You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
118<br />
Pagpapakilála sa Ilang Gitlaping Patay saTagalog<br />
Pangwakas na Kuro-kuro<br />
Sa buong pag-aaral na ito, pinagsikapan naming maipakilála na sa Tagalog ay mayroon<br />
táyong mga patay at buháy na gitlaping hindi pa nangakilála, na kung muling bubuhayin<br />
at gagamítin, ay malaki ang maitutulong sa pagpapayaman ng ating wika. Lima sa mga ito,<br />
ang aming pinagsikapang suriin at ipakilála sa pag-aaral na ito.<br />
Bukod sa kahirapan ng pagpapakilála sa mga gitlaping pinapaksa ng pag-aaral na<br />
ito, ang pagsusuri sa mga tungkulin at kahulugang ibinibigay ng mga ito sa pagkapagitlapi<br />
sa mga salitâng-ugat, ay naging isang malaking suliranin. Upang ito’y magawa, ang ginámit<br />
naming paraan ay ang paghahawig ng kahulugan ng salitâng-ugat at ng kahulugan ng<br />
salitâng nabuo sa pamamagitan ng gitlaping pinag-aaralan, na mangyari pang di kung ano<br />
ang naging pagkakaibá, ay siyá na ring ipinalalagay naming kahulugan at tungkulin ng<br />
gitlapi.<br />
Tungkol sa pagbúhay at paggámit na muli sa “a,” bílang gitlapi, at sa ibá pang sinuri’t<br />
pinag-aralan sa papel na ito, mahalagang maláman ang pag-aaral na ginawa ni E. Arsenio<br />
Manuel ng Pamantasan ng Pilipinas hinggil sa unlaping “hing-,” sa tatlong anyo nito:hing-,<br />
hin-, at him-. Nagbigay siyá ng mga halimbawa kung paano magagámit ang mga unlaping<br />
ito sa pagbubuo ng mga bagong salitâng hango sa mga kilaláng salitâng-ugat sa Tagalog,<br />
gaya ng himbabahay (gáling sa bahay), na tinapatan niya ng kahulugang “mansion” sa Ingles;<br />
hinlulook (gáling sa salitâng look), na ang ibig sabihin ay “gulf”; hindaragat (gáling sa dagat),<br />
na “ocean” naman ang kahulugan; at hintatao (galing sa tao), bílang katumbas ng “giant.”<br />
Madalîng mapupuna sa pag-aaral na ito ni Manuel, na ang kahulugang ibinibigay<br />
ng unlaping hing-, sa tatlong anyo nitó, ay diwa ng kalakhang kagyat na makikilála batay sa<br />
kahulugan ng salitâng-ugat at ng nabuong salitâ.<br />
Ang pag-aaral na ito, sa kabuuan, ay nagpapatibay sa pangkalahatang tuntunin na, sa<br />
Tagalog, ang mga gitlapi ay laging sa pagitan ng una at ikalawang titik ng salitâng batayan<br />
isinisingit, maliban sa “a,” na karaniwan nang isinisingit sa pagitan ng dalawang pantig na<br />
malimit ay magkatulad, kabilaan man o tambal-hulí. Dito’y pinagsikapan ding maipakilála<br />
ang gitlaping “ang,” na dahil sa isang pagkakamali ng unang pagsusuri, ay naging “nga.”<br />
Maliban sa mga gitlaping “um” at “in,” at sa “ang,” na karaniwang ginagámit sa<br />
pagbibigay ng anyong pangmarami sa mga pandiwang banghayin sa “ma” at “mag,” ang<br />
marami sa mga gitlaping Tagalog ay makangalan.<br />
TALA: Nalathala ang artikulong ito ni Vito C. Santos sa Linggwistikang Pilipino, blg. 3, 1971.
Change language