Sapo të merret vendimi, nuk do vonohet me burokracira ... - Gazeta 55
Sapo të merret vendimi, nuk do vonohet me burokracira ... - Gazeta 55
Sapo të merret vendimi, nuk do vonohet me burokracira ... - Gazeta 55
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FORUM<br />
Kontaktoni në opinion@gazeta<strong>55</strong>.net<br />
Rasti i Shqipërisë ka mbetur<br />
vazhdimisht gja<strong>të</strong> viteve, si<br />
pjesë e analizave <strong>të</strong><br />
komunizmit rumun në një perspektivë<br />
krahasuese. Arsyeja kryesore ësh<strong>të</strong> se<br />
regji<strong>me</strong>t e udhëhequra dhe <strong>të</strong><br />
personifikuara nga Enver Hoxha dhe<br />
Nikolae Çaushesku i përkasin <strong>të</strong> njëj<strong>të</strong>s<br />
familje: asaj <strong>të</strong> stalinizmit nacional.<br />
Megjitha<strong>të</strong>, literatura për kë<strong>të</strong> vend<br />
ësh<strong>të</strong> tejet e kufizuar në Rumani. Për kë<strong>të</strong><br />
arsye, dua <strong>të</strong> përshëndes që në krye <strong>të</strong><br />
herës iniciativën e Sh<strong>të</strong>pisë Botuese<br />
Humanitas për <strong>të</strong> botuar një biografi <strong>të</strong><br />
Nexhmije Hoxhës Zonja e zezë (2009)<br />
(për <strong>të</strong> venë e diktatorit shqiptar) shkruar<br />
nga Fahri Balliu. Vëllimi ësh<strong>të</strong> përfshirë<br />
në kolanën e “historisë bashkëkohore”,<br />
koordinuar nga Cristian Vasile dhe<br />
Vladimir Tismaneanu. Për më tepër,<br />
Profesori i Universitetit <strong>të</strong> Maryland-it<br />
ka shkruar edhe argu<strong>me</strong>ntin e këtij libri.<br />
Dhe jo në radhë <strong>të</strong> fundit, autori i<br />
parathënies së librit ësh<strong>të</strong> Ismail Kadare,<br />
shkrimtari më i rëndësishëm i Shqipërisë,<br />
një nga personazhet kryesorë <strong>të</strong><br />
historisë moderne shqiptare.<br />
«Zonja e zezë...” na ofron një<br />
mundësi për <strong>të</strong> krahasuar në mënyrë <strong>të</strong><br />
drejtpërdrej<strong>të</strong> <strong>të</strong> dy regji<strong>me</strong>t, patologji<strong>të</strong><br />
e përbashkëta dhe dalli<strong>me</strong>t specifike.<br />
Fahri Balliu përshkruan bo<strong>të</strong>n<br />
s<strong>të</strong>rhollësisht dhe intrigat e<br />
no<strong>me</strong>nklaturës së Partisë së Punës së<br />
Shqipërisë (PPSH), e barabar<strong>të</strong> <strong>me</strong> PCR<br />
(Partinë Komuniste Rumune). Shkrimtari<br />
dhe gazetari shqiptar <strong>nuk</strong> hyn në detaje<br />
mbi strukturën e partisë-shtet, por arrin<br />
<strong>të</strong> japë ethosin totalitar dhe<br />
personalizimin radikal <strong>të</strong> regjimit totalitar<br />
<strong>të</strong> Hoxhës. Nexhmija ësh<strong>të</strong> mishërim i<br />
“pedagogjisë diabolike <strong>të</strong> stalinizmit”.<br />
Nga pozita e drejtorit <strong>të</strong> Institutit <strong>të</strong><br />
4<br />
Redaksionale<br />
Dje u bë realitet një nga ëndrrat e<br />
mëdha <strong>të</strong> gjenera<strong>të</strong>s që ka gjalluar midis<br />
frikës dhe lirisë. Nuk e dinim që e<br />
kishim kë<strong>të</strong> ëndërr, derisa n<strong>do</strong>dhi e u<br />
bë realitet. Ne, jemi europianë. E<br />
bardhë mbi <strong>të</strong> zezë. Edhe nëse e kishim<br />
harruar, Eduart Kukan, kryetari i<br />
Delegacionit për Europën Juglin<strong>do</strong>re në<br />
Parla<strong>me</strong>ntin Europian, deklaroi dje se<br />
Shqipëria i ka plo<strong>të</strong>suar kushtet për<br />
liberalizimin e vizave. Shqipëria pret<br />
një përgjigje pozitive në lidhje <strong>me</strong> pye<strong>të</strong>sorin<br />
e <strong>do</strong>rëzuar <strong>me</strong> sukses nga<br />
kryeministri Sali Berisha, komisionerit<br />
për zgjerim <strong>të</strong> BE, Stefan Fyle.<br />
Kemi realizuar <strong>të</strong> gjitha detyri<strong>me</strong>t.<br />
Janë shqyrtuar <strong>me</strong> ekspertizë një për<br />
një <strong>të</strong> 2284 mijë pyetjet që Komisioni<br />
Një Një biografi biografi dhe dhe një një rast<br />
rast<br />
Autori ësh<strong>të</strong> sekretar i<br />
përgjithshem i Institutit <strong>të</strong> Studi<strong>me</strong>ve<br />
<strong>të</strong> Kri<strong>me</strong>ve <strong>të</strong> Komunizmit ne<br />
Bukuresht. Shkrimi ësh<strong>të</strong> botuar në<br />
revis<strong>të</strong>n “Apostrof”, Cluj, prill 2010<br />
<strong>55</strong><br />
E enjte, 15 prill 2010<br />
Ne e <strong>me</strong>ritojmë Europën<br />
ia dërgoi Shqipërisë, për <strong>të</strong> cilat u angazhuan<br />
rreth 1200 punonjës <strong>të</strong> administra<strong>të</strong>s<br />
dhe eksper<strong>të</strong> <strong>të</strong> ndryshëm.<br />
Megjithëse kanë kaluar 18 vjet<br />
qëkur Lëvizja e Dhjetorit shpërthente<br />
rrugëve <strong>të</strong> kryeqytetit, në sheshin<br />
Skënderbej, anembanë vendit se: “e<br />
duam Shqipërinë si Europa”. Sot kjo<br />
aspira<strong>të</strong> legjiti<strong>me</strong> po konkretizohet. Sigurisht<br />
<strong>me</strong> hapa jo fort supersonikë, por<br />
jemi në rrugë <strong>të</strong> mbarë. Në fushën e<br />
drej<strong>të</strong>sisë, lirisë e sigurisë kemi bërë<br />
progres, kundër atij regresi 50 vjeçar.<br />
Progresi ësh<strong>të</strong> i matshëm në kontrollin<br />
e kufijve, sigurinë e <strong>do</strong>ku<strong>me</strong>nteve, migrimin<br />
dhe azilin, si dhe në luf<strong>të</strong>n<br />
kundër terrorizmit, krimit <strong>të</strong> organi-<br />
zuar dhe korrupsionit. Ç<strong>do</strong> di<strong>të</strong> e më<br />
shumë po rikthehemi në origjinën e<br />
frymëmarrjes sonë, duke sinkronizuar<br />
rrahjet e zemrës <strong>me</strong> orën e Europës.<br />
Ndërkaq <strong>të</strong> vetmit që <strong>nuk</strong> gëzojnë -<br />
por <strong>me</strong> raste edhe protestojnë - sot janë<br />
nostalgjikët e regjimit <strong>të</strong> vje<strong>të</strong>r komunist<br />
ose bij<strong>të</strong> e tyre gjenetikë. Natyrisht<br />
janë pak, por <strong>të</strong> kamufluar mirë<br />
<strong>me</strong> ngjyrat ylberiste. Afër<strong>me</strong>ndsh jeta<br />
parla<strong>me</strong>ntare pa praninë e opozi<strong>të</strong>s <strong>nuk</strong><br />
i përmbush pari<strong>me</strong>t e BE-së, <strong>të</strong> cilat<br />
mbështeten në respektimin e Kushtetu<strong>të</strong>s<br />
dhe në transparencën sipas<br />
frymës europiane. Mirëpo si i bëhet kur<br />
kuqalashët e politikës pezake ngelen<br />
gjithë di<strong>të</strong>n duke bërë tifozllëk që <strong>të</strong> mos<br />
hiqen vizat? Dikujt në Partinë Socialiste<br />
i ka rënë <strong>të</strong> fikët kur dëgjoi dy ministra<br />
<strong>të</strong> Jash<strong>të</strong>m Europianë <strong>të</strong> deklarojnë<br />
liberalizimin për zonën “Schengen”. Ne<br />
<strong>nuk</strong> e kemi humbur betejën, jemi vonuar<br />
ca, por “luf<strong>të</strong>n”<br />
e kemi fituar. Mbetet ve<strong>të</strong>m siglimi<br />
formal i fitores së pritur. E<br />
ndërkaq, politika duhet <strong>të</strong> je<strong>të</strong> e<br />
përgjegjsh<strong>me</strong>, sipas rekomandi<strong>me</strong>ve <strong>të</strong><br />
<strong>të</strong> gjithë miqve tanë europiane.<br />
Ësh<strong>të</strong> e vërte<strong>të</strong>: Shqipëria po ndryshon,<br />
dhe ky <strong>nuk</strong> ësh<strong>të</strong> ve<strong>të</strong>m një slogan<br />
elektoral i PD, por një realitet që<br />
po e prek përdi<strong>të</strong>, <strong>të</strong> gjithë shoqërinë<br />
shqiptare. Edhe pse kuptohet, shoqëria<br />
jonë ësh<strong>të</strong> disi e hutuar nga propagan-<br />
Nexhmije Hoxha, stalinizmi shqiptar<br />
dhe monografia e Fahri Balliut<br />
Nga Bogdan Kristian Jakob<br />
Studi<strong>me</strong>ve Marksiste, ishte ekspertja e<br />
orto<strong>do</strong>ksisë enveriste, censuruesja<br />
absolute e historisë së PPSH-së dhe e<br />
trashëgimisë së Enver Hoxhës.<br />
Me zhdukjen e udhëheqësit<br />
“hyjnor”, Ramiz Alia, pasuesi i tij, dhe<br />
Nexhmija kanë zhvilluar një marrëdhënie<br />
simbiotike <strong>me</strong> qëllimin që ta përje<strong>të</strong>sonin<br />
sistemin: “Ajo që i mbajti në sekret dhe<br />
<strong>me</strong> fanatizëm së bashku, në një platformë<br />
<strong>të</strong> përbashkët, ka qenë bashkëpunimi,<br />
bashkimi në një institucion <strong>të</strong> ve<strong>të</strong>m <strong>me</strong><br />
qëllim ruajtjen e trashëgimisë së<br />
udhëheqësit <strong>me</strong> ç<strong>do</strong> çmim “(f.149).<br />
Udhëheqja e re u zyrtarizua dhe <strong>me</strong> lidhje<br />
gjakësore (një tipar the<strong>me</strong>lor i rastit<br />
shqiptar): Ilir Hoxha ishte i martuar <strong>me</strong><br />
mbesën e Ramiz Alisë. Dhe regjimi i<br />
Çausheskut ishte një formë e socializmit<br />
dinastik i realizuar për<strong>me</strong>s “familjarizimit<br />
<strong>të</strong> partisë” (Kenneth Jowitt) dhe <strong>të</strong><br />
imponimit <strong>të</strong> një kulti <strong>të</strong> personalitetit.<br />
Pas Kongresit <strong>të</strong> XIV-<strong>të</strong> <strong>të</strong> Partisë<br />
Komuniste Rumune, një skenar i<br />
ngjashëm i transferimit <strong>të</strong> pushtetit në<br />
Shqipëri u duk si mënyra më e mundsh<strong>me</strong><br />
për <strong>të</strong> zgjidhur krizën ardh<strong>me</strong>n e<br />
trashëgimisë. Analisti politik<br />
Tismaneanu ka vënë në dukje disa herë<br />
faktin se në udhëheqjen e PKR problemi<br />
shtrohej <strong>me</strong>s një zgjedhjeje midis Niku<br />
Çausheskut dhe Elena Çausheskut.<br />
“Zonja e zezë” paraqet në mënyrë<br />
shembullore intrigën e shfarosjes<br />
brenda partisë në historinë e<br />
komunizmit shqiptar. Arshi Pipa,<br />
n<strong>do</strong>shta analisti më i rëndësishëm i<br />
enverizmit, e ka përcaktuar kë<strong>të</strong> feno<strong>me</strong>n<br />
si një “shka<strong>të</strong>rrim progresiv (progresive<br />
enucleation) <strong>të</strong> udhëheqjes së PPSH.<br />
Hoxha u bë udhëheqës absolut duke<br />
spastruar dhe eliminuar rivalët e tij dhe<br />
fizikisht. Më shumë se kaq, <strong>me</strong> besnikëri,<br />
sipas modelit stalinist, i për<strong>do</strong>ri ata, duke<br />
i instru<strong>me</strong>ntalizuar kundër njëri-tjetrit,<br />
pastaj për t’u distancuar nga ish-alea<strong>të</strong>t.<br />
Pipa për<strong>do</strong>r shprehjen “purging the<br />
purgers “ Kësisoj, personazhet<br />
qendrorë <strong>të</strong> librit <strong>të</strong> Fahri i Balliut si: Koçi<br />
Xoxe, Bedri Spahiu, Liri Belishova,<br />
Meh<strong>me</strong>t Shehu, Beqir Ballaku janë<br />
viktima <strong>të</strong> një sistemi i cili ësh<strong>të</strong> i bazuar<br />
në thelb në ve<strong>të</strong>shka<strong>të</strong>rrimin dhe në<br />
ve<strong>të</strong>zhdukjen e eli<strong>të</strong>s politike. Më shumë<br />
sesa kaq, Hoxha <strong>nuk</strong> eliminoi ve<strong>të</strong>m<br />
kundërshtarët. Urrejtja e tij u derdh mbi<br />
familjet e tyre, pastaj duke goditur <strong>të</strong><br />
afërmit e tyre, duke përfunduar <strong>me</strong><br />
eliminimin e grupeve <strong>të</strong> <strong>të</strong>ra, e <strong>me</strong>ta<br />
kryesore e <strong>të</strong> cilëve ishte lidhja e gjakut<br />
<strong>me</strong> “ele<strong>me</strong>ntin përçarës”.<br />
Spastri<strong>me</strong>t në Shqipëri n<strong>do</strong>qën ka<strong>të</strong>r<br />
drejti<strong>me</strong> kryesore në lidhje <strong>me</strong><br />
ndryshimin e vijës partisë. Enverizmi ka<br />
përcaktuar herezi<strong>të</strong> e mëposht<strong>me</strong>:<br />
Titoizmi, social-imperializmi sovjetik,<br />
dhe maoizmi dhe eurokomunizmi. Ashtu<br />
siç rrëfen dhe Balliu, terrori komunist<br />
në kë<strong>të</strong> vend ishte formuluar në fjalorin<br />
e vigjilencës revolucionare dhe<br />
pas<strong>të</strong>rtisë ideologjike. Nexhmija si<br />
bashkëfajtore për kri<strong>me</strong>t e bashkëshortit<br />
<strong>të</strong> saj, tregon mungesë solidariteti dhe<br />
respekti për viktimat duke e motivuar<br />
<strong>me</strong> nevojën për <strong>të</strong> mbrojtur interesat e<br />
partisë. Në 1981, Historia e Partisë së<br />
Punës së Shqipërisë kodifikonte etikën<br />
e pas<strong>të</strong>rtisë kësisoj:<br />
Revolucioni, diktatura e proletariatit<br />
<strong>nuk</strong> duhet <strong>të</strong> hezitojë <strong>të</strong> për<strong>do</strong>rë dhunën<br />
kundër armikut <strong>të</strong> partisë, <strong>të</strong> popullit dhe<br />
<strong>të</strong> socializmit. Kontradiktat midis nesh<br />
dhe armikut <strong>të</strong> klasës <strong>nuk</strong> mund <strong>të</strong><br />
zgjidhen në n<strong>do</strong>një formë tje<strong>të</strong>r. Në<br />
përpjekje për t’i zgjidhur disa dalli<strong>me</strong> në<br />
kuadrin e masave punonjëse, si aspekte<br />
<strong>të</strong> ndrysh<strong>me</strong> <strong>të</strong> rendit socialist, kjo <strong>do</strong> <strong>të</strong><br />
tho<strong>të</strong> <strong>të</strong> biem në grackën e idealizëmit<br />
da e kutive, po arrijmë <strong>të</strong> kuptojmë<br />
rëndësinë e liberalizmit <strong>të</strong> vizave dhe<br />
<strong>të</strong> anëtarësimit <strong>me</strong> <strong>të</strong> drejta <strong>të</strong> plota në<br />
bashkësinë europiane. Aty ku edhe e<br />
kemi vendin natyral. Kuptohet që <strong>me</strong><br />
liberalizimin e vizave - <strong>të</strong> jemi <strong>të</strong> qar<strong>të</strong><br />
qysh në krye <strong>të</strong> herës - kjo <strong>nuk</strong> <strong>do</strong> <strong>të</strong><br />
tho<strong>të</strong> që shqiptarët <strong>do</strong> shkojnë <strong>të</strong> jetojnë<br />
ku <strong>të</strong> duan. Assesi!<br />
Si<strong>do</strong>qof<strong>të</strong> kemi punuar shumë, jemi<br />
lodhur sëbashku në kë<strong>të</strong> rrugë <strong>të</strong> vështirë<br />
plot aksidente, por gëzimi i paraqitjet<br />
se plo<strong>të</strong>simit <strong>të</strong> detyrave <strong>të</strong> sh<strong>të</strong>pisë<br />
ose standardeve duhet <strong>të</strong> na<br />
mbushim së paku <strong>me</strong> krenari. Jo <strong>me</strong><br />
iluzione sepse kemi shumë për <strong>të</strong> bërë,<br />
por krenari duhet <strong>të</strong> kemi.<br />
dhe pajtimit <strong>të</strong> klasave. Spastrimi i<br />
ele<strong>me</strong>n<strong>të</strong>ve armiqësore në udhëheqjen<br />
e Partisë dhe dërrmimi i aktivitetit antiparti<br />
dhe antisocialiste kanë kalitur<br />
ideologjikisht dhe politikisht Partinë,<br />
duke e bërë a<strong>të</strong> pararojë <strong>të</strong> klasës<br />
punëtore dhe udhëheqëse <strong>të</strong> popullit.<br />
Në origjinën e këtyre pari<strong>me</strong>ve<br />
gjendet imperativi i përcaktuar nga Lenini<br />
sipas <strong>të</strong> cilit “një organiza<strong>të</strong> <strong>me</strong> <strong>të</strong> vërte<strong>të</strong><br />
revolucionare <strong>nuk</strong> duhet <strong>të</strong> hezitojë në<br />
asnjë mënyrë për <strong>të</strong> eliminuar anëtarët<br />
që janë provuar si <strong>të</strong> padenjë”. Për<br />
Hoxhën, logjika ekstremiste e leninizmit<br />
ishte instru<strong>me</strong>nti absolut i konsolidimit<br />
<strong>të</strong> pushtetit në parti. Fahri Balliu e<br />
përshkruan shkëlqyer kë<strong>të</strong> situa<strong>të</strong>:<br />
“Enver Hoxha në <strong>të</strong> vërte<strong>të</strong> <strong>nuk</strong> luftoi<br />
kundër “imperializmit. “Lufta e vërte<strong>të</strong><br />
që bënte Enver Hoxha ishte ajo brenda<br />
partisë. Sepse ai për qëllim kishte<br />
sigurimin e mbijetesës dhe kështu <strong>të</strong><br />
mbante frenat e vendit” (fq. 92). Me fjalë<br />
<strong>të</strong> tjera, kto kogo! Më shumë sesa kaq,<br />
përgjithësimi i terrorit bën që “shteti <strong>të</strong><br />
mos përballet <strong>me</strong> armiq<strong>të</strong> por <strong>me</strong> ve<strong>të</strong><br />
popullin” (f. 190). Kështu, transformimi<br />
radikal i një sistemi <strong>të</strong> tillë si ai i Hoxhës,<br />
shndërrohet në vëllavrasës. Kjo ësh<strong>të</strong><br />
n<strong>do</strong>shta trashëgimia më <strong>të</strong> vështirë e<br />
leninizmit. Mund <strong>të</strong> ekuilibrohet në postkomunizëm<br />
kujtesa e je<strong>të</strong>ve <strong>të</strong><br />
shka<strong>të</strong>rruara <strong>me</strong> ato <strong>të</strong> je<strong>të</strong>ve <strong>të</strong> realizuara<br />
nën komunizëm?<br />
Siç ve në dukje Balliu, PPSH ësh<strong>të</strong><br />
transformuar në një “shpikje pothuaj<br />
mitike”, groteske dhe tragjike<br />
njëkohësisht” (f. 132). Ashtu si<br />
Çaushesku, Hoxha transferoi simpatinë<br />
impersonale për partinë mbi <strong>të</strong>. Në <strong>të</strong> dy<br />
rastet, kulti i personalitetit ësh<strong>të</strong> bërë<br />
parimi unifikues i shtetit komunist <strong>me</strong><br />
personifikimin e ndërtimit <strong>të</strong> socializmit<br />
në një vend <strong>të</strong> ve<strong>të</strong>m. Hoxha ishte<br />
“subjekti kryesor i mitologjizimit, por, në<br />
<strong>të</strong> njëj<strong>të</strong>n kohë, dhe më i rëndësishmi<br />
[asistuar <strong>me</strong> përkushtim <strong>të</strong> plo<strong>të</strong> dhe<br />
bindje nga Nexhmija] krijues i miteve<br />
komuniste në Shqipëri”. Fahri Balliu<br />
beson se “një proces historik lamtumire<br />
përfundimtare <strong>me</strong> <strong>të</strong> kaluarën<br />
diktatoriale ësh<strong>të</strong> e vetmja mënyrë<br />
për<strong>me</strong>s <strong>të</strong> cilës trauma, mistifikimi dhe<br />
kompromisi moral <strong>të</strong> imponuara nga<br />
përvoja komuniste, mund <strong>të</strong> tejkalohen.<br />
Ve<strong>të</strong>m kështu <strong>do</strong> <strong>të</strong> eliminohet helmi që<br />
ka depërtuar thellë në gjakun e ç<strong>do</strong><br />
shqiptari “(fq. 24). Hapi i parë i një procesi<br />
<strong>të</strong> tillë historik ësh<strong>të</strong> <strong>të</strong> identifikojë ata që<br />
janë përgjegjës. “Zonja e zezë” ësh<strong>të</strong> një<br />
padi e shkëlqyer për një nga përgjegjësit<br />
e mëdhenj për tragjedinë shqiptare <strong>të</strong><br />
gjysmës së dy<strong>të</strong> <strong>të</strong> shekullit <strong>të</strong> njëze<strong>të</strong>.<br />
Gjithashtu, biografia e Nexhmijes ësh<strong>të</strong><br />
një puzzle historik, rindërtimi i së cilit<br />
ësh<strong>të</strong> thelbësor për analizimin e<br />
komunizmit rumun nga perspektiva<br />
krahasimtare.