Isang-Sariling-Wika-Filipino
2 Ang Modernisasyon ng Isang Wika Kailangang Kaalaman Kung ang modernisasyon ay ilalapat sa sarili, ito’y pagpapakamakabago. Kung ilalapat naman sa mga bagay, gaya sa kasangkapan o wika, ito’y pagsasaanyong makabago—hindi pagbabago. Ang ibig sabihi’y mayroon táyong alam sa anyong luma o makaluma at may alam din táyong anyong bago o makabago. Itong hulí ay siyáng ipapalit sa una. Ngunit alaming anyo ang palitan, hindi wika. Ano-ano ang mga anyong pangwika na dapat isaalang-alang sa modernisasyon? Kung pasalitâ, (1) tunog ng bigkas, (2) hagkis ng pantig, (3) pagbubuo ng mga salitâ, (4) pagsasáma-sáma ng mga salitâ sa isang pangkat o parirala ayon sa daláng kahulugan, (5) pagbabalarila sa impluho ng panahon, (6) wikaan o idiyoma, (7) paggámit ng tayutay o pigura. Kung pasulat, (1) palabaybayang tumutugon sa tunog ng pasalitâ, (2) kayarian ng pangungusap na higit na makabalarila kaysa pasalitâ, (3) anyo ng manuskrito na nakikibagay sa pandaigdig. Bago táyong maglapat ng modernisasyon ng wika, kailangang linawin natin sa isip at unawa kung anong anyo ang luma (o laon, lipás, laos), at kung ano ang tiyak na moderno o makabago sa mga anyong pangwika. Dapat táyong mag-ukol ng pansin, samakatwid, sa “matanda, sinauna, o makalumang Tagalog,” sa “makabagong Tagalog,” at sa “makabagong Wikang Pilipino.” Mayroon kayâng makalumang Wikang Pilipino? Ang modernisasyon ay magiging paglalapat ng Makabagong Wikang Pilipino sa Makalumang Wikang Tagalog. Kayâ, ilang tanong ang ninanais atuhing masagot sa pagsusuring ito: 1. Ano ang anyong makaluma ng Tagalog? 2. Ano ang anyong makabago ng Tagalog? 3. Ano anyong makabago ng Wikang Pilipino? 4. Ang modernisasyon ba ay nakapagpapabago sa buong wika o sa isang bahagi lámang ng wika? 5. Ano ang kaugnayan ng buong aghamwika o lingguwistika sa modernisasyon? 6. Ano ang kaugnayan ng panghihiram ng salitâ sa banyaga sa modernisasyon ng wika? Makalumang Wikang Tagalog Si Pedro Suarez Ossorio, taga-Ermita, Maynila, ay sumulat ng isang tulang nalathala noong 1617: Salamat nang walang hoyang Sa iyo Dios con maalam Nitong iyong awang mahal sa aming catagalogan.
Panganiban 3 Ycao paraluman naming ang sucat nga naming sondin hanggang di cami domating sa lalawigang mahimbing Ang susunod na nabalitang tula ay ang petsang 1708, isinulat ni Felipe Miguel Bulakan: Ybong camunti sa pugad sa inang inaalagad ay dili macalipad hanggan sa di magcapacpac. Loob ninyong masilacbo parang ningas alipato sa alapaap ang tongo ay bago hamac na abo Sa mga dákong 1750, ang paring Agustinong Francisco Bencuchillo (1710–1776) ay naglathala ng aklat na Arte poetico tagalo. Dalawa ang pinilì naming maikling tula: a. Yaong loclocang Masaya walang catapusa’t hanga sa langit natatalaga dimasapit nang sala b. Pagsisisi ang yacapin ca awaang gaoa,i, gaouin luha sa lupa,i, ytanim nang sa langit mo anihin. Mula sa Urbana at Feliza, edisyon ng 1854, ni P. Modesto de Castro, isang halimbawa ay ang sumusunod: At sa quinacamtang cong towa ang nacacaparis co,i, isang magsasacang cumita ng alio, uupo sa isang pilapil, na nood ng caniyang halaman, at sa caniyang palayan na parang inaalon sa hirap nang hangin at sa bungang hinog anaqui butil na guintong nagbitin sa uhay, ay cumita ng saya. Noon namang 1860, sa Vocabulario de la lengua tagala nina Noceda at Sanlucar, isang bugtong ang aming napansin sa ilalim ng kahulugan ng “bitoin” (ngayo’y bituin): Nang matacpa,i, naquita nang mabucsa,i, wala na. Sa Claus (1871, tomo iv), aklat ng mga sermon sa Tagalog ni P. Benito Rivas OP, ay may mga ganitong pahayag:
- Page 1: Isang Sariling Wikang Filipino Mga
- Page 4 and 5: Isang Sariling Wikang Filipino Mga
- Page 6 and 7: vi ang nagtakda ng estandardisasyon
- Page 8 and 9: viii debelopin ang wikang pambansan
- Page 10 and 11: x Filipino bílang Ikalawang Wika a
- Page 12 and 13: NILALAMAN I Jose Villa Panganiban A
- Page 14 and 15: Dapat isipin ngayon ang “kultibas
- Page 18 and 19: 4 Ang Modernisasyon ng Isang Wika [
- Page 20 and 21: 6 Ang Modernisasyon ng Isang Wika n
- Page 22 and 23: 8 Ang Modernisasyon ng Isang Wika 5
- Page 24 and 25: Ernesto Constantino ANG HINAHARAP N
- Page 26 and 27: Ernesto Constantino ANG PILIPINO BI
- Page 28 and 29: Ernesto Constantino ANG “UNIVERSA
- Page 30 and 31: 16 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 32 and 33: 18 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 34 and 35: 20 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 36 and 37: 22 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 38 and 39: 24 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 40 and 41: 26 Ang "Universal Approach" at ang
- Page 42 and 43: 28 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 44 and 45: 30 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 46 and 47: 32 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 48 and 49: 34 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 50 and 51: 36 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
- Page 52 and 53: Ang isinasailalim sa pagpaplano'y i
- Page 54 and 55: 40 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
- Page 56 and 57: 42 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
- Page 58 and 59: 44 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
- Page 60 and 61: Ponciano B. P. Pineda PAGPAPLANO NG
- Page 62 and 63: 48 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
- Page 64 and 65: 50 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
2<br />
Ang Modernisasyon ng <strong>Isang</strong> <strong>Wika</strong><br />
Kailangang Kaalaman<br />
Kung ang modernisasyon ay ilalapat sa sarili, ito’y pagpapakamakabago. Kung ilalapat<br />
naman sa mga bagay, gaya sa kasangkapan o wika, ito’y pagsasaanyong makabago—hindi<br />
pagbabago. Ang ibig sabihi’y mayroon táyong alam sa anyong luma o makaluma at may<br />
alam din táyong anyong bago o makabago. Itong hulí ay siyáng ipapalit sa una. Ngunit<br />
alaming anyo ang palitan, hindi wika.<br />
Ano-ano ang mga anyong pangwika na dapat isaalang-alang sa modernisasyon?<br />
Kung pasalitâ, (1) tunog ng bigkas, (2) hagkis ng pantig, (3) pagbubuo ng mga salitâ, (4)<br />
pagsasáma-sáma ng mga salitâ sa isang pangkat o parirala ayon sa daláng kahulugan, (5)<br />
pagbabalarila sa impluho ng panahon, (6) wikaan o idiyoma, (7) paggámit ng tayutay o<br />
pigura. Kung pasulat, (1) palabaybayang tumutugon sa tunog ng pasalitâ, (2) kayarian ng<br />
pangungusap na higit na makabalarila kaysa pasalitâ, (3) anyo ng manuskrito na nakikibagay<br />
sa pandaigdig.<br />
Bago táyong maglapat ng modernisasyon ng wika, kailangang linawin natin sa isip<br />
at unawa kung anong anyo ang luma (o laon, lipás, laos), at kung ano ang tiyak na moderno<br />
o makabago sa mga anyong pangwika. Dapat táyong mag-ukol ng pansin, samakatwid, sa<br />
“matanda, sinauna, o makalumang Tagalog,” sa “makabagong Tagalog,” at sa “makabagong<br />
<strong>Wika</strong>ng Pilipino.” Mayroon kayâng makalumang <strong>Wika</strong>ng Pilipino? Ang modernisasyon ay<br />
magiging paglalapat ng Makabagong <strong>Wika</strong>ng Pilipino sa Makalumang <strong>Wika</strong>ng Tagalog.<br />
Kayâ, ilang tanong ang ninanais atuhing masagot sa pagsusuring ito:<br />
1. Ano ang anyong makaluma ng Tagalog?<br />
2. Ano ang anyong makabago ng Tagalog?<br />
3. Ano anyong makabago ng <strong>Wika</strong>ng Pilipino?<br />
4. Ang modernisasyon ba ay nakapagpapabago sa buong wika o sa isang<br />
bahagi lámang ng wika?<br />
5. Ano ang kaugnayan ng buong aghamwika o lingguwistika sa modernisasyon?<br />
6. Ano ang kaugnayan ng panghihiram ng salitâ sa banyaga sa modernisasyon<br />
ng wika?<br />
Makalumang <strong>Wika</strong>ng Tagalog<br />
Si Pedro Suarez Ossorio, taga-Ermita, Maynila, ay sumulat ng isang tulang nalathala noong<br />
1617:<br />
Salamat nang walang hoyang<br />
Sa iyo Dios con maalam<br />
Nitong iyong awang mahal<br />
sa aming catagalogan.
Change language