Isang-Sariling-Wika-Filipino

Santos
115
Bílang pag-alinsunod sa pangkalahatang tuntunin ng paggigitlapi, alalaong baga’y sa
pagitan ng una’t ikalawang titik ng salitâng nilalapian napapasingit ang gitlapi, mapapansin
sa mga halimbawa, na ang tipik na “ang” ang maaaring ihiwalay at ang maiiwang mga salitâ’y
mga pandiwang nása anyong pang-isahan, samantalang ang mga salitâng kinapapalooban
ng tipik na ito, ay mga salitâng nása anyo namang pangmaramihan. Batay sa ganitong
pagkakilála, ang ibinibigay na kahulugan ng “ang” sa kinagigitlapiang salitâ ay maliwanag.
Wala itong ibáng kahulugang ibinibigay sa kinapapaloobang salitâ, maliban sa pagkakaroon
ng diwang pangmarami ng mga pandiwang banghayin sa “ma” at sa “mag,” sa anyong
pawatas, sa pautos, at sa paturol na panghinaharap, na nagiging “na” at “nag” sa anyong
paturol sa pangnagdaan at pangkasalukuyan.
Pinatutunayan ng pagsusuring ito, na ang “ang” ay isang gitlaping buháy sa Tagalog,
ngunit nananatíling hindi nakikilála dahil sa maling palagay ng unang gumawa ng pagsusuri.
Pinatutunayan pa rin, na hindi “nga,” kundi “ang” ang gitlaping ginagámit sa pagbibigay
ng anyong pangmarami sa mga pandiwang banghayin sa “ma” at sa “mag,” at sa ibá pang
anyong batay sa, o kasing-uri, ng mga ito.
Ang Kahulugan ng Tipik na “ag”
Hindi namin aangkinin ang pagpapakilála sa tipik na “ag” bílang gitlapi, sapagka’t ito’y
naipakilála na ng nasirang Julian C. Balmaseda sa pag-aaral ng kaniyang ginawa tungkol
sa gitlaping “al.” Ang wika niya: “Sa ibang araw, kung pinapalad pa, ay sakâ na kami
magpapatuloy ng pagsasalitâ hinggil naman sa interfihong “AG,” bagama’t ngayon pa’y
maipagpapauna na natin sa madla upang mapag-ukulan na nilá ng pagsusuri kung bakit ang
mga kilaláng ugat na SINSIN, SADSAD, BAGBAG, LASLAS, TAKTAK, TUKTOK,
SUDSOD, TINGTING, SANSAN at LAGLAG, sa tulong ng paningit na “AG” ay
nakapagpasok sa wikang Tagalog ng mga salitâng SAGINSIN, SAGADSAD, BAGABAG,
LAGASLAS, TAGAKTAK, TAGUKTOK, SAGUDSOD, TAGINTING, SAGANSAN
at LAGALAG…Sa biglang pagsusuri ang tipik na “AG” ay nakapagdudulot ng lalong tindi
(enfasis) o katuluyan (continuidad) sa dáting kahulugan ng ugat na pinagsasangkapan.”
Kung natuloy o hindi ang pag-aaral ng nasirang Balmaseda sa gitlaping ito, ay
hindi namin nalalaman, at sapagkat wala naman kaming nababása tungkol dito, ipinalagay
naming hindi na niya ito nagawa bago siyá sumakabilang-búhay, kayâ naman, bílang isang
pangangahas ay kami na ngayon ang magpapatuloy ng pagsusuri sa di niya natapos gawin.
Ang “ag” ay hindi naiibá sa mga gitlaping “um” at “in,” kung ang pag-uusapa’y ang
kinasisingitan nitó sa salitâng-ugat; anupat ang “ag” ay sa pagitan din ng una at ikalawang
titik ng kinalalapiang salitâ napapasingit, katulad sa mga salitâng kagaskas, dagundong,
hagulhol, lagaslas, pagakpak, sagitsit, lagutok, lagublob, laganap, lagaylay, tagunton,
wagayway, saginsin, hagunhon, at ibá pa.
Sa ganitong mga halimbawa, ang pagkilála sa pinanggalingang mga salitâng-ugat,
ay madalî nang magagawa. Alisin natin ang “ag” at ang maiiwang mga salitâ ay kaskas,