You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
114<br />
Pagpapakilála sa Ilang Gitlaping Patay saTagalog<br />
Gitlapi rin ang “ang”<br />
Sa isang pag-aaral ni Balmaseda tungkol sa mga panlapi ay sinabi niyang ang “nga” ay<br />
isang patay na gitlapi sa Tagalog, gaya halimbawa sa mga salitâng mangatuwâ (gáling<br />
sa matuwâ), mangawalâ (gáling sa mawalâ), mangabasâ (gáling sa mabasâ), mangagdalá<br />
(gáling sa magdalá), at mangagbasá (gáling sa magbasá). Kung susuriin, aniya, ang “nga”<br />
ay nagbibigay ng kahulugang pangmarami sa mga pandiwang binabanghay sa “ma” at<br />
sa “mag.” Alinsunod pa rin sa kaniya, ang “nga” ay isinisingit sa pagitan ng unlapi at ng<br />
salitâng-ugat. Kung ito’y totoo, bakit hindi ganito ang nangyayari sa kaniyang dalawang<br />
hulíng halimbawa (mangagdalá at mangagbasá), na kung talagang susundin ang kaniyang<br />
sinabi, ay dapat sanang maging magNGAdalá at magNGAbasá. Subalit wala táyong mga<br />
salitâng MAGNGADALA at MAGNGABASA, kayâ hindi kami makapaniwalang “nga”<br />
ang tunay na gitlapi sa mga halimbawang salitâng nabanggit sa itaas nitó.<br />
Dahil sa aming pag-aalinlangan sa ginawang pagsusuri ni Balmaseda, gumawa<br />
kami ng sariling pag-aaral sa bagay na ito. Ngunit bago kami gumawa ng pagsusuri, ay<br />
nagtipon muna kami ng ilan pang mga salitâng maaaring magámit na halimbawa sa aming<br />
pag-aaral, gaya ng mga sumusunod: MANGAALÍS (gáling sa maalís), MANGASAWÎ<br />
(gáling sa masawî), MANGAMATÁY (gáling sa mamatáy), MANGABIGÔ (gáling sa<br />
mabigô), MANGASIRÀ (gáling sa masirà), MANGAGSULÁT (gáling sa magsulát),<br />
MANGAGSÁBI (gáling sa magsábi), MANGAG-ÁRAL (gáling sa mag-áral),<br />
MANGAGTINDÁ (gáling sa magtindá), MANGAGLAKÁD (gáling sa maglakád), at<br />
MANGAGSALITÂ (gáling sa magsalitâ).<br />
Kung hindi nga “nga” ang gitlapi sa mga salitâng nabanggit, ang bagay na ito ay<br />
dapat maging maliwanag sa pamamagitan ng mga patunay, na mangyaring hindi dapat din<br />
namang ipakilála nang maliwanag kung bakit hindi, at kung ano naman ang ipinalalagay na<br />
siyáng tumpak na panlapi. At ganito nga ang aming gagawin ngayon dito.<br />
Ngunit bago kami magpatuloy, sapagkat gitlapi ang aming susuriin, ibig muna<br />
naming sariwain sa inyong pang-unawa, na ang panlahat na tuntunin sa paggigitlapi,<br />
bagaman mayroon ding tumataliwas, ay dapat mapasingit ang gitlapi sa pagitan ng una<br />
at ikalawang titik ng salitâng nilalapian, maging ito’y ugat o maylapi nang salitâ. Batay sa<br />
ganitong tuntunin, ang “nga,” upang ito’y maging gitlapi, ay dapat mapasingit sa pagitan ng<br />
una at ikalawang titik, subalit hindi nga ganito ang nagyayari, sapagkat sa mga halimbawang<br />
salitâ, sa banghay sa “ma,” ito’y sa pagitan ng unlapi at ng salitâng batayan napapasingit, at<br />
sa banghay sa “mag,” sa pagitan ng ikalawa at ikatlong titik ng unlapi, alalaong baga’y sa<br />
pagitan ng “ma” at ng “g.” Sa biglang malas, sa una ay maaaring ipalagay na tumpak, ngunit<br />
dito sa hulí, kailanman ay hindi maaaring mangyari, sapagkat kung ito ang masusunod, ang<br />
MAGSALITÂ ay magiging magNGAsalitâ at hindi MANGAGSALITÂ.<br />
Sa bisà ng ganitong paliwanag, hindi maaaring maging gitlapi ang “nga,” sapagkat<br />
ito’y tuwirang lumalabag sa pangkalahatang tuntunin sa paggigitlapi. Ngunit kung hindi<br />
nga “nga,” ay ano ang gitlapi sa mga nabanggit na salitâ? Ito ang katanungang dapat sagutin.
Change language