Isang-Sariling-Wika-Filipino
34 Nasyonalisasyon at Modernisasyon ng Filipino ang bawat tuntunin ngunit nangangailangan ng higit na pagbubukás ng isip ng guro at alagad ng wika upang unawain ang mga pagbabago. Halimbawa, ang pagluluwag sa importasyong pangwika ay maaaring isagawa sa pamamagitan ng tahasang paggámit sa orihinal na anyo ng isang hiram na salitâ hangga’t hindi ito nasasalungat at nalalapastangan ang dati. O kayâ hanggang dumatíng ang panahon na ireispel ito alinsunod sa palabaybayang Filipino o matumbasan ng isang likhang salitâ. Sa Ortograpiyang Pambansa ay nakapaliwanag na isang taktika ito upang higit na mapabilis ang modernisasyon at hindi maging sagwil ang maramihang paghiram para sa pagtuturo ng makabagong agham at teknolohiya at produksiyon ng mga aklat at ibáng materyales ukol dito. Subalit nangangahulugan din ito ng alterasyon sa dáting paraan ng panghihiram. At pangunahing mahihirapang tumanggap ng pagbabago ang mga “Tagalísta” na nahirati na sa reispeling na paabakada ng mga pangngalang pantangi. Kung tumututol silá sa anyo ng “Filipinas” at sa paggámit ng “Filipino” upang ipantukoy din sa mga tao at kultura, tiyak na ikamamangha nilá ang “Español,” “Americano,” at “Jesucristo.” Matagal bago nilá maisasaloob ang lohika at pangmalawakang episyensiya ng ganitong pagbabago. Kailangan ang masipag na pagsubaybay sa Filipino upang maging estandardisado ito at maging modelo ng mga wikang katutubo. Subalit hindi dapat tumigil sa mga alagad ng wika sa mga eksperimento upang higit na maging episyente ang ortograpiya nitó. Sa tingin nga ni Johannes Aavik, pasimuno ng mga reporma sa wika ng Estonia, maaaring maghalò ng mga bagong tunog upang lumikha ng mga bagong salitâ. Hindi ito gawain ng mga makata lámang. Salitâ ang sentro ng wika at hindi kailangang hiram lagi ang pampayaman sa bokabularyo ng Filipino. Maaaring mag-eksperimento sa mga bagong konstruksiyong sintaktiko, paunlarin ang lawas ng mga panlapi, at—sapagkat karaniwang pinupuna na mahabà ang salitâ at pangungusap sa Filipino—sikilin ang mabulaklak na pangungusap, iwasan ang mapagparaming panlapi, tipirin ang gámit ng “ng” kung hindi naman masisira ang kahulugan ng prase o pangungusap, atbp, upang higit na umangkop ang Wikang Pambansa sa modernisadong (siyentipiko at teknikál) uri ng pahayag. Sa yugtong ito ng kultibasyon, higit na kailangan ang isang payak, malinaw, at eksaktong pahayag kaysa komplikado, elegante, at mahirap maintindihang pangungusap. Mga Uri ng Modernisasyon Dapat ding malinaw sa pagpaplanong wika ang nagaganap at ang dapat pang maganap na kultibasyon ng Filipino. Araw-araw ay may nagaganap na pagbabago sa wika, lalo na sa daigdig ng kulturang popular. Mabilis na pumapasok at tumitiim sa dila ng madla ang mga imbento at hiram na salitâ na ibinobrodkast ng radyo at telebisyon at inilalathala ng mga tabloyd. [Huwag kalimutan ang lakas ng internet sa makabagong kabataan.] Nagiging modelo ang bigkas at bokabularyo ng mga sikát na artista, anawnser, at politiko, at malimit ngayong pagmulan ng mga “di-kailangang” varayti at siyokoy. Ang pagsubaybay at disiplina sa wika ng kulturang popular ang isang mahigpit na hámon sa pagpapalaganap ng isang estandardisadong modernong wika.
Almario 35 Samantala, dapat pasiglahin ang modernisadong Filipino para sa mga diskursong akademiko. Noon pa inirereklamo, halimbawa, kung bakit hindi ginagámit ang Filipino sa hukuman. Hindi ito maaaring biglang mangyari ngayon. Kahit noong panahon ng Americano at sa kabilâ ng mabilisang paglalatag ng isang sistema ng pambansang edukasyon sa Ingles ay hindi agad naganap ang pagpapalit ng wika ng hukuman mulang Español. Sa halip, nagtakda ng palugit na ilang dekada bago sapilitang ipinagámit ang mga kodigo ng batas na nakasulat sa Ingles. Nangangailangan ng ganitong matagalang plano ang pagsasa- Filipino sa mga wika ng dominyo ng kapangyarihan at larang akademiko. Hindi ito naisaad sa alinmang batas na nagtataguyod sa paggámit ng Filipino. Ni walang takdang panahon ang pagpapahayag sa Wikang Pambansa ni Pangulong Quezon kung kailan inaasahang katuparan ng pangarap na opisyal na wika ng pamahalaan at wika ng edukasyon ang Tagalog. Sa 1987 Konstitusyon, hindi tinakdaan ang Kongreso kung hanggang kailan maghihintay bago ipahayag ang Filipino bílang nag-iisang opisyal na wika ng komunikasyon at instruksiyon. [O bakâ wala ito sa isip ng sinuman sa ating mga mambabatas?] Kung gayon, kasáma sa adyendang pampolitika ng pagpaplanong wika ang mga hakbang upang gisíngin ang mga lider politiko hinggil sa tungkuling ito. Salamin lámang ang ating ordinaryong mga mambabatas ng malaganap na pagbalewala ng buong dominyo ng kapangyarihan sa kabuluhan ng Wikang Pambansa. Mababà ang tingin nilá sa Filipino; sa tingin nilá hindi kailangan ang wikang Filipino sa búhay ng mga Filipino. At narito ang isang problema na dapat harapin sa pagpaplanong wika: Kailangang patunayan ng Filipino na makabuluhang kasangkapan ito sa pambansang kaunlaran. Pangunahing susi dito ang mabilisan at malawakang pagdevelop sa Filipino bílang Wika ng Karunungan, lalo na bílang wika sa ibá’t ibáng diskursong akademiko. Hindi dapat mapiit ang Filipino sa bartolinang pinagsadlakan ng patakarang bilingguwal sa edukasyon. Ang ibig sabihin, hindi ito dapat manatíling wika lámang ng panitikan, humanidades, at agham panlipunan. Kailangang makalabas ito ng bartolina upang maging wika din ng agham, matematika, at makabagong teknolohiya. Filipino: Wika ng Karunungan Paano isasagawa ang modernisasyong akademiko? Nangangailangan ito unang-una ng pagbabago ng pananaw sa pagtuturo ng Filipino sa antas tersiyarya. Ang ibig sabihin, kailangan ang paradigm shift sa hanay mismo ng mga alagad ng wika sa mga kolehiyo at unibersidad. Ang mga programa sa mga kagawaran ng Filipino ay pawang biktima ng patakarang bilingguwal sa edukasyon at kayâ limitado sa paghahandog ng kaalaman at kasanayán sa wika, panitikan, at agham panlipunan. Kailangan, sa gayon, ang ribyu ng mga direksiyon ng programa at nilalamang kurikular upang makapagbukás ng malaking espasyo sa pagtuturo ng ibáng disiplina gámit ang Filipino. At nangangahulugan ito ng re-bisyon ng layunin ng edukasyon sa Filipino, ng dagdag na kasanayán at kaalaman para sa mga propesor sa Filipino, at ng rebalidasyon ng Filipino sa buong gawaing akademiko.
- Page 1: Isang Sariling Wikang Filipino Mga
- Page 4 and 5: Isang Sariling Wikang Filipino Mga
- Page 6 and 7: vi ang nagtakda ng estandardisasyon
- Page 8 and 9: viii debelopin ang wikang pambansan
- Page 10 and 11: x Filipino bílang Ikalawang Wika a
- Page 12 and 13: NILALAMAN I Jose Villa Panganiban A
- Page 14 and 15: Dapat isipin ngayon ang “kultibas
- Page 16 and 17: 2 Ang Modernisasyon ng Isang Wika K
- Page 18 and 19: 4 Ang Modernisasyon ng Isang Wika [
- Page 20 and 21: 6 Ang Modernisasyon ng Isang Wika n
- Page 22 and 23: 8 Ang Modernisasyon ng Isang Wika 5
- Page 24 and 25: Ernesto Constantino ANG HINAHARAP N
- Page 26 and 27: Ernesto Constantino ANG PILIPINO BI
- Page 28 and 29: Ernesto Constantino ANG “UNIVERSA
- Page 30 and 31: 16 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 32 and 33: 18 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 34 and 35: 20 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 36 and 37: 22 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 38 and 39: 24 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 40 and 41: 26 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 42 and 43: 28 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 44 and 45: 30 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 46 and 47: 32 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 50 and 51: 36 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 52 and 53: Ang isinasailalim sa pagpaplano'y i
- Page 54 and 55: 40 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
- Page 56 and 57: 42 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
- Page 58 and 59: 44 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
- Page 60 and 61: Ponciano B. P. Pineda PAGPAPLANO NG
- Page 62 and 63: 48 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 64 and 65: 50 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 66 and 67: 52 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 68 and 69: 54 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 70 and 71: 56 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 72 and 73: 58 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 74 and 75: 60 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 76 and 77: 62 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 78 and 79: Bonifacio P. Sibayan PAGPAPLANONG W
- Page 80 and 81: 66 Pagpaplanong Wika at Pagdevelop
- Page 82 and 83: 68 Pagpaplanong Wika at Pagdevelop
- Page 84 and 85: 70 Ang Surian ng Wikang Pambansa sa
- Page 86 and 87: 72 Ang Surian ng Wikang Pambansa sa
- Page 88 and 89: 74 Ang Surian ng Wikang Pambansa sa
- Page 90 and 91: Virgilio S. Almario MGA MISYON PARA
- Page 92 and 93: 78 Mga Misyon para sa Komisyon sa W
- Page 94 and 95: 80 Mga Misyon para sa Komisyon sa W
- Page 96 and 97: Cecilio Lopez ANG PAGHAHAMBING NANG
Almario<br />
35<br />
Samantala, dapat pasiglahin ang modernisadong <strong>Filipino</strong> para sa mga diskursong<br />
akademiko. Noon pa inirereklamo, halimbawa, kung bakit hindi ginagámit ang <strong>Filipino</strong><br />
sa hukuman. Hindi ito maaaring biglang mangyari ngayon. Kahit noong panahon ng<br />
Americano at sa kabilâ ng mabilisang paglalatag ng isang sistema ng pambansang edukasyon<br />
sa Ingles ay hindi agad naganap ang pagpapalit ng wika ng hukuman mulang Español. Sa<br />
halip, nagtakda ng palugit na ilang dekada bago sapilitang ipinagámit ang mga kodigo ng<br />
batas na nakasulat sa Ingles. Nangangailangan ng ganitong matagalang plano ang pagsasa-<br />
<strong>Filipino</strong> sa mga wika ng dominyo ng kapangyarihan at larang akademiko.<br />
Hindi ito naisaad sa alinmang batas na nagtataguyod sa paggámit ng <strong>Filipino</strong>. Ni<br />
walang takdang panahon ang pagpapahayag sa <strong>Wika</strong>ng Pambansa ni Pangulong Quezon<br />
kung kailan inaasahang katuparan ng pangarap na opisyal na wika ng pamahalaan at wika<br />
ng edukasyon ang Tagalog. Sa 1987 Konstitusyon, hindi tinakdaan ang Kongreso kung<br />
hanggang kailan maghihintay bago ipahayag ang <strong>Filipino</strong> bílang nag-iisang opisyal na<br />
wika ng komunikasyon at instruksiyon. [O bakâ wala ito sa isip ng sinuman sa ating mga<br />
mambabatas?] Kung gayon, kasáma sa adyendang pampolitika ng pagpaplanong wika ang<br />
mga hakbang upang gisíngin ang mga lider politiko hinggil sa tungkuling ito.<br />
Salamin lámang ang ating ordinaryong mga mambabatas ng malaganap na<br />
pagbalewala ng buong dominyo ng kapangyarihan sa kabuluhan ng <strong>Wika</strong>ng Pambansa.<br />
Mababà ang tingin nilá sa <strong>Filipino</strong>; sa tingin nilá hindi kailangan ang wikang <strong>Filipino</strong> sa<br />
búhay ng mga <strong>Filipino</strong>. At narito ang isang problema na dapat harapin sa pagpaplanong<br />
wika: Kailangang patunayan ng <strong>Filipino</strong> na makabuluhang kasangkapan ito sa pambansang<br />
kaunlaran. Pangunahing susi dito ang mabilisan at malawakang pagdevelop sa <strong>Filipino</strong><br />
bílang <strong>Wika</strong> ng Karunungan, lalo na bílang wika sa ibá’t ibáng diskursong akademiko.<br />
Hindi dapat mapiit ang <strong>Filipino</strong> sa bartolinang pinagsadlakan ng patakarang bilingguwal<br />
sa edukasyon. Ang ibig sabihin, hindi ito dapat manatíling wika lámang ng panitikan,<br />
humanidades, at agham panlipunan. Kailangang makalabas ito ng bartolina upang maging<br />
wika din ng agham, matematika, at makabagong teknolohiya.<br />
<strong>Filipino</strong>: <strong>Wika</strong> ng Karunungan<br />
Paano isasagawa ang modernisasyong akademiko? Nangangailangan ito unang-una ng<br />
pagbabago ng pananaw sa pagtuturo ng <strong>Filipino</strong> sa antas tersiyarya. Ang ibig sabihin,<br />
kailangan ang paradigm shift sa hanay mismo ng mga alagad ng wika sa mga kolehiyo<br />
at unibersidad. Ang mga programa sa mga kagawaran ng <strong>Filipino</strong> ay pawang biktima ng<br />
patakarang bilingguwal sa edukasyon at kayâ limitado sa paghahandog ng kaalaman at<br />
kasanayán sa wika, panitikan, at agham panlipunan. Kailangan, sa gayon, ang ribyu ng mga<br />
direksiyon ng programa at nilalamang kurikular upang makapagbukás ng malaking espasyo<br />
sa pagtuturo ng ibáng disiplina gámit ang <strong>Filipino</strong>. At nangangahulugan ito ng re-bisyon<br />
ng layunin ng edukasyon sa <strong>Filipino</strong>, ng dagdag na kasanayán at kaalaman para sa mga<br />
propesor sa <strong>Filipino</strong>, at ng rebalidasyon ng <strong>Filipino</strong> sa buong gawaing akademiko.
Change language