Leaflet Mpunga.p65 - Kilimo

MBINU BORA ZA UZALISHAJI MPUNGA
WA KUTEGEMEA MVUA
Utangulizi:
Mpunga ni zao maarufu sana duniani na hapa
Zanzibar. Ni la tatu kulimwa likitanguliwa na
muhogo na ndizi. Hata hivyo ni la kwanza
kupendwa kuliwa na wananchi wote wa hapa
Unguja na Pemba.
Wakulima wa visiwani hulima mpunga wa aina
mbili, wakutegemea mvua ambao hulimwa katika
msimu wa mwaka na wa umwagiliaji maji ambao
unalimwa mara mbili kutegemea na uwezo
pamoja na mbegu zinazotumika.
Katika Kilimo cha aina zote mbili hutumia mbegu
kubwa za miezi sita au mbegu ndogo za miezi
mitatu. Hata hivyo mpunga wakutegea mvua
hupitia katika hatua saba muhimu nazo ni:
1. Utayarishaji wa ardhi.
2. Uchaguzi wa mbegu, usiaji na utiaji wa mbolea
za kupandia.
3. Palizi kwa jembe, mkono au kwa dawa.
4. Udhibiti wa wadudu
5. Ukaguzi wa shamba
6. Upatikanaji wa wataalam.
7. Mavuno
Utayarishaji wa ardhi:
Matayarisho ya ardhi kwa ajili ya kilimo cha
mpunga huanza kwa kufyekwa majani, na
kuwekwa pembeni kama mipaka katika shamba
kwani yanapooza hutoa mbolea nzuri kutokana
na kupelekwa na maji ya mvua shambani.
Kwa wakulima waliowengi huchoma moto majani,
mbinu hii kitaalam haikubaliki kwani ni chanzo
kikuu cha uharibifu wa mazingira kutokana na
moto kuua viumbe hai wa udongo.
Kabla ya kupanda ni vyema kuweka mbolea za
awali kama Samadi au TSP ili kupata mimea bora
na yenye afya inayokua vizuri. Hata hivyo mbolea
za asili zinapendekezwa zaidi kwani hizi ni nzuri
kwa kuhifadhi mazingira na kupunguza gharama
za ununuzi
Uchaguzi wa mbegu:
Mkulima inampasa kuwa makini katika kutafuta
mbegu zenye sifa nzuri ili ataposia ziweze kuota
na kukua vizuri. Mbegu hizo ziwe na uwezo wa
kustahamili wadudu, magonjwa, maradhi na
upepo, sambamba na mbegu bora, kusia kwa
wakati pamoja na kutumia mbolea za kupandia
ni jambo la msingi ili mpunga uchipue na ukue
vizuri.
Aina nne ya mbegu za mpunga
Palizi kwa kutumia mkono, jembe au dawa:
Wakati wa palizi utakapofika mkulima anatakiwa
asichelewe kuifanya kazi hiyo,
Kwa sababu magugu yaliyoota na mpunga mara
nyingi huhitaji virutubisho vingi zaidi ili kukua
vizuri na kuuacha mpunga kukosa virutubisho vya
kutosha kutokana na magugu ardhini. Hali hiyo
ikitokea mpunga hautakuwa vizuri.
Mpunga ukipaliliwa unakuwa vizuri
Baada ya palizi majani laini yote yanayoweza
kuoza kwa haraka yawachwe huko shambani na
yale magugu yawekwe kwenye mipaka kwani
nayo baada ya muda itakuwa mbolea ambayo
itasambazwa na maji ya mvua.
Baada ya palizi ya kwanza unatakiwa kuweka
mbolea ya pili ya kukuzia na mbolea ya tatu
huwekwa baada ya palizi ya pili au mpunga ukiwa
na mimba.
Udhibiti wa wadudu:
Mpunga huwa unashambuliwa sana na wadudu
mbalimbali ukiwa katika hatua tofauti za ukuaji,

lakini mashambulizi makubwa yanatokea mpunga
ukiwa mchanga. Wadudu wanaoshambulia sana
mpunga ni pamoja na kunguni mgunda na funza
wa kigogo. Ili kudhibiti uharibifu hou hapana budi
kutayarisha shamba
vizuri na kwa wakati
pamoja na ukaguzi
wa shamba mara
kwa mara, ni mbinu
bora ya kupunguza
maradhi na wadudu
kwa kiasi kikubwa
sambamba na
utumiaji wa dawa za
viwandani kama vile
Dawa ya unga aina
ya Marshal ambayo huchanganywa na mbegu
kabla ya kupandwa, Dawa za mafuta za Rogo,
Attakan, C344SE, na nyenginezo. Dawa hizi
hutumika zaidi mara tu mashambulizi yanapoanza
baada ya mpunga kuota/kuchipua.
Ukaguzi wa shamba:
Kwa kipindi chote hicho inashauriwa kukagua
shamba lako mara kwa mara ili kuweza kugundua
tatizo lolote mapema na kulichukulia hatua
inayofaa kwa haraka.
Upatikanaji wa Wataalam:
Wakulima ili wafanikiwe wanahitaji kupata ushauri
wa kitaalam na miongozo mbalimbali ili uzalishaji
uweze kukuwa. Ni vizuri kwa wakulima kuwa
karibu na mabwana shamba wa maeneo yao, ili
kubadilishana uzoefu na kupata taaluma zaidi.
Mavuno:
Uvunaji hufanyika mapema mpunga unapokauka
na kugeuka rangi ya kahawia kabla majani
hayajakauka kabisa. Unapochelewa kuvunwa
mpunga hukauka shambani na hupukutika na
kupungua uzito.
Baada ya kuvunwa mpunga husafishwa kwa
kupeta na huhifadhiwa kwenye mapolo na
magunia kwa matumizi ya baadae.
Kimetayarishwa na
Kamisheni ya Kilimo, Utafiti na Elimu kwaWakulima
(Kitengo cha habari na Vielelezo)
Wizara ya Kilimo, Mifugo na Mazingira
S. L. P 159, ZANZIBAR
Juni, 2008
WIZARA YA KILIMO, MIFUGO NA
MAZINGIRA - ZANZIBZAR
MBINU MBINU BORA BORA ZA
ZA
UZALISHAJI
UZALISHAJI
MPUNGA MPUNGA WA
KUTEGEMEA KUTEGEMEA MVU MVUA MVU