Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Delima<br />
131<br />
Sintaksis<br />
Lahat ng sangkap ng gramatika ay maaaring magbago sa paglipas ng panahon, subalit<br />
may mga pagbabago na higit na mabilis at kagyat nakikíta sa ilang sangkap kaysa sa ibá<br />
(O’Grady, Ibid.). Ang pagbabago sa tunog/ponema ng wika ang pinakamadalîng magbago<br />
at makíta; ang salitâ/morpema ang susunod; at ang sintaksis ang halos pinakamatatag sa<br />
proseso ng pagbabago. Sa pag-aaral ng mga sintaksis unibersal ng maraming wika, may mga<br />
kategoryang sintaktikong hindi naililipat o napapalitán, katulad ng pandiwa (V), sabjek<br />
(S), at objek (O) na nagpapakilála ng tipolohikong klasipikasyon ng mga wika sa mundo<br />
ayon sa salitâng hanay (word order). Halimbawa, ang Ingles at French at ibá pang wikang<br />
Indo-European ay kahanay ng mga wikang may tipong SVO; ang mga wika ng Filipinas,<br />
Welsh, Maori, at Hebrew ay tipong VSO; ang Turkish, Korean, Japanese, at mga wikang<br />
aborihinal ng Australia ay SOV; mga wikang South America ay OVS o OSV (Hickey, 2010<br />
at O’Grady, 2001). At dahil ang mga wika ng Filipinas ay pare-parehong kabílang sa iisang<br />
tipo, hindi maaasahang mag-iibá ang estruktura ng mga kategoryang V, S, at O, kahit pa<br />
nása karanasang tagpuang wika ang mga ito.<br />
Antas Ponema, Leksiko, Morposintaksis. Sa kaso ng <strong>Filipino</strong>, nakíta ng saliksik na walang<br />
mahalagang pagkakaibá ang sintaksis ng <strong>Filipino</strong> W1 at <strong>Filipino</strong> W2. Ang estruktura ng<br />
parirala, sugnay, at pangungusap ay magkatulad. Kung may nailahok mang katutubong<br />
panlapi mula sa rehiyonal na wika, katulad ng naipakíta sa Pigura 13 at 14, walang nakítang<br />
pagbabago sa estruktura na ginámit. Wala ring pagbabago sa pagpapakahulugan na tinangka<br />
ng nagsasalitâ kahit pa panlapi ng W1 niya ang ginámit. Tingnan ang ilang datos na sinipi<br />
sa sumusunod:<br />
(5) Nakaranas kami nang ubus ang lahat ng kasangkapan kayâ nahihirapan kami.<br />
(6) Madamo matingnan mo na mga palaguwaon.<br />
(7) Hindi man siya talaga nagpatinag na ginasulsulan na mag-alis diyan.<br />
Magkakaibáng sangkap ng gramatika ang makikítang naimpluwensiyahan ng<br />
tagpuang wika sa sintaksis (5)-(7). Sa (5), ang “ubus” na narinig sa katimugang <strong>Filipino</strong><br />
W2 ay lihis sa bigkas na “ubos” ng <strong>Filipino</strong> W1. Ang pagbabago ay sa ponemang /u/~/o/<br />
sangkap ng salitâ na nakapaloob sa pangungusap. Ang pagbabago ay hindi naman nagdulot<br />
ng pagbabago sa kahulugan ng salitâ. Sa (6) makikíta ang paglahok ng dalawang katutubong<br />
salitâ: “madamo” (marami) at “palaguwaon” (palabás). Sa parehong pangungusap rin ginámit<br />
ang “matingnan” sa halip na “makíta” sa <strong>Filipino</strong> W1. Ang parehong salitâ ay grupong<br />
“ma-” na pandiwa na may kahulugang may abilidad o kapasidad na magawa ang isinasaad ng<br />
pandiwang salitâng-ugat. Kung sa (5) at (6) nása ponema at leksikong antas ang paglalahok,<br />
sa (7) ay nása morposintaksis na antas—“ginasulsulan,” pandiwang nása imperpektibo na<br />
ipinahihiwatig ng unlaping “gina-” ng Davao <strong>Filipino</strong> W2, sa katapat na “sinusulsulan” (Fil<br />
W1) na may gitlaping “-in-” + reduplikasyon ng unang pantig ng salitâng-ugat “sulsul” sa<br />
parehong <strong>Filipino</strong> varayti. Ang katutubong binisayang panlaping “mag-” sa salitâng “magalis”<br />
(Fil W2) ay pumalit sa reduplikasyon ng unang pantig ng pandiwa sa salitang “aalis”<br />
(Fil W1) na may katulad namang kahulugang aspektong kontemplatibo.
Change language