Fragment zeszytu ćwiczeń do chemii, klasa 7 - WSiP

CHEMIA
Ciekawa chemia
7

CHEMIA
Ciekawa chemia
7

Zeszyt ćwiczeń stanowi opracowanie publikacji Ciekawa chemia. Część 1. Zeszyt ćwiczeń
autorstwa Hanny Gulińskiej, Jarosława Haładudy, Janiny Smolińskiej, WSiP, Warszawa 2006.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Warszawa 2017
Wydanie I
ISBN 978-83-02-16905-2
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Danuta Roman (redaktor koordynator),
Anna Dudek (redaktor merytoryczny)
Redakcja językowa: Milena Schefs
Redakcja techniczna: Agnieszka Przystańska
Projekt okładki: Ewa Pawińska
Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Ewa Pawińska
Fotoedycja: Ignacy Składowski
Skład i łamanie: Agnieszka Przystańska, Krzysztof Galicki
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
KRS: 0000595068
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Druk i oprawa: Drukarnia Trans-Druk Sp. Jawna
Wydrukowano na papierze
produkcji SCA Graphic Sundsvall
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im
przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym.
Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie
zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki

.........................................
............................
..........
............................................
................................
................................................
..............
.........................
.............................
.............................
.....
....................................
.......................................
..........................................
– izotopy .................................................
.......................
.............................
............................
......................
.......................
.......................
..................
..........................................
.............................
..................
...............................
.....................
........................
...............................
..................................................
.......................................
.............................
.........................................
..................
..............
................................................
..........................................
............................

8
Zeszyt, podobnie jak podręcznik, został podzielony na pięć działów
tematycznych, a każdy dział na rozdziały odpowiadające kolejnym lekcjom.
1. Z rozsypanki wyrazowej ułóż jedną zasadę szkolnego regulaminu bhp
i ją zapisz.
pracowni w zawsze
nauczyciela do
obecności wchodzimy
1. Piotr zamocował na statywie dwie probówki: (1) z tlenkiem węgla(IV)
i (2) z wodorem – w sposób pokazany na rysunku. Następnie poprosił Anię, aby
zidentyfikowała te gazy za pomocą żarzącego i palącego się łuczywa.
5. Wpisz hasło będące rozwiązaniem logogryfu z zadania 4.
Hasło:
Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Skorzystaj z dostępnych źródeł informacji.
Najważniejszą funkcją tego urządzenia jest
A. umożliwienie uczniom obserwowania doświadczeń chemicznych.
B. przeprowadzanie reakcji wybuchowych.
C. ochrona przed wydostawaniem się do pomieszczeń laboratorium szkodliwych
substancji.
D. zabezpieczenie stolików uczniowskich przed zniszczeniem i zalaniem.
2. Zdjęcia ilustrują prawidłowy sposób wykonywania pewnych czynności w laboratorium.
Z rozsypanek literowych podanych poniżej ułóż i napisz pod każdym
zdjęciem odpowiednią nazwę czynności.
6. Z jakimi rodzajami substancji będzie miał do czynienia chemik, jeśli na ich opakowaniach
umieszczono podane piktogramy?
ąhcwneia
gozraienwe
1. 2.
3. Z rozsypanki wyrazowej ułóż jedną zasadę szkolnego regulaminu bhp i ją
zapisz.
po lekcji myjemy wykonanym chemii ręce
starannie doświadczeniu po każdej
oraz
Określ prawdziwość zdań. Podkreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F,
jeśli jest fałszywe.
I. W probówce 1. palące się łuczywo zgasło, a zbliżone do wylotu 2. probówki spowodowało
gwałtowne zapalenie się gazu z charakterystycznym odgłosem. P / F
II. W obu probówkach żarzące się łuczywo zapaliło się jasnym płomieniem. P / F
III. Nie zaobserwowano żadnych zmian żarzącego się łuczywa, ponieważ gazy ulotniły
się z probówek. P / F
IV. Piotr źle zamontował probówki z gazami i dlatego próba ich identyfikacji się nie
powiodła. P / F
V. Piotr źle zamontował tylko probówkę z wodorem, ponieważ nie wziął pod uwagę
jego gęstości. P / F
84
1 2 3
4
5
Wpisz poniżej odpowiednie określenia wybrane z ramki.
2.
3.
4.
5.
10
substancja szkodliwa • substancja łatwopalna • ubstancja toksyczna
• substancja radioaktywna • substancja wybuchowa • substancja żrąca
4. Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło (nazwę stopu) i je zapisz.
1. Metal, z którego wykonuje się m.in. pierścionki.
2. Metal stosowany w ortopedii do wypełniania ubytków kostnych.
3. Srebrzysta folia, używana do pakowania żywności i pieczenia np. mięs, jest wykonana
z .
4. Metal, z którego produkuje się baterie do rozruszników serca.
1
2
3
4
Hasło:
5. Przyporządkuj podane w ramce nazwy metali odpowiednim ilustracjom
przedstawiającym zastosowania tych substancji. Wpisz w wyznaczone miejsca
odpowiednie nazwy.
złoto • żelazo • glin • miedź
1. 2. 3. 4.
6. Uporządkuj i zapisz nazwy podanych w ramce metali według wzrastających
wartości ich gęstości. Skorzystaj z tabeli znajdującej się na końcu podręcznika.
żelazo • glin • złoto • magnez • miedź • wolfram • srebro
15
1. Uzupełnij tabelę. Wpisz informacje z ramki.
hel • żarówki • reklamy świetlne • Ne • He • argon
• balony i sterowce • neon • Ar
2. Poniżej podano wybrane właściwości gazów. Zaznacz właściwości dotyczące
tlenku węgla(IV).
A. Nie rozpuszcza się w wodzie. J. Można go skroplić.
B. Jest palny.
K. Powoduje mętnienie wody
C. Jest niepalny.
wapiennej.
D. Jest substancją.
L. Jest potrzebny do procesu
E. Ma gęstość większą od gęstości fotosyntezy.
powietrza.
M. Jest dobrze rozpuszczalny
F. Jest mieszaniną jednorodną.
w wodzie.
G. Jest bezwonny.
N. Jest związkiem chemicznym.
H. Podtrzymuje palenie substancji. O. Jest pierwiastkiem chemicznym.
I. Nie podtrzymuje palenia
P. Powstaje w procesie oddychania.
substancji.
3. Z podanych w ramce elementów ułóż równania reakcji utleniania dwóch niemetali:
fosforu i węgla. Załóż przy tym, że łącząc się z tlenem przyjmą one swoją
najwyższą wartościowość.
2 • 3 • 4 • 5 • 6 • S • P 4 • O 2 • C • SO 2
• CO • CO 2 • NO 2 • N 2 • N 2O 5 • P 4O 10 • P 4O 6
I. fosfor +
II. węgiel +
91
10. Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło i je zapisz.
1. Zjawisko zarastania jezior spowodowane zanieczyszczeniem jego wód.
2. Ciecz, w której rozpuszczają się różne substancje (może nim być woda).
3. Określa maksymalną masę (wyrażoną w gramach) substancji, którą można
rozpuścić w 100 g wody w danej temperaturze.
4. Określa ilość substancji rozpuszczonej w roztworze.
5. Mieszanina rozdrobnionej, nierozpuszczalnej substancji stałej i wody.
6. Gaz, który zamiast chloru bywa stosowany do dezynfekcji wody.
7. Jednorodna mieszanina substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika.
8. Roztwór jest , jeśli nie można rozpuścić w nim więcej substancji w danej
temperaturze.
9. Cecha wody, która powoduje osadzanie się kamienia kotłowego.
10. Czynnik powodujący krystalizację substancji z nasyconego roztworu.
11. Produkty używane w gospodarstwach domowych zanieczyszczające wodę,
zwłaszcza wówczas, gdy nie ulegają biodegradacji.
12. Tam kierowane są ścieki przed wprowadzeniem do rzeki.
13. Bywają komunalne, rolnicze i przemysłowe.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Hasło:
117
.

1. Przyporządkuj podane w ramce nazwy produktów odpowiednim nazwom
gałęzi przemysłu. Uzupełnij poniższą tabelę.
cement • dezodorant • gips • aspiryna • lakier do włosów • worki foliowe
• krople do oczu • butelki plastikowe
2. Przyporządkuj podane w ramce nazwy produktów odpowiednim nazwom
gałęzi przemysłu. Uzupełnij poniższą tabelę.
benzyna • żelatyna • płyn do mycia naczyń • olej napędowy • stopy metali
• zupy w proszku • proszek do prania • blacha stalowa
3. Znajdź i zakreśl osiem ukrytych wśród liter wyrazów, które kojarzą ci się
z chemią w naszym życiu.
Wszystkie wyrazy w rozsypance literowej są napisane wspak. Przykładowy wyraz
został zakreślony.
Z A N O P M A Z S P R A Y Z O W A N S Z A M Y
A D E R K N A S P O T K A R A M S N I A Z C I
K I T S A L P E A N Y Z N E B K A B A W D E J
W O W T S R A K E L C H E R E I P A P M I
5

4. Z rozsypanki literowej w zadaniu 3. odczytaj te litery, które nie zostały zakreślone.
Zapisz powstałe w ten sposób hasło.
Hasło:
5. Odszukaj w dostępnych źródłach informacje o uczonych związanych z chemią
i medycyną, których nazwiska podano poniżej. Przyporządkuj zdjęcia z podpisami
do odpowiednich nazwisk. Obok nazwiska uczonego wpisz literę odpowiadającą
zdjęciu i opisowi.
I. Jędrzej Śniadecki – IV. Ignacy Mościcki –
II. Karol Olszewski – V. Zygmunt Wróblewski –
III. Maria Skłodowska-Curie – VI. Alexander Fleming –
A. promieniotwórczość,
pierwiastki: rad i polon
B. metoda produkcji
kwasu azotowego(V)
C. skroplenie tlenu
i azotu
D. odkrycie penicyliny E. pierwszy polski
F. skroplenie tlenu
podręcznik chemii i azotu
6

3

1. Skorzystaj z układu okresowego i podziel podane pierwiastki na takie, których
atomy tworzą jony o ładunku 2+ i jony o ładunku 2–. Wpisz je do tabeli.
Ba • Ca • S • Be • Te • Se • Mg • O • Sr
2+
2. Uzupełnij tabelę według podanego przykładu.
2+
Br –
H +
3. Określ, jakie jony utworzą atomy podanych pierwiastków, i wpisz ich symbole
wraz z konfiguracją elektronową do tabeli.
– F –
52

4. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Rysunek przedstawia model
A. atomu.
B. kationu.
C. anionu.
5. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Rysunek przedstawia model
A. atomu.
B. kationu.
C. anionu.
6. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Rysunek przedstawia model
A. atomu.
B. kationu.
C. anionu.
7. Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło i je zapisz.
1. Trwała konfiguracja złożona z 8 elektronów.
2. Elektrony z ostatniej powłoki to elektrony .
3. Trwała konfiguracja złożona z 2 elektronów.
4. Jon ujemny.
5. Nazwa pierwiastka o symbolu K.
6. Nazwa wiązania utworzonego przez jony.
1
3
4
6
2
5
Hasło:
53

1. Przyporządkuj podanym nazwom wiązań chemicznych ich opisy. Obok litery
przyporządkowanej nazwie wiązania wpisz numer odpowiedniego opisu.
A. wiązanie atomowe (kowalencyjne)
B. wiązanie jonowe
C. wiązanie atomowe spolaryzowane (kowalencyjne spolaryzowane)
I. Wiązanie chemiczne utworzone w wyniku przyciągania się jonów o przeciwnych
znakach.
II. Wiązanie chemiczne, w którym wspólna para elektronowa przesunięta jest w stronę
jednego z tworzących je atomów.
III. Wiązanie chemiczne powstałe w wyniku uwspólnienia elektronów łączących się
atomów.
A – B – C –
2. Atomy chloru tworzą wiązania z atomami innego niemetalu – węgla. Przedstawiono
je na modelu.
Sprawdź elektroujemność obu pierwiastków (podręcznik, s. 94) i zaznacz poprawne
dokończenie zdania.
Atomy węgla i chloru w przedstawionej cząsteczce tworzą wiązanie
A. atomowe (kowalencyjne).
B. atomowe spolaryzowane (kowalencyjne spolaryzowane).
C. jonowe.
54

3. Rozwiąż rebus i wyjaśnij znaczenie odgadniętego hasła.
4. Sprawdź elektroujemność pierwiastków (podręcznik, s. 94) i odpowiedz na
pytanie. W tym celu uzupełnij zdania I–IV.
Jakiego typu wiązania tworzą się między poszczególnymi atomami w cząsteczce
kwasu octowego?
I. Między dwoma atomami węgla tworzy się wiązanie
.
II. Między atomami węgla i tlenu tworzą się wiązania
.
III. Między atomami tlenu i wodoru tworzy się wiązanie
.
IV. Między atomami węgla i wodoru tworzą się wiązania
.
55

1. Uzupełnij tabelę według przykładu na podstawie podanej nazwy lub wzoru
sumarycznego danego związku chemicznego.
II
2
2 O
2. Rozwiąż rebus i zapisz hasło. Rozwiązaniem rebusu jest ważna właściwość każdego
pierwiastka tworzącego związki chemiczne.
k
k
Hasło:
3. Zaznacz właściwy opis hasła z zadania 2.
A. Liczba protonów w jądrze danego pierwiastka chemicznego.
B. Liczba elektronów walencyjnych danego pierwiastka chemicznego.
C. Liczba atomów w cząsteczce pierwiastka chemicznego.
D. Liczba wiązań, które zdolny jest utworzyć atom danego pierwiastka
chemicznego.
56

4. Uzupełnij zdania. Wpisz odpowiednie liczby.
I. Liczba atomów tlenu w trzech cząsteczkach tlenku węgla(IV), tj. w 3 CO 2 ,
wynosi .
II. Liczba atomów tlenu w dwóch cząsteczkach tlenku siarki(VI), tj. w 2 SO 3 ,
wynosi .
III. Liczba atomów tlenu w czterech cząsteczkach tlenku wegla(II), tj. w 4 CO,
wynosi .
5. Uzupełnij tabelę według podanego przykładu. Zwróć uwagę na określone liczby
cząsteczek CO 2 i N 2 O 5 .
2 O
2
2 O 5
2 O 3
6. Uzupełnij tabelę według podanego przykładu. Weź pod uwagę określone liczby
cząsteczek SO 3 i H 2 O.
2 O
3
2 O
4 O 10
57

1. Oblicz masę jednej cząsteczki chloru i dwóch cząsteczek tego pierwiastka.
Uzupełnij podane zapisy.
Masa atomowa chloru wynosi 35,5 u.
Wzór cząsteczki chloru
Masa cząsteczki chloru u Masa dwóch cząsteczek chloru u
Obliczenia
2. Oblicz masy cząsteczkowe pierwiastka i związków chemicznych o podanych
wzorach. Uzupełnij tabelę.
u
F 2
2
HNO 3
Obliczenia
58

3. Oblicz, z ilu atomów składa się cząsteczka siarki, której masa cząsteczkowa
wynosi 256 u. Uzupełnij odpowiedź.
Masa atomowa siarki wynosi 32 u.
Obliczenia
Odpowiedź: Cząsteczka siarki o masie cząsteczkowej 256 u składa się z
atomów.
4. Pewien tlenek pierwiastka X o wzorze X 2 O 3 ma masę cząsteczkową 160 u. Oblicz
masę atomową pierwiastka X i uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Masa atomowa pierwiastka X wynosi
u. Tym pierwiastkiem
jest .
59

Typy reakcji
chemicznych
1. Na podstawie nazw substancji biorących udział w reakcjach (zapisy I–III ) dopasuj
równania reakcji chemicznych oraz określ typy reakcji. Wpisz w wyznaczone
miejsca informacje wybrane z ramek.
2 FeO + C 2 Fe + CO 2
4 Ag + O 2 Ag 2 O
4 Al + 3 O 2 2 Al 2 O 3
syntezy • analizy • wymiany
2 Ag 2 O 4 Ag + O 2
2 CuO + C 2 Cu + CO 2
I. glin + tlen tlenek glinu
równanie reakcji:
reakcja
II. tlenek srebra(I) srebro + tlen
równanie reakcji:
reakcja
III. tlenek żelaza(II) + węgiel żelazo + tlenek węgla(IV)
60
równanie reakcji:
reakcja
2. Dobierz współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych
i wpisz je w odpowiednie miejsca.
I. Na + Cl 2 NaCl
II. Fe + O 2 Fe 2 O 3

3. Spośród podanych zapisów A–D wybierz i zaznacz najbardziej pasujący do
przybliżonego schematu modelowego reakcji. Dobierz współczynniki stechiometryczne
w wybranym zapisie reakcji chemicznej.
A. CO 2 + O 2 CO 2 C. 2 CO + O 2 CO 2
B. CO 2 + 2 O 2 CO 2 D. 2 CO + 2 O 2 CO 2
4. Zaznacz równanie reakcji chemicznej przedstawionej modelowo na poniższej
ilustracji.
A. 2 AgCl 2 Ag + Cl 2 C. 2 AgCl Ag + Cl 2
B. 2 AgCl 2 Ag + 2 Cl 2 D. AgCl Ag + Cl 2
5. Wzory sumaryczne substancji zapisanych w równaniach reakcji chemicznych
wpisz do tabeli. Podziel je na substraty i produkty.
2 2
2 2
2
61

1. Przyporządkuj zdjęcia z podpisami odpowiednim prawom chemicznym.
Obok numeru przyporządkowanego danemu prawu wpisz literę odpowiadającą
zdjęciu i jego podpisowi.
I. Prawo stałości składu
II. Prawo zachowania masy
po reakcji
A. Masa substratów biorących udział w reakcji
chemicznej równa jest masie produktów
I – II –
B. Miedź łączy się
z tlenem w stosunku
masowym 4 : 1
2. W wyniku rozkładu 4,64 g tlenku srebra(I) powstało 0,32 g tlenu. Oblicz, ile
gramów srebra otrzymano w wyniku tej reakcji. Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Masa otrzymanego srebra wynosi g.
62

3. Podczas prażenia próbki marmuru otrzymano 56 g tlenku wapnia i 44 g tlenku
węgla(IV). Oblicz masę próbki marmuru, która uległa rozkładowi w wyniku prażenia.
Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Masa próbki marmuru poddanej prażeniu to g.
4. Oblicz stosunek masowy pierwiastków chemicznych występujących w tlenku
wapnia, CaO. Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Stosunek masowy pierwiastków w tlenku wapnia wynosi .
5. Oblicz, ile gramów tlenu przereaguje z 4,8 g magnezu, skoro wiadomo,
że magnez łączy się z tlenem w stosunku masowym 3 : 2. Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Z 4,8 g magnezu przereaguje
g tlenu.
63

1. Na podstawie położenia chloru i litu w układzie okresowym pierwiastków
ustal, ile elektronów walencyjnych mają ich atomy. Określ, jakimi wiązaniami
chemicznymi są połączone dwa atomy chloru oraz atomy litu i chloru. Uzupełnij
poniższe zapisy.
2. Obok zapisu jonów wstaw cyfrę przypisaną odpowiedniej interpertacji słownej.
Br – –
Cu + –
Al 3+ –
Mg 2+ –
Cl – –
1. jednoujemny anion chlorkowy
2. dwudodatni kation magnezu
3. jednododatni kation miedzi
4. trójdodatni kation glinu
5. jednoujemny anion bromkowy
3. Zaznacz wzór sumaryczny każdego z poniższych tlenków.
Tlenek rtęci(I) A. HgO B. Hg 2 O C. Ag 2 O
Tlenek żelaza(II) A. FeO B. Fe 2 O 3 C. MgO
Tlenek ołowiu(IV) A. Pb 2 O 3 B. Pb 3 O 4 C. PbO 2
Tlenek chromu(III) A. CrO B. CrO 3 C. Cr 2 O 3
4. Określ wartościowość metalu w każdym z tlenków. Uzupełnij poniższe zapisy.
1. PbO 2 wartościowość Pb
2. Ga 2 O 3 wartościowość Ga
3. BaO wartościowość Ba
4. Li 2 O wartościowość Li
64

5. Oblicz, ile gramów miedzi wydzieli się podczas reakcji 160 g tlenku miedzi(II)
z 12 g węgla, skoro wiadomo, że w tej reakcji oprócz miedzi powstaną 44 g tlenku
węgla(IV). Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Podczas reakcji wydzieli się
g miedzi.
6.Oblicz, ile tlenu potrzeba do spalenia 12 kg węgla, skoro wiadomo, że węgiel
łączy się z tlenem w stosunku masowym 3 : 8. Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Do spalania 12 kg węgla potrzeba
kg tlenu.
65

7. Oblicz masę cząsteczkową następujących związków chemicznych. Uzupełnij
poniższą tabelę.
u
2
SO 3
H 2 CO 3
8. Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło i je zapisz.
1. Inna nazwa wiązania atomowego.
2. Obliczamy ją, sumując masy atomowe pierwiastków chemicznych, których atomy
wchodzą w skład cząsteczki.
3. Znajomość prawa składu jest przydatna w obliczeniach dotyczących
reakcji chemicznych.
4. Określa liczbę wiązań, jaką może utworzyć atom danego pierwiastka.
5. Typ reakcji chemicznej, w której z dwóch substratów powstają dwa produkty.
6. Zapis przebiegu reakcji chemicznej za pomocą symboli i wzorów chemicznych.
7. Zdolność atomu danego pierwiastka do przyciągania elektronów.
8. Wzór określający rodzaj i liczbę atomów tworzących cząsteczkę.
9. Wiązanie, w którym wspólna para elektronów jest przesunięta w stronę jednego
z tworzących je atomów.
10. Typ reakcji chemicznej, w której z dwóch substratów powstaje jeden produkt.
11. Cząstka obdarzona ładunkiem dodatnim.
12. Elektrony biorące udział w tworzeniu wiązań chemicznych.
13. Drobina o ładunku ujemnym.
14. Podstawowym prawem rządzącym reakcjami chemicznymi jest prawo zachowania
.
15. Wzór odzwierciedlający budowę cząsteczki.
16. Stanowi połączenie dwóch lub większej liczby atomów.
17. Inna nazwa reakcji łączenia.
18. Reakcja, podczas której z jednego substratu otrzymuje się kilka produktów, to
reakcja .
19. Cyfra przed symbolem lub wzorem substancji w równaniu reakcji chemicznej
to stechiometryczny.
20. Atom obdarzony ładunkiem elektrycznym.
21. Tworzy się między jonami o przeciwnych znakach.
66

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Hasło:
67

9. Uzupełnij równania reakcji chemicznych. Wpisz w odpowiednie miejsca wzory
substratów i produktów oraz brakujące współczynniki. Następnie określ typ
reakcji i wpisz w odpowiednie miejsca wyrazy z ramki.
syntezy • analizy • wymiany
I. + O 2 H 2 O
reakcja
II. Ag 2 O + O 2
reakcja
III. Mg + CO 2 C + MgO
reakcja
10. Oceń prawdziwość każdego zdania. Podkreśl literę P, jeśli zdanie uznasz za
prawdziwe, lub F, jeśli za fałszywe.
I. Wiązanie jonowe powstaje wskutek uwspólnienia elektronów. P / F
II. Nie jest możliwe wytworzenie wiązania między atomami tego samego pierwiastka
chemicznego. P / F
III. Kation jest to cząstka naładowana dodatnio. P / F
IV. Każdy atom dąży do uzyskania trwałej konfiguracji elektronowej. P / F
V. Wartościowość pierwiastka chemicznego jest w każdym związku chemicznym
jednakowa. P / F
VI. Znajomość wartościowości pierwiastków umożliwia ustalenie sumarycznych
i strukturalnych wzorów związków chemicznych. P / F
VII. Jednostką masy cząsteczkowej jest gram. P / F
VIII. Każdy anion jest jonem. P / F
IX. Masa substratów jest często mniejsza od masy produktów. P / F
X. Elektroujemność pierwiastków w układzie okresowym zwiększa się wraz
ze wzrostem numeru grupy. P / F
68

4

1. Na podstawie dostępnych źródeł informacji uzupełnij tabelę. Wpisz do niej
wartości gęstości gazów znajdujących się w powietrzu.
g/cm 3
2. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Który z wymienionych w zadaniu 1. składników powietrza będzie się gromadził
w dolnych warstwach atmosfery?
A. Tlen.
B. Azot.
C. Dwutlenek węgla (tlenek węgla(IV)).
D. Argon.
3. Diagram kołowy przedstawia zawartość (w procentach objętościowych) podstawowych
składników powietrza: tlenu, azotu i innych gazów. Wpisz przy cyfrach 1–3
odpowiednie opisy z ramki. Zwróć uwagę na kolorystykę wykresu.
tlen • azot • inne gazy
1.
2.
3.
70

4. Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło i je zapisz.
1. Zanieczyszczenia powietrza występujące w stałym stanie skupienia; jest ich więcej
w okolicach dużych miast.
2. Gaz, który stanowi około 78% powietrza.
3. H 2 O w powietrzu.
4. Powietrze to jednorodna.
5. Gaz, który stanowi około 21% powietrza.
6. Składnik powietrza o gęstości 0,00198 g/cm 3 .
7. Gaz szlachetny występujący w powietrzu.
8. Stan skupienia powietrza w temperaturze około 25°C.
9. Gazowa powłoka otaczająca Ziemię.
1
2
3
4
9
5
8
7
6 (IV)
Hasło:
5. Osoby, które wchodzą zimą do ciepłego pomieszczenia, często po chwili mają
zaparowane okulary. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Istnienie którego spośród składników powietrza można udowodnić w ten sposób?
A. Ogrzanego tlenu.
B. Argonu.
C. Dwutlenku węgla (tlenku węgla(IV)).
D. Pary wodnej.
E. Wodoru.
F. Azotu.
G. Ozonu.
H. Pyłów.
71

6. Powietrze wypełniające pokój zajmuje 12,5 m 3 . Uzupełnij odpowiedź na poniższe
pytanie po wykonaniu odpowiednich obliczeń.
Jaką objętość zajmuje tlen będący składnikiem powietrza?
(Zawartość procentową tlenu w powietrzu zaokrąglij do liczby całkowitej, objętość
tego pierwiastka podaj z dokładnością do jednego miejsca po przecinku).
Obliczenia
Odpowiedź: Objętość tlenu w powietrzu wypełniającym pokój to m 3 .
72

1. Uczniowie na lekcji chemii uzupełniali tabelę opisującą przykłady dwóch procesów
z obiegu tlenu i dwutlenku węgla w przyrodzie. Nauczyciel, sprawdzając pracę
jednego z uczniów, stwierdził, że zawiera ona dwa błędy. Zaznacz błędy występujące
w pracy ucznia (tabeli).
2. Tlen w warunkach laboratoryjnych otrzymuje się m.in. w wyniku ogrzewania
manganianu(VII) potasu. Z 10 g tego związku otrzymano 8,9 g produktów stałych
i tlen. Oblicz objętość, którą zajął w cylindrze otrzymany gaz; wynik zaokrąglij do
liczby całkowitej. Uzupełnij odpowiedź.
Gęstość tlenu d O2
= 0,00143 g/cm 3
Obliczenia
Odpowiedź: Otrzymany tlen zajął objętość równą cm 3 .
73

3. Uzupełnij tabelę. Wpisz odpowiednie nazwy substratów i produktów wybrane
z ramki. (Nazw niektórych substancji możesz użyć więcej niż jeden raz).
tlenek węgla(IV) • węgiel • azot • tlen • glukoza • woda • energia
4. Poniżej podano wybrane właściwości gazów. Zaznacz właściwości odnoszące
się tylko do tlenu.
A. Słabo rozpuszcza się w wodzie.
B. Ma gęstość większą od gęstości powietrza.
C. Jest palny.
D. Nie rozpuszcza się w wodzie.
E. Jest niepalny.
F. Jest substancją.
G. Jest mieszaniną jednorodną.
H. Jest bezwonny.
I. Podtrzymuje palenie substancji.
J. Nie podtrzymuje palenia substancji.
K. Jego odmianą jest ozon.
L. Można go skroplić.
Ł. Jest bez smaku.
M. Stanowi około 78% powietrza.
N. Reaguje z większością pierwiastków chemicznych.
O. Reaguje tylko z metalami.
P. Dobrze rozpuszcza się w wodzie.
74

5. Dopasuj i wpisz do tabeli podane przykłady zastosowań tlenu i ozonu.
w medycynie i ratownictwie • do udrożniania naczyń krwionośnych
• w palnikach acetylenowo-tlenowych • do dezynfekcji wody
• w butlach płetwonurków, alpinistów, lotników itp.
6. Uzupełnij podpisy pod ilustracjami. Wpisz odpowiednie wyrazy z ramki. Wyrazów
tych możesz użyć więcej niż jeden raz.
tlenu • ozonu
1. Model cząsteczki 2. Model cząsteczki
3. Powstawanie
w czasie wyładowań atmosferycznych
4. Powstawanie
w czasie procesu fotosyntezy
75

1. Na podstawie fragmentu opisu gry przygodowej ustal nazwy pięciu tlenków.
Wpisz do tabeli odpowiednie nazwy i dopasowane do nich właściwe wzory.
Aby zdobyć magiczny kamień, należy odwiedzić dwa zaczarowane miasta, przejść
przez dwie rzeki i zapukać do domku starego mędrca. W nazwach miast, rzek oraz
w nazwisku mędrca ukryły się nazwy tlenków. Odnajdź je, przestawiając w wyrazach
odpowiednie litery. W nagrodę dostaniesz magiczny kamień. Kamień zyska
moc dopiero wtedy, kiedy podasz wzory sumaryczne tych związków chemicznych.
tlenek magnezu • tlenek potasu • tlenek glinu • tlenek krzemu
• tlenek wapnia • K 2 O • CaO • Al 2 O 3 • SiO 2 • MgO
1
2
3
4
5
76

2. Podanym nazwom tlenków przyporządkuj odpowiednie wzory sumaryczne.
Obok nazwy tlenku wpisz cyfrę odpowiadającą jego wzorowi.
1. SnO 2. CuO 3. PbO 2 4. FeO 5. HgO
6. Cu 2 O 7. ZnO 8. PbO 9. Fe 2 O 3 10. Ag 2 O
A. Tlenek żelaza(II) –
B. Tlenek ołowiu(IV) –
C. Tlenek cynku –
D. Tlenek miedzi(I) –
E. Tlenek rtęci(II) –
3. Uzupełnij współczynniki stechiometryczne w podanych równaniach reakcji.
Wpisz odpowiednie cyfry w wyznaczone miejsca.
Przykład:
4 Ag + O 2 2 Ag 2 O
I. Cr + O 2 CrO 3
II. Fe + O 2 Fe 2 O 3
III. Cu + O 2 CuO
IV. K + O 2 K 2 O
4. Uzupełnij współczynniki stechiometryczne w podanych równaniach reakcji.
Wpisz odpowiednie cyfry w wyznaczone miejsca.
Przykład:
4 Ag + O 2 2 Ag 2 O
I. N 2 + O 2 NO
II. H 2 + O 2 H 2 O
III. C + O 2 CO
IV. S + O 2 SO 2
77

5. Dopasuj do podanych tlenków właściwe opisy. Uzupełnij poniższą tabelę.
• składnik stosowany w produkcji leków, maści, pudrów
• tzw. wapno palone, ważny surowiec budowlany
• w temperaturze 20°C gaz, surowiec w przemyśle chemicznym,
środek bielący i dezynfekcyjny
• składnik piasku, stosowany w produkcji szkła
2
2
6. Podanym modelom tlenków przyporządkuj odpowiednie nazwy ze wzorami
sumarycznymi. Pod każdym modelem obok litery wpisz numer odpowiadający
właściwej nazwie i wzorowi tlenku.
I. tlenek węgla(IV), CO 2
II. tlenek azotu(V), N 2 O 5
III. tlenek magnezu, MgO
A. B.
78
C.

1. Uzupełnij tabelę dotyczącą charakterystyki podanych pierwiastków.
2. Skorzystaj z podręcznika i uzupełnij tabelę, tak aby opisywała schemat
obrazujący obieg azotu w przyrodzie. Wpisz do tabeli odpowiednie określenia
z ramki.
białko roślinne • azot w powietrzu • związki azotu w glebie
• rozkład • bakterie wiążące azot • białko zwierzęce
1
2
3
4
5
6
79

3. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Dlaczego rośliny bobowate użyźniają glebę i zwiększają plony?
A. Pobierają z gleby dwutlenek węgla, a produkują tlen.
B. Przyswajają azot z powietrza i – stosowane jako „zielony nawóz” – uwalniają
do gleby azot w postaci związków chemicznych. Związki te są przyswajane
przez inne rośliny.
C. Pobierają azot z powietrza i powodują spulchnianie gleby.
D. Tylko rośliny bobowate potrafią pobierać z gleby związki zawarte w nawozach
azotowych.
4. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Dlaczego argon, a nie powietrze, stosuje się do wypełniania żarówek?
A. Zawarty w powietrzu tlen reagowałby z metalowym włóknem żarówki.
B. Argon może być wprowadzony do żarówki pod odpowiednim ciśnieniem,
a powietrza nie można tak wprowadzać.
C. Powietrze zawiera parę wodną, a to może spowodować wzrost ciśnienia i pęknięcie
żarówki.
D. Argon jest pierwiastkiem, a powietrze mieszaniną jednorodną.
5. Gęstość gazów szlachetnych rośnie wraz ze wzrostem ich liczby atomowej.
Na zdjęciu przedstawiono balony wypełnione gazami szlachetnymi. Ustal, czy
podpisy pod balonami są właściwe. Odpowiedz na poniższe pytanie. Podkreśl
wyraz TAK lub NIE.
Ne
He
Xe
Ar
Kr
Czy balony podpisano poprawnie? TAK / NIE
80

1. Na podstawie informacji uzyskanych podczas lekcji chemii i biologii uzupełnij
tabelę. Wpisz odpowiednie określenia z ramki.
substrat • produkt
2. Dopasuj właściwości tlenku węgla(IV) do jego zastosowań. Wpisz przy każdym
zastosowaniu literę odpowiadającą wybranemu opisowi właściwości.
A. Rozpuszczalność tego związku w wodzie jest większa pod wyższym ciśnieniem.
B. Nie podtrzymuje palenia, ma gęstość większą od gęstości powietrza.
C. Sublimuje, pochłaniając ciepło z otoczenia, powoduje skraplanie się pary.
I. Stosowany do uzyskiwania efektów specjalnych, np. mgły scenicznej.
II. Używany do produkcji napojów gazowanych.
III. Wykorzystywany do wypełniania gaśnic i gaszenia pożarów.
3. Uzupełnij podpisy pod modelami cząsteczek. Wpisz odpowiednie wzory
z ramki.
O 2
• CO 2
• N 2
• CO
81

4. Tlenek węgla(IV) można otrzymać w aparaturze, której schemat przedstawiono
na poniższym rysunku.
Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Jaka właściwość tlenku węgla(IV) umożliwia zbieranie go w sposób pokazany na
rysunku?
82
A. Jest niepalny.
B. Jest rozpuszczalny w wodzie i ma gęstość większą od gęstości powietrza.
C. Jest nierozpuszczalny w wodzie i ma gęstość mniejszą od gęstości powietrza.
D. Nie podtrzymuje palenia i jest nierozpuszczalny w wodzie.
5. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
W jaki sposób można doświadczalnie sprawdzić, że otrzymany gaz jest tlenkiem
węgla(IV)?
A. Zbliżyć do niego palące się łuczywo, które w obecności CO 2 zapali się mocniejszym
płomieniem.
B. Sprawdzić, czy jest palny i spala się wybuchowo.
C. Wprowadzić go do wody wapiennej i obserwować, czy spowoduje jej
zmętnienie.
D. Wprowadzić go do wody wapiennej i obserwować, czy będzie się pienić.

6. Zaznacz właściwy dobór substancji (1 i 2) służących do otrzymania tlenku
węgla(IV) w aparaturze pokazanej na rysunku.
A. 1 – woda, 2 – wapno
B. 1 – woda, 2 – węglan wapnia
C. 1 – kwas solny, 2 – węglan wapnia
D. 1 – kwas solny, 2 – piasek
E. 1 – woda, 2 – piasek
7. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Dlaczego tlenku węgla(IV) nie można zbierać nad wodą, tak jak zbiera się tlen?
A. Ponieważ ma gęstość większą od gęstości powietrza.
B. Ponieważ jest nierozpuszczalny w wodzie.
C. Ponieważ jest rozpuszczalny w wodzie.
D. Ponieważ ma gęstość większą od gęstości wody.
83

1. Piotr zamocował na statywie dwie probówki: (1) z tlenkiem węgla(IV)
i (2) z wodorem – w sposób pokazany na rysunku. Następnie poprosił Anię, aby
zidentyfikowała te gazy za pomocą żarzącego i palącego się łuczywa.
Określ prawdziwość zdań. Podkreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F,
jeśli jest fałszywe.
I. W probówce 1. palące się łuczywo zgasło, a zbliżone do wylotu 2. probówki spowodowało
gwałtowne zapalenie się gazu z charakterystycznym odgłosem. P / F
II. W obu probówkach żarzące się łuczywo zapaliło się jasnym płomieniem. P / F
III. Nie zaobserwowano żadnych zmian żarzącego się łuczywa, ponieważ gazy ulotniły
się z probówek. P / F
IV. Piotr źle zamontował probówki z gazami i dlatego próba ich identyfikacji się nie
powiodła. P / F
V. Piotr źle zamontował tylko probówkę z wodorem, ponieważ nie wziął pod uwagę
jego gęstości. P / F
84

2. Dopasuj do ilustracji te właściwości wodoru, które zadecydowały o takim jego
zastosowaniu. Obok numeru zdjęcia wpisz właściwość wybraną z ramki.
palność • mała gęstość
1
2
1. 2.
3. Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Dlaczego balony napełnia się obecnie helem, a nie wodorem?
A. Hel występuje w postaci pojedynczych atomów, a wodór w postaci cząsteczek
dwuatomowych.
B. Hel ma gęstość mniejszą od gęstości wodoru.
C. Hel jest tańszy od wodoru.
D. Hel jest nieaktywny chemicznie, a wodór jest palny i w mieszaninie z tlenem
lub powietrzem stwarza ryzyko wybuch
85

4. Na ilustracji przedstawiono zestaw laboratoryjny do otrzymywania wodoru. Powstający
gaz zbiera się w probówce.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Zilustrowany sposób zbierania wodoru świadczy o jego następujących właściwoś ciach:
A. dobrze rozpuszcza się w wodzie.
B. nie rozpuszcza się w wodzie i jest lżejszy od powietrza.
C. nie rozpuszcza się w wodzie i jest niepalny.
D. rozpuszcza się w wodzie i nie podtrzymuje palenia.
5. W celu identyfikacji wodoru do wylotu probówek wypełnionych gazami zbliżono
palące się łuczywo (patrz rysunki).
Zaznacz odpowiednio zilustrowaną obserwację i poprawny jej opis dla wodoru.
86
I. II. III. IV.

A. Łuczywo gaśnie.
B. Łuczywo zapala się jasnym płomieniem.
C. Gaz w probówce zapala się gwałtownie, z charakterystycznym gwizdem
(pyknięciem).
D. Nie obserwuje się żadnych zmian, ponieważ wodór jest niepalny i nie podtrzymuje
palenia.
6. Zadaniem uczniów – na lekcji powtórzeniowej o pierwiastkach chemicznych –
było napisanie krótkiej charakterystyki wybranego pierwiastka. Piotr notatkę o wodorze
postanowił napisać w formie listu gończego. Uzupełnij list. Wpisz w wolne
miejsca brakujące informacje.
H
Stan skupienia:
Barwa:
Zapach:
Rozpuszczalność w wodzie:
Ma swój „dom” w okresie i grupie układu okresowego
pierwiastków chemicznych.
Najczęściej spotykamy go pod pseudonimem PROT – ma wówczas
tylko proton i 1 .
Rzadziej przyjmuje postać tzw. ciężkiego wodoru, czyli .
W swoim jądrze zawiera oprócz protonu także .
Można go spotkać w postaci TRYTU, czyli wodoru-3.
Uwaga: pod tą postacią wodór jest .
87

1. Do ilustracji dopasuj źródła zanieczyszczeń powietrza. Obok numeru ilustracji
wpisz literę oznaczającą odpowiednie źródło.
A. spaliny ze środków transportu
B. pożary lasów
C. wybuchy wulkanów
D. zakłady przemysłowe
E. kotłownie przydomowe
F. dym tytoniowy
1. 2. 3.
4. 5. 6.
88

2. Na rysunku przedstawiono schemat powstawania jednego ze zjawisk, które nasila
się wraz ze wzrostem zanieczyszczenia atmosfery.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Nazwa tego zjawiska to
A. dziura ozonowa.
B. efekt cieplarniany.
C. smog.
D. eutrofizacja.
3. Zaznacz wszystkie sposoby pozwalające chronić oczy i skórę przed szkodliwym
działaniem promieniowania UV.
A. picie dużych ilości wody w czasie upałów
B. unikanie promieniowania słonecznego w godzinach południowych
C. spożywanie dużych ilości warzyw i owoców
D. smarowanie skóry kremami z odpowiednimi filtrami
E. noszenie nakrycia głowy
F. częste mycie całego ciała
G. noszenie okularów przeciwsłonecznych
H. korzystanie z solarium
89

4. Na fotografii przedstawiono skutki jednego ze zjawisk, którego źródłem są zanieczyszczenia
powietrza tlenkami niemetali. Zjawisko to nasila się zwłaszcza w pobliżu
ośrodków przemysłowych.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Nazwa tego zjawiska to
A. kwaśne opady.
B. efekt cieplarniany.
C. eutrofizacja.
D. smog.
5. Analiza pewnej próbki powietrza wykazała obecność następujących tlenków
niemetali: CO, CO 2 , SO 2 , NO 2 . Obok wzorów tlenków zapisz ich nazwy.
CO –
CO 2 –
SO 2 –
NO 2 –
6. Zaznacz wszystkie poprawne dokończenia zdania.
Obecność w powietrzu tlenków CO, CO 2 , SO 2 , NO 2
A. nie powoduje żadnych skutków u ludzi oddychających tym powietrzem.
90
B. może powodować łzawienie oczu i podrażnienia skóry.
C. w połączeniu z parą wodną powoduje powstanie smogu.
D. przyspiesza niszczenie budowli.
E. powoduje wzmożone osiadanie kurzu na liściach drzew.

1. Uzupełnij tabelę. Wpisz informacje z ramki.
hel • żarówki • reklamy świetlne • Ne • He • argon
• balony i sterowce • neon • Ar
2. Poniżej podano wybrane właściwości gazów. Zaznacz właściwości dotyczące
tlenku węgla(IV).
A. Nie rozpuszcza się w wodzie.
B. Jest palny.
C. Jest niepalny.
D. Jest substancją.
E. Ma gęstość większą od gęstości
powietrza.
F. Jest mieszaniną jednorodną.
G. Jest bezwonny.
H. Podtrzymuje palenie substancji.
I. Nie podtrzymuje palenia
substancji.
J. Można go skroplić.
K. Powoduje mętnienie wody
wapiennej.
L. Jest potrzebny do procesu
fotosyntezy.
M. Jest dobrze rozpuszczalny
w wodzie.
N. Jest związkiem chemicznym.
O. Jest pierwiastkiem chemicznym.
P. Powstaje w procesie oddychania.
3. Z podanych w ramce elementów ułóż równania reakcji utleniania dwóch niemetali:
fosforu i węgla. Załóż przy tym, że łącząc się z tlenem przyjmą one swoją
najwyższą wartościowość.
2 • 3 • 4 • 5 • 6 • S • P 4 • O 2 • C • SO 2
• CO • CO 2 • NO 2 • N 2 • N 2 O 5 • P 4 O 10 • P 4 O 6
I. fosfor +
II. węgiel +
91

4. Oblicz, ile tlenu potrzeba do spalenia 6,4 g siarki, skoro wiadomo, że siarka
łączy się z tlenem w stosunku masowym 2 : 3. Uzupełnij odpowiedź.
Obliczenia
Odpowiedź: Do spalenia 6,4 g siarki potrzeba
g tlenu.
5. Oceń prawdziwość każdego zdania. Podkreśl literę P, jeśli zadanie uznasz za
prawdziwe, lub F, jeśli za fałszywe.
I. Powietrze składa się przede wszystkim z tlenu. P / F
II. Wodór ma gęstość mniejszą od gęstości tlenu. P / F
III. Gazy szlachetne nie występują w przyrodzie. P / F
IV. Tlenek węgla(IV) jest nierozpuszczalny w wodzie. P / F
V. Reakcja tlenu z innymi pierwiastkami chemicznymi to utlenianie. P / F
VI. Ozon jest odmianą tlenu. P / F
VII. Tlen bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. P / F
VIII. Azot jest mało aktywny chemicznie. P / F
IX. Smog jest skutkiem zanieczyszczenia powietrza. P / F
X. Katalizator to substancja, która sama nie zużywa się podczas reakcji, ale ją
umożliwia, przyspiesza lub kierunkuje. P / F
92

6. Na rysunkach przedstawiono przykładowe zestawy do otrzymywania i zbierania
gazów. Dopasuj i wpisz pod każdym rysunkiem wzór cząsteczki gazu, który można
otrzymać za pomocą takiego zestawu.
CO 2 • H 2 • O 2
7. Na podstawie położenia wodoru, tlenu i azotu w układzie okresowym określ
liczbę elektronów walencyjnych w ich atomach. Uzupełnij tabelę. Wpisz wybrane
liczby i wzory strukturalne cząsteczek tych pierwiastków.
1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6
CO • OO • FÔF • BrÔBr • NÖN • HÔH
93

8. Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło i je zapisz.
1. Są spowodowane obecnością tlenków azotu, siarki i węgla w powietrzu.
2. Wodór łączy się z metalami i niemetalami, w wyniku czego tworzy .
3. Ciecz, która służy do wykrywania tlenku węgla(IV).
4. Mieszanina złożona z dwóch objętości wodoru i jednej objętości tlenu to
mieszanina .
5. Pierwiastek, który stanowi około 21% powietrza.
6. Proces łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami chemicznymi.
7. Gaz szlachetny występujący w powietrzu.
8. Trójatomowa odmiana tlenu.
9. Gaz używany przez rośliny do fotosyntezy.
10. Skutek zanieczyszczenia powietrza, który może powodować ocieplanie się
klimatu na Ziemi.
11. Utlenianie, któremu może towarzyszyć wydzielanie światła i ciepła.
12. Reakcja chemiczna, w czasie której wydziela się energia.
13. Reakcja chemiczna, która do swojego przebiegu wymaga dostarczenia energii
z zewnątrz.
14. Maszyny latające, napełniane kiedyś wodorem.
15. Zanieczyszczenie powietrza złożone z mgły i dymów.
16. Powstała w wyniku używania m.in. freonów.
17. Pierwiastek chemiczny, którego w powietrzu jest najwięcej.
18. Tlenek węgla(IV) w postaci stałej.
94

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Hasło:
95

9. Na rysunkach przedstawiono przykładowe zestawy laboratoryjne do otrzymywania
tlenu i wodoru. Tlen w laboratorium najczęściej otrzymuje się w wyniku rozkładu
manganianu(VII) potasu i jest to reakcja endoenergetyczna. Wodór otrzymuje się
w reakcji cynku z roztworem kwasu solnego i jest to reakcja egzoenergetyczna.
Na podstawie powyższej informacji uzupełnij podpisy ilustracji odpowiednimi
nazwami gazów.
tlenu • wodoru
I. Zestaw do otrzymywania
II. Zestaw do otrzymywania
96

Chemia
7
H
H 2O
H
wsip.pl
sklep.wsip.pl
infolinia: 801 220 555