You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Vito C. Santos<br />
PAGPAPAKILÁLA SA ILANG GITLAPING<br />
PATAY SA TAGALOG<br />
ITO’Y ISANG PANIMULANG pag-aaral tungkol sa ipinalalagay naming “bagong<br />
tuklas” na mga gitlaping Tagalog. Bagong tuklas, ang sabi namin, sapagkat kung hindi kami<br />
nagkakamali, wala pang sinumang kumikilála, ni nag-ukol ng pag-aaral sa mga tipik na<br />
papaksain namin sa papel na ito. Maging sa opisyal na Balarila ng <strong>Wika</strong>ng Pambansa ay<br />
hindi nangabanggit ang mga ito. Dalawa lámang ang gitlaping pinag-ukulan ng pag-aaral<br />
ng Balarila, ang “-um-” at “-in-,” na kapuwa isinisingit sa pagitan ng una at ikalawang titik<br />
ng salitâng nagsisimula sa katinig, gaya sa mga salitâng lumakad, sumama, kumain, tinapà,<br />
sinaing, at marami pang ibáng kauri ng mga ito. Nabanggit din ang gitlaping “-al-” sa<br />
hanay ng mga panlaping malabuháy, ngunit maliban sa pagkakabigay ng dalawa o tatlong<br />
halimbawang salitâng kinapapalooban nitó, ay wala namang ginawang anumang pagsusuri.<br />
Ang gitlaping “-al-” ay naging paksa na rin sa isang pag-aaral ng nasirang Julian C.<br />
Balmaseda, isang dalubwika at naging patnugot ng Surian ng <strong>Wika</strong>ng Pambansa, ngunit<br />
dahil sa pagkakahawig-hawig ng itinalâng mga kahulugan, yao’y lalong naging malabo at<br />
masalimuot, sa halip na maunawaan. Gayunman, ang pag-aaral na iyon ay naging kapakipakinabang,<br />
hindi lámang dahil sa nagbukás ng landas sa pagtuklas ng ibá pang mga<br />
panlaping patay sa tagalog, kundi lubos pa ring nagpasinungaling sa naging paniwala ni<br />
Louis B. Wolfenson, na sa Tagalog ay may mga gitlaping “la”, “li” at “lo,” nang talakayin<br />
niya ito sa isang pag-aaral na nalathala sa Journal of American Oriental Society noong 1906,<br />
sa ilalim ng pamagat na “The Infixes LA, LI, LO in Tagalog.”<br />
Madalîng mauunawaan ang kahalagahan ng pagsusuri at muling pagbúhay, hangga’t<br />
maaari, sa mga patay na panlaping Tagalog, kung isasaalang-alang na sa Tagalog, ang mga<br />
panlapi’y siyáng pangunahing batis ng pagpapayaman. Walang pandiwang salitâng-ugat sa<br />
Tagalog, maliban sa ilang halimbawang ginagámit sa anyong pautos sa gámit na kolokyal,<br />
ngunit dahil sa mga panlapi, ang lahat ng salitâ ay, maging hiram o likha, ay maaaring<br />
magawang pandiwa. Ito, marahil, ang ikinahihigit ng Tagalog sa ibáng mga wika, kasáma<br />
na ang Ingles at Castilla. Sa pamamagitan ng mga panlapi ay maaari táyong makabuo ng<br />
ibá’t ibáng anyo ng mga salitâ, batay o hango sa isang salitâng-ugat, maging ito’y hiram<br />
o likha. Kunin nating halimbawa ang salitâng “araw.” Mula sa salitâng ito, ay subukin<br />
ninyong magtalâ ng mga salitâng maaaring bumuo sa pamamagitan ng mga panlapi at<br />
kayó’y magugulat sa dami ng inyong maitatalâ.
Change language