Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
86<br />
Ang Paghahambing nang manga <strong>Wika</strong>q sa Pilipinas<br />
at sa Bgb (12). 6 Kung ang ibang wikaq ay may magkasunod na bB-, samakatuwid KB-, sa<br />
Pmp ang bB- ay nagkaka:palit at magiging Bb-; itoy kakanyahan nang Pmp (4, 12). Ang<br />
s sa ibang wikay nagiging h sa Sbl sapagkat sa wikaing itoy (Iba) walang tunog na s: kung<br />
bagamat may s ang ilang salitaq sa Sbl, itoy maaaring hiram, malamang sa kalapitwikaq<br />
(12). Ang Btk ay may f (1, 3) na kung minsan ay bariyante nang b, gayon din sa Nbl (2).<br />
Ang k sa Btk Nbl ay ang walantinig na katumbas nang g sa ibang wikaq (3).<br />
Ang ng- sa ibang wikaq ay katumbas sa Ivt nang ñ, isang tunog na sa wikang ito<br />
lamang ginagamit (sa manga wikang ditoy pinaghahambing) (7). Ang manga bariyanteng<br />
nagsasapol sa –ng at –q ay na:ririnig sa manga wikaing Tag (3).<br />
Ang a sa Sbl sa halip na nang hinihintay na e at ang nagka:palit na KB na naging<br />
BK- ay maaaring hiram sa kalapit na Pmp (4). Ang magkasunod na -B11B1- sa ibang<br />
wikaq, alalaong bagay dalawang magkamukhang B na may l sa pagitan at nasa kala:gitnaan<br />
nang salitaq, ay nagiging isang B na lamang na mahabaq ang bigkas (ditoy isinusulat na<br />
dalawang B na magkasunod) sa Tao matapos makaltas ang l; ito’y kakanyahan nang Tao (2,<br />
4, 13c). 7 Kung may h sa pagitan nang dalawang magkamukhang B, itoy maaaring maging<br />
q, gaya sa Ilk, o kayay mawalaq, gaya sa Ivt Btk, at ang dalawang B ay nagiging isang B<br />
lamang, gaya sa Ibg Mgd Ivt Mar (5). Ang walantinig na f sa Btk (1, 2 ,3, 15b) ay may<br />
katumbas na maytinig na v sa Ivt (1, 2, 12), na ginagamit din sa Ibg (5, 12, 15b). Matapos<br />
mawalaq ang h sa Png Pmp at ang hinihintay na pagbabago nang B sa Png e, Pmp a, sa<br />
mabilis na pagbigkas ang dadalawahimpantig ay nagiging salitang iisahimpantig lamang,<br />
halimbawaq, Png -ue- Pmp -ua- nagiging -wa- (5). Sa Apa (5) ang KB- ay nagkaka:palit<br />
na BK-, gaya sa Pmp. Ang pagpapalitang itoy nangyayari hindiq lamang sa magkatabing<br />
tunog na K at B kundiq sa dalawang K rin kahit na nasa unahat hulihan nang isang salitaq.<br />
Halimbawaq, ang t- ... -s sa Tag at sa iba pang wikaq, sa Ilk Png ay nagiging s- ... –t (12).<br />
Bukod pa sa pagpapalitang ito, nang dalawang K sa unahat hulihan nang salitaq at ang KB<br />
na nagiging BK-, gaya ng Pmp Apa itong huli, ay may pangyayari ding ang dalawang K<br />
ay nagkaka:palitan sa kala:gitnaan nang salitaq, gaya nang adlaw sa Seb Hil S-L Akl Mgd<br />
Tao na may -dl-, na aldaw sa Ilk Bkl Apa na may -ld-, at sa Pmp aldo (ang diptonggong<br />
-aw- ay naging isang B lamang na -o.) At may pagpapalitan pa rin namang dalawang K<br />
na pinamamagitanan nang isang B, gaya nang gatus “sandaan” sa Seb Hil Bkl S-L Tao,<br />
gatus “sandaang libo” sa Pmp, na may -tus, ngunit gasut sa Ilk, na may -sut. Ang gangganitong<br />
uriq nang pagpapalitan nang manga tunog ay laganap sa halos lahat nang wikaq<br />
sa kapuluan.<br />
Ang manga bariyante sa ponolohiyat pala:buuan na may magkakawangis na<br />
kahulugan ay ma:kikita sa manga halimbawang 1, 8, 9, 11, 15b. Ang magkasunod na -gq- sa<br />
Seb Hil S-L Akl ay -gg- naman sa Bkl Tao (1). Ang kontrasteng itoy kitangkita sa manga<br />
wikang Bisayaq sa isang dako at sa Bkl sa kabilaq. Ang manga bariyanteng g, l, r, y, h ay<br />
masasaliksik pa nang ma:sinsinan at maaaring maging saksi sa teoriyang ang manga itoy<br />
naggaling sa mahigit na isang tunog na *R sa wikang proto. 8 Ang Bkl banggi at Pmp bengi
Change language