjeje 

të emigrantëve shqiptarë 

në USA me vendasit e tyre në 

Shqipëri. 

Pjesë e këtyre “armiqve të 

Shqipërisë” cilësuar kështu nga 

sistemi i atëhershëm komunist 

i Shqipërisë janë edhe këto 

dy familje malësorësh, të cilët 

pohojnë se emigrimi i tyre ishte 

krejtësisht me motive politike 

dhe jo ekonomike. Dy atdhetarë 

të flaktë dhe sot dy miq për 

kokë Z.Mustafa Elezi 

Jahelezi dhe Z.Sejdi 

Hysenaj do të ndajnë 

me lexuesit e revistës 

“Votra” përjetimet e tyre 

të përbashkëta familjare. 

91-vjeçari Mustafë 

Elezi, me emocion flet 

për VITET LARG ATD- 

HEUT. Si lindi miqësia 

mes jush zoti Mustafë, 

duke marrë parasysh 

faktin se fëmijët janë 

rritur këtu me një tjetër 

mendësi? 

“Lulja duhet ujitur çdo 

ditë që të rritet”. Unë 

dhe bashkëshortja ime, 

megjithëse mbërritëm 

me 1968 në USA, së 

bashku me fëmijët 

tanë, të cilët duhej 

t’i mbanim e për këtë 

duhet të punonim fort 

të dy, asnjëherë nuk 

e kemi lënë pas dore mësimin 

e gjuhës shqipe për ta, zakonet 

dhe kulturën e nuk ishte 

e vështirë që martesa të ishte 

me baza krejtësisht shqiptare. 

Ne na bashkoi atdhedashuria. 

Emrat e mbesave dhe të 

nipërve janë shqiptarë dhe 

ne me ta flasim shqip, sepse 

çështja kombëtare për mua ka 

qenë edhe më parësore shpesh 

edhe se familja. 

Me të njëjtën frymë janë edukuar 

dhe rritur edhe fëmijët e 

familjes Hysenaj pohon z.Sejdi, 

duke theksuar se mes gjithë 

vuajtjeve dhe sakrificave për 

mbijetesë, kultura, gjuha dhe 

zakonet shqiptare kanë qenë 

baza e formimit të fëmijëve të 

tyre teushqyera nga ai dhe nga 

bashkeshortja e tij, znj.Jackie. 

Z.Hysenaj nuk lë pa kritikuar 

familjet shqiptare, të cilat nuk ua 

mësojnë fëmijëve të tyre gjuhën 

shqipe, gjuhën mëmë. 

Nga ana tjetër, Kontributi i zotit 

Mustafë Elezi nuk është vetëm 

financiar, por edhe kulturor, 

sot 91-vjeçari nga Tropoja 

është botues i dy librave “Autobiografi”, 

si dhe “Malësisë së 

Gjakovës” , botime këto të cilat 

kanë përmbajtje katërcipërisht 

atdhetare dhe jopolitike. 

A kishit miq e shokë dhe si i 

ruajtët lidhjet me ta Z.Elezi? 

Kam ruajtur lidhjet vetëm me 

ata që u kanë shërbyer interesave 

kombëtare e pjesën tjetër 

jo. Kontributi fizik dhe 

financiar ka shkuar në 

drejtim të atdheut pa 

hezitim. 

Cila ka qenë puna juaj 

e parë dhe kush ua ka 

gjetur këtu në Amerikë? 

Ah, puna e parë (mes 

lotësh) sapo erdha 

këtu iu drejtova imam 

ISA Hoxhës, i cili më 

ndihmoi duke më punësuar 

pas 9 muajsh pa 

punë si larës i perdeve 

në një restorant më pas 

kam punuar portier derisa 

kam dalë në pension. 

U gëzova shumë 

…por ambientimi 

këtu ka qenë shumë i 

vështirë si çdo fillim ne 

nuk e dinim gjuhën, as 

rrugët, as asgjë, toka e 

huaj është e rëndë, por 

me vullnet dhe punë 

arrihet gjithçka. 

Thellësisht i emocionuar dhe 

mes lotësh teksa kujton atë 

kohë baba Mustafë duke iu 

drejtuar rinisë shprehet se 

“atdheu nuk lëshohet për qejf… 

Ne na detyroi regjimi “ e ashtu 

siç regjimi na detyroi të merrnim 


VERË 2017

ugët e largëta të kurbetit ashtu 

u detyruam të bënim çdo lloj 

pune që na ofrohej, duke mos 

bërë asnjë fjalë, sepse fëmijët 

duan darkë në mbrëmje dhe nuk 

e dinin se ishin ende të vegjël 

se ku ishim dhe për çfarë qëllimesh, 

por një qëllim ishte thelbësor 

një jetë më e mirë për ne 

dhe për ta larg përndjekjes së 

sistemit politik …Gjetëm qetësi 

të madhe këtu në Amerikë, por 

zemra vajtonte për pjesën tjetër 

të familjes me të cilët u takova 

pas 35 vitesh. 

Kush të priti dhe si u ndjeve 

kur u riktheve në Shqipëri? 

Atë ditë nuk do ta harroj kurrë, 

në aeroport ishim vetëm 

ne shqiptarët që priteshim mes 

lotësh nga gjithë fisi, ndërsa 

shtetasit e tjerë humbitnin vetëm 

mes turmës. Janë emocione të 

papërshkrueshme që vijnë pas 

një sakrifice të madhe shumëvjeçare. 

Në ato çaste më është 

kujtuar koha e persekutimit kur 

ne pëshpëritnin në vesh “mos 

gabo me kajt sa të jenë komunistët” 

ka qenë ky sistemi që na 

dha burgun dhe na dha rrugët 

e botës, kjo ka qenë drama e 

jetës sime dhe pas 35 vitesh 

e kam parë vendin tim të shkatërruar 

ekonomikisht nga një 

sistem, i cili e kishte shndërruar 

në ushtar popullin e tij. E kam 

gjetur Shqipërinë më keq se 

ç’e kisha lënë, por kjo më bëri 

që me sa mundësi që kisha të 

jepja edhe unë ndihmën time 

në drejtim të veprave të mira që 

do të realizoheshin nga qeveria 

e 1994-s për Shqipërinë dhe 

shqiptarët. 

Ashtu siç i ka hije një malësori 

me krenarinë dhe dinjitetin 

që e karakterizon për asnjë 

moment baba Mustafa nuk 

e hedh poshtë ndihmesën 

e bashkëshortes së tij znj. 

Mihane, e cila ka punuar 33 vjet 

duke kontribuuar në mirëqenien 

e familjes së saj, por duke mos 

harruar për asnjë çast të kryejë 

ashtu siç e kemi zakon ne 

shqiptarët edhe detyrat e gruas 

e nënës dhe një familjareje të 

devotshme për familjen, por 

edhe për miqtë dhe të afërmit, 

të cilët nuk ishin të paktë në 

vizitat e ndërsjella të familjeve 

shqiptare, ku miku zë vendin 

parësor në sofër. 

Arritjen më të madhe të tij, 

babai i 3 djemve dhe dy vajzave, 

zoti Elezi e quan me modesti 

shkollimin e fëmijëve dhe nuk ua 

hedh poshtë mundimin e tyre që 

krahas studimeve kanë punuar 

që në vogëli për të ndihmuar 

familjen dhe për këtë thekson se 

ndihet i prekur.. 

“Jeta e emigrantëve shqiptarë 

të viteve ‘80-’90 në USA 

ishte e ndarë në dy pjesë 

mes çështjes kombëtare, si 

një detyrim ndaj atdheut dhe 

familjes.” 

Zoti Mustafë: na përmendni 

disa nga çastet më të rëndësishme 

të jetës tuaj për t’i 

ndarë me lexuesit e “Votrës”? 

Pas 8 viteve burg në Shqipëri, 

daljes nga internimi, largimi 

fillimisht në Kosovë më pas 

largimi jashtë kufijve më kanë 

bërë më këmbëngulës për lirinë 

dhe demokracinë e vendit të 

origjinës, me qëllim që mos e 

përjetonin edhe të tjerët atë çka 

familja ime dhe shumë familje u 

detyruan të kalonin. Kam qenë 

pjesë e demonstratave të para 

në USA në kuadër të fatit të 

Shqipërisë dhe Kosovës ku u 

mblodhën njëherazi 8 deri 10 

mijë vetë në demonstratën më 

të madhe të asaj kohe, të cilat 

shpërthyen në të katër anët e 

Amerikës. Po në këtë kuadër 

u ndërtua edhe xhamia në 

Brooklyn, si dhe botohej revista 

“Përpjekja Jonë “ me përmbajtje 

kulturore dhe atdhetare dhe 

jopolitike. 

Po si e shikoni rininë sot dhe 

cila është këshilla juaj? 

Rinia është në rrugë të mbarë, 

pasi ka më shumë mundësi 

sesa ne dikur për shkollim, por 

e meta e tyre është mungesa 

e bashkimit dhe këshilla ime 

është që të mos harrojnë kurrë 

prej nga kanë ardhur, mos 

ta fshehin vendin e origjinës, 

sepse “pa krahë nuk mund të 

fluturosh”. 

Po ju zoti Hysenaj, duke u 

bazuar në punën tuaj të për 


ditshme ku sigurisht në kompaninë 

tuaj keni të punësuar 

edhe shqiptarë veç të huajve. 

Çfarë duhet të përmirësojmë? 

Në kompani, rregullat janë të 

njëjta për të gjithë dhe sigurisht 

që është kënaqësi të punosh 

me bashkëkombësit e tu në 

një vend të huaj, por duhet 

të mësohemi të jemi më të 

përkulur ashtu siç thotë edhe 

Fan Noli “Ne jemi një komb i 

ftohtë ku secili mendon për 

veten e vet..” dhe kjo sipas 

meje duhet të ndryshojë që të 

ecim përpara si komb. 

Ndalemi pak te familja si gjëja 

më e shtrenjtë në 

jetën e gjithsecilit 

prej nesh. 

I ngacmuar nga stafi 

i revistës “Votra” 

për marrëdhënien 

me bashkëshorten, 

91-vjeçari Mustafë 

Elezi përgjigjet me 

buzë në gaz se: 

Kam qenë pak i 

vështirë si burrë, 

por ama kam qenë 

i drejtë në familje, 

ndërsa për fëmijët 

baba Mustafë u 

është mirënjohës 

se e kanë ndihmuar 

duke punuar edhe 

pse të njomë dhe 

me një ngarkesë 

të konsiderueshme 

shkollore. Sot mërzitem, 

vijon ai, kur 

shoh se femra nuk 

ka rëndësinë që ka pasur, nuk 

çmohet për vlerat e saj, sepse 

në kohën e sotme meshkuj ka 

shumë, por burra pak. 

Ndërsa zoti Hysenaj shprehet 

se shqiptarët janë edhe të 

punës edhe të lapsit, edhe të 

pushkës, por ju mungon ndjenja 

patriotike, e cila do t’i bënte më 

të suksesshëm nëse do të ishte 

më mbizotëruese. 

Në një vëzhgim të profilit 

tuaj, vumë re jo vetëm se jeni 

përkrahës i së djathtës në 

Shqipëri, por se ju zoti Hysenaj 

keni qenë i pranishëm 

në dasmën e princ Lekës, si 

mendoni a ishte e realizuar 

plotësisht? 

Kjo dasem ishte një ngjarje 

shumë e rëndësishme, por larg 

të qenët një dasmë mbretërore 

në gjykimin tim dhe bazuar në 

kushtet që duhet të plotësojë 

një dasmë mbretërore për 

nga detajet, elemente, të cilat 

përbëjnë diferencën mes një 

dasme normale dhe një dasme 

mbretërore. 

Dy familje atdhetare kontribuese 

për çështjen kombëtare 

si fizikisht ashtu edhe 

materialisht 3 herë miq me 

njëri-tjetrin nisën rrugëtimin 

e tyre në takimin e para në 

Kosovë për ta vazhduar edhe 

sot në harmoni të plotë ashtu 

siç e do tradita dhe zakoni 

në zonat veriore. Këto ne i 

vumë gjatë bashkëbisedimit 

me dy miq të vjetër tropojanë. 

Shqipëria ishte e pranishme, në 

veshjet popullore, në martesat 

e fëmijëve të tyre etj. Vlen për 

t›u theksuar fakti se edhe pse 

larg atdheut, këto dy familje 

ndoqën karakteristikat e një 

dasme tipike shqiptare, mënyra 

se si lypet vajza si përcillet 

për te dhëndri një dasmë që 

përfshin tipare që nuk i gjejmë 

në vende të tjera të botës. E 

në fakt, me të trokitur në derën 

e kësaj familjeje tropojane, 

na përqafoi flladi i mikpritjes 

së ngrohtë dhe bujarisë ndaj 

mysafirit. Edhe pse disa pika 

shiu na zhvendosën nga oborri 

i bukur i kësaj 

shtëpie shqiptarësh 

në USA për në ambientet 

e brendshme 

të saj respekti që 

nga mbërritja jonë 

deri në ikje tregon 

më së miri bujarinë, 

fisnikërinë dhe 

zakonin e shqiptarit 

me tryezën e 

mbushur plot me 

gatime tradicionale 

shqiptare m›u në 

zemër të Amerikës. 

Me mikpritjen e 

familjes Rick dhe 

Shpresa Elezi, ne 

u ndjeme si në 

shtëpinë tonë dhe 

vumë re cilësitë 

e virtytet tona 

trashëguar brez pas 

brezi, duke na bërë 

me dije se ka pasur 

traditë kulture e respekt në 

brezat e shkuar dhe ne duhet 

te jemi ata që ta vazhdojmë 

dhe t’i çojmë para këto vlera 

të mira tonat duke i trashëguar 

te më të vegjlit tanë që janë 

fëmijët me qëllim që në kohët e 

sotme moderne të mos e kemi 

të vështirë të ndajmë se cila 

traditë është e jona dhe cila e 

mbjellë nga vendi ku ne kemi 

zgjedhur të jetojmë. 


VERË 2017

Photography: Rudi Studios 

Grupi Rozafati 

Costumes: Bora Balaj design 

Albanian Roots event 

Grupi “Zëri i bilbilit” 

Foto: Sinan Ahmeti 


Votra Magazine

Mësuesit Bashkim Jashari dhe Xhevat Isufi rrëfejnë punën e tyre në Suedi 

Këngët dhe vallet shqiptare si përcjellëse 

të gjuhës shqipe dhe vlerave 

shqiptare në Suedi 

Ilda Hoxha 

malmO, suedi 

G 

juha dhe kultura 

jonë mund të përcillen 

mjaft mirë edhe 

nëpërmjet këngëve 

dhe valleve shqiptare. Kjo tregohet 

më së miri në Qendrën Kulturore 

të Suedisë, ku punohet fort 

çdo ditë që vlerat tona më të mira 

të trashëgohen brez pas brezi. 

Kjo qendër u themelua në vitin 

2014, me mbështetjen e Ministrisë 

së Diasporës në Kosovë. 

Gjithsej janë tri qendra kulturore, 

ajo e Stambollit, e Zvicrës dhe në 

Suedi. Më 23 shkurt të vitit 2013, 

Ministria e Diasporës, në bashkëpunim 

me shtetin e Turqisë, 

arriti të hapte qendrën e parë 

kulturore në diasporë, në qytetin e 

Stambollit. 

Në një intervistë për revistën 

“Votra”, përgjegjësi për kulturën 

në Qendrën Kulturore të Suedisë, 

Bashkim Jashari, dhe mësuesi i 

gjuhës shqipe, Xhevat Isufi, tregojnë 

me detaje mbi punën e tij me 

shqiptarët në Suedi. 

Zoti Jashari na rrëfen mbi festivalet 

dhe aktivitetet që kjo qendër 

realizon, për të bërë bashkë 

shqiptarët dhe për t’u sjellë atyre 

sa më pranë atdheun e munguar. 

Ai ka edhe një mesazh për bashkëkombësit, 

në mënyrë që gjuha 

jonë e 

bukur të përcillet ndër breza. 

“Kultura shqiptare është aq e 

lashtë edhe ka aq shumë për të 

dhënë, saqë mendoj se ne ende 

nuk kemi mundur që të bëjmë 

një prezantim të duhur edhe 

në shtetet ku ne jetojmë. Kemi 

aq shumë për të dhënë, për të 

punuar, për të kultivuar dhe mendoj 

se jemi në një rrugë ku kërkohet 

punë. Aktivitete të ndryshme 

nuk duhet të ndalen në këtë 

drejtim”, shprehet zoti Jashari. 

Ndërsa mësuesi i gjuhës shqipe 

në shkollat suedeze, zoti Xhevat 

Isufi, tregon mbi mundësitë 

e shumta dhe mbështetjen që 

ofron Suedia për të huajt, në këtë 

rast për shqiptarët. Veç kësaj ai 

thekson se formimi i Qendrës 

Kulturore në Suedi është rikthimi i 

dinjitetit të mërgimtarit. 

“Qendra Kulturore e Kosovës 

është institucioni i dytë i Republikës 

së Kosovës dhe me vendim 

të qeverisë janë themeluar tri 

qendra deri më tani, në Turqi, në 

Zvicër dhe në Suedi. Ky është 

një kthim i dinjitetit të mërgimtarëve 

për kontributin e dhënë, 

para, gjatë dhe pas luftës në 

shtetformim dhe shtetndërtim. 

Financimi mbështetet nga qeveria 

e Kosovës”, tregon ai. 

Zoti Bashkim, ju jeni pjesë e 

Qendrës Kulturore të Suedisë. 

Mund të na tregoni si funksionon 

kjo qendër? 

Puna jonë bëhet në kuadër të 

Qendrës Kulturore të Kosovës, 

e cila është me bazë në Suedi. 

Qendra kulturore është e hapur 


VERË 2017

për të gjithë shqiptarët. Në kuadër 

të saj kanë të drejtë të marrin 

pjesë të gjithë në aktivitete të 

ndryshme kulturore. Ne jemi të 

hapur në organizimet e ndryshme 

që bëjmë. Dalim dhe i pyesim 

kush është i interesuar për të 

marrë pjesë. Nëse njohim persona 

që kanë një talent të caktuar, 

bisedojmë me ta dhe arrijmë të 

bëjmë një aktivitet të caktuar. 

Nuk i drejtohet vetëm një moshe, 

pasi i kemi të gjitha moshat. Pra, 

ne punojmë me të gjithë pa dallim. 

Meqenëse mundohemi të ruajmë 

dhe mbështesim brezin e dytë, 

përqendrohemi më tepër te fëmijët, 

për të ruajtur kulturën dhe për 

ta zhvilluar, që të mos asimilohet. 

Ne festojmë të gjitha festat tona 

kombëtare. Ne festojmë jo vetëm 

28 Nëntorin, por edhe 17 Shkurtin. 

Kemi promovim të ndryshëm të 

veprave artistike dhe letrare. 

Bëjmë promovimin e skulptorëve 

të ndryshëm, programet, ekspozitat. 

Kemi filluar edhe me drama, 

si dhe organizojmë shfaqje të 

ndryshme. Së fundmi, jemi marrë 

me organizimin e filmave me 

metrazh të shkurtër. 

A ka interes nga shqiptarët për 

t’u bërë pjesë e këtyre aktiviteteve 

kaq të bukura? 

Interesi është i kënaqshëm. Për 

shkak të mundësive gjeografike 

në Suedi, shpeshherë bëhet e 

vështirë që të ketë një pjesëmarrje 

masive, por bashkësia jonë 

ka interes të madh dhe besoj që 

do të rritet edhe më shumë. Ne 

kemi edhe shoqata të ndryshme, 

të cilat funksionojnë si ndarje të 

veçanta dhe bëjmë bashkëpunim 

me ta për t’i mbledhur shqiptarët 

kudo që janë nëpër Suedi. 

Ju drejtoni edhe një shoqatë, 

“Okarina”. Cili është roli i saj në 

ruajtjen dhe përcjelljen e vlerave? 

Ne jemi më tepër të orientuar në 

muzikën shqiptare, që të përçojmë 

vlerat tona më tutje dhe t’i 

ruajmë ato. Kemi pjesën kulturore 

ku bëhet prezantimi i këngëve 

kushtuar festave të ndryshme. Në 

këtë kuadër kemi lloje të muzikës 

popullore, artistike dhe folklorike. 

Ka mosha të ndryshme që nga 

fëmijët 5 vjeç e deri të moshat e 

mëdha. Kemi edhe poezi, recitale 

të ndryshme, të cilat në të 

shumtën e rasteve janë edukative. 

Aktivitetet bëhen në kuadër 

të qendrës dhe organizohen në 

lokalet e qendrës, por edhe në 

qytete të ndryshme. 

Në kuadër të saj, ne mblidhemi 

një herë në javë dhe zgjedhim 

këngët për festa të ndryshme 

që do t’i prezantojmë. Për çdo 

festë ka këngë të veçanta. Për 

shembull, për festën e Pavarësisë 

këndojmë këngë për Shqipërinë, 

për flamurin. Grupmosha të 

ndryshme bëhen bashkë dhe më 

pas i caktojmë për prezantimin që 

do të bëjmë në kuadër të festës 

që organizojmë. 

Mund të na tregoni diçka për 

Festivalin e Rapsodëve? 

Në Suedi për herë të dytë organizohet 

Festivali i Rapsodëve, i 


cili i kushtohet kryesisht moshës 

madhore, pra të rritur, të cilët 

kultivojnë atë zhanër të muzikës. 

Festivali zhvillohet një herë në 

vit dhe është i orientuar drejt 

muzikës rapsodike. Në muzikën 

rapsodike marrin pjesë persona 

amatorë. Interesi është që të 

prezantohet muzika rapsodike, 

nuk është e cekur nëse do jetë 

epike apo diçka tjetër, por do 

të kompletohet dhe do të vazhdohet 

më tutje. Në manifestime 

të ndryshme, mbrëmje kulturore 

aty ka mundësi që të prezantohen 

lloje dhe stile të ndryshme të 

muzikës. Në këtë mënyrë e kultivojmë 

dhe e çojmë më tej këtë 

zhanër të muzikës. Ka aktivitete të 

ndryshme, për të cilat ne punojmë 

gjatë vitit dhe i prezantojmë. 

Festivali zgjedh edhe 3 fitues, 

vendin e parë, të dytë dhe të 

tretë. Ata marrin një medalje 

mirënjohjeje dhe një kupë nga 

ana jonë. Kohët e fundit kemi 

stimuluar më tepër brezat e rinj, 

për t’i nxitur që të punojnë më 

shumë. Në vitin 2015 kemi arritur 

të bëjmë 14 aktivitete. 

Sa ndikojnë këto aktivitete 

te shqiptarët për ruajtjen e 

gjuhës? 

Kjo ka të bëjë më tepër me ruajtjen 

e vlerave tona kulturore. Por 

ne punojmë që të bëhet edhe një 

integrim me kulturën suedeze. 

Të kemi mësim me dy fronte. Një 

front është që ne të mundohemi 

të punojmë me ta për të ruajtur 

dhe promovuar kulturën tonë. 

Fronti tjetër është që të integrohemi 

me kulturën suedeze. Kemi 

raste kur zhvillojmë edhe aktivitete 

të përbashkëta me suedezët. 

Si është bashkëpunimi i fëmijëve 

shqiptarë me ata suedezë? 

Ka një bashkëpunim shumë të 

mirë mes tyre, pasi fëmijët shqiptarë 

janë lindur dhe rritur aty. 

Sa mësojnë fëmijët shqiptarë dhe 

prindërit e tyre nga kjo që ju bëni? 

Mësimi është i tërthortë në një 

farë mënyre, pasi ata mësojnë 

nëpërmjet këngës, poezisë, recitalit 

ose dramave të ndryshme. Në 

këtë mënyrë ata i mbajnë mend 

më shumë. 

Cilat janë pritshmëritë tuaja nga 

Samiti i Diasporës, që u mbajt në 

Tiranë më 18-20 nëntor? 

Mendoj se samiti do na japë 

një mundësi bashkëpunimi mes 

shqiptarëve kudo ku jetojnë dhe 

punojnë. Do punojmë që të gjejmë 

mënyra që të jemi si një trup 

i vetëm. 

Cili është mesazhi juaj për 

bashkëkombësit? 

Kultura shqiptare është aq e 

lashtë edhe kaq ka shumë për 

të dhënë saqë mendoj se ne 

ende nuk kemi mundur që të 

bëjmë një prezantim të duhur 

edhe në shtetet ku ne jetojmë. 

Kemi aq shumë për të dhënë, 

për të punuar, për të kultivuar 

dhe mendoj se jemi në një rrugë 

ku kërkohet punë. Aktivitetet e 

ndryshme nuk duhet të ndalen në 

këtë drejtim. 


VERË 2017

Intervista Xhevat Isufi 

Sa mundësi ofron Suedia 

që fëmijët shqiptarë 

të mësojnë gjuhën e 

tyre? 

A ka ndonjë dallim me 

shtetet e tjera? 

Suedia është një shtet që 

ofron mundësi të mrekullueshme 

për ruajtjen e gjuhës 

dhe kulturës shqipe dhe 

identitetin të fëmijëve tanë 

mërgimtarë. Mësimi i gjuhës 

shqipe nuk është i organizuar 

nga shoqata ose organizata 

të ndryshme, nga lidhjet e 

arsimtarëve ose të prindërve, 

siç është në Gjermani, Zvicër 

apo shtete të tjera, por është 

lëndë mësimore që zhvillohet 

në kuadër të shkollës suedeze 

dhe nxënësit marrin notë. Kjo 

notë është e barasvlefshme 

me notat që merren në të 

gjitha lëndët e tjera, ai gjuha 

suedeze, angleze ose matematika. 

Pra, ka plane, programe të 

veçanta dhe janë të organizuara 

shumë mirë. Mësuesit 

paguhen nga shteti suedez, 

nga Ministria e Arsimit të Suedisë 

dhe kanë një status të 

barabartë me kolegë të tjerë 

suedezë. E fillojnë mësimin 

si zakonisht nga ora 8 dhe e 

mbarojnë në të njëjtën kohë 

që e mbyllin orarin edhe kolegët 

e tyre suedezë. 

Gjuha shqipe mësohet brenda 

të gjitha shkollave suedeze 

ku ka fëmijë shqiptarë. Janë 

rreth 200 mësimdhënës të 

gjuhës shqipe dhe punojnë në 

komuna të shpërndara në të 

gjithë Suedinë. Kjo është falë 

rregullave të këtij shteti. 

Çfarë tekstesh përdorin nxënësit 

shqiptarë në Suedi? 

Ne u jemi mirënjohës Ministrisë 

së Arsimit të Kosovës 

dhe asaj të Diasporës, pasi 

falë tyre, fëmijët tanë i kanë 

edhe tekstet dhe mjetet 

mësimore të nevojshme për 

mësimin e gjuhës. Janë të 

përpiluara në bazë të kurrikulave 

europiane, por me 

mbështetjen e ministrive tona. 

Ne nuk përdorim tekstet që 

përdoren në Shqipëri dhe 

Kosovë, por janë tekste të 

hartuara në bazë të kurrikulave 

të vendeve ku zhvillohet 

mësimi. Nxënësit e bëjnë 

gjuhën shqipe një orë në javë, 

60 minuta. Kusht për të nisur 

mësimin e gjuhës shqipe në 

një komunë është që më së 

paku të ketë kërkesë nga 5 

fëmijë që duan të mësojnë 

gjuhën shqipe. Dhe atëherë 

shteti është i detyruar të sigurojë 

arsimtarin. 

Cilat janë kriteret që duhet 

të plotësojë një mësimdhënës 

për t’u punësuar si 

mësues i gjuhës shqipe në 

shkollat suedeze? 

Duhet të ketë përgatitje shkollore 

nga atdheu dhe duhet të 

ketë nivelet e gjuhës suedeze. 

Të jetë i licencuar nga pala 

suedeze. Pastaj ka trajnime 

të herëpashershme që i bëjnë 

në mënyrë që mësuesit të 

punojnë në mënyrë të njëjtë 

me kolegët e tyre. 

Sa për qind e fëmijëve shqiptarë 

mësojnë gjuhën e atdheut 

të tyre? 

Po ta marrim në përqindje, 

65 për qind e fëmijë të ardhur 

vijojnë të mësojnë e gjuhën 

shqipe, çka është shumë e 

kënaqshme, krahasuar me 

vendet e tjera të Europës, ku 

janë me 1, 2 apo 7 për qind. 

Përveç mësimit të rregullt, ne 

zhvillojmë edhe aktivitete të 

shumta së bashku me këta 

fëmijë. 

Cilat janë këto disa nga këto 

aktivitete? 

14 vjet rresht kemi vizituar 

atdheun, Shqipërinë dhe 

Kosovën dhe nuk ka vend 

që nuk e kemi shkelur me 

këmbë dhe prekur me dorë. 

Bashkëpunojmë më shkolla të 

ndryshme, fëmijët tanë marrin 

pjesë në orë mësimore. Mirëpo, 

vitet e fundit ne marrim 

edhe shkolla nga atdheu dhe i 

sjellim në Suedi. Kemi realizuar 

mjaft programe kulturore 

për festat tona kombëtare, për 

festat e fëmijëve, të shkollave 

dhe ato ndërkombëtare. Qeveria 

suedeze na stimulon dhe 

na mbështet ekonomikisht 

dhe moralisht. Me rastin e 

100-vjetorit, ne kemi organizuar 

diçka të veçantë. Kemi 

shkuar në Krujë dhe më pas 

kemi vizituar Tiranën, Vlorën 

me 100 nxënës, numër që 

përkonte me përvjetorin e 100 

të shtetit tonë. 


Mesazhi sensibilizues nga Fjodora Fjora 

për të birësuar fëmijë nëpërmjet 

Komitetit të birësimit 

T 

eksa i kërkojmë 

një prononcim, 

intervistë a 

mesazh sensibilizues, 

përvec kohës shumë 

të strukturuar në karrierë, biznes 

dhe përkushtim familjar, ajo është 

edhe shumë fanatike për ruajtjen 

me kujdes të imazhit të të birit. 

Bëhet fjalë për Fjodora Fjorën, 

gazetaren shqiptare e cila ka 

birësuar një djalë nga shtëpia e 

foshnjes “Hannah dhe Rozafa” 

dhe po e rrit e vetme. U 

bënë katër vjet tashmë 

që Alteo është bërë 

pjesë e pandashme e 

saj,duke u kthyer në 

motiv jete e dite. Në 

një rrëfim emocionues 

për ne, ajo 

thotë se nëse do 

të kishte mundësi 

ekonomike dhe 

fizike do ta merrte 

sërisht guximin për 

të birësur fëmijë të 

tjerë, t’iu dhënë atyre 

mundësinë e një jete 

më të mirë. Fjodora u bën 

thirrje të gjithë çifteve me 

mundësi financiare, të gjithë 

çifteve pa fëmijë dhe pse jo vajzave 

apo djemve single ta marrin 

pa frikë një hap të tillë, sepse jo 

vetëm që do t’i ofrojnë një krijese 

të pafajshme ngrohtësi familjare 

dhe kushte më të mira jetese, por 

do të ndryshojnë edhe jetën e tyre 

katërcipërisht duke marrë mbrapsht 

dashuri pa kushte. 

“ Me Alteon është gjithcka ndryshe, 

mendoj ndryshe, flas ndryshe 

dhe jetoj ndryshe. Tashmë 

çdo vendim e marr në baze të 

djalit tim. Unë po e rris e vetme, 

por po mundohem me të gjitha 

mundësitë që ai të mos e ndiejë 

mungesën e një babai në shtëpi. 

Fati deshi të na bashkonte 

përgjithmonë, sepse u dashurova 

me të që 

në takimin 

e parë. Dhe sot që në jetën time 

është Teo, them me bindje që nuk 

e kisha ditur kuptimin e vërtetë 

të jetës. Kthehem shpesh në 

shtëpinë e foshnjes ku ne të dy u 

takuam për herë të parë. Atje ka 

aq shumë ëngjëj që meritojnë një 

mundësi për një jetë më të mirë, 

për të ndier dashuri prindërore, 

për një të ardhme më të sigurtë. 

Atje duhet të shkojë çdokush, 

qoftë edhe për punë vullnetare, 

qoftë edhe një herë një jetë, por 

duhet ta shihni realitetin në sy. Në 

një vend të vogël si Shqipëria, 

unë e kuptoj që ka paragjykime, 

barriera të mëdha, etiketime pa 

sens apo veçime shoqërore, por 

unë në rrugën time me Teon 

nuk kam hasur asnjë të tillë. 

Madje edhe pse sot kanë 

kaluar pothuajse katër 

vjet, ka ende njerëz që 

më ndalojnë në rrugë 

dhe më përgëzojnë 

për vendimin, 

ndonëse unë nuk e 

kam bërë kurrsesi 

për tu dukur 

apo për tu marrë 

shembull. Kjo 

është edhe arsyeja 

pse shpesh refuzoj 

të flas në media 

për këtë temë. Ndaj 

përmes këtij mesazhi 

dua t’ju bëj thirrje të gjithë 

atyre që duan, kanë mundësi 

financiare dhe fizike, apo për 

arsye biologjike nuk mund të jenë 

natyralisht prindër, të mos ngurrojnë 

dhe të mos ngrenë barriera 

në vetvete. Komiteti i Birësimit, një 

institucion mjaft serioz, që unë i 

jam shumë mirnjohëse do ta bëjë 

edhe më të thjeshtë punën tuaj. Le 

ta shfrytëzojmë potencialin tonë 

sot, për një Shqipëri më të mirë 

nesër” 


VERË 2017


Lira e lirisë, 

së popullit të Kosovës 

Vajza që rilindi ndër flakë dhe u rrit me dashuri në liri 

Ilir Murtezi 

PrishtinË, kosovË 

T 

ë lodhur prej ikjes 

gati të çuditshme 

nga banesat në 

mal, banorët e 

fshatit B, rrëzë maleve të 

Sharrit kishin vendosur bashkërisht 

që të vazhdonin të 

qëndronin në shtëpitë e tyre. 

Kafshët e pakta që kishin po 

shkonin dëm. Dikush, pavarësisht 

flakëve të luftës, 

kishte mbjellë edhe pak 

grurë dhe bimë të tjera. Por, 

kishte edhe një arsye tjetër 

që donin të qëndronin në 

shtëpi; dikush duhet të bënte 

ushqim për ushtarët e lirisë, 

luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare 

të Kosovës, që gati çdo 

ditë po përballeshin në beteja 

të rrepta me pushtuesit 

sllavë edhe në ato male. 

Në mesin e mbi 100 familjeve, 

ishte edhe ajo e Sylës, 

që numëronte 5 anëtarë, 

gruan dhe nënën e moshuar, 

një djalë 2-vjeçar dhe një 

vajzë 1-vjeçare. Deri para 

para fillimit të luftës, Syla 

kishte punuar në një fabrikë 

në qytet, kurse pas pushtimit 

serbët e larguan nga 

puna bashkë me të gjithë 

punëtorët e tjerë shqiptarë, 

prandaj iu desh të merrej me 

bujqësi. 

Edhe atë ditë kishte filluar 

me punët e përditshme, kur 

krismat e pushkëve, afër 

fshatit të tij, sa vinin e afroheshin. 

Si duket, kriminelët 

serbë kishin zbuluar bazën 

e UÇK-së dhe e kishin sulmuar. 

Nuk vonoi shumë dhe në hyrje 

të fshatit filluan të dëgjoheshin 

gumëzhimat e makinerisë 

luftarake pushtuese. 

Një tank dhe disa autoblinda 

po hynin në fshat në luftë e 

sipër me luftëtarët shqiptarë. 

Të inatosur nga qëndresa 

dhe heroizmi i shqiptarëve të 

armatosur, ata ishin bërë si 

bisha, kishin filluar të gjuanin 

me tank e me armët e tjera 

drejt shtëpive të fshatit, prej 

të cilave filloi të dilte tym dhe 

flake. 

Syla kishte grumbulluar 


VERË 2017

familjen e tij në njërën nga 

dhomat dhe priste të kalonte 

edhe kjo furtunë. Nuk vonoi 

shumë dhe filluan të dëgjoheshin 

britmat e kriminelëve 

serbë dhe tek-tuk edhe 

ndonjë britmë e ndonjë fshatari, 

pastaj krisma pushke 

dhe fjalët e fshatarit nuk u 

dëgjuan më. 

E kuptoi se ishte shumë 

vonë për të menduar ikjen; 

u kërkoi nënës dhe gruas 

të kishin kujdes fëmijët dhe 

vetë u bë gati të dilte jashtë. 

Në dorë mori pushkën që e 

ruante si sytë e ballit. Nuk 

donte që t’i lejonte pushtuesin 

t’i dhunonin shtëpinë, 

prandaj vendosi të rezistonte 

e të mbronte nderin dhe 

familjen e tij. 

Sa doli jashtë në oborr, pa 

ushtarë e policë serbë me 

uniformë, shirita të lidhur në 

kokë, disa tërë gjak në fytyrat 

e tyre. Dukej qartë se po vinin 

pas masakrave që kishin 

kryer në shtëpitë e tjera të 

fshatit. 

E drejtoi pushkën dhe mori 

në shenjë. Kauuu! Krisma e 

pushkës ushtoi fort dhe njëri 

nga ushtarakët serbë u shtri 

për tokë. Plumbi e kishte 

marrë në kokë. Shënjoi dhe 

gjuajti prap dhe përsëri rrëzoi 

një tjetër, pastaj dhe të tretën 

herë pushka e tij nuk doli 

huq. 

Serbët po iknin nëpër oborr 

të tmerruar, pasi nuk e 

kishin pritur se dikush do t’u 

rezistonte. Edhe një krismë 

tjetër dhe tjetër një serb 

mbeti i vrarë. Sa po bëhej 

gati ta mbushte prap pushkën, 

serbët e kishin marrë 

veten nga hutimi që u bëri 

rezistenca dhe filluan të gjuanin 

drejt Sylës. Një plumb 

e mori në gjoks. U shtri, 

drejtoi pushkën dhe shënjoi 

edhe njëherë. Pastaj qëlloi. 

Gjaku po e mbulonte. Dera 

e shtëpisë u hap dhe e ëma 

doli në oborr. E pa Sylën që 

po jepte shpirt; u afrua dhe i 

mori pushkën. Syla i kërkoi të 

hynte brenda, por ajo ia drejtoi 

pushkën një serbi që po 

gjuante me automatik drejt 

tyre. Qëlloi dhe serbi ra. Sa 

po bëhej gati të gjuante prap, 

një krismë e fortë u dëgjua 

dhe nëna u rrëzua përtokë. I 

ra ngadalë pushka dhe gjaku 

i mbuloi fytyrën. Ktheu sytë 

nga Syla, djali i vetëm i saj 

që sapo kishte vdekur dhe 

vdiq me nder dhe ajo. 

Shtëpia kishte marrë flakë 

dhe po shembej. Jashtë 

serbët po dëgjonin vajin e 

fëmijëve të Sylës dhe këndonin. 

Nuk vonoi dhe dikush 

i gjuajti nga mbrapa, pastaj 

një tjetër dhe pastaj e pasoi 

një breshëri automatiku. 

U tmerruan. Luftëtarët e 

UÇK-së po afroheshin, duke 

luftuar me shpirt ndër dhëmbë, 

për të ndihmuar vëllezërit 

e tyre që po masakroheshin 

në fshat. 20-30 luftëtarë 

shqiptarë me nga një pushkë, 

kundër 200-300 serbëve 

të armatosur rëndë me tanke 

dhe autoblinda. 

Serbët filluan të iknin, se po 

vriteshin një nga një. Pushka 

e lirisë nuk i falte. Më në fund 

një ushtar i UÇK-së hyri në 

oborrin e shtëpisë dhe pa 

Sylën me nënën e tij të vrarë, 

ndërsa nga brenda nuk dëgjohej 

asgjë. Zjarri kishte filluar 

të zvogëlohej dhe shtëpia 

gati ishte shembur e gjitha. 

Beni kishte disa muaj si ushtar 

i UÇK-së. Pjesëmarrës në 

shumë beteja, në disa fronte, 

ai ishte kalitur në luftë. Sapo 

kishte mbushur 23 vjeç dhe 

në shtëpi kishte lënë gruan 

me të ëmën. Ishte rritur jetim, 

pa baba. 

Dita i ishte dukur shumë e 

gjatë, duke ndjekur armikun 

pandërprerë. Papritmas dëgjoi 

zërin e foshnjës brenda 

mureve të djegura dhe u sul. 

Nuk pyeti për flakët që ende 

vazhdonin të villnin zjarr. 

Largoi një tra gjysmë të 

ndezur, pastaj dhe një tjetër. 

Mezi e largoi një llamarinë, 

duart i digjnin nga nxehtësia 

dhe flakët. Poshtë llamarinës 

ishte një foshnjë, ndoshta 7-8 

muajshe. E kapi me duar dhe 

e mbështolli për gjoksi, duke 

e ruajtur nga flakët. Me foshnjën 

në duar, iku drejt një 

çezme uji në fund të oborrit. 

Mbushi duart që i digjeshin 

me ujë dhe i lagu fytyrën 

foshnjës. Hoqi xhaketën dhe 

ia hodhi përsipër, duke e 

mbështjellë mirë. 

Me foshnjën në duar u afrua 

te komandanti. 

Komandant, të lutem më 

bëj një nder, kjo foshnjë i ka 

humbur të afërmit. Babain 

dhe gjyshen i pashë të 

vdekur në oborr. Ndoshta 

të tjerët janë djegur brenda 

shtëpisë ! Babain e foshnjës 

e kam njohur. Të lutem më 

lejo ta dërgoj në shtëpinë 

time. Kam nënën dhe gruan 

që me siguri do ta duan. 

Merre dhe dërgoje në një 

vend të sigurt. Nëse dikush e 

kërkon, atëherë do e kthejmë, 

përndryshe duhet ta 


kesh detyrim ta rrisësh, - ia 

ktheu komandanti. 

Benit i ndritën sytë nga 

gëzimi; i ndriti fytyra e nxirë 

nga blozët e flakëve. 

Menjëherë u nis drejt fshatit 

ku jetonte dhe për dy orë 

ishte në shtëpi. 

Dita kishte filluar t’ia lëshonte 

vendin mbrëmjes, kur Beni 

hyri në shtëpi. Shqipja, nusja 

e Benit, po merrte shilten në 

oborr, kur hyri Beni. Sa ia 

pa foshnjën në duar vrapoi, 

e kapi nga duart, sikur ia 

ndiente zemra se çfarë kishte 

ndodhur. 

Brenda i priste nëna plakë. 

Shqipja e zgjidhi foshnjën 

dhe pa që ishte vajzë. 

Beni, kjo do të jetë vajza 

jonë! 

Po, po, ajo sot i ka humbur 

të gjithë. Është e jona, do ta 

rrisim bashkë! 

Nëna plakë u ngrit, e mori 

foshnjën dhe e puthi, pastaj 

iu drejtua Benit: 

Të pastë nëna, edhe nusen e 

ke shtatzënë. Zoti na gëzoftë 

edhe me një fëmijë tjetër! 

Vetëm Zoti di të bëjë mrekullira! 

Të na fali dy fëmijë 

njëherësh. Beni u mallëngjye 

nga lajmi se do të bëhej 

baba. 

Eh, mendoi me vete, paska 

qenë fat në fatkeqësi! 

Nënë dhe Shqipe, vajzën do 

ta quajmë Lira. Me këtë emër 

do ta quajmë për ta kujtuar 

Lirinë që do të rritet si vajza 

jonë. 

E gëzoftë emrin o bir, ia 

ktheu nëna dhe u ngrit t’i 

ndihmonte Shqipes ta pastronin 

e t’i bënin ushqimin Lirës 

së vogël. 

*** 

Vitet iknin e Lira rritej, bashkë 

me lirinë që erdhi disa 

muaj pas vrasjes së së saj. 

Rritej me fëmijët e Benit e të 

Shqipes, të cilët e donin si 

motër. 

Një ditë Beni dhe Shqipja e 

morën me vete dhe dolën në 

një restorant në periferi. 

Beni filloi t’i fliste dhe Lira 

e dëgjonte me vëmendje. 

Ai filloi t’i rrëfente për luftën 

e Ushtrisë Çlirimtare të 

Kosovës, për shokët e rënë 

në fushën e lavdisë, për 

trimëritë e ushtarëve dhe 

heroizmat, deri sa erdhi te 

ngjarja që solli ta merrte me 

vete. 

Lira e dëgjonte dhe lotët i binin 

pa ndaluar. Edhe Shqipja 

qante. 

Babi, jam krenar me ty. E di, 

kam lexuar për luftën. Tani 

ne kemi shtetin tonë. Unë të 

kam ty, kam mamanë më të 

mirë në botë dhe gjyshen; 

jam shumë krenar me ju! 

Beni e kuptoi se ishte momenti 

që t’i tregonte të vërtetën. 

- Bija ime, dua të tregoj një 

ditë të veçantë, ditën e rilindjes 

tënde! 

E di, babi, e di, mos e kujto! 

Kam mësuar se më ke 

gjetur nën flakët e shtëpisë 

sime. Mos e mundo veten; 

unë e kam mësuar historinë 

e familjes sime. Babai im 

biologjik është Heroi i Lirisë, 

bashkë me nënën dhe gjyshen 

e të tjerët, kurse ti me 

mamanë dhe shokët e tu të 

luftës jeni heronjtë e jetës 

sime. Prandaj kurseu! Dua 

që ta dish se unë ju dua më 

shumë se çdo njeri tjetër në 

këtë botë. Do të mundohem 

të jem gjithnjë vajza e mirë e 

Benit dhe Shqipes, që ju të 

ndiheni çdo ditë krenar me 

bijën tuaj. 

Beni kishte duruar dhimbjen 

e humbjes së shokëve në vijat 

e frontit dhe të njerëzve të 

tij të afërt, por kjo ishte diçka 

krejt tjetër. Beni nuk mundi 

t’i mbante lotët. E afroi Lirën 

dhe e përqafoi fort. E puthi 

në ballë dhe mezi i tha: Zoti 

të bekoftë bija ime! 

Lira, sot është një ndër studentet 

më të mira në universitet, 

krenare me njerëzit 

e familjes së saj. Shpesh 

i thotë me shumë krenari 

fjalët: “Unë jetoj që ata të 

ndjejnë veprën e madhe që 

kanë bërë. Jetoj që familja 

ta ndiejë sa më shumë 

dashurinë time. Jetoj që ta 

meritoj çdo sekondë të kësaj 

jete në liri! Këta njerëz të 

mirë m’u bënë prindër të 

dytë. Unë dua t’u jap kënaqësinë 

e të qenët vajza e 

tyre, që atë ditë, kur babai 

më nxori nga shkrumbi i 

tokës së të parëve të mi, të 

lagur me gjakun e prindërve 

të mi biologjikë. 

Në flakën e zjarrit, në atë 

zjarr që më djeg dhe sot, e 

do më djegë çdo ditë deri në 

frymën e fundit, ata ishin, 

janë dhe do të jenë uji, 

fresku, fryma ime. Dua t’ia 

tregoj të gjithë botës, se sa 

e shtrenjtë është liria, sa e 

bukur është jeta. Një ditë do 

të filloj të shkruaj ditarin e 

jetës. Do t’ia nis nga e kaluara, 

nga dita kur më gjetën 

në flake. Unë vij nga flaka e 

lirisë dhe jetoj t’i tregoj botës 

Lirinë. Jam Lira e Lirisë së 

popullit tim! 


VERË 2017



VERË 2017


Studentja Elida Loci në New York 

Nga ëndërrat te përpjekjet 

për t’i realizuar ato 

T 

ë kemi parë nëpër 

pasarela, në skenë 

duke kënduar 

përkrah babait 

tënd, duke promovuar faljen dhe 

paqen. Na tregon më shumë për 

veten? 

Më quajnë Elida Loci dhe 

jam studente në universitet e 

njëkohësisht punoj si asistente në 

një zyrë avokatie. Gjithashtu ushtroj 

edhe modelimin, sepse moda është 

pasioni im që e ushtroj më shumë 

deshirë dhe i kushtoj një pjesë të 

kohës së lirë. 

Prioriteti im më i madh është të 

mësoj. Më pëlqen të marrë dije 

në fusha të ndryshme. Studioj për 

Ekonomi, por pas universitetit dua të 

shkoj në shkollë për avokate. Babai 

im me ka futur në gjak përkushtimin 

për të ndihmuar dhe për t’iu 

gjendur pranë kujtdo që ka 

nevojë për mua. Aktivitetin tonë 

e filluam te “Shtëpia e paqes”. 

Cfarë përfaqësonte 

pjesëmarrja jote në 

pasarelat e New York-ut? 

Pjesëmarrja në pasarelat e 

“Fashion week” në New York, 

për mua në fillim ishte 

një hobi. Më pëlqente 

të shkoja në shfaqje, 

po shumë shpejt 

angazhimi im u 

kthye në një punë 

që po e bëj me 

pasion të madh. 

Na e tregon 

idhullin tënd 

dhe përse e ke 

zgjedhur? 

Idhulli im është Miranda Kerr, sepse 

ajo përveçse ishte një prej modeleve 

më të bukura dhe të sukseshme të 

Victoria Secret, arriti që të formonte 

kompaninë e saj të përkujdesjes 

ndaj lëkurës dhe publikoi një 

libër gjithashtu. Ajo është mjaft 

puntore dhe e zgjuar, sa ka krijuar 

perandorinë e saj në biznes. 

Cila është ëndrra jote e fshehur në 

sirtar? 

Ëndrra ime kur kam qenë e vogël ka 

qenë të bëhesha shkrimtare, sepse 

kur shkruaj futem në botën time të 

ëndrrave dhe me atë të shkrimeve 

mund të shpreh ndjenjat e mia 

lirshëm. Nganjëherë e shikoj modën 

si të tillë, pasi nëpër shfaqje na bie 

të mbajmë veshje të ndryshme, 

nga shtete të ndryshme, veshje 

tradicionale ose jo. Po çdo veshje 

shpreh veçantinë e saj. 

Si ka ndryshuar Elida Loci në New 

York? 

Qëkur kam ardhur në New York, unë 

kam ndryshuar shumë. 

Kur erdha, në fillim isha e re dhe çdo 

gjë me dukej e pamundur, por kurrë 

nuk u dorëzova për ëndrrat e mia. 

Arrita të fitoj universitetin e më pas 

ia kushtova një pjesë të kohës sime 

modës. Dhe pse e dija se do ishte e 

vështirë, vendosa të futem në botën 

e bukur të artit. Jam shumë e lumtur 

që e bëra këtë zgjidhje. 

Cfarë kuptimi ka jeta studentore 

për ty? 

Jeta studentore për mua është tepër 

e rëndësishme. Shkolla është gjëja 

kryesore në jetën time, diçka që ia 

sugjeroj çdo njeriu që njoh. 


VERË 2017

Të kemi parë në “Albanian 

fashion Week” me disa vajza të 

vogla. Lexuesit duan të dijnë 

se cili ishte roli yt aty? 

Jam gëzuar tej mase që m’u 

dha rasti të punoj me vajzat e 

vogla shqiptare, sepse kur isha e 

vogël dhe unë isha si ato. Shikoja 

vajzat e rritura nëpër pasarela 

dhe ëndërroja të bëhesha si ato 

një ditë. Sot, unë jam ajo vajza e 

rritur dhe dua t’i mësoj vogëlushet 

e vogla të përgatiten për sfilata. 

Prandaj dhe të jam mirënjohëse 

që më ftove të mësoj modelet 

e linjes “Vit’Aime”, si ato të ecin 

në sfilatë. Ka qenë një përvojë 

që nuk do ta harroj kurrë, sepse 

në sfilatë pashë sirenat e vogla, 

zanat shqiptare, të bukurat e 

liqenit, fluturat e përrallave. Por 

pashë edhe shqiponjën duke 

fluturuar e lirë dhe krenare. 

Për herë të parë në historinë e 

modes shqiptare, vogëlushet 

e vogla shqiptare paraqiten 

një koleksion rrobash nga një 

dizajner shqiptar, dhe aq më 

tepër mu në zemrën e botës, 

në New York. Faleminderit që 

më bëre pjesë te historisë! 

Sa vjeçe ke qenë kur ke ecur 

në një pasarelë për herë të 

parë? Si je ndier? 

Për herë të parë kam ecur në 

një pasarelë, kur kam qenë 

19 vjeçe. Në atë shoë jam 

paraqitur edhe me një kërcim 

tradicional shqiptar me koreografi 

timen. Ka qenë një ditë shumë e 

veçantë për mua. 

Të ka takuar të veshësh fustane 

nga më të ndryshmit. Cili ka 

qenë fustani yt i preferuar? 

Kjo është pyetja më e vështirë, 

dhe s’kam një përgjigje, pasi për 

mua secili prej tyre ka veçantinë 

e tij. Kam qenë me fat dhe 

gjithmonë kam pasur fustane të 

bukura. Do të veçoja kompaninë 

“Red Velvet”. Kjo kompani ka 

dizajne shumë të vecanta dhe 

e zhvillon veprimtarinë e saj 

kryesisht në Nepal. Kam pasur 

fatin të modeloj në sfilata të 

mëdha dhe të bëj sete fotografike 

për ta, në një revistë. Gjithashtu, 

po punojmë me projekte të reja. 

Një prej fustaneve që kam veshur, 

ka qenë një fustan i bardhë, i cili 

është mjaft i veçantë. 

Cfarë të pëlqen të bësh gjate 

kohës së lirë? 

Kur kam kohë të lirë më pëlqen të 

krijoj. Merrem edhe me muzikë që 

është një tjetër pasion i imi. Kohën 

e lirë e kaloj nëpër fashion shows, 

duke modeluar ose në sesione 

fotografike, por tani më është 

shtuar edhe dëshira që të punoj me 

vajzat e vogla e të krijoj mundësi 

për to që të marrin pjesë nëpër 

shows e pasarela te tjera. Është 

bukur të mund të japësh diçka nga 

vetja dhe të ndihmosh vajzat e 

vogla shqiptare që ëndërrojnë të 

bëhen modele një ditë. 

Në «Albanian Fashion Week» tek 

modelet e vogla shqiptare, që shkelën 

për herë të parë pasarelën e New York-ut 

në botën e modës shqiptare, pashë zanat 

e malit, sirenat e detit, të bukurën 

e liqenit, shqiponjën e lirë e krenare. 


Photoshoot për kopertinë 

në New York 

Fëmijët në photoshoot: Melissa Vorfa, Sabrina Lulanaj, 

Sara Lulanaj, Valentina Ivezaj, Gabriela Permeti, 

Griselda Permeti, Gledion Permeti, Brian Kacupaj, 

Angie Bahcja, Megi Pirani, Reina Pirani, Teuta Spaho, 

Blerim Spaho, Blenda Shehu, Sara Arapi, Lisa Pecaj, 

Emma Pecaj, Lorena Pecaj, Klea Kosumi, Arbi Kosumi. 

Photography: Noxie Studio Photography 

Stylist Bora: Balaj / Makeup artist: Rebecca Noparast 

Hair stylist: Tilda 


VERË 2017



VERË 2017


Nga nëna tek nëna 

Koha për, 

zanën e dhëmbëve 

Manila Vorfa 

new york, amerikË 

Kur fëmijët mbushin 

5-6 vjeç, në gojën 

e tyre formohet 

shenja e Batman, 

pra bien dhembët e parë. Çdo 

prind e ka kaluar në mënyra të 

ndryshme këtë periudhë dhe 

është munduar të kthejë diçka 

plot dhimbje dhe nganjëherë 

stresuese, në diçka të bukur. 

Edhe pse ndodh që prindërit të 

ndihen fajtorë kur krijojnë figura 

mistike, të gjithë specialistët janë 

të mendimit që një dozë fantazie 

është e shëndetshme për fëmijët 

në këtë moshë kur imagjinata 

është në kulmin e saj dhe ata 

vetë e përdorin fantazinë që të 

kuptojnë gjëra abstrakte që nuk i 

prekin dhe nuk i shohin, por mbi 

të gjitha, i mëson ata që të kenë 

besim edhe në koncepte të tjera 

abstrakte si guximi, shpresa dhe 

dashuria. 

Fëmijëria duhet të mbushet me 

magji dhe surpriza sa më gjatë 


VERË 2017

që të jetë e mundur. 

Nëse në disa vende të 

Europës i fshehin në 

tokë, në disa të tjera 

i djegin dhe në disa 

të tjera i mbajnë 

si hajmali, zana e 

dhëmbëve është 

versioni më i bukur 

për mua. 

Zana, në shumicën 

e rasteve është një 

vajzë e bukur me 

krahë dhe me shkop 

magjik, por mund të 

jetë edhe një balerinë, 

një dragua, dy burra të 

vegjël, një dentist etj., dhe 

ndryshe nga figurat e tjera, 

fëmijët nuk i mërzit shumë fakti 

që mund të jenë të ndryshme, 

sikur do të mërziteshin po të 

ndryshohej plaku i Vitit të Ri. 

Ka prindër që lënë edhe një letër 

së bashku me paratë nën jastëk, 

vlera e të cilave varet nga vetë 

gjendja ekonomike dhe statusi 

i familjes, por ajo që është e 

rëndësishme është që të mos 

teprohet në traditë duke shtuar 

gjëra të tjera. 

Si dhe kur të vijë momenti 

që fëmijët të arrijnë në 

një moshë kur fillojnë të 

dyshojnë mbi ekzistencën 

e saj dhe kur 

të jetë gati për të 

mësuar të vërtetën 

se janë prindërit 

ata që i lënë paratë 

nën jastëk, nuk ka 

asgjë të keqe t’i 

tregohet fëmijës, 

sidomos kur kanë 

vëllezër të vegjël 

që të ndihmojnë në 

përforcimin e idesë së 

zanës së dhëmbëve. 

Sa shumë emocion të 

krijon fantazia e tyre. Të jep 

ndjesinë 

e të 

qenët përsëri fëmijë, krijon edhe 

ti fantazinë tënde së bashku 

me ta. Çdonjëri nga ne e ka 

përjetuar këtë fenomen, Tooth 

fairy. Mundet të themi: Po çfarë 

rëndësie ka, një dhëmb po bie 

e një tjetër do të dalë, por është 

ajo se 

çfarë 

ndien fëmija. Ai ose ajo 

është ndër fazat e para 

të ndjeshmërisë së 

tyre. Përballen me 

frikën e humbjes 

së një dhëmbi pa 

e ditur se çfarë 

është ose do të më 

dhëmbë shumë, 

po gjak do të dalë, 

sa e shëmtuar do 

të dukem e të tjera 

plot. Por prapë kanë 

një gëzim atë çfarë 

do të marrin. Mendja 

e tyre plot fantazi 

udhëton në ëndërrime. 

Sa bukur ! Ato fluturojnë në 

hapësira pa kufi. Melisa, vajza 

ime 6-vjeçare është një fëmijë 

me shumë fantazi, saqë ndonjëherë 

me duket sikur me të 

vërtetë ka ndodhur ajo që thotë. 

Dhëmbi filloi t’i lëvizte e çfarë 

bëri, mori në telefon tim vëlla për 

t’i treguar. Edhe e pyeti: “Sikur të 

ta jap dhëmbin ty, sa para do të 

më japësh. Ai tha sa të duhen 

ty? Pastaj erdhi tek unë daja do 

të më dhurojë për çdo dhëmb 

$10..si fëmijë bëri pak llogarinë 

e i dolën shumë para. Pastaj 

më tha po dhëmbin tim do 

t’ia dhuroj “Tooth fairy”. 

Për fatin e saj, dhëmbi 

i ra në shkollë dhe 

mësuesja e mrekullueshme 

ia ruajti në 

një çantë plastmasi 

së bashku me një 

kartolinë. Ajo ishte 

e lumtur, sepse 

gjak nuk i doli, 

dhimbje nuk pati 

dhe e gjithë klasa 

atë ditë e pyesnin sa 

para do të japin sonte 

“Tooth fairy”. Fjeti me 

shumë gëzim, sepse nën 

jastëkun e saj kishte 5$. 

Lumturi e sinqertë fëmije. 


Implantet, 

dentare 

Dr.Dardan Bekteshi DDS 

PrishtinË, kosovË 

I 

mplantet dentare 

janë zbulimi më i 

rëndësishëm në 

stomatologjinë 

moderne. Pas përpjekjeve shumëvjeçare 

për të gjetur zëvendësimin 

e duhur për dhëmbin e humbur. Ka 

qenë viti 1957 kur ortopedi i njohur, 

suedez ai dr. BranemarkI, cili njihet 

si babai I implantologjisë moderne,i 

pari që zbuloi se materialiet e 

përbëra nga titanium janë biokompatibile 

me organizmin që do të 

thotë se nuk refuzohen nga organizmi. 

Deri në atë kohë besohej se 

organizmi i njeriut nuk pranon asnjë 

trup të huaj. 

Sot implantet dentare përdoren për 

të zëvendësuar një ose më shumë 

dhëmbë që mungojnë. Ato kanë 

formën e vidës dhe janë të projektuara 

për vendosje intrakockore 

në nofulla. Janë me gjatësi dhe 

diametër të ndryshëm në vartësi 

prej kushteve anatomike ku 

vendosen. Normalisht duhet 

3-6 muaj që një implant të 

lidhet fort mjaftueshëm për 

kockë para se të lidhet dhëmbi 

artificial. 

Për sa i përket llojit të implanteve 

që përdoren sot ato 

ndahen në dy grupe : 

1.Endosteale ( në brendësi të 

kockës) që është forma më e përdorur 

e implanteve. Këtu përfshihen 

implantet në formë të vidave, 

cilindrat ose tehet që vendosen në 

nofulla në mënyrë kirurgjikale. 

2. Subperiosteale (në pjesën 

e jashtme të kockës) këto lloje 

implantesh vendosen në majën 

e nofullës së bashku me kornizën 

metalike, e cila shërben për mbajtjen 

e protezës. 

Vendosja e një implanti zgjat rreth 

30 minuta, si ndërhyrje është më e 

thjeshtë sesa heqja me operacion e 

një dhëmballe pjekurie. Gjatë vendosjes 

së implantit nuk ka dhimbje, 

por dhe pas operacionit ka shumë 

pak bezdi dy ditët e para. Në disa 

raste mund të ketë në fytyrë në 

zonën ku është punuar një ënjte e 

lehtë që zgjat 2-3 ditë. 

Jetëgjatësia e një implanti varet 

nga shumë faktorë, si: gjendja e 

përgjithshme shëndetësore, pastrimi 

i rregullt i dhëmbëve, gojës, 

implan 

tit, si 

dhe së 

mundjet e 

mishërave të dhëmbëve. Duhani, 

alkooli, higjiena jo e mirë e gojës 

, diabeti janë faktorë që ndikojnë 

më tepër në suksesin dhe jetëgjatësinë 

e implantit. Pas vendosjes 

së implantit duhet një periudhë 

pritjeje prej 6 muajsh për nofullën e 

sipërme, kurse 3 muaj për nofullën 

e poshtme, kohë kjo e nevojshme 

për tub ere osseifikimi apo ngjitja e 

implantit për kockë. 

Në fundin e kësaj periudhe shihet 

suksesi apo dështimi I implantit të 

vendosur. Suksesi i implantit variron 

nga 90 -100 % . Por si në çdo fushë 

të mjekësisë asnjeherë nuk mund 

të themi 100 % me garanci. 

Implanti mund të vendoset te të 

gjitha moshat, përveç te personat 

me moshë të re, te të cilët nuk ka 

përfunduar zhvillimi i kockës, që 

te vajzat mbaron deri në moshën 

16 deri 17 vjeç kurse te djemtë 

në moshën 18-vjeçare. Për 

të rriturit nuk ka limit moshe, 

përderisa gjendja e tyre shëndetësore 

është e mirë. 

Implantet dentare paraqesin 

një sërë avantazhesh krahasuar 

me metodat e tjera 

për të zëvendësuar dhëmbët. 

Ndër këto avantazhe janë 

parandalimi i humbjes së kockës 

së nofullës, fenomen ky që ndodh 

rëndom me rastin e humbjes së 

dhëmbit. Përmes implantit mund 

të zëvendësohen një e më shumë 

dhëmbë pa i prekur dhëmbët fqinje. 

Implantet dentare eliminojnë dhimbjen 

dhe parehatinë te proteza e 

plotë ose e pjesshme. Ato ofrojnë 

qëndrueshmëri më të madhe, 

gjithashtu përmirësojnë të folurit me 

një ton të qetë dhe natyral. 


VERË 2017

Mjekja kardiologe Anila SHAHINI flet për sëmundjen e Infarktit Akut të Miokardit 

Infrakti akutit 

i miokardit 

I 

nfarkt duhet të kuptojmë 

një zonë të muskulit 

të zemrës, qelizat e të 

cilit janë dëmtuar në 

mënyrë të pakthyeshme, apo kanë 

vdekur. Për pasojë të bllokimit të 

menjëhershëm të njërës prej arterieve 

koronare. Akute pastaj është 

sa i përket kohës të cilës ne diagnostikojmë 

infarktin. Quhet infarkt 

akut, infarkt që sapo ndodh. 

Cilat janë simptomat? 

Freskida MILOTI 

TIRAnË, SHQIPËRI 

Infarkti në vetvete është një 

dramë, sepse si e tillë përjetohet. 

Pjesa më evidente është 

dhimbja që është pikërisht rreth 

zonës së zemrës, apo kraharorit. 

Është një diskomfort apo mungesë 

rehatie, e cila mund të jetë si 

peshë, në formë rëndese apo një 

marrje fryme e rëndësishme, por 

kryesisht dominante është dhimbja, 

e cila ka karakteristike edhe 

kohëzgjatjen. Dhimbja në infarkt 

është një dhimbje që zgjat nga 30 

minuta, ndonjëherë edhe disa orë. 

Është e rëndësishme të themi që 

sa më shpejtë të ndërgjegjësohet 

individi për natyrën e dhimbjes, aq 

më jetë shpëtuese është situata. 

Shpeshherë përveç dhimbjes është 

e pranishme ndjesia e të vjellave, 

një dhimbje që hapet në të dyja 

krahët, por kryesisht në krahun e 

majtë, dhe kjo është një simptomë 

që i orienton njerëzit për problemet 

e zemrës. Shoqërohet me djersitje. 

me dobësi të theksuar trupore, por 

elementi thelbësor dhe për t’u vlerësuar 

është dhimbja, që shpërndahet 

edhe mes shpatullave. 

A ka shenja paraprijëse? 

Infarkti qëllon të shfaqet edhe papritur, 

pra pa simptoma paraprake 

dhe kjo është një pjesë që duhet 

vlerësuar dhe sa me shpejtë të 

ndërgjegjësohemi që zgjidhje optimale 

gjendet në këtë situate sepse 

miokardi është një diagnozë e cila 

kërkon një trajtim të menjëhershëm 

spitalor. 

Kur pacienti nuk duhet t’i neglizhojë 

simptomat dhe t’i drejtohet 

mjekut kardiolog? 

Më parësorja është dhimbja, pavarësisht 

se jo çdo dhimbje kraharori 

është ekuivalent me infarktin, 

por pacienti nuk është i aftë të bëj 

një diferencë dhimbjen e infarktit 

dhe dhimbjes nga arsye të tjera. 

Një nga diagnozat që ngatërrohet 

më shpesh që vjen për pasojë të 

ngushtimit të enëve të gjakut, janë 

problemet e stomakut, gastritet, 

ulcerat, problemet e spondiliartozës 

cervikale, dhimbje që vijnë nga 

një kalkulozë biliare. Por gjithsesi 

diagnoza që kërkon ndërhyrje më 

të shpejtë është dhimbja. Në këto 

kushte që përmenda më lartë, 

pacienti e ka të vështirë të bëj 

diferencën. Një person që shfaq një 

ankesë të tillë është më mirë të bëj 

një vizitë. se sa një neglizhencë, 

sepse mund të rezultojë fatale. 

Cilat janë grupmoshat e rriskuara? 

Dhimbjet te të rinjtë shpeshherë ne 

përpiqemi t’i marrim më me sportivitet, 

duke qenë se grupmoshat që 

klasifikohen si të rriskuara janë 45 

e lartë tek meshkujt dhe 55 e lartë 

për femrat. Por ajo që po shikojmë 

sot është se sëmundja e arterieve 

koronare nuk po njeh moshë. Ka 

zbritur grupmosha. 

Për cilat arsye ka zbritur mosha? 

Për arsye shumë faktorëshe. 

Është pikërisht shtimi i faktorëve të 

rriskut, shtimi i faktorëve që çojnë 

në sëmundjet e arterieve koronare. 

Kjo sëmundje sot po quhet si epidemi 

globale. Pavarësisht origjinës, 

racës, mënyrës së ushqyerjes po 

merr një përhapje, po thuajse në 

të gjithë globin. Kjo ndodh nga 

faktorët e riskut, një pjesë e tyre e 

ndryshueshme dhe një pjesë e pa 

ndryshueshme. Vendi ynë në bazë 

të statistikave është bërë po thuajse 

i barabartë me vendet ku kjo sëmundje 

është mjaft e përhapur. 

Cilët janë faktorët e rrezikut të 

kësaj sëmundje? 

Ka dy grupe madhore risku. Janë 

faktorët e pandryshueshëm, ato të 

cilët as mjekët, as individët nuk i 

ndryshojnë dot, siç është mosha, 

sepse është një sëmundje që rrit 

probabilitetin e shfaqjes me rritjen e 


moshës; trashëgimia është pandryshueshme 

, pra nëse familjarë 

e kanë patur këtë sëmundje. Por 

për tej kësaj janë një grup i rëndësishëm 

faktorësh të ndryshueshëm, 

të cilët janë: yndyrat e rritura në 

gjak, duhan pirja, prania e diabetit 

dhe hipertensioni. Të katërt janë 

faktorë të rëndësishëm, por të modifikueshëm. 

Ne jua themi pacientëve 

se sot përveç gjenetikës që nuk e 

ndryshojmë dot, faktorët e ndryshueshëm 

është mirë t’i vlerësojmë 

çdo ditë. 

Çfarë bëhet në drejtim të këtyre 

faktorëve? 

Vlerësohet shumë shpejtë risku 

kardiovaskular, madje nëse sot flasim 

për kontrolle mjekësore rutinë, 

bazë, të përsëritura të cilat përmbajnë 

një paketë vlerësimi, si: yndyrat 

në gjak, presionin arterial, vlerësimi 

i sheqerit në gjak, vlerësimi i 

peshës trupore dhe i stilit të jetesës. 

Pacientët më pak të riskuar janë 

ata me risk të ulët kardiovaskular, 

ndërsa tek ata që vlerësohet risk i 

mesëm apo i lartë janë pacientët që 

vlerësohen në rutinë 

A ka IAM të heshtur? 

Infarkti mund të shfaqet edhe pa 

simptoma, pra pa dhimbje. Grupi 

i cili mund të pësojë infarkt të 

heshtur janë diabetikët, tek të cilët 

zbehet ndjesia e dhimbjes dhe vetë 

prezenca e sëmundjes së diabetit 

e kategorizon pacientin me risk të 

lartë kardiovaskular. Diabetikëve 

ju këshillojmë kontrolle rutinë edhe 

nëse nuk kanë ankesa, ata duhet 

të bëjnë pothuajse çdo 6 muaj një 

elektrokardiogramë, vlerësim të 

yndyrave në gjak. Duke e patur nën 

kontroll pacientin, kemi mundësi 

diabetikëve t’ua parandalojmë 

shfaqjen e infaktit. 

Ku bazohet diagnoza e IAM? 

Në bazë të dhimbjes, me elektrokardiogramë 

që është një ekzaminim 

bazë dhe i rëndësishëm për 

diagnostikimin e menjëhershëm 

të infarktit të miokardit. Për fat të 

mirë është një ekzaminim i thjeshtë 

i cili mund të kryhet kudo, në 

çdo qendër 

shëndetësore. 

Edhe 

një 

mjek 

i 

përg jithshëm nëse 

bashkon dhimbjen dhe rezultatin 

e elektrokardiogramës mund të 

vendos diagnozën korrekte. 

Si e arrijmë në diagnozën diferenciale? 

Diagnoza diferenciale është 

pikërisht ajo që i takon mjekut. 

Pacienti nëse ka dhimbje të fortë 

kraharori duhet t’i drejtohet qendrës 

mjekësore apo spitalit më të afërt, 

për t’u qetësuar që kjo nuk është 

një dhimbje që vjen si pasojë të 

ngushtimit koronar dhe nuk është 

një dhimbje infarkti, më pas diagnoza 

i takon mjekut të bëj diagnozë 

diferenciale sepse shpeshherë 

pacientët kanë humbur jetë duke 

menduar se është një dhimbje që 

nuk i përket infarktit, pra për neglizhencë. 

Por nëse ai trajtohet sa 

më shpejtë aq më mirë shpëtojmë 

jetë. Madje a është e mundur brenda 

orës së parë të jepet ndihma e 

shpejtë, sepse qeliza miokardiale 

fillon e dëmtohet në mënyrë të pakthyeshme 

që në 30 minutëshin e 

parë të prezencës së dhimbjes. 

Gjatë këtij sezoni të nxehtë 

duhet pacientët të kenë një kujdes 

më të veçantë? 

Ekstremet e klimës gjithmonë janë 

pak problematike për pacientët me 

probleme të sistemit kardiovaskular. 

Stina e ftohtë është pak më favorizuese 

sidomos për sëmundjen 

e ngushtimit të enëve të gjakut, por 

edhe stina e nxehtë që jep dehidrimin. 

Kemi këshilla për pacientët 

që mjekohen për këtë sëmundje, që 

jo gjithmonë t’i ulin dozat e preparateve 

sidomos pa u këshilluar me 

mjekun, por ndodh që duke ndryshuar 

përqendrimi i medikamenteve 

në gjak për shkak të humbjes së 

theksuar të lëngjeve kur pacientët 

janë të ekspozuar gjatë në të 

nxehtë, kjo e forcon efektin e tyre, 

duke dhënë edhe ulje të vlerave të 

presionit në gjak. Të ruhen nga orët 

e pikut të të nxehtit, të konsumojnë 

shumë lëngje, sidomos ujin për 

mirëfunksionimin e veshkës e cila 

bën funksionin bazë të filtrimit të 

gjakut. Gjithashtu për pacientët e 

riskuar apo ata me risk të lart për 

sëmundjet kardiovaskulare të kenë 

kujdes sepse noti është një sport 

shumë i mirë, por për këtë kategori 

themi merrni një kontakt me mjekun 

përpara se të ushtroni këtë sport 

sepse temperaturat e ujit mund të 

jenë disfavorizuese, pasi ndodh 

që kalimi nga i nxehti ekstrem në 

të ftohtin e ujit, të ketë ngushtim të 

enëve të gjakut. 

Intervistoi: Freskida MILOTI në emisionin 

‘Diagnozë’- RTV ORA 


VERË 2017


Tre musketjerët vulosën, 

historinë e rrokut shqiptar 

Sashenka Ndreka 

TIRAnË, SHQIPËRI 

A 

ta mbajtën 

flokë të gjatë 

në kohën kur 

në Shqipëri nuk 

perceptohej ky fakt, ata këndonin 

rrok, kur thjesht ta dëgjoje këtë lloj 

rryme ti rrezikoje të burgoseshe. 

Ishin ata që sollën ndryshimin 

dhe revolucionin e muzikës rrok 

në Shqipëri. Ata mblodhën turma, 

ata thyen zemra, ata u ndanë por 

nuk mundën të qëndrojnë të tillë, 

ata kanë lindur për të qënë bashkë. 

Ata kanë lindur për t’i dhuruar 

Shqipisë tre Musketjerët e saj të 

lavdishëm. 

Ata përjetuan ndryshimet politike 

në Shqipëri përmes këngës, vargjet 

e tingujt e së cilës janë ende 

aktuale, ndonëse kanë kaluar 27 

vjet nga demokracia jonë e brishtë. 

Ata kanë ngritur sa e sa trofe, sa e 

sa çmime, sa e sa mirënjohje. Ata 

u tërhoqën nga kompeticionet, ata 

u rikthyen sërisht, atyre iu dhanë 

poste drejtuese, por ata kanë lindur 

për të qënë në skenë, aty ballë 

për ballë me publikun. Ata kanë 

lindur për të dhuruar emocion, me 

çfarëdolloj mënyre që munden. Pas 

një mungese prej dy dekadash, 

çfarë mund të ndodhë nëse bëhen 

bashkë një orkestër simfonike dhe 

këta tre rrokerë, për të cilët publiku 

është përmalluar? 

“Një natë e çmendur me 2000 

njerëz të hipnotizuar nga atmosfera” 

, do të ishte përgjigja më e 

dënjë e kësaj pyetje. 

Dhe në të vërtetë kështu ndodhi. 

Mu në zemrën e kryeqytetit shqiptar, 

ato rishkruajtën historinë, me 

firmat e tyre të pandryshueshme, 


VERË 2017

fiks aty ku e nisën, dikur Pallati 

i Kongreseve, sot Pallati i Koncerteve. 

Ata ishin tre, tre legjenda, tre 

artistë, tre musketjerë që na 

përfshinë në botën e tyre artistike 

duke na kthyer në 2003 musketjerë 

që këndojnë njëzëri. Nuk ka patur 

ngjarje, artist, politikan apo orator 

që të elektrizojë publikun në atë 

mënyrë dhe të bëjë njësh sallën 

me skenën, pa patur dallim, siç 

bënë ato: Aleksandër Gjoka, Elton 

Deda dhe Redon Makashi. Koncerti 

u lançua një muaj përpara, që 

përvec natës së magjishme, të na 

falnin edhe 30 ditë padurimi dhe 

emocioni në të njëjtën kohë, duke 

numëruar sekondat deri në datën 

15 maj 2017. 

Për standartin e jetës në Shqipëri, 

biletat kishin një çmim relativisht 

të lartë, por kjo nuk pengoi aspak 

që të ishin të gjitha “sold out” 

vetëm disa orë pas nxerrjes së tyre 

online. Në bidesat e tavolinave, 

tashmë nuk flitej për gjë tjetër, veç 

për ribashkimin e famshëm të pas 

27 vitesh që do t’i rikthente Tiranës 

ritmet rrok’n’roll të munguara prej 

kohësh. 

Padurimi për të shijuar rrok të 

vërtetë nga dashamirësit e kësaj 

rryme, u lexua që në orën 17:00 

para Pallatit të Kongreseve që filloi 

të mbushej me njerëz të veshur 

me rroba lëkure, kryesisht ngjyrë 

të zezë, ndonëse në biletat e tyre 

shënonte ora 20:00 dhe ishte ditë 

e hënë. 

“Zemra e një gruaje, them shpesh 

me vete 

Ngjan me një xixëllojnë që digjet 

në heshtje 

Provoni t’i buzëqeshni një zemre 

të thyer 

Mos përbuzni lotët në sytë e 

mallëngjyer” 

Ishte kjo kënga që startoi koncertin, 

ndoshta për të respektuar 

seksin e dobët, por që atë natë nuk 

e tregoi veten aspak të tillë, por 

tundte flokët “me sa i hante koka”. 

“Nuk mundem ta imagjinoj, që ty të 

kam humbur vërtëtë 

Dikur unë luaja me ndjenjën e saj, 

e sot e vuaj vetë... 

Më duket se asnjëherë, s’do të 

dashurojmë kaq fort 

Por janë kujtimet që më shkatërrojnë...” 

pasoi Redoni, për tu kthyer nga 

meshkujt dhe si për të vënë në 

sedër Don Zhuan-ët e penduar që 

ndodheshin në publik. Por shumë 

shpejt melankolinë e thyu Aleksandri 

me “Kuturu”-në e famshme 

të tij. Kaq mjaftoi që spektaqtori të 

çohej e të mos ulej më në karrige. 

Fati i keq që nuk menduan për disa 

veshje rezervë, pasi këngëtarët 

kërkonin herë pas here ndjesë për 

disa minuta, që të ndërronin bluzat 

e qullura nga djersa, që atë natë 

dukej sikur dilte nga shpirti e jo 

poret e lëkurës. 

Repertori ishte përzgjedhur në 

mënyrë të atillë që të ndërthurte 

melankolinë e Redonit, me pop 

rrokun e Tonit deri tek potenca e 

papërsëritshme e Sandrit. 

Orkestra simfonike e Radio 

Televizionit Shqiptar pothuajse 

inekzistente gjatë vitit, e “shpërfillur” 

nga publiku edhe në festivalin e 

fundvitit, dëshmoi edhe një herë se 

muzika live nga instrumenta të vërtetë, 

ka potencialin të të rrënqethë 

mishtë e të çojë zemra në peshë. 

Publiku që pritej të kishte një 


moshë mesatare tek të 40-at nuk 

rezultoi aspak i tillë. Kishte qindra 

të rinj duke kërkuar copëza arti të 

vërtetë, ndoshta të mbingopur nga 

muzika komeciale e brezit të tyre 

që ka pushtuar tregun. Kishte madje 

edhe fëmijë të vegjël, me prindër 

në moshë të re, ku këta të fundit 

dukej sikur donin t’ju impononin 

këtë lloj muzike bijve, të trembur 

nga ajo që u servir “moda e fundit”. 

“E duam jetën ndaj na lini ta jetojmë 

O mik o vëlla pak qetësi për shpirtin 

tonë 

E shtrenjta ime ti këtë mbrëmje 

mos mungo 

I kam harruarr përkëdheljet mos 

harro” 

ishte padyshim kulmi i mbrëmjes 

që çoi në delir të gjithë të pranishmit, 

duke na treguar edhe një herë 

se populli shqiptar e do jetën, njësoi 

si ai që sapo ka hedhur hapat 

e parë, si ai që ka disa vite më 

shumë mbi shpaltulla, thjesht duan 

arsye dhe lirinë e duhur për ta shijuar 

atë sipas mënyrës së tyre. 

Në dy rreshtat e parë të sallës 

dukshin emra të njohur të ekranit, 

politikanë të bindjeve të ndryshme, 

të ulur pranë e pranë, këngëtarë 

aspak xhelozë për kolegët, por 

duke kënduar njëzëri, duke treguar 

se arti nuk ka bindje politike nuk 

ka dallime apo dasi, nuk ka fe as 

ngjyrë, por bashkon zemra, arti 

është universal, arti është ndjenjë. 

Eh sa mesazhe na dha kjo natë..., 

sa gjatë do të mbetet në memorien 

kolektive. 


VERË 2017


3 Arsye pse HIKING është mirë për trupin, 

mendjen dhe shpirtin tuaj. 

Shpetim Kalicani 

Klubi “Alpin Prishtina” 

Unë qysh në moshën 

të re kam filluar të 

kujdesem për shëndetin 

tim. Në fillim më 

pëlqente të ecja, pastaj si gjithë 

fëmijët që pëlqejnë lojërat, nuk 

ndaloja së vrapuari, sepse më 

bënin të ndihesha i palodhur, 

i fortë si një shkëmb i pathyeshëm 

dhe çdo ditë nuk ndjeja as 

lëndimet që për të tjerët dukeshin 

disi tragjike. 

Nëse ju nuk e keni përjetuar 

ende gëzimin që fiton nga 

të shpenzuarit e kohës duke 

udhëtuar në rrugët me gurë dhe 

fusha të gjelbërta, këto janë 3 

top arysyet që unë ua sugjeroj ju 

të filloni t’i bëni sa më shpejt: 

1.Nuk ka asgjë më freskuese 

se të konsumoni ajër të pastër. 

Eshtë një ndjenjë e papërshkrueshme, 

kur ju konsumoni ajër 

të pastër. Të bën të deheni thellë 

në të; të dhuron freski, sikur një 

akull i ftohtë në një ditë të nxehtë 

me diell përvëlues. 

Të dhuron një energji, që të bën 

të ngjitësh një pjesë mali, pa 

u menduar më shumë se një 

herë, duke krijuar një imagjinatë 

krejtësisht ndryshe, si një pije 

energjike, e cila të dhuron krahë 

vetëm për të përjetuar atë ndjenjë, 

duke lakmuar krijesat e atij 

vendi të gjelbër që jetojnë aty. 

Të bësh Hiking, nuk është edhe 

aq vështirë. Nuk do të thotë se 

ju patjetër duhet të ngjitni disa 

pjesë shkëmbore apo pjesë me 


VERË 2017

akull, vetëm për të përjetuar 

bukurinë e natyrës. Ju mund të 

zgjidhni terrene më të lehta në 

fillim dhe gradualisht të rrisni 

dozën që të eksploroni apo të 

sfidoni gjithnjë e më shumë, por 

bukuria dhe freskia që iu merrni, 

tregon se ia vlen. 

2.Pamje të cilat të lënë pa 

frymë. 

Eshtë një ndjenjë jashtëzakonisht 

e bukur, kur shihni shumëllojshmëri 

unike, shumë të veçanta, 

që të lënë pa frymë: pemë, 

liqene, male, lumenj, maja dhe 

fusha të gjelbërta…, të cilat i 

pagëzoja me emra secilin, me 

fjalën më të bukur që më binte 

ndërmend. Më vjen keq, pse nuk 

mund të gjej fjalë ta përshkruaj 

atë ndjenjë. Do t’iu ftoja dhe ju 

që të bindeni. 

3.Ilaç për shëndetin. 

Me siguri, shpesh herë keni 

dëgjuar më të vjetrit duke thënë: 

“Me ecë i bon mirë vetit”. Ndërsa 

dëgjoja fjalët e më të moshuarve, 

duke kujtuar kohërat që 

kanë kaluar, duke treguar se sa 

vështirë ka qenë të udhëtosh në 

distanca të gjata për të arritur në 

kohë në punë, mendoja se pas 

gjithë asaj rruge të gjatë, sa në 

formë të mirë do të kenë qenë 

ata. 

Gjithë atë forcë dhe energji, atë 

trup të shëndetshëm me këmbë 

të forta dhe me muskuj, i kishin 

arritur falë asaj rruge, punës së 

palodhshme që i falënderohen, 

shëndetit më të mirë, garanci 

për jetë sa më të gjatë. 

“Jetë më të gjatë!” - duket absurde 

të them se ecja, vrapimi 

apo ngjitja në mal të rrit numrin 

e viteve, pasi nuk mund ta vërtetojmë 

atë, mirëpo të konsumoni 

atë freski, atë përvojë të pakrahasueshme 

padyshim, të bën 

të mendosh, se ju i keni shtuar 

vetes disa vite jetë. 

Të shpenzoni kohën në mënyrën 

e duhur, duke shfrytëzuar vendet 

që janë të destinuara për t’u 

vizituar nga njerëzit; nga njerëzit 

si unë dhe ti. Të vizitojmë ato 

vende që janë krijuar për një 

qëllim - të ndihesh në një botë 

krejt ndryshe nga ajo në të cilën 

jetojmë: me teknologjinë që na 

ndjek çdo sekondë, punën që 

mezi presim ta kryejmë, ditët e 

punës, të cilat presim të shkojnë, 

që të vijë dita e premte pasdite! 

Pastaj, çfarë të bëjmë? Të rrimë 

mbyllur në dhomë dhe ta shpenzojmë 

kohën kot! Nuk ia vlen. 

Shpenzojeni kohën tuaj në dobi 

të shëndetit tuaj! 



VERË 2017

VOTRA

San Marino Ristaurante 

66 Charlton Street, 

New York, NY 10014 

T 212.206.3766 

F 212.206.8147 

www.Sanmarinosoho.com 


VERË 2017

Biftekë zgare, 

në netët e verës 

Bruna Banushi 

NEW YORK, AMERIKË 

Mbrëmjet e verës 

V 

era me të 

nxehtit sjell 

sezonin e 

zgarave. Ku 

ka me bukur se të mbledhësh 

familjen e shoqërinë 

në një mbrëmje vere dhe të 

gatuash për ta përjashta me 

fëmijët që luajnë përreth dhe 

muzikën që ushton në mes 

të bisedave dhe të qeshurave. 

Por, para se të filloni të 

piqni, krijoni idenë e rregullimit 

të vendit ku do të 

mblidheni. Tavolina do të jetë 

qendra e vëmendjes për të 

gjithë. Mund të përdorni enë 

me ngjyra të ndryshme, që 

ta bëni pamjen sa më festive.Por, 

mund të perdorni 

edhe dy tavolina, nëse doni 

që ta ndani ushqimin në 

njërën nga tavolinat dhe të 

vendosni pjatat, gotat, lugët 

dhe pirunjtë në tavolinën 

tjetër. Mos harroni të vini 

vazo me lule nga kopshti në 

tavolinat! 

Gjithashtu, mund të krijoni 

ëmbëlsira të vogla, kaushë 

me fruta të stinës, perime të 

ndryshme në shkopinj, sallata 

shumëngjyrëshe, antipasta 

etj. Për fëmijët mund të 

krijoni një bufe më vete me 

zgjidhje të shëndetshme, ku 

ata vetë të krijojnë pjatën e 

tyre sipas dëshirës dhe lërini 

të lirë! 


Çfarë na duhet për biftekët e 

zgarës 

Në këtë numër do të tregoj se si 

të piqni biftekët më të shijshëm 

që keni ngrënë ndonjëherë, por 

më parë po jap disa udhëzime 

se si duhet të veprohet: 

- Mësoni të përdorni zjarrin. 

Disa mishra duan flakë më të 

fortë e disa më të dobët. Me 

disa duhet ta mbash flakën 

të ulët gjatë gjithë kohës, e 

me disa të tjerë e fillon me 

temperaturë të lartë dhe e ul 

gradualisht temperaturën aq 

sa duhet. 

- Filloni me pastrimin e zgarës, 

sepse ajo duhet pastruar gjithmonë 

para dhe pas gatimit. 

- Lyeni biftekët me kripë, piper 

dhe erëza, para se t’i vini në 

zgarë. Kjo, jo vetëm i bën më 

të shijshëm, por edhe u krijon 

një siperfaqe të nevojshme që 

të shkëputen nga zgara. 

- Hidhni edhe perime të 

ndryshme në zgarë, që nga 

asparagus, specat, misrat etj. 

- Mundohuni të mos e prekni 

mishin dhe mos ta ktheni më 

shpejt se duhet. Vetë mishi iu 

tregon se kur është gati, sepse 

atëherë shkëputet lehtë nga 

zgara. 

- Kujdes kur ta bleni mishin, 

duhet të ketë vijat e yndyrës 

nēpër të, që të ketë shije më të 

mirë, kur të piqet në zgarë. 

- Por, mbi të gjitha, veproni në 

mënyrë praktike dhe sa më 

thjeshtë! Mos u mundoni të blini 

mish të shtrenjtë deri sa t’ia 

merrni dorën! Mund të filloni 

me hamburgera për fëmijë dhe 

të kaloni te biftekët. 


VERË 2017

Biftek me lulelakër 

Përbërësit: 

• 1 dhe 1/2 gjethe majdanozi. 

• 1/4 gotë verë e kuqe. 

• 2 lugë gjelle qepë të njoma të 

grira imët. 

• 2 thelpinj hudhre. 

• 2 lugë spec i kuq, i bluar. 

• 1/2 e gotës me vaj ulliri. 

• Kripë, piper i zi. 

• 3 copë lulelakër. 

• 3 biftekë. 

Mënyra e përgatitjes 

- Në një enë përzihen bashkë 

të gjitha erëzat, kripa, piperi, 

speci i kuq; u shtohet vaji i 

ullirit dhe vihen në një qoshe 

që të përzihen aromat. 

- Ndizet zgara në temperaturë 

mesatare dhe piqen biftekët, 

të cilët i kemi lyer më parë me 

kripë dhe piper. 

- Ndajmë në dy pjata një të 

katërtën e përzierjes së erëzave; 

pjesën tjetër e ruajmë 

për më vonë. 

- Piqet mishi për 8-10 minuta, 

kurse lulelakra lihet të zihet në 

zjarr për 14 -16 minuta. 

- I vendosim lulelakrën dhe 

mishin në pjatat e parapërgatitura 

dhe i lëmë për 10 minuta, 

duke e kthyer biftekun në të 

dy anët, që të marrë sa më 

shumë nga salca e përgatitur. 

- Më pas ia hedhim biftekut 

sipër pjesën e ngelur të erzave. 



VERË 2017


Java e Modës Shqiptare 

në New York 

Dizajnuesit pjesëmarrës 

Në New York, në 

zemrën e botës së 

medias, ndodhet 

“Albanian Fashion 

Agency” e drejtuar nga zonja 

Mrika Krasniqi. Nga kjo agjensi 

çdo vit organizohet “Java e 

Modës Shqiptare” në New York, 

ku dizajnër të njohur shqiptarë 

paraqesin koleksionet e tyre 

para publikut shqiptar dhe atij 

amerikan në përgjithësi. 

Sivjet në “ Albanian Fashion 

Show” u paraqitën 100 fustane, 

pallto etj. Ky festival i modës u 

organizua në vendin historic 

“Astor Room”- Kaufman Studio 

në Queens. Të ftuar specialë 

ishin: Besiana Kadare, Ambasadore 

e Shqipërisë pranë 

OKB-së, Teuta Sahatqia, Konsullja 

e Kosoves në OKB, si dhe 

sipërmarrës të “National Association 

of Buyers & Sellers”, 

“National Fashion Accessories” 

dhe “Professional Association 

of Customs”. Të pranishmit u argëtuan 

nga balerina e talentuar 

Etrita Abdullahu dhe këngët e 

këngëtarëve të njohur: Eni Koci, 

Greta Koci dhe “Etnon”. 

Dizajnerët që paraqitën koleksionet 

e tyre në këtë festival 

janë: Ardi Asllani, Kadrije 

Brestofci, Jehona Bunjaku, 

Dashurie Elshani dhe Flora 

Select. E veçanta e këtij festivali 

është se për herë të parë 

mori pjesë si e ftuar speciale 

linja “Vit’Aime”, e paraqitur nga 

“Votra Magazine” me CEO znj. 

Afërdita Delaj. 

Modelet e vogla shqiptare nuk 

ecnin, por fluturonin nga gëzimi 

në pasarelën amerikane. 

Nga znj. Mrika Krasniqi mësuam 

se “këta fëmijë bënë histori 

në botën e modës shqiptare. 

Modelet e këtij “Fashion 

Show” ishin: Arselajda Buraku, 

Xhesika Berberi, Yvone Devilla, 

Juneesa More, Racheal Stakphone, 

Sabina Përlleshi, Njomza 

Qosaj, Floridona Mavraj, 

Valdeta Zherka, Edra Makbuli, 

Alemada Makbuli, Laura Prishtina, 

Selmaëit Dessie, Anita 

Kastrati dhe Elida Loci, e cila 

drejtoi modelet e vogla. 

Backstage dhanë ndihmën e 

tyre: Shqipe Namani, Shqipe 

Gjocaj, Besiana Hoti dhe 

Enlireta Elshani, të cilat bënë 

make-up-in e të gjitha modeleve. 

Stilistët e njohur të 

flokëve: Nazim Salihu, Hana 

Merdita dhe Naser Behluli 

punuan pa ndërprerje që 

modelet të duken sa më bukur 

në prezantimin e koleksionit të 

grave 2017. 


VERË 2017

FOTOgrafitË: Innovation Media New York 


Dashurie Elshani 

Dizajn dashurie u paraqit me 

një koleksion balloje me motive 

të frymëzuara nga “Genesis”. 

Fustane të punuara me 

materiale të bukura dhe 

të denja për netët “Oscar” 

në Hollywood. 


VERË 2017


FOTOgrafitË: AJvideo di Adriatik Berdaku

Flora Select 

Designer 

Flora Atashi u paraqit me një 

koleksion të titulluar “Floriography”, 

që do të thotë gjuha e 

luleve. Pesëmbëdhjetë modelet 

e këtij koleksioni janë të frymëzuara 

nga pesëmbëdhjetë 

lule të ndryshme, të cilat janë të 

qendisura me dorë. 


VERË 2017



Jehona Bunjaku 

Jehona Bunjaku u prezantua 

me një koleksion fustanesh 

për mbrëmje, të cilat përcjellin 

gruan misterioze dhe të bukur 

përmes imagjinatës dhe punës 

artistike në fustane. 


VERË 2017



Kadrije Brestovci 

Kadrije Brestovci u paraqit me 

koleksionin “Throne”, i frymëzuar 

nga seriali “Game of 

thrones” i cili u dedikohet femrave 

me karakter të fortë dhe 

të guximshëm. Fustanet janë të 

rehatshme, seksi dhe trendi. 


VERË 2017



Ardi Asllani 

Ardi Asllani u paraqit 

me një linjë fustanesh, 

ku paraqiten të gjitha qytetet e 

Shqiperisë me titullin:”My Albania”. 

Ky koleksion përfshin 

ngjyra, vende, kohë, dritare, 

kanata, histori e trashëgimi. 


VERË 2017



Vit’Aime 

Linja “Vit’Aime” me CEO Afërdita Delaj u paraqit me disa dizajne për fëmijë, të dizajnuara së bashku me Aida 

Selimaj. “Vit’Aime” është marrë nga “Amare Vitae” që ka kuptimin “të duash jetën”. Ky koleksion përfshin 

rroba të përditshme me motive patriotike për fëmijë. Fëmijët ndihen shqiptarë, duke e ditur 

vetëm ata këtë fakt. Modelet janë fëmijë shqiptaro-amerikanë nga New York. 


VERË 2017

FOTOgrafitË: AJvideo di Adriatik Berdaku 


Bora Fashion 

Tradicional 

Biznesi është hapur fillimisht në vitin 2012 në Gjakovë. Që 

prej 6 muajsh biznesi është regjistruar në NY. Ju mund të 

porosisni veshje tradicionale dhe moderne. Të gjitha veshjet 

janë fryt i punës sime si dizajnere e modës që prej vitit 2000 

kur unë jam diplomuar në Institutin e Modës në Tiranë. Për të porositur 

veshjet ju mund të kontaktoni në 

Mund te me kontaktoni ne e-mail: 

TRADICIONAL-BORA-FASHION@HOTMAIL.COM 

ose ne numrin e telefonit : +1 (203) 548-1191 


VERË 2017


PAPA KLEMENTI XI, 

Gjon Françesk Albani 

Kastriot MARKU 

MILANO, ITALI 

N 

ë listën e gjatë 

prej 283 papëve 

që kanë 

drejtur Selinë e 

Shenjtë që prej Shën Pjetrit e deri 

tek Benedikti i XVI, midis tyre bie 

në sy edhe Papa Klementi XI, Gjon 

Françesk Albani (Giovanni Francesco 

Albani), pasardhësi i 261-të (në 

të vërtetë i 243-ti) i kësaj selie, të 

cilën e udhëhoqi për 21 vjet (1700- 

1721) (saktësisht 20 vjet, 3 muaj 

dhe 25 ditë) duke u rreshtuar i shtati 

për nga kohëqëndrimi në krye të 

Selisë së Shenjtë mbas Shën Pjetrit 

me 35 vjet, Papa Pio IX me 31 vjet, 

Papa Gjon Pali-t II me 26 vjet. Para 

papës Klementi XI, tre papë të tjerë 

kishin qenë me origjinë shiptare: 

San Eleuterio (175-189), San Caio 

(283-296) dhe Giovanni IV (640- 

642). Biografët kryesorë të Papa 

Klementit XI duke nisur nga Pietro 

Polidori, (1727), për të vazhduar me 

Simon Reboulet (1752) dhe për të 

përfunduar me Ludovico Barone 

von Pastor (1930), kanë vënë në 

dukje bukur mirë veprimtarinë e 

gjithanshmme pontifikale të këtij 

pape, ndërkohë për studiuesit 

dhe publikun shqiptar përveç disa 

shkrimeve përnjohëse nga At Justin 

Rrota (Letratyra shqype, 1925, 

Shkrimtarë shqiptarë,1941), Eqrem 

Çabej (Elemente 1936, 30-31), 

Zef Mark Harapi (1941), Vinçenc 

Malajt (1973/1998, f. 38-43), Rexhep 

Ismajlit (1985), Engjëll Sedajt 

(1998), Eqrem Zenelajt (2009). 

Sipas traditës sonë ne do të duhet 

të grindemi vijimsisht për parësinë 

e krahinave nga vijmë. Lidhur me 

origjinën e Papa Klementit XI ka 

pasur dy mendime të ndryshme 

përkatësisht nga studiuesit Engjëll 

Sedajt (1998) dhe Eqrem Zenelajt 

(2009), të cilët kanë shkruar secili 

nga një monografi përkatëse. Të dy 

autorët Engjëll Sedaj dhe Eqrem 

Zenelaj kanë punuar në mënyrë të 

pavarur nga njëri-tjetri, edhe pse ky 

i dyti normalisht duhej të kishte shfrytëzuar 

dhe marrë në konsideratë 

punën e të parit të botuar në vitin 

1998 dhe që prej vitit 2003 tashmë 

nuk jetonte më, ndërkohë ai kishte 

tashmë kishte nisur të hartonte 

monografinë e tij të cilën e boton 

11 vjet mbas Sedajt, por për habi 

shihet se ai ka punuar pa pasur 

kontakt me botimet shqiptare. Libri 

i Sedajt është bazuar në historiografinë 

dhe burimet dokumentare 

kryesisht latine dhe italiane ndërsa 

ai i Zenelajt është bazuar në burimet 

austriake dhe gjermane. Sedaj 

hedh idenë se Papa Klementi XI ishte 

me origjinë nga Kurbini, ndërsa 

Zenelaj hamendëson se ai ishte me 

origjinë nga Kelmendi, por as njëri 

dhe as tjetri nuk sjellin fakte bindëse 

që provojnë se nga ka qenë realisht 

me origjinë familja e Papa Klementi 

XI, gjë që mbetet të studiohet e të 

shihet më tej. Sa i takon origjinës së 

Papës nga Kelmendi, arsyetimi ka 

ardhur nisur nga emri Klementi që 

ka mbajtur Papa Gjon Francesco 

Albani më të ardhur në krye të fronit 

pontifikal. Ky fakt nuk ka asnjë lidhje 

me vendorigjinën e tij nga krahina 

me të njëjtin emër ngaqë sikurse 

dihet kanë qenë gjithsej 14 ipeshkvij 

të Romës, midis të cilëve edhe 

Papa Klementi XI, që kanë kryesuar 

fronin e Shën Pjetrit dhe që kanë 

mbajtur këtë emër. Për dijeni po 


VERË 2017

sjellim listën vijuese të Papëve që 

kanë mbajtur këtë emër: Papa i 

4-ërt Klementi (91-101), Papa i 157- 

të Klementi II (1046-1047), Papa 

i 181, Klementi III (1187-1191), 

Papa Klementi i 200-të, Klementi 

IV (1265-1268), Papa i 213-të, 

Klementi V (1305-1314), Papa i 

216-të, Klementi VI (1342-1352), 

Papa i 221, Klementi VII (1378- 

1394), Papa i 238-të, Klementi VIII 

(1423-1534), Papa i 249-të, Papa 

Klementi VIII (1592-1605), Papa i 

256-të, Klementi IX (1670-1676), 

Papa i 257, Klementi X (1670- 

1676), Papa i 261-të, Klementi XI 

(1700-1720), Papa o 264-të, Klementi 

XII (1730-1740), Papa i 266, 

Klementi XIII (1758-1769), Papa 

i 267, Klementi XIV (1769-1774). 

Mos vallë të gjithë mbajtësit e fronit 

papal të mësipërm kanë qenë nga 

Kelmendi? Në favor të tezës së 

Sedajt se origjina e kësaj familjeje 

mund të jetë nga Laçi i Kurbinit nuk 

është përmendja e toponimit Laç, 

sikurse kanë vërejtur studiuesit e 

deritashëm, por për mendimin tonë 

ajo që e bën më të besueshëm 

këtë hipotezë është fakti se në 

regjistrin kadastral osman të vitit 

1467, në Timaret e vilajetit të Dimitri 

Gjonimës, konkretisht në fshatin 

Shillaz [Shullaz], del një familjar me 

emrin Peter Laçi. Duke ditur se Laçi 

dhe Shullazi janë ngjitur, mund të 

mendohet se nga kjo familje mund 

të adresohet origjina e Papës. 

Gjithsesi me rëndësi është fakti se 

ai ishte me origjinë nga Shqipëria. 

Historia e familjes Albani në Urbino, 

fillon nga dy vëllezër refugjatë 

politikë Gjergji dhe Filipi, bijtë 

e Mikelit (Giorgio dhe Filippo di 

Michele de’ Lazi) të larguar nga 

Shqipëria në vitin 1464. “...familja 

urbinate Albani e ka prejardhjen 

nga dy emigrantë shqiptarë, Gjergji 

e Filipi, dy djemtë e Mhill Lacit, 

dikur luftëtarë nën urdherat e Gjergj 

Kastriotit-Skënderbeut. Këta burra 

duke mos duruar zgjedhen turke 

braktisën atdheun e tyre dhe u strehuan 

ne Urbino…”. Pasi kishin qënë 

luftëtarë të Gjergj Kastriotit (Skënderbeut), 

ata dhanë ndihmesën e 

tyre edhe në Itali pranë dukës së 

Urbinos, ku Federico dhe Guidobaldo 

di Montefeltro, asokohe kapitenë 

të përgjithshëm të princërve të Italisë 

i emëruan njerëz të besuar për 

çështje diplomatike dhe ushtarake. 

Aty, me nismën e Altobellit (1445- 

1564), të biri të Gjergjit, ata ndërruan 

mbiemrin e babait (Laçi (ital de’ 

Lazi) në Albanesi, në Shqipëri, prej 

nga ku kishin ruajtur përshpirtërinë 

dhe devocionin katolik. 

Më 1494 ndërtojnë pallatin e tyre 

Palazzo dei Principi Albani (Pallati i 

princërve arbëreshë) sot monument 

kulture në atë qytet. I biri i Altobelit 

ishte Anibali (1530-1591) që u 

pasua nga Oraci (1576-1633), që 

pat dy djem Anibalin dhe Karlon. 

Prej Oracit gjyshit të Klementit XI, 

shkollimi e kishte kthyer familjen 

Albani në një familje intelektuale jo 

vetëm në Urbino, por në të gjithë 

krahinën e Marches. Nga kjo familje 

rrodhën, përveç Klementit XI, 

kardinalë të shquar, diplomatë të 

njohur dhe burra shteti të sferës së 

lartë si: Giovanni Girolamo (1509- 

91): kardinal dhe kont, zvëvendëskomandant 

i forcave të armatosura 

të Republikës së Venecias, kandidat 

për papë në dy konklava, historiograf, 

këshilltar juridik vetjak i 

papës Gregori XIII (1572-1584) dhe 

papës Sisto V (1585-90). Orazio 

(1576-1653): diplomat, emëruar 

senator i Romës nga papa Urbani 

VIII (1623-44). Annibale (1682- 

1751): kanunor i Shën Pietrit, 

president i Dhomës Apostolike, 

sekretar i Memorialeve, kardinal 

(1711) dhe nunc i jashtëzakonshëm 

papnor në Vienë, ku edhe punoi për 

të ratifikuar zgjedhjen e perandorit 

Karli VI (1711-1740), kryekancelier i 

Dijes, kryeprift i Bazilikës së 

Vatikanit. Alessandro (1692-1779), i 

cili që në moshën pesëmbëdhjetëvjeçare 

u bë kolonel i ushtrisë së 

papës, por shpejt e braktisi karrierën 

ushtarake, sekretar i Memorialeve, 

i dërguar në Vienë, kardinal 

(1721), bibliotekar i Kishës së 

Shenjtë të Romës, amabasador i 

Austrisë në Romë, ndërtues i Villa 

Albanit dhe përkrahës i shkëlqyer i 


arteve. Gian Francesco (1720- 

1803): kardinal (1753), mbrojtës i 

çështjeve të Polonisë, mori pjesë në 

bisedimet me Katerinën II (1762-93) 

për të vënë në vend gjendjen e të 

krishterëve në Rusi, ipeshkëv i 

Sabinës e më pas i Porto e Santa 

Ruffinas derisa më 1775 u shugurua 

ipeshkëv i Ostias dhe Velletrit, 

mbrojtës i Shtetit Papnor kundër 

Francës revolucionare dhe luftëtar i 

zjarrtë për zgjedhjen e papëve 

Klementi XVII (1758-1769) dhe Pio 

VII (1800-23); Giuseppe (1750- 

1834): klerik i dhomës së papës Pio 

VI (1755-99), i dërguar i posaçëm 

në Vjenë për të çuar shiritin e 

bekuar në pagëzimin e kryedukës 

Ferdinand, që më pas u bë perandor 

(1835-48), kardinal (1801) 

mbrojtës i perandorisë së Austrisë, 

bashkësekretar i familjes Brevi dhe 

legat në Bolonjë, sekretar shteti i 

papës Pio VIII (1829-30), dhe 

komisar i jashtëzakonshëm i papës 

Gregori XVI (1831-46), bibliotekar i 

Kishës së Shenjtë të Romës, 

ipeshkëv i Urbinos dhe legat i 

Dërgatës së Pesaros dhe Urbinos. 

Pas vdekjes së Filipit, më 1852, 

familja u shua. Pema Gjenealogjike 

e familjes Albani parqitet e plotë në 

veprën e Jacob Wilhelm Imhof me 

titull: Genealogiæ viginti illustrium in 

Italia familiarum in tres classes 

secundum totidem Italiæ regiones 

superiorem, mediam & inferiorem 

divisæ, & exegesi historica perpetua 

illustratæ insigniumque iconibus 

exornatæ studio ac opera Jacobi 

Ëilhelmi Imhoff. ... Accedunt in fine 

de genealogia & insignibus familiæ 

de Mediolano-Vicecomitum in 

Belgio jam florentis epistolæ duæ 

ab illustri viro ex ea orto ad autorem 

hujus operis scriptæ. Amstelodami, 

Ex officina fratrum Chatelain, 

M.D.CCX/1710, në 5 faqet e saj 

hyrëse e që mbajnë titullin “Albanensis 

familiae, frodierno Romano 

Pontifice insignis, arbor genealogica, 

illustrata historicà relatione, de 

ejusdem origine et statû praesenti. 

Gjon Françesk Albani, i biri i Karlos 

dhe Elenës, u lind në Urbino, më 23 

korrik 1649 në këtë familje të njohur 

e të afirmuar. Në vitin 1660, kreu 

shkollën fillore, për të ndjekur më 

pas Kolegjin Romak Romak, ku 

studioi greqishten e vjetër, latinishten 

dhe letërsinë greko romake, 

veçanërisht atë kishtare. Që këtu ai 

nisi të shfaqë aftësitë e tij në 

filologjinë kishtare, diplomaci, 

kërkimin e dorëshkrimeve dhe 

librave të vjetër. Në vitin 1668, Gjon 

Françesku diplomohet për drejtësi 

në Urbino dhe vijoi të studiojë 

filozofi dhe teologji. Më 1670 nis 

karriera e tij kishtare, për të vijuar 

më 1677 në moshën 28 vjeç, kur 

Papa Inoçenti XI e emëron si 

konsultues, asistent në Kongregatën 

Konsistorale të Papatit si 

asistent diplomatik i i tij. Ky emërim i 

dha atij mundësinë e njohjes mjaft 

të mirë të aktivitetit kanonik në 

hierarkinë kishtare. Më 1683 emërohet 

vikar për drejtësi, më 1687 

Sekretar i Shkresave në Vatikan, 

dhe më 13 shkurt 1690 shugurohet 

kardinal. Duke qenë në këtë post të 

lartë të administratës papale, ai 

duhet të ketë ndjekur vazhdimish 

dhe në mënyrë të posaçme raportet 

dhe letrat e dërguara nga misionet 

e Evropës Juglindore dhe sidomos 

ato nga Shqipëria. Më vdekjen e 

Inoçentit XII, më 27 shtator 1700, 

më 9 tetor të po këtij viti nisi 

konklava e kardinalëve për zgjedhjen 

e papës së ri. Ardhja e kardinalëve, 

për kushte të kuptueshme 

për kohën, u bë me vështirësi. Prej 

66 kardinalëve, morën pjesë vetëm 

58 prej tyre, midis të cilëve edhe 

kardinal Barbarigo, miku i Pjetër 

Bogdanit. Në votimin e 20 nëntorit 

1700, Papa i ri fitoi me një shumicë 

absolute prej 40 votash, zgjedhje e 

cila u përcoll me një duartrokitje të 

gjatë dhe u bë publik përmes tymit 

të bardhë që doli nga oxhaku i 

mjedisit ku u mbajt konklava dhe 

me fjalët (Habemus papam), të 

kardinalit më të moshuar sipas 

traditës pontifikale më 23 nëntor 

1700. Më 18 dhjetor Albani 

kurorëzohet papë në Lateran të 

Romës. Aftësitë e tij të shkëlqyera 

intelektuale prej shtetari të pakonkurrueshëm 

në njohjen e 

situatës politike në planin e brendshëm 

dhe të jashtëm, përvoja e 


VERË 2017

gjatë në të drejtën kanonike, aftësia 

komunikative me shkrim dhe me 

gojë, sjelljet e duhura dhe qëndrime 

të qarta, si dhe kujdesi për ta 

varfërit do të ishin disa nga cilësitë 

kryesore që do ta dallonin primatin 

e Kishës Katolike Romane përgjatë 

gjithë veprimtarisë së tij pontifikale 

në një periudhë të turbullt politike. Ai 

kishte promovuar që në pranverë të 

vitit 1701 një aleancë evropiane 

kundër turqve, konkretisht për 

mbrojtjen e Maltës dhe disa kishave 

të lindjes, pra kishte ditur të bashkërendonte 

veprimet politike të 

shteteve evropiane kundër turqve. I 

veçantë mbetet urdhërimi nga ana 

e tij i së Kremtes së Zojës Rruzare 

me rastin e fitores se Eugjenit në 

luftën kundër turqve më 5 gusht 

1716. Më 1708, Papa themeloi një 

fondacion prej 4 mijë skudesh për 

mbështetjen e studimeve të 

studentëve shqiptarë në Kolegjin 

Urban të Propagandës Fide. Papa 

Klementi XI-Albani (Gjon Françesk 

Albani 1649-1721), kaloi në amshim 

më 19 mars 1721 duke lënë gjurmë 

të thella në Kishën Katolike Romane 

dhe në jetën politike evropiane 

të kohës, ndaj në këtë 

pikëpamje veprimtaria e tij pontifikale 

mund të krahasohet me papët 

e mëdhenj si Gregori VII, Piu V, 

Gjoni XXIII, Gjon Pali II. Fryt i punës 

së tij janë 261 bulla, 80 shkresa 

enciklike, 1412 letra, 28 ligjërata, 

dhe 4 volume Breve, të cilat 

përbëjnë një material mjaft vëllimor 

për ta vëzhguar më me kujdes 

figurën e tij. Të dhëna mbi jetën dhe 

veprën e tij gjenden pothuajse në të 

gjitha enciklopeditë dhe leksikonet 

botërore, sepse ai në të vërtetë 

përbën një personalitet kulmor në 

jetën politike, fetare dhe kulturore 

evropiane. Papa Klementi i XI është 

personi shqiptar më i përmendur në 

të gjitha enciklopeditë dhe leksikonët 

e huaj së bashku me Gjergj 

Kastriotin (Skënderbeun), Nënë 

Terezën dhe Ismail Kadarenë dhe 

të dhënat kryesore mbi jetën dhe 

veprimtarinë e tij mund të merren 

në secilën prej tyre. Ndër ne 

studimet rreth dijë janë të vona, por 

veçohen P. Vinçenc Malaj, Engjëll 

Sedaj dhe Eqerem Zenelaj. Me 

ardhjen e Papës Klementi XI në 

Selinë e Shenjtë, për kishën 

katolike shqiptare fillon një periudhë 

rilindjeje shpirtërore. Nën kujdesin e 

tij jezuitët At Filippo Riceputi 

(1667-1742) dhe At Daniele Farlati 

(1690-1773) të provincës së 

Venedikut, ngarkohen të mbledhin 

letra dhe qarkore ipeshkvnore dhe 

dokumentë të tjera nga trevat 

shqiptare me qëllim që të përgatisnin 

për botim përmbledhjen e 

mirënjohur “Illyricum Sacrum”, punë 

të cilën do ta vijojë më pas At 

Jacobo Coleti (1734-1827). Papa 

vuri në dispozicionin e tyre të gjithë 

dokumentacionin e tij persoanl dhe 

mori përsipër edhe financimin 

përkatës për të përballuar shpenzimet 

e duhura për atë projekt. 

Dëshmitë dokumentare na njoftojnë 

se një pjesë e madhe e atyre 

arkivave, humbi teksa qerrja që po i 

transportonte ato për në Venedik, u 

mbyt teksa ishte duke kaluar lumin 

Drin në pjesën e Zadrimës. Vepra e 

tyre monumentale Illyricum Sacrum, 

(Iliria e shenjtë) e botuar në latinisht 

në Venedik në tetë volume në një 

periudhë kohore prej 68 vjetësh 

(1751-1819), që më pas u pasua 

edhe nga volumi i nëntë me autor 

Frane Buliç (1846-1934), në 

volumin e VII merr në shqyrtim 

historinë kishtare nga Dalmacia deri 

në kufi me Greqinë. Ky korpus, 

qoftë nga ana përmbajtësore, 

tematike dhe ajo konceptuale, është 

një vepër unikale në llojin e saj, e 

papërsëritshme dhe e pakalueshme 

deri më sot në historiografinë 

shqiptare, ballkanike, evropiane e 

pse jo, edhe atë botërore. Materiali 

burimologjik i saj përfshin një 

periudhë kohore që prej mesjetës 

së hershme e deri në shekullin 

XVIII. Kjo enciklopedi e trojeve 

ilirike, ishte fryt i punës së gjatë 125 

vjeçare të studiuesve të tre brezave, 

e cila ende edhe sot ka një rëndësi 

të dorës së parë për nga burimi që 

paraqet për të dhënat mbi historinë 

mesjetare të të gjithë Ballkanit. 

Asnjë burim tjetër, i botuar ose në 

gjendje arkivore, nuk e zë dot 

vendin e këtij korpusi. Aty trajtohen 

historia e ungjillëzimit të ilirëve dhe 

përhapja e krishtërimit, që prej 

periudhës apostolike, ndërtimi i 

kishave, manastireve, abacive, katedraleve, 

ndarjet adminstrative 

kishtare, hierarkia katolike; gjenden 

qytete, personalitete kishtare e laike 

të kohës, bula papnore, diploma të 

ndryshme, privilegje, fletëdhurata, 

akte sinodale e konçilesh kishtare, 

gjenealogji, stema, biografi, dëftesa, 

letërkëmbime, ditare, udhëpërshkrime, 

kontrata, akte noterjale, 

relacione të ndryshme të kryeipeshkvinjve, 

ipeshkvinjve; legjenda, libra, 

dorëshkrime të vjetër, kodikë etj, që 

në të shumtën e rasteve autorët i 

kanë sjellë të plota e të pacënuara, 

pra të pashkurtuara e që sot kanë 

rëndësi të jashtëzakonshme, kur 

kemi parasysh se për një pjesë të 

madhe të tyre origjinalet kanë 

humbur. Papa Klementi i XI kishte 

dashuri të madhe për vendlindjen 


dhe thuhej se e përmendte jo pa 

krenari prejardhjen dhe qenien e 

tij shqiptare. Identitetin e tij 

shqiptar e pohoi publikisht edhe 

Papa Pali VI, në letrën e tij të 

botuar më 17 janar 1968 në 

Romë me rastin e 500 vjetorit të 

vdekjes së Gjergj Kastriotit-Skënderbeut 

ku mes të tjerave thuhet: 

“Nuk i harrojme as ato burra të 

cilët ruajnë edhe fenë e tyre baraz 

me përkushtimin ndaj Selisë 

Apostolike për shërbim të së cilës 

ato dhuruan njerëz të përmendur 

për dituri dhe virtyte, ku me 

kënaqësi përkujtojme paraardhësin 

tonë Klementi XI nga populli 

shqiptar, i cili krenohej me prejardhjen 

e hershme të tij shqiptare”. 

Në vitin 1701, Papa Klementi 

themeloi për shqiptarët e Italisë 

një kolegj në San Demetrio 

Corone dhe me 1708 siguroi një 

vend të përhershëm për një 

student shqiptar në këtë kolegj. 

Por akti më i rëndësishëm historik, 

i ndërmarrë nga Papa Klementi 

XI për trojet e Arbënit ishte 

organizimi i KUVENDIT TË 

ARBËNIT (1703), për të cilin do të 

flasim veçmas. Me përkujdesjen 

serish të veçantë të papës 

Klementit XI, vetëm 8 vjet pas 

Kuvendit të Arbënit, më 20 prill 

1711 në kuvendin e Shën Pjetrit 

në Montorinos në Romë, nën 

drejtimin e misionarëve 

françeskanë, hapet Katedra e 

parë e Gjuhës Shqipe. Kur u 

emërua në Seline e Shenjtë në 

territorin shqiptar asokohe kishte 

vetëm katër ipeshkvinj: Pjetër 

Zymi arqipeshkëv në Durrës, 

Pjetër Karaxhiq, ipeshkëv i Pultit, 

Nikollë Vladanji, ipeshkëv i 

Lezhës dhe Gjergj Teodori, 

ipeshkëv i Sapës. Ai emëroi 

Vinçenc Zmajeviçin në kishën 

metropolitane të Tivarit, Anton 

Babin në kishën e Shkodrës me 

1701 dhe Marin Gjinin ipeshkëv 

të Pultit, duke plotësuar kështu 

selitë vakante në dioqezat 

kryesore shqiptare. Basuar në 

literaturën e bollshme përshkrimore, 

referenciale, bibliologjike 

dhe biobibliografike rreth personalitetit 

dhe veprimtarisë së papa 

Klementit të XI, si dhe interesin 

gjithnjë në ritje për të, në fund të 

tetorit të vitit 2007, Biblioteca 

Oliveriana në Pesaro, realizoi 

Projektin Arkivistik Albani Klementi 

XI, (Progetto Archivio 

Albani), në marrëveshje me 

familjen Albani posaçërishit me 

kontin Clemente Calstelbarco 

Albani, pronar dhe kujdestar i 

dokumenteve, në bashkëpunim 

edhe me Ministrinë për të Mirat 

dhe Aktivitetet Kulturore (Ministero 

per i Beni e le Attività Culturali), 

me kontributrin e financuesve 

privatë. Arkivi është krijuar me 

dhjetëra mijëra dokumente, pjesa 

më e madhe e të cilëve të panjohur 

të Giovanni Francesco-s, dhe 

personaliteteve të ndryshme të 

familjes Albani mes shek. XVI e 

XVIII. Arkivi digjital përmbledh 

tipologji të ndryshme dokumentesh: 

letra konfidenciale, 

urime, letra zyrtare, kronika, 

kujtime, dokumente administartive 

etj. Sipas një vlerësimi paraprak 

mendohet se arkivi do të ketë 

rreth 150 000 dokumente të 

fotografuara mënyrë dixhitale, por 

në gjendjen aktuale deri tani janë 

të hapura për publikun dhe 

studiuesit e interesuar rreth 14 

000 dokumente dhe rreth 60 000 

fotografi. Në këtë konteskt, 

vështrimi i thelluar dhe shumëpërmasor 

i Papa Klementit pret të 

bëhet edhe më i pasur. 


VERË 2017

Ana e Malit, vlerat historike, 

vallet dhe lojrat popullore 

Ermira Prroni 

SHKODËR, SHQIPËRI 

Albanologu i madh 

shqiptar Eqerem 

Çabej dhe me famë 

Europiane ka cituar 

se: Emri An’Malit është me prejardhje 

puro Ilirishte. Ndaj faktori 

ynë popullor ruan këto virtyte 

dhe u transmeton brezave këto 

vargje: 

Mali Brijes dhe Taraboshit 

Që Anës Malit nder i qitën 

krenari ju trashëgofshi 

Asnjëherë nuk u koriten. 

Këtu ka lind ndera dhe besa 

Këtu kanë lind burra e burrnesha 

emër i pastër, emri Anë Malit 

kështu e shkruan penda e 

gjuhtarit. 

Bukur e thotë kënga e Harapit t, 

Zi 

për armikun është si gaca n’hi 

është traditë e këtij rrahut 

që e ka emrin Ana Malit. 

Qysh se vet zoti e krijoj 

Ana Malit veç jehoj, 

për mirësi e bujari 

emri shkoi n’shumë krajli. 

Të urte e të qetë këtu ishin 

por flakë e zjarr zemrën e kishin, 

na preu thika n’grima e copa 

borxh të madh na ka Evropa. 

Pozitën gjeografike zoti ja caktoj 

në mes dy kalave, Rozafës dhe 

Ulqinit, ku po kaq afër Zoti i dha 

Bunën e Liqenin. Në mes tyre 

fusha e madhe Oblikë, Obot – 

Muriqan e vazhdon në Mal të Zi 

mjaft e bollshme për banorët e 

zonës tonë. Mali Brijës dhe i Taraboshit 

me bimësi të bollshme 

për blegtori, si vetulla që i qarkon 

hark, edhe këto male natyra i fali 

për t,i mbrojtur nga erërat e Verit, 

që asnjëherë nuk jua pa sherri. 

Kjo mrekulli e natyrës që përmes 

Anës Malit - Rumi vazhdon 

rrugën Paraleli gjeografik 420 i 

cili me bollëk jep në vit 1700 orë 

dritë dhe rreth 1600 – 1800 m/m 

reshje, kryesisht shira dhe rrallë 

reshje bore. Nuk duhet harruar 

rreth 40 kroje me ujë te kristalt. 

Kjo trevë karakteristike e rrallë 

është sepse të gjitha fshatrat 

,rreth 40 në Shqipëri e Mal te Zi 

, janë të “lindura” në dy radhë 

që jane fusha (Ana Malit) me 

popullsi më të madhe, dhe Brija 

e Malit që të dyja me fytyrën 

nga lind dielli, një horizont me 

pamje të largët, ku rrezet e diellit 

mirmëngjesin e parë ja bëjnë 

Anës Malit. 

Ka nje sipërfaqe rreth 150 km2. 

Në Shqipëri, 44 km2, ne Mal te 

Zi 106 km2. Ndaj me të drejtë 

theksohet se borxh të madh na 

ka Evropa. Popullsia varion me 

rreth 20.000 banor, 5 – 6000 


ne Shqipëri dhe rreth 

15000 ne Mal te Zi 

banor shqiptarë. 

Historia është e begatë. 

Është e lashtë, 

autoktone me shembuj 

të bollshëm që e dëshmojnë 

më së miri Shasi 

Ilir , Velinajt – Oboti – 

Zuesi – Krebej – Vidhgar 

– Muriq – Vallas 

– Dramosh – Gorice – 

Shtuf etj etj. Faktet janë 

të qarta tek muzeu në 

Oblikë. Po kaq dhe ma 

shume argumente gjejmë 

në arkiva, rregjistrat 

kadastrale , libra, 

studime, etj. që erën e lashtësisë 

Anamalse e bien të saktë si 

p.sh. Milan Shuflaj – Akademia e 

R. Shqiperise. Materialet e lidhjes 

SH. Prizrenit, Lufta e Shpalljes 

së Pavarsisë Shqiptare, të Portit 

të Obotit që lidhte Shkodrën me 

Europën e anasjelltas (foto ) 

dhe në pritje të shpalljes Dëshmor 

të 16 Anamalsve që dhanë 

jetën për të mbrojtur Shkodrën 

1912 – 1913. 

E gjithë kjo pasuri e vyer historike 

e zonës teme, në mbrojtje 

të jetës dhe të vendit ka realizuar 

atë “Slloganin kuptimplotë që 

thotë: 

 

Ndaj në jetën e përditshme 

Anamalsi ka shijuar dhe gëzuar 

duke i kënduar punës – bukurisë 

– trimërisë – dashurisë – trashigimisë 

– humorit etj. që në këtë 

zhargan artistik në sofrën kombëtare 

Ana Malit për art e kulture 

qeleshen e mban mbi vetull. Ne 

krenohemi me këta vlera të arta 

që janë stoli me gjerdanin Anamalas 

që me fanatizëm i këndojme 

e transmetojme. Vend nderi 

e meritë të veçantë në këto 25 

vite Shoqatën Patriotike – Kulturore 

“Ana Malit” në bashkëpunim 

edhe me drejtoritë e shkollave 

të zones , të cilat me maturi 

patriotike e punë të kujdesshme 

punojnë me zgjatjen e zinxhirit 

kulturor. Jo vetëm që 

nuk lejojmë shkëputjen 

e hallkave, por 

vazhdojmë që këto të 

zgjaten pa fund. Ndaj 

sot vlerësimet e bëra, 

certifikatat e marra, 

dekorimet e bëra, 

na i shtojnë energjitë 

pa pushim për të 

peërqafuar në thelb 

kulturën e Anës Malit. 

Që në vitin 1952 Oblika 

ka vatër kulturore. 

Në vitin 1953 vijnë 

ekspedita për të evidentuar 

e vjelur thesaret 

tona me Qemal 

Haxhihasani, Ramadan Sokolin. 

Ne vitin 1957 ngrihen cadra me 

studiues folklorik që drejtoheshin 

nga drejtori folklorit shqiptar Zihni 

Sako , që vjelin me kujdes e 

dashuri në popull doket – zakonet 

– këngët – vallet tona. Ekspeditë 

, që qëndroi me javë duke 

eksploruar me imtësi zonën. 

Nga kjo, gjithmonë Ana Malit ka 

qënë në krye për tu paraqitur në 

evenimentet lokale e kombëtare, 

dëshmi jane vallja lirike e Anës 

Malit, ndryshe e quajtur e Obotit 

me 1973 ne Gjirokaster Laurohet 

me çmim .Vallja e shoqëruar 

me vargjet:”Nën një Mal 

dy edha bashkë, hajshin gjethe 

pijshin uje”, e luajtur me mjeshtri 

e finese nga djaloshat e vashat 

Anamalse ndezën publikun duke 

ju shpërblyer me duartrokitje e 

shprehjen . Kjo 

fitore e Anës Malit e arritur ne 

Gjirokastër bëri që Bordi drejtues 

të hidhte sytë nga zona 

jonë, pasi shfletuan edhe visaret 

e mbledhura nga ekspedita 

kulturore të mëhershme me 

përparsi dhe besim për tabanin 

autokton. Pikërisht për Festivalin 

e Gjirokastrës të 1978 në Oblikë 

qëndrojnë për ditë të tëra ,specialistët 

më të mire të Folklorit 

Kombëtar Robert Prendushi dhe 

Nexhat Agolli , meqënëse për 

Veriun e Shqipërisë, Oblika është 

zona që luan valle në të gjitha 


VERË 2017

gjinitë dhe në të gjitha fushat . 

Në këtë tavolinë folklorike Ana 

Malit paraqitet me tre valle të 

rralla, historike e humoristike dhe 

atë të punës (shatit). Dinjiteti e 

serioziteti i grupit dhe origjinaliteti 

i tyre, bëri që juria e Festivalit 

Gjirokastër e vitit 1978 të 

propozohet për valle të bukura 

historike , , (e shatit) si dhe ajo 

humoristike e .( 

FOTOT ). Prezantimi i zonës 

me vallet I kaloi përmasat e saja. 

Cdo aktivitet në shkallë rrethi e 

qarkut, apo edhe kombëtare “Ana 

Malit” për organizatoret ishte ne 

qender te vemendjes si p.sh. Festivalet 

topologjike Berat – Lushnje 

– Elbasan – Tirane – Oda Dibrane 

ne programet e tyre ne renditje 

kishte edhe folklorin Ana Males. 

Dy ma te fortat do te ilustrojme 

me vallen lirike “Moj e mire synin 

e zi” ne vitin 2002 po ne Gjirokaster, 

per te pasuar vitin 2009 po 

ne Gjirokaster qe Qarku Shkodres 

zene vendin e pare ne tera trevat 

shqipefolese duke marre Flamurin 

e Festivalit (2009) te Gjirokastres. 

Ne kete grup folkloric, eshte edhe 

Ana Malit me vallen e kenduar 

e luajtur me vegla punet nga Isa 

Meta, Shefqet Shmitra, Ruzhdi 

Poda etj. me kengen “ Apa jone 

ka dale ne Pazar “( FOTO ) . 

Erdhen ne Oblike me koken larte, 

pasi Flamuri i Festivalit 2009, 

kishte aromen edhe te Anes Malit. 

Organizohen veprimtari artistike 

e kulturore, organizohen 10 

edicione te “Lojrave popullore” ne 

Shkoder me pjesemarres nga 

Cameria ne Kosove dhe pjesen 

e Shqiperise veriore ku Grupi 

I shkolles mesme “Oblike” me 

mesuesen e tyre drejtuese dhe 

organizuese Ermira Prroni, bije 

e kesaj treve, do te rrokte vetem 

Flamurin, Vendin e pare, ndonje 

rast edhe vendin e dyte, por me 

poshte asnjehere. FOTO 

I dashur lexues, duke kerkuar 

ndjese per zgjatjen e ketyre shenimeve 

nuk mund te ndalem nga 

dy arsye: E para bolleku kulturor 

e popullor qe tabani Anamalas 

ka ne gjirin e vet dhe e dyta I 

kalova 70 vitet me te cilat une jam 

rritur me to, dhe 100 vite te tjera 

po t,i kemi vec me keto do te 

jetoj, pasi pasioni me rrit energjit, 

mendja flladitet si ska ma mire, 

ilaci i shkelqyer i jetegjatesise, 

lume kush e bene prane te tij kete 

zhaner. 

Fillimisht qofte kenget apo vallet 

jane kenduar pa vegla muzikore. 

Kjo ka pas edhe te mirat e 

saja, pasi ma i miri, ma i afti apo 

virtuozi eshte zgjedhur te ja nisin. 

Pastaj eshte shoqeruar nga tjeret. 

Pra eshte punuar ne grup, te 

gjithe te barabarte. 

Po sjelli nje shembull nga burrat 

ne” Vallen e shatit” dhe “Vallen e 

korrjes së grurit “ të kërcyer nga 

gratë. 

Vallja e shatit aplikohej në 

prashitjen e misrit, me mbi tre 

punëtor. Mbaj mend 27 punëtor 

në prashitje të misrit në Gallube 

,Oblike në vitin 1963. Procedohej 

kështu :zgjidhej I 

djathtë dhe i majtë … I pari kishte 

detyrën me udhëheq me kangën 

dhe me e pre vijën (redin) drejtë, 

ndërsa ai i majti me ja pritë 

këngën dhe me organizu grupin 

që të gjithë të këndojnë, por edhe 

kujdes për bimët. Më kujtohen 

shumë këngë të kënduara si :”Vijne 

spahit bregut lumit” , “Nëpër 

rreth të unazës” etj. Kur mbaronte 

puna thuhej kështu:” Dielli 

pas malit, shati maje krahit”, dhe 

bëhej një aktivitet sportiv: kush e 

hedh shatin ma larg duke e gjuajtur 

nga supi. Ai që fitonte garën, 

stimulohej me nje safë kos. Edhe 


gratë që korrnin grurin kishin 

mënyrën e vet te punës. Ato nuk 

organizoheshin si në prashitjet e 

misrit, i majte apo i djathte. Caktohej 

“ Kadna” zoja që punonte 

në qendër por kryesisht dinte me 

këndu dhe kishte zë të ëmbël. Në 

vallen e shatit duhej ecur mundësisht 

me nje hap, se ai që mbeste 

mrapa qortohej se të zuri uji. 

Redi i punës së grave ishte 

si rralla e patateve të egra në 

formë shigjete. “Kadna “e para në 

qendër e vashat anash. Qoftë 

burrat ,qoftë grate në këto valle 

, punët shoqëroheshin me kostumet 

tradicionale që vetëm zona 

jonë i aplikonte. 

Burrat visheshin me këmishë të 

bardhë të gjatë. Mbathje të bardha 

,të gjata deri tek neni i këmbës. 

Në bel vendosej rryp lëkure, 

apo çever e kuqe apo e zezë. 

Ndërsa në kokë, çever, mundësisht 

katrore me ngjyrë bluhe, 

te verdhë etj. duke palosur deri 

mbi vetulla per t’u mbrojtur nga 

rrezet e nxehta te korrikut. Këto 

çevra ne 4 cepat e tyre ishin të 

qëndisura me të tëra ngjyrat, që 

vashat në pajë, ua sillnin burrave 

te tyre. foto (Arke) 

Edhe grate kishin kostumet 

e punës tyre. Ato visheshin 

me këmishë të gjatë “kambë 

thnegël”, ose” harkatit” , barnavek 

të gjata, kashulice dyshe 

dhe degermi , kryesisht të bardhë, 

nën shami të vendosura gjysa 

e qëndisur dhe e zbukuruar 

me ojma, në ngjyra të ndryshme. 

Kur “Kadna” fillonte këngën “Ka 

ra dielli majave, vishkëllon drapri 

vashave, dukeshin si nje buqet e 

madhe luleje me petlat shumëngjyrëshe 

te saj. 

Pavarësisht formës, unë këto 

valle i bëjë të ngjashme me 

polifonin labe, me origjinë të 

lashtë (pagane) të cilat gjatë 

rrugës jane reformuar sipas 

trevave dhe kanë ardhur deri në 

ditët tona. Kuptohet evolimi ka 

zgjatur por është trashëguar 

brez pas brezit. Për arktim janë 

përdorur gjethi, shelgu, frashëri, 

kallami, brirët e bagëtive, lëkurat 

e bagëtive, duke arritur tek fyelli, 

zymaret, lahuta, lodrat e pastaj 

tek te avancuarat violina – armaniku 

– klarineta. 

Gëzimet familjare janë përcjellë 

me fyell e zumare. Profesion i 

vështirë. Kërkonte mjeshtëri, 

është dashur vesh për të prodhuar 

melodi, por mbi te gjitha 

profesionalizëm ,duke mos 

pushuar melodia asnje sekondë 

.Lodra është përdorë në 

zonën tone ashtu edhe lahuta. 

Për prodhimin e këtyre veglave 

jane trashëguar Fisi i Urucëve 

në Villgar e Bobot qindra vite 

ma parë dhe po sot ajo pinjolle 

vazhdojnë të prodhojnë instrumenta 

në vendin ku banojnë në 

Ajasëm të Shkodrës. Për këndim 

të lahutës është përmendur Nel 

Duli , Alimetej e Qazim Duli. Për 

meloditë me çifteli Isa Uruci, 

Hasan Dulaqi, Isuf Alija etj. 

Ndërsa vallet janë luajtur me 

pathos e energji të papërshkruar. 

Për të përcaktuar qejfin 

apo alegrinë e madhe me cdo 

kusht duhej thyer drrasa e 

thanës. Ritmi i valles kalonte 

tre shkallë, qetë – më shpejt 

– shumë shpejt. Këtu në fund 

qëndronin ata që e kërcenin 

mjeshtrisht, dhe te fortë fizikisht 

. Kam gëzim dhe nostalgji të 

përmendi shumë valltar të 

zonës që nuk rrojnë si Halil 


VERË 2017

Kasemi, Xhel Brahimi e Hamez 

Duli Xhaferej. Në Krebej Adem 

Dobrovoda 100 vjec, Halil Elezi, 

Ali Mani. 

Jo vetëm burrat kanë përcjellur 

aftësitë e tyre shpirtëror nga 

brezi ne brez por edhe gratë, 

pavarësisht qëndrimit në dhoma 

veçmas. Për zë të bukur, kumbues 

por edhe që kanë zotëruar 

tekste të valleve jane: Xhevahire 

Kulmi, Sanije Lani, Aleme 

Fadili, NUrije Dahati, Xhije Sala, 

Hatixhe Malja, Feride Kacinaj, 

Cuka, Sabrije Gjeloshi, Nusha 

Gocaj, Flora Bigjit etj. 

Krahas këndimit dhe luajtjes 

së këngëve e valle primare, 

ishte edhe kostumi , I cili me 

ngjyrat dhe qëndismat spektakolare 

paraqitnin Dekorin më 

të shkëlqyer , që me të drejtë 

Edit Durham (Krajlica Shqiptare) 

ka cituar “Kostum e Katund”. 

Zonës tone I shkon ky përcaktim. 

Veshjet Anamalse, Bregut të 

Bunës (Obotit), Brijës së Malit. 

Veshjet e ndryshme për vashat 

(vajza), nuset, grate në moshë, 

gratë e veja, veshja e jazit, etj. 

,Ç,ka shumë saktë e shpejt ka 

prezantuar statusin vajzë – nuse 

– grua e ve, na jaze, brega 

bunese, anamalse etj. 

Puna dhe argëtimi në Anën e 

Malit kanë qënë sinonime të 

njëra tjetrës, me të cilat janë 

shprehur kultura, uniteti dhe 

rrespekti. Puna e shatit, korrja e 

grunit,djegia e gëlqeres, ndërtimi 

i shtëpive ndihmonin njëra 

tjetrën. Kjo lidhje shfaqej edhe 

në këngët e vallet ku valltarët 

e këngëtarët kapeshin dorë 

për dorë, sup me sup ,ose bel 

për bel dhe kështu nuk kishte 

si ato. Vallet “ Nën një kumull 

lule t’bardhë” , vallja dy palëshe 

burra e gra “Fryni një frashni e 

hollë”, apo vallet humoristike 

“Kum karakushi”, “Dum sharajeli”, 

“Gjel Kokoti” etj luhen me 

gaz dhe harmoni të plotë. Edhe 

ndonjë mëri apo mosmarrveshje 

këtu merrte fund duke 

i hapur rrugën e përqafuar harenë. 

GëZIMIN. Unë me gojën 

plot do ta quaja “Demokraci e 

plotë” pasi askush nuk mbeste 

jashtë grupit, por ishin të gjithë 

të barabartë. 

Edhe humor thumbues është 

bërë . Në sofër ka thënë një 

burrë “ Orizi me tamel, më 

ka vra babën”. Përgjigja ishte 

shumë e zgjuar : “Merrja gjakun 

në shtëpinë tënde” ,që do të 

thoshte se duhet të kishte për të 

gjithë. 

Pa pretenduar se i kam rrokur 

të gjitha, gjithë ky ansambël i 

përshkruar për një zonë 2000 

vjecare siç është Ana Malit, 

duke nxjerrë në dritë vlera të 

arta kombëtare që nuk harrohen 

por rrezatojnë në shekuj 

dhe shkëlqimi i tyre, kurrë nuk 

shuhet. Cdo brez në genet e 

tija ka, sic përmenden edhe ato 

që 

sot nuk rrojnë më ,janë këto 

pëllumba e pëllumbesha ,këto 

sokola e sokolesha që me plot 

bukuri lozin dhe u këndojnë 

traditave tona shqipëtare. 

Faleminderit : Ruzhdi Poda 

dhe Isa Meta. 


GRUPI I shkolles se Mesme 

“Oblike” ka ecur në hapat e 

paraardhësve . Së bashku me ujin 

e freskët të krojeve dhe flladin e 

pranverës ato kanë thithur edhe 

kanë trashëguar ,kulturën e të 

parëve të tyre . 

Këto nxënës të mrekullueshëm 

shpalosin vit pas viti atë 

trashëgimi të patjetërsueshme 

që të parët ,kanë ruajtur dhe 

trashëguar ndër shekuj.Krahas 

mesimeve te tyre ata ne nje kohe 

te vecante ua kushtojnë ketyre 

riteve dhe zakoneve që jane 

bërë pjesë e jetëes së tyre te 

pandashme.Freskia dhe bukuria 

e këngëve dhe valleve u tërheq 

gjakun ndër deje dhe gjithmonë 

duan që të arrijnë më të mirën, 

më të bukurën,më të përsosurën. 

Duke u frymëzuar nga paraardhësit 

duan që stafetën ta çojnë 

më tej,ndaj edhe këto 10 vite ata 

konkurojnë dhe paraqiten mjaft 

mire ne konkurse të ndryshme 

dhe kanë marrë shumë vlerësime 

dhe çmime.Gjithe kjo energji dhe 

krenari u buron nga thellësia e 

shpirtit dhe e zemrës.Kjo duket 

në gjithçka që ato paraqesin,në 

mënyrën sesa lehtë I hedhin 

hapat e valles,në zërin e tyre melodios 

tek thurin fjalët e këngës. 

Ato janë njëkohësisht sa fëmijë 

dhe sa burrërorë.Kur I do 

puna lozin vallet dhe lojërat e 

fëmijëve,me pafajësinë e tyre 

të brishtë,me ëndrrat e tyre të 

bukura,me përkëdheljet dhe 

sjelljen e tyre lozonjare.Kjo 

shfaqet ne lojërat popullore si:loja 

me kapuç,loja me litar,loja me 

filxhan,loja me thes,loja mos u 

nxeh,ku ato kalisin durimin e tyre 

dhe I shkojnë per fije fjales se 

urtë popullore” I duruari,I fituari” 

.Loja kaluç luhet nga djemtë .Ato 

masin forcën e tyre sesa mund 

të durojnë mbi shpinë.I pari I 

grupit qëndron në këmbë si mur 

mbështetës dhe djali tjetër përkulet 

duke u mbështetur tek muri. 

Kështu përkulen dy ose tre djem 

të tjerë njëri pas tjetrit. Ndeërsa 

një tjetër merr hov dhe kercen 

sipër rreshtit duke mbërritur tek 

I pari I përkulur.Kështu vazhdon 

loja ,kërcen I dyti dhe I treti mbi 

shpinën e kaluçit të formuar nga 

djemtë.Qëndrojnë kështu dhe godasin 

kaluçin aq sa mund të mba 


VERË 2017

jë të durojë .Në këtë formë kalisin 

forcën e tyre për të mbajtur mbi 

shpinë. Sigurisht kjo është një lojë 

humoristike e cila ka edhe efekt 

tallës. Por gjithsesi ajo tregon që 

loja dhe gëzimi është I pranishëm 

edhe kur ka dhëmbje. 

Por krahas kësaj pafajësie ato 

dine të jenë edhe burrëror.Vallja 

e punës,vallja e grurit e kërcyer 

nga vajzat dhe djemtë me aq 

harmoni,të jep përshtypjen se 

ato janë të rritur,të maturuar 

ku I pret puna,I pret jeta.Vallja 

kërcehet nga vajza dhe djem të 

kapur dorë për dore,të bashkuar 

me njëri tjetrin.Rendi është një 

vajzë dhe një djalë të alternuar 

me njëri tjetrin.Vallja ndahet në tri 

pjesë:pjesa e pare kërcehet dhe 

këndohet ngadalë –I referohethapit 

dysh- pjesa e dytë me lëvizje 

më të shpejta dhe I referohet”tre 

hapëshit popullor”,ndersa pjesa 

e tretë luhet ngadalë sikurse dhe 

pjesa e pare.Kjo valle luhet me 

gjallëri të madhe nga Anamalsit. 

Në vështrimin koreografik momenti 

I pare shfaqet si një lëvizje 

e thjeshtë që shtjellohet përmes 

dy hapave,here para ,here prapa. 

Momenti I dytë dhe I tretë luhen 

me zhvendosjen e hapave në 

drejtim te vargut të valles nga e 

djathta,në fillim qetë,ngadalë me 

një qëndrim të tendosur e solid 

të trupit me po ato hapa ndonëse 

tani ato luhen më shpejt aq sa I 

përplasin dhe këmbët për tokë. 

Mënyra e të kënduarit ne grup 

rrespektohet. Gjithsejt janë tre 

këngë të bashkuara në kolazh. 

Pamvarsisht nga ndryshimi i 

ritmit,ato këndohen në të njëjtën 

mënyrë sipas një rregulli. Këngën 

e nis prijësi pastaj përçohet nga 

grupi. Në këtë mënyrë këndohet 

deri në fund. 

Vallja tjetër “valle mbi valle” është 

një valle tipike Anamalse e cila 

dëshmon qëndresën e tyre ndër 

vite. Kjo valle ka në vetvete një 

simbolik të thellë, ku përmes 

lartësisë ato identifikohen me 


qëndresën. Asnjëherë,asnjë 

pushtues nuk ka mundur të thyejë 

zemrat rrebele të këtij populli. 

Ato si në dasëm dhe në luftë, 

kanë shpalosur madhështin 

e tyre. Vallja tregon se flamuri 

asnjëherë nuk është përulur por 

ai është valvitur i lire dhe është 

pasuar dorë më dorë. Kjo tregon 

dëshirën e pamat të tyre për të 

shpalosur para kujtdo, identitetin 

e tyre kombtar. Një identitet për të 

cilin ne jemi krenar. 

Janë breza të tillë, të cilët na 

bëjnë të ndjehemi krenar për atë 

çka kemi dhe trashëgojmë. Vallja 

mbi valle luhet zakonisht me dy 

ose tre rrathë. Ato të rrethit të 

parë janë 8, 10 ose më shumë 

dhe kapen krah për krah. Ato të 

rrethit të dytë janë sa gjysma e 

rrethit të pare: këmbën e majtë 

e vendosin mbi supin e djathtë 

të rrethit poshtë dhe këmbën e 

djathtë mbi supin e majtë. 

Dhe kështu formohen dy rrathë 

në harmoni me njëri tjetrin. Dhe 

një djalë, ai më i lehti, më akrobati 

hipën në rrethin e tretë dhe 

lartësohet me majën e malit të 

Taraboshit, historikisht i pamposhtur. 

Ka një flamurë në dorë 

dhe e valvit atë pa pushim. Kjo 

është krenaria, liria, qëndresa. 

Ky grup përbëhet nga këto vajza 

dhe djem të mrekullueshëm: 

Ylvije Prroni, Eris Hasani, Emrah 

Gallubja, Rexhep kasemi, 

Ronaldina Shytani, Desara Pusi, 

Gerald Velaj, Mirselda Skuta, 

Elsaed Bardhi, Kristjana Pjetri, 

Ergys Rexhepi, Arlinda Sherbela, 

Mirselda Taja. 

Këta nxënës të palodhur përveç 

mirënjohjes për punën e tyre 

të mrekullueshme, duhet të 

kenë edhe një vëmendje më të 

veçantë nga gjitha strukturat 

për ti motivuar më shumë, për 

një përkrahje morale dhe çka 


VERË 2017

është më e rëndësishme për 

një përkrahje financiare, e cila u 

mungon krejtësisht. 

Kanë nevojë për një krah të forte 

ku të mbështeten dhe të marrin 

force dhe energji për të ecur përpara.është 

vullneti i tyre i pamatë 

i cili ka bërë qe ato të arrijnë deri 

këtu, me punë komplet vullnetare. 

Edhe unë Ermira Prroni mësuese 

ne Gjimnazin “Oblike “ si 

mësuesja e tyre, përgjegjësja 

dhe organizatorja e këtij grupi të 

mrekullueshëm së bashku me dy 

pjesëtarët e tjerë të shoqatës kulturore 

“Ana Malit”, Ruzhdi Poda 

dhe Isa Meta bëjmë thirrje që 

këto vlera të ruhen dhe të përçohen 

më tej. Ato janë e ardhmja, 

janë promovimi i vlerave tona të 

patjetërsueshme. 

FOTOGRAFITË: Studio”Kallaj” - Ilirian Kallaj 


Fjalë të urta që lidhen 

me veprimtari të ndryshme 

BESA 

Sjellë nga: Gela Bulku 

BROOKLYN NEW-YORK, AMERIKË 

• Burri s’matet me 

pëllëmbë, por me zemër. 

Skrapar 

• Deti njihet në valë, burri 

njihet në fjalë. Sarandë 

• Fusha bën baltë, mali 

bën furtunë. Myzeqe 

ATDHEU 

• Bukë e hi në shtëpi. 

Përmet 

• Dardha bie nën dardhë. 

Vlorë 

• Kur të jesh në dhe të 

huaj, dita të bëhet një 

muaj. Kosovë 

THJESHTËSIA 

• Gurit të rrokullisur dhe të 

dehurit mos i dil përpara. 

Lunxhëri 

• Me gojë i afron, me gojë 

i largon shokët. Kosovë 

• Sa t’i trazosh drurët aq 

më shumë ndizen. Jug 

DITURIA 

• Korrigjo birin tënd, ai 

do të japë rehatinë dhe 

do t’i sigurojë kënaqësi 

shpirtit tënd. Fjalët e Urta 

29:17 

• Kush do të gjejë 

një grua të fortë dhe 

të virtytshme? Vlera e 

saj është shumë më e 

madhe nga ajo e 

• margaritarëve. Fjalët e 

Urta 31:10 

• Lum ai njeri që ka 

gjetur diturinë dhe njeriu 

që ka përftuar arsyen. 

Fjalët e Urta 3:13 

PUNA 

• Çelësi që punon, nuk 

ndryshket. Mallakastër 

• Po nuk u turbullua, nuk 

kthjellohet. Përmet 

• Kush rri në pemë, ha 

edhe kokrrat. Korçë 

DREJTËSIA 

• Atë që merr me një dorë, 

ktheje me të dyja. Vlorë 

• Kur s’më bën nder, mos 

më bëj qeder. Berat 

• Kur të gjen një vdekje, 

të ngushëllojnë; po kur 

të gjen turpi, ç’të thonë? 

Korçë 

MATURIA 

• Gjella me kripë e kripa 

me karar. Përmet 

• Kur të hedhësh gurin, 

mate gjer ku arrin. Jug 

• Kur s’di not mos u fut në 

ujë. Korçë 


VERË 2017

LIBERTY CLEANING SERVICES 

Let us work while you unravel 

A fresh and clean environment offers more 

profitability to each business and attracts 

their customers. 

CONTACT US 

Email: info@libertycleaningnyc.com 

2123551120 

347 755 1486 

969 3rd Ave 3rd Floor 

New York, NY 10022 


Shkodra, 

një nga bukuritë 

shqiptare 

Eridona Ymeraj Photography FOTO: Vito Photography 


VERË 2017

SHKODRËS SIME 

Fotot: Vaccass Shtin 

Maqedoni 

Kur krijoi zoti boten 

T’parin vend krijoi Shkodren 

Bashk’ me diell e bashk’ me han’ 

T’paren her’ bani kalan’ 

K’tu ka lind kanga, humori 

K’tu të bajn’ me qesh me zori 

Porsa lind fëmia k’ndon 

K’tu kurr qejfi nuk mbaron 

Plot freski rrethu prej ujit 

K’tu buron urtia burrit 

Dy mij’ vjet në kët’ qytet 

Shkodran bahesh qysh në djep 

Drandofil e fasligen 

L’shojn’ aromen mbi liqen 

Si dy njerz që përqafohen 

Drini, Buna k’tu bashkohen 

K’tu rriten vajzat për nuse 

Të flladitna nëpër puse 

Me virtyt e me pashi 

I rrit’ Shkodra djemt e ri 

Kur vijnë festat varg e vi 

Për krishtlindje e vit t’ri 

Për Bajram edhe për Pashkë 

Mblidhen tan’ e festojn’ bashkë 

Qysh n’Kosov’ der’ n’Labëri 

Tan’ shqiptar’t bajnë histori 

Por gjithkush me Shkodren mburret 

Për gjithkend asht djep kulturet 

Ramazan Çeka 


KANGA E RINISË 

Rini, thueja kangës ma të bukur që di! 

Thueja kangës sate që të vlon në gji. 

Nxirre gëzimin tand’ të shpërthejë me vrull... 

Mos e freno kangën! Le të marri udhë. 

Thueja kangës, rini, pash syt e tu... 

Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu 

me zjarrm tand, rini... Dhe të na mbysi dallga 

prej ndjenjash të shkumbzueme q’i turbullon 

kanga. 

Rini, thueja kangës dhe qeshu si fëmi 

Kumbi i zanit të përplaset për qiellë 

dhe të kthejë prap te na, se hyjt ta kanë zili 

e na të duem fort si të duem një diell. 

Thueja kangës, Rini! Thueja kangës gëzimplote! 

Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote. - Migjeni 


VERË 2017


ALBANIAN - AMERICAN 

C U L T U R A L F O U N D A T I O N 

200 High Point Drive, PH-3 

Hartsdale, NY 10530 

917-363-9900 aacforg@aol.com 


VERË 2017 

Europe: 5 € / USA & Canada: 5$ / England: 5£ / Albania: 300 lekë / Kosovo, Macedonia, Montenegro: 3€

VOTRA_nr4_finale

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?