Isang-Sariling-Wika-Filipino

Recommendations

Info

88 Ang Paghahambing nang manga <strong>Wika</strong>q sa Pilipinas “alam” (kahinhinan), “aram” (alam), Pmp “alam” (kagandahanloob), Akl “maqalam,” Cuy “maqelam” (marunong), Arabe “alamin” (ang uniberso), Tag Seb Hil Bkl S-L Png Pmp Akl Sbl Cuy Apa Ilt “salamat” (salamat), Tao “salaamat” (kapayapaan; kaligtasan); ginagamit ding katagang pagbatiq. (Hindiq na ako babanggit nang manga salitang hiram sa Kastilat Inggles na na:pakaramit karapatdapat na pagqukulan nang masusing pagsasaliksik.) Higit na lalong na:rarapat na banggitin ay ang manga hiram sa manga kanugnugbansaq. Sa manga itoy magbibigay ako nang dalawang halimbawaq lamang: Tag dalamhatiq at tanghaliq. Ang PMP *Dalem (loob; lalim) ay Tag “lalim” (lalim), Png Nbl “altey,” Pmp “ate,” Ibg “attay,” Mgd “atay, hatay,” Sbl Apa “agtay,” Btk “atey,” Ilt “agse,” Tao “atay,” “hatey,” “haqti” (atay), Mar “atay” (atay; pusoq), Mal “hati” (atay). Sa pinaghambinghambing na manga salitaq, ang Mal lamang ang may repleks na dalam at hati. Ang Tag dalamhatiq ay binubuoq nang dalawang kostituyenteng *dalam at *hatiq na walang kahulugan ang isat isat at hindiq ginagamit sa Tag nang nangagqiisa kundi isang salitang aapatimpantig. Ang Pagkaka:bago nang kahulugan ay ma:ipaliliwanag nang matandang paniniwalaq na ang katapangan ay nasasa “atay” at walaq sa “puso,” diq gaya nang pangkaraniwang paniniwalaq. Samakatuwid, kung “may anumang bagay ang nasasaloob nang atay,” ang lamanloob na ito ay nababagabag at iniiralan nang “matinding kalungkutan.” Ang –q ay isang pagbabago sa Tag, bunga marahil nang analohiya. (tingnan ang tanghaliq sa dakong ibabaq.) Ang katumbas nang Tag dalamhatiq sa Mal ay “dukatjita,” sa Bahasa Indonesia ay “duka,” ngunit ginagamit sa Mal ang dalamhati sa pariralang “membatja dalamhati” (bumasang pansarili). Sa Mal pa man, ang manga repleks na dalam at hati na may kahulugan ang bawat isa, ay nagbabago nang kahulugan kung ginagamit na magkatambal, dalamhati (pansarili), kahalintulad nang dalamhatiq sa Tag na ma:ituturing na pansarili rin. Ang tungkol naman sa Tag “tanghaliq”: Seb S-L Akl “tungaq,” Cuy “tengaq” (sentro), Ibg “tangnga,” Mgd “tungaq” (tanghaliq), Mal “tengah” (gitnaq), PMP *teNah (gitnaq). Sa PMP ay may dalawang anyoq, doblet, ang may kahulugang “araw (24 na oras at ang nasa kalawakang nagbibigay nang liwanag at pinaiinugan nang manga planeta),” at ang manga itoy *waRi at *ha(n)Daw. Ang unay may repleks sa Tao na ginagamit sa magkatambal na “haarii raaya” (haarii “24 na oras”) (piyesta; kapistahang araw), Mal “hari” (24 na oras), at ang pangalawa naman ay may repleks sa Tag “qaraw,” Seb Hil S-L Akl Mgd “adlaw,” Bkl “aldaw” (24 na oras at ang nasa kalawakan) Ilk “aldaw” (24 na oras) (ang nasa kalawakan ay “init” sa Ilk). Sa Mal ang nasa kalawakan ay “matahari” (lit. mata nang araw na 24 na oras), Batak “mata-ni-ari,” Bali “mati-n-ai,” Dayak “mata-n-andau”). Ang pinanghiraman, samakatuwid, nang Tag tanghaliq ay ang Mal “tengah hari” (lit. gitnaq nang araw), alalaong bagay “tanhaliq.” Ang PMP *teNah “gitnaq” ay walang repleks sa makabagong Tag bagamat ginamit nina Noceda at Sanlucar (d. 340) ang “tinga” (medio tahel de oro, que es el peso de cinco reales de plata), na maaaring tanggapin na repleks nang *teNah at alinsunod sa pagbabago nang manga tunog, ang *e ay naging Tag i at ang *-h ay nakaltas. Gayon pa man, sa pakahulugan nina Noceda at Sanlucar ay mahirap tanggapin na ang tangnang tanghaliq sa Tag ay tinga, unay walang matibay na pagbabatayan sa pagbabago nang
Lopez 89 manga tunog, ikalaway may kalayuan ang kahulugan. Walaq ngang na:lalabing paliwanag kundiq ang tanggapin na ang tang- ay buhat sa tengah; sa isang pansamantalang paliwanag, ang masasabi ko lamang ay ang Mal e ay naging a sa Tag at na:pasama na ang Mal a sa pagkakaltas nang –h. (Ako ay hindiq gaanong nasisiyahan sa paliwanag na ito, ngunit tanggapin na muna natin hanggang walang lalong matibay na saligan.) Karaniwan nang kapag ang Mal ay may r ang Tag naman ay may l, halimbawaq, Mal “arak,” Tag “galak,” Mal “djari” (daliriq), Tag “daliq” (sukat na sinlapad nang daliriq) atbp., kayaq ngat ang Mal “hari” ay naging “haliq” sa Tag. (Ang –q ay gaya nang –q sa dalamhatiq). Ang *tang- at *haliq, gaya nang *dalam at *hatiq, ay hindiq ginagamit na nangagqiisa sa Tag, at ang pariralang tengah hari sa Mal na apat na pantig ay naging tatatluhimpantig na tanghaliq sa Tag. Ang manga wikaq sa Pilipinas ay humiram din sa isat isa. (Tingnan ang manga binaggit na maaaring hiram nang Sbl, 4, 12.) Itoy isang malawak na paksaq, gaya rin nang manga hiram sa Kastilat Inggles. Kayat isa lamang gamiting halimbawaq ang aking babanggitin, ang Tag ka:lulwang bengeq. Ang bengeq na sa magkatambal na ito lamang ginagamit sa Tah ay hiram sa Pmp bengi (15a); ang mataas na i sa Pmp bengi ay na:babaq sa kala:gitnaang a sa Tag, isang karaniwang pangyayari sa huling pantig nang salitaq o kayay dahil sa asimilasiyon sa e nang unang pantig, at ang –q ay idinagdag sa Tag, gaya nang dalamhatiq at tanghaliq. Manga Talaq 1 Gaya nang manga sumusunod: Brugmann, K. and Delbrueck, B., Grundiss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (Balangkas nang pinaghambing na balarilaq nang manga wikang Indo- Germaniko). Strassburg. 1886-1902. Second edition, 1897-1911; Diex, F., Grammatik der romanischen Sprachen (Balarilaq nang manga wikang Romanse). Bonn, 1836-44 Fifth edition, 1882; Pedersen, H., Vergleichende Grammatik der keltischen Sprachen (Pinaghambing na balarilaq nang manga wikang Seltiko). Goettingen, 1909-13; Brockelmann, C., Semitische Sprachwissenschaft (Lingguwistikang Semitika). Leipzig, 1906, atbp., at si Blake sa manga wikaq sa Pilipinas. 2 Nangunguna na rito si Dempwolff sa manga wikang Malayopolinesiyo, si Bandstetter sa Indonesia at si Conant (1908, 1910, 1912, 1916) sa manga wikaq sa Pilipinas. 3 Wala pang ma:ituturing na gaanong malawaklawak na pagkakahambing sa pala:buuan nang manga wikaq sa Pilipinas, ngunit sa pala:ugnayan ay may nagawaq na si Blake at si Constantino, itong huliy sa makabagong pamamaraan.
Page 1:
Isang Sariling Wikang Filipino Mga
Page 4 and 5:
Isang Sariling Wikang Filipino Mga
Page 6 and 7:
vi ang nagtakda ng estandardisasyon
Page 8 and 9:
viii debelopin ang wikang pambansan
Page 10 and 11:
x Filipino bílang Ikalawang Wika a
Page 12 and 13:
NILALAMAN I Jose Villa Panganiban A
Page 14 and 15:
Dapat isipin ngayon ang “kultibas
Page 16 and 17:
2 Ang Modernisasyon ng Isang Wika K
Page 18 and 19:
4 Ang Modernisasyon ng Isang Wika [
Page 20 and 21:
6 Ang Modernisasyon ng Isang Wika n
Page 22 and 23:
8 Ang Modernisasyon ng Isang Wika 5
Page 24 and 25:
Ernesto Constantino ANG HINAHARAP N
Page 26 and 27:
Ernesto Constantino ANG PILIPINO BI
Page 28 and 29:
Ernesto Constantino ANG “UNIVERSA
Page 30 and 31:
16 Ang "Universal Approach" at ang
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
28 Nasyonalisasyon at Modernisasyon
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53: Ang isinasailalim sa pagpaplano'y i
Page 54 and 55: 40 Pagdevelop ng Wika at Edukasyong
Page 60 and 61: Ponciano B. P. Pineda PAGPAPLANO NG
Page 62 and 63: 48 Pagpaplano ng Wika Ukol sa Pamba
Page 78 and 79: Bonifacio P. Sibayan PAGPAPLANONG W
Page 80 and 81: 66 Pagpaplanong Wika at Pagdevelop
Page 82 and 83: 68 Pagpaplanong Wika at Pagdevelop
Page 84 and 85: 70 Ang Surian ng Wikang Pambansa sa
Page 90 and 91: Virgilio S. Almario MGA MISYON PARA
Page 92 and 93: 78 Mga Misyon para sa Komisyon sa W
Page 94 and 95: 80 Mga Misyon para sa Komisyon sa W
Page 96 and 97: Cecilio Lopez ANG PAGHAHAMBING NANG
Page 98 and 99: 84 Ang Paghahambing nang manga Wika
Page 106 and 107: 92 Ang Tunog Glottal sa Pilipino at
Page 108 and 109: 94 Ang Tunog Glottal sa Pilipino at
Page 110 and 111: Alfonso O. Santiago ANG PAGHAHAMBIN
Page 112 and 113: 98 Ang Paghahambing sa Dalawang Wik
Page 114 and 115: 100 Ang Paghahambing sa Dalawang Wi
Page 116 and 117: Fermina G. Gatal ISANG PAHAMBING NA
Page 118 and 119: 104 Isang Pahambing na Pagsusuri sa
Page 126 and 127: 112 Pagpapakilála sa Ilang Gitlapi
Page 134 and 135: 120 Ang Gramatikang Filipino Sa Art
Page 136 and 137: 122 Ang Gramatikang Filipino Ang mg
Page 138 and 139: 124 Ang Gramatikang Filipino vocabu
Page 140 and 141: 126 Ang Gramatikang Filipino (OP) n
Page 142 and 143: 128 Ang Gramatikang Filipino Bukod
Page 144 and 145: 130 Ang Gramatikang Filipino Kontem
Page 146 and 147: 132 Ang Gramatikang Filipino Paghah
Page 148 and 149: 134 Ang Gramatikang Filipino Sanggu
Page 151: Ang Aklat ng Bayan ay bahagi ng isa
show all

Isang-Sariling-Wika-Filipino

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?