Isang-Sariling-Wika-Filipino

Lopez
83
nang (pinaikling na). Ang q (“glottal stop”) ay siyá kong ipinalit sa tuldik na paiwaq
sapagkat ang ‘glottal stop’ ay isang K at hindiq isang uriq nang diin. Ginamit ko ang q
sa hulihan lamang nang salitaq at hindiq sa unahan o kala:gitnaan nito ma:liban kung
kapalit nang pinagka:ugaliang gitling, halimbawaq sa pagsulat nang salitang may unlaping
nagtatapos sa –g at sinusundan nang salitangqugat na sa pagsulat ay nagsasapol sa B. Sa
inuulit o magkatambal na salitaq ay hindiq ko ginamit ang q. Ngunit sa manga salitang
pinaghahambing dito, sa ponolohiya (1-15b*), ginamit ko ang q sa unahan, kala:gitnaan,
at hulihan sapagkat sa manga salitang itoy pinaghahambing ang bawat tunog sa tunog
sa ibat ibang wikaq, at ang q ay dapat isaalangalang na gaya din nang ibang K. Hindiq
ako gumamit nang tuldik (na maaaring pagmulan nang manga kama:lian sa paglilimbag).
Ginamit ko ang tutuldok (:) sa manga pantig na may likas na habaq ang bigkas gayon din sa
manga unlaping may ganito ring angking bigkas upang mailagan ang hidwang pakahulugan,
halimbawaq, nasusulat : na:susulat, bagamat itoy hindiq ko sinunod sa inuulit na pantig sa
pangkasalukuyan at panghinaharap na panahon nang manga pandiwaq.
Pambungad
Walang nakatitiyak nang bilang nang manga wikaq sa Pilipinas; tinatayang may manga
pitumpuq hanggang walumpuq, humigit kumulang. Ang paghahambing na ito’y kina:
bibilangan nang manga wikaq buhat sa kahilagaan sa katimugan nang bansaq.
Ang paghahambing nang manga wikaq ay maaaring itakdaq lamang sa ponolohiya,
sa pala:buuan o sa pala:ugnayan kaysaq (at kung iibigin ay maaaring idagdag pa ang
leksikograpiya). Totoo ngaq na ang paghahambing na magkakasama ang ponolohiya,
pala:buuan at pala:ugnayan ay siyáng ganap na uriq nang paghahambing, ngunit itoy sa ilang
pamilya lamang nang manga wikaq na isa:sagawaq. 1 Sa tatlong sangay, ang ponolohiya ang
unang na:pagquukulan nang pagqaaral dahil sa kaginhawaan at kada:lian nang pagqiipon
nang manga salitaq. 2 Ang maikling pagqaaral na itoy pasimulaq lamang at ma:ituturing
na isang paghahambing na pahapyaw. (Ang sa pala:buuan at pala:ugnayan ay maaaring
isagawaq sa manga darating na panahon.) 3
Piniliq ko ang manga labinlimang salitaq lamang upang maging saligan sa
ma:paghahanguan nang paghahambing nang manga tunog at kahulugan. May manga
salitang ang manga tunog at kahulugan ay magkatulad na magkatulad, mayroon namang
nagkaka:iba nang bahagyaq ang manga tunog ngunit ang kahulugan ay magkatulad rin o
na:iiba kayaq nang bahagyaq, at mayroong nagkaka:iba ang manga tunog at kahulugan.
At kung hindiq rin lamang namagitan ang ibang impluwensiya, gaya nang manga salitang
hiram, tabu o analohiya kayaq, ang manga salitang pinaghahambing ay itinuturing na
kognet at ang pinagmulang anyrong proto nang manga itoy maaaring balangkasin.