Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Lopez<br />
87<br />
(15a) ay manga repleks nang doblet sa wikang proto, na diliq ibat *beNih, na kadoblet nang<br />
*Rabih na sa Tag ay gabi, atbp. (15a, b).<br />
Sa mga doblet, ang isay umiiral sa isang pangkat nang manga wikang magkakanugnog<br />
at ang iba naman ay sa ibang pangkat, gaya halimbawaq nang manga doblet sa 13a, c, 14a,<br />
b at 15a, b. Isa pang halimbawaq nang doblet na nagpapatibay sa pagkaka:pangkatpangkat<br />
ay ang Ilk “dara,” Png “dala,” Pmp P-Neg “daya,” Ibg “daga,” Ivt “rayag,” Nbl “chala,” PMP<br />
*(dD)aRah (dugoq) sa dakong kala:gitnaan at kahilagaan nang kapuluan at ang Tag Seb Hil<br />
Bkl S-L Akl Cuy “dugoq,” Mgd Tao “duguq,” Mar “rogo” (dugoq), PMP *duRuh (lusaw) sa<br />
dakong katimugan naman.<br />
Ang ilang magkakawangis na ponolohiko ay kabaligtaran ang kahulugan kung<br />
minsan (13a, c), at itoy maaaring naging dahilan sa pagsilang nang manga bagong salitaq<br />
upang matugunan ang kabaligtarang kahulugan na na:lipat sa na:kakawangis (13b).<br />
Ang belar na g- (isinatitik na gw-) ay kakanyahan nang Nbl (13c), labiobelar na<br />
na:ririnig din sa Chamorro sa Guam, halimbawaq, gwaha “mayroon.”<br />
Sapagkat ang manga halimbawang inilahad sa itaas ay diq mapasusubalian na<br />
magkakawangis sa ponolohiyat kahulugan, ang manga anyong proto nang manga itoy<br />
maaaring balangkasin. Dapat tandaan na ang binalangkas na anyong proto sa pamamagitan<br />
nang paghahambing nang magkakawangis na salitaq sa manga ‘anak’ na wikaq, ay bilang<br />
isang saligan lamang. Ang binalangkas na anyong proto (na pinagkaugalian nang ititik nang<br />
may isang tila bituin o asterisk sa dakong itaas sa unahan nito) ay di mabibigkas sapagkat itoy<br />
walang realidad na obhetibo. Ang manga anyong PMP nang manga halimbawaq sa talaq<br />
ay ang manga sumusunod: 1*b/ah/aRuh 9 (bago); 2 *balay (bahay); 3 *belih (bili); 4 *beNih<br />
(gabi); 5 *beRas (bigas); 6 *buhok (buhik); 7 *(dD)anum (tubig); 8 *haluR (katubigan);<br />
9 *haRus (agos); 10 *hatep (bubong); 11 *(h)ipen (ngipin); 12 *huRat (ugat); 13 *matah<br />
(mata); 14 *Rabih (gabi); 15 *tebus (tubos); 16 *(t)ubiR (kanal na may tubig); 17 *waDah<br />
(mayroon; hindiq).<br />
Sa mga salitang repleks nang anyong proto ay ma:idaragdag ang ilang naturalisado<br />
na buhat sa Skt na ginamit na nang ating manga ninunoq noon pa mang panahong<br />
preistoriko, at sapagkat ang manga salitang itoy bahagi na nang tala:tinigan noon pa man<br />
kayat binalangkas din ang anyong proto nang manga ito. Ilang halimbawaq: Tag “baroq,”<br />
Ibg “bagi,” Skt “bhagi-,” Ngadyu-Dayak sa Borneo “bagi,” PMP *bagih (bahagi); Tag Seb<br />
Apa “basa,” Sbl “baha,” Skt “bhasa” (wikaq), Mal “bahasa” (wikaq), PMP *bacah (basa); Hil<br />
“gadyaq,” Matandang Tag “gadya” (elepante), Bkl “gadya” (aso), Skt “gaja” (elepante), PMP<br />
*gazah (elepante).<br />
Buhat pa man noong ikapitong siglo ang manga mangangalakal na Insik ay<br />
naghatid na sa ating manga baybayin nang na:pakaraming salitaq nila, lalunlaloq na nang<br />
manga na:uukol sa pagkakamagqanakan at paglulutoq. Ang kabihasnang Islam, noong<br />
manga ikalabinlimang siglo, ay naghatid naman dito, direkto man o hindiq, nang manga<br />
salitang gaya nang manga sumusunod: Tag Seb alam “alam,” Ilk “alam” “(ugaliq), Bkl
Change language