Isang-Sariling-Wika-Filipino

4
Ang Modernisasyon ng Isang Wika
[U]ngmacyat sa pulpito’t, sungmermon nang ocol sa naguing buhay nang
gayong patay. Manga capatir con cristiano, aniya, ang ibang manga tauo,i,
nabubuhay dito sa mundo na parang cabayo, na samantalang nabubuhay
pinaquiquinabangan sila, at cun mamatay ay wala nang cabolohan.
Sa liham ni Rizal sa mga dalaga ng Malolos noong 1889 ay ginámit na niya ang K
at W at maraming ibang pagsasaayos sa dáting panulatang Tagalog. Samakatwid, si Rizal
at mga kasáma ay nagdala sa Tagalog ng maaari nating masabing “modernisasyon” noong
kaniláng panahon. Ang ilang halimbawa ay:
diyan na dáting “dian”
akin na dáting “aquin”
ngayo’y iba na dáting “ngayo,i, iba”
ilaw na dáting “ilao”
Subalit may mga baybay siyáng inibá naman ngayon sa ating panahon (1968):
ala-ala na ngayo’y alaala
kalulua, kapua, luag, kuintas, tua na ngayo’y kaluluwa, kapuwa, luwag,
kuwintas, tuwa
ñg na dati’y nang at ngayo’y ng
nagdidiosdiosan na ngayo’y nagdidiyos-diyosan
Ang Diccionario hispano-tagalog (1889) ni Serrano Laktaw, kapanahon ni Rizal, ay
mayroon na ring K at W, at G, ngunit “monja” at “fraile” ang napansin namin, hindi gaya
ngayong “mongha” at “prayle” kung sulátin; sakâ, “nang” pa rin ang gámit sa halip na “ng” sa
kasalukuyan, gaya rin ng “manga tawo,” sa halip ng “mga tao” ng ating panahon.
Sa manuskrito ng sarsuwelang Lukso ng Dugo (1904) ni Severino Reyes, ang
napansing ibáng baybay kaysa kasalukuyan ay:
zarzuela
buan ng Juliocomusta
ka
Sa aklat ng Balarilang Tagalog (1911) ni Mamerto Paglinawan, ang katuturang
ibinigay sa “paglalakip” (na sintaksis daw, ani Paglinawan) ay: “bahagi ng balarila na
nagtuturo ng halaga at tungkulin ng mga pangungusap.”
Ang pananagalog ni Paglinawan ay katularing malapit ng kasalukuyan, ngunit
marami siyáng salitâng naging ibá na ang baybay sa kasalukuyan, gaya ng :
dalawangpu, labinglima, pangdiwa, pangturing
tinging, pangtinig, pangukol, komisionad
Nobiembre, Disiembre, siudad, kuaderno, kueba, Huebes, atbp.