Isang-Sariling-Wika-Filipino

94
Ang Tunog Glottal sa Pilipino at sa Ibáng Pangunahing Wika sa Filipinas
Ang / ’ / sa Ibáng Prinsipal na Wika
Sa mga wika na gawing Bisaya, tulad ng Sebwano, Hiligaynon, at Waray (maipapangkat na
rin dito ang Bikol), ang ponemang / ’ / ay hindi nawawala o inilalaglag kahit ang salitâng
nagtataglay nitó ay maging bahagi ng pangungusap. Pansinin ang sumusunod na mga
halimbawa:
Sebwano
Ikaw ba ang niadTò sa amò? (Ikaw ba ang nagpunta sa amin?)
/’ikaw ba ‘ang ni’adtu’ sa ‘a:mu’/
Hiligaynon
Puti ang dakû nga idû. (Puti ang malaki kong aso.)
/puti’ ‘ang daku’ ku nga idu’/
Bikol
Ang akì nag- ulî. (Ang batà ay umuwi.)
/’ang ‘ a:ki’ nag’uli’/
Waray
Damù an dugô nga tinurò. (Marami ang dugong tumulo.)
/da:mu’ ‘an dugu’ nga tinu:ru’/
Samantala, mapapansin naman sa mga wika sa gawing Hilagang Luzon, tulad ng
Pangasinan at Ilokano, na ang ponemang / ’ / ay hindi natatagpuan sa hulihán ng mga
salitâ. Halimbawa:
Tagalog Ilokano Pangasinan
balità /bali:ta’/ /bali:tah/ /bali:tah/
kampanà /kampa:nah’/ /kampa:nah/ /kampa:nah/
pusà /pu:sa’/ /pu:sah/ /pu:sah/
Kung hindi natatagpuan ang ponemang / ’ / sa hulihán ng mga salitâng Ilokano at
Pangasinan, halos mahuhulaan na ng guro na isa ito sa magiging suliranin niya sa kaniyang
pagtuturo ng Pilipino.
Samantala, sa Pampango naman ay nagkakaroon ito ng kapalit na tunog na kahawig
ng ponemang / y /. Halimbawa:
Sinali yang lagari king tindahan. (Binili niya ang lagari sa tindahan.)
/si:nali yang laga:ri king tinda:han/
Ang isa pang kapansin-pansin sa mga Pampango ay ang pagpapalit ng / ’ / sa /
h / sa mga salitâng Tagalog, tulad ng hangin, tahi na binibigkas nilá ng /’a:ngin/, /ta’i/.
Kung susuriing mabuti ang kaniláng ginagawang pagpapalit ng tunog sa ponemang /h /,
mapapansing hindi ito likás na ponemang / ’ / kundi isang uri ng tunog na waring nása
pagitan ng / ’ / at / h /.