RG 2008 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu
RG 2008 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu RG 2008 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu
ISSN 1426–3092 Nr 2 (51) czerwiec 2008 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.
- Page 2 and 3: Redaguje zespół: Andrzej Plata
- Page 4 and 5: NR 2/2008 Zdj. 3 Widok lampy typu K
- Page 6 and 7: NR 2/2008 — W tym roku będziemy
- Page 8 and 9: NR 2/2008 puje ognisko pożaru w po
- Page 10 and 11: NR 2/2008 Tabela 1 Tabela 2 SK�AD
- Page 12 and 13: NR 2/2008 Rys. 2 niu dyspozytora ko
- Page 14 and 15: nienia przestrzeni pomi�dzy zawar
- Page 16: NR 2/2008 PRACE PROWAdZONE NA ZASAd
- Page 20 and 21: CENTRUM US�UG SPECJALISTYCZNYCH C
- Page 22 and 23: NR 2/2008 Przedstawiamy system zabe
- Page 24 and 25: NR 2/2008 Zdj. 4. Skrzynka z aparat
- Page 26 and 27: NR 2/2008 11 marca 2008 r. o godz.
- Page 28 and 29: NR 2/2008 i przekroju, są zastosow
- Page 30 and 31: NR 2/2008 czej. Analiza gazów zza
- Page 32 and 33: NR 2/2008 agregat nie umożliwia re
- Page 34 and 35: NR 2/2008 Osiągnięcie sukcesu zaw
- Page 36: Centralna Stacja Ratownictwa Górni
ISSN 1426–3092<br />
<strong>Nr</strong> 2 (51) czerwiec <strong>2008</strong> r.<br />
KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.
Redaguje zespół:<br />
Andrzej Plata — redaktor<br />
naczelny<br />
Jacek Dubiel — sekretarz<br />
redakcji<br />
Barbara Kochan<br />
Katarzyna Myślińska<br />
Adres redakcji:<br />
<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong><br />
<strong>Ratownictwa</strong> <strong>Górniczego</strong><br />
S.A.<br />
41–902 Bytom<br />
ul. Chorzowska 25<br />
tel. (0–32) 388–04–19<br />
lub 388–04–53<br />
fax. (0–32) 388–04–44<br />
e–mail: ap@csrg.bytom.pl<br />
Redakcja nie odpowiada<br />
za treść reklam i zastrzega<br />
sobie prawo dokonywania<br />
skrótów tekstów oraz<br />
zamieszczania własnych<br />
tytułów i śródtytułów.<br />
Nie zamówionych<br />
materiałów nie zwracamy<br />
SPIS TREŚCI:<br />
• Krótko<br />
Bezprzewodowe lampy – Gerard Libera<br />
Ocena lamp KSE – Piotr Golicz<br />
1<br />
•<br />
Rozmowa z dyrektorem OS<strong>RG</strong> Zabrze Adamem Ściukiem 3<br />
• Dariusz Brzózka<br />
Akcja przeciwpożarowa w KWK „Borynia” 5<br />
• Krzysztof Piernik<br />
Akcja ratownicza w KWK „Mysłowice–Wesoła” 9<br />
• Aleksander Szewczyk<br />
Prace ratownicze w KWK „Halemba” 13<br />
• Mirosław Bagiński<br />
Dwustopniowe zabezpieczenie w aparaty oddechowe 16<br />
• Ryszard Trzaska<br />
Za dużo tlenku węgla w ZG „Janina” 19<br />
• Andrzej Plata<br />
System przewietrzania 20<br />
• Ryszard Trzaska<br />
Pożar w ZG „Sobieski” 22<br />
• Zbigniew Nowicki<br />
Nowy sprzęt 24<br />
• Bogdan Ćwięk, Jerzy Kaczmarek<br />
Ruszyła reforma szkolenia 26<br />
• Iwona Chrószcz<br />
Osiągnąć sukces 28<br />
Skład, opracowanie<br />
techniczne oraz druk:<br />
Drukarnia SKILL,<br />
Bytom. Zdjęcie na okładce: wieża szybowa KWK „Rozbark”, fot. Adam Szadurski
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
KRÓTKO<br />
BEZPRZEWODOWE<br />
LAMPY<br />
DLA RATOWNIKÓW<br />
GÓRNICZYCH<br />
Ratownicy biorący udział w akcjach,<br />
a szczególnie w akcjach ratowniczych<br />
w których konieczne jest użycie apara-<br />
tów oddechowych – roboczych, obciążeni<br />
są nie tylko osobistym wyposażeniem,<br />
ale też i dodatkowym sprzętem,<br />
który musi zabrać zastęp do akcji. Ratownik,<br />
aby wykonać dobrze i bezpiecznie<br />
swoje zadanie, powinien mieć jak<br />
największą swobodę tzn. od ramion<br />
w dół nie powinno nic ograniczać ruchów.<br />
W pewnym stopniu przeszkadza<br />
mu przy pracy lampa akumulatorowa<br />
z przewodem i akumulatorem przytwierdzonym<br />
do pasa.<br />
By ulżyć ratownikowi skonstruowano<br />
nowy lżejszy i wygodniejszy model<br />
lampy bez przewodu i akumulatora.<br />
Nowy typ lampy to połączenie litowego<br />
akumulatora z emitującą światło diodą,<br />
która jest jak przedstawia ją producent<br />
– najlżejszą lampą tego typu na świecie<br />
i waży 130 g. Lampa ta daje światło<br />
dzienne i nie wytwarza ciepła, jak inne<br />
konwencjonalne lampy. W zależności<br />
od modelu świeci minimum 14 godzin<br />
przy świetle o maksymalnym natężeniu<br />
oraz 5 dni przy oświetleniu awaryjnym<br />
i ma okres żywotności ponad 5 lat. Po<br />
500 cyklach ładowania lampa ma jeszcze<br />
ponad 80 % pojemności, a w razie<br />
potrzeby akumulator może być wymieniony<br />
przy bardzo małych kosztach.<br />
Lampy pozwalają zaoszczędzić rocznie<br />
kilka tysięcy euro na kosztach energii<br />
przy ich ładowaniu, bo zużywają tylko<br />
10 % energii w porównaniu do innych<br />
konwencjonalnych lamp nahełmnych<br />
i ładownic. Lampa KSE – Light – model<br />
KS 7700 H–2 z znakiem M–1 jest przeznaczona<br />
(ma zezwolenie) do stosowania<br />
w kopalniach metanowych i kopalniach,<br />
w których występują też inne<br />
gazy wybuchowe np. wodór. Obudowę<br />
wykonano z materiału odpornego na<br />
uderzenia i wysokowartościowego stopu.<br />
Jest wodoszczelna do głębokości<br />
1 metra. Nie musi być konserwowana<br />
ani naprawiana. Dla pomieszczenia ładownic<br />
do KSE –Lights nie potrzebna<br />
jest specjalna wentylacja, przy ładowaniu<br />
nie powstają żadne gazy. Mogą być<br />
stosowane pojedyncze ładownice, ładownice<br />
dla 8, 36 lub 200 lamp. Ładownice<br />
dla 200 lamp zużywają tak mało<br />
energii, że wystarcza dla nich gniazdko<br />
na 230 V z bezpiecznikiem 16 A. Funkcjonują<br />
bez zarzutu do temp. + 400 °C.<br />
Zdj. 1 Widok lampy typu KSE 7700,<br />
gniazdo do ładowania znajduje się pod<br />
czerwoną klapką.<br />
Zdj. 2. Indywidualna ładowarka sieciowa,<br />
dostępne są też ładowarki samochodowe<br />
i ładownice do zbiorczego ładowania<br />
lamp w lampowniach.<br />
1<br />
TECHNICZNE DANE<br />
LAMP RATOWNICZYCH<br />
KSE – 7700 H–2<br />
• Źródło energii: – litowy akumula-<br />
tor 3,7 V – 2,8 Ah,<br />
• Czas ładowania: – < 7 godz.,<br />
• Napięcie ładowania: – pierwotne<br />
– AC 110V– 230 V,<br />
• Napięcie ładowania: – wtórne –<br />
DC 4,7 V < 600 m A,<br />
• Czas oświetlenia: – normalne ≥ 14<br />
godzin,<br />
• Czas oświetlenia: – awaryjne ≥ 50<br />
godzin,<br />
• Natężenie światła z naładowanym<br />
akumulatorem: –1500 lux,<br />
• Natężenie światła po 14 godzi-<br />
nach: ≥ 350 lux,<br />
• Ciężar: – 130 g,<br />
• Temperatura użycia: – –200 °C do<br />
+ 600 °C,<br />
• Gwarancja akumulatora po 500<br />
cyklach ładowania: – pojemność<br />
> 80 %,<br />
• Czas gwarancji: – 2 lata,<br />
• Cechy bezpieczeństwa KSE – 7700<br />
Ex I M1 Ex i a I,<br />
• Cechy bezpieczeństwa dla gazów<br />
wybuchowych KSE – 7700 H–2: Ex<br />
I M1 Ex i a I / II (H2).<br />
LAMPA NAHEłMNA TYPu 7710<br />
Model specjalny dla ratowników<br />
i nadzoru z chromowanym pierście-<br />
niem lampy.
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Zdj. 3 Widok lampy typu KSE 7710<br />
Da n e t e c h n i c z n e j a k p r z y l a m p i e 7700<br />
z D w o m a g ł ó w n y m i<br />
s t o p n i a m i o ś w i e t l e n i a.<br />
• Czas oświetlenia przy normalnym<br />
użyciu światła: ≥ 14 godz.,<br />
• Czas oświetlenia przy silnym użyciu<br />
światła: ≥ 5 godzin,<br />
• Czas oświetlenia przy pracy awaryj-<br />
nej: ≥ 50 godzin,<br />
• Natężenie światła z naładowanym<br />
akumulatorem – normalne: > 1500<br />
lux,<br />
• Natężenie światła z naładowanym<br />
akumulatorem – silne światło: ≥ 2500<br />
lux,<br />
• Natężenie światła po 14 godzinach –<br />
normalne: ≥ 350 lux,<br />
• Natężenie światła po 5 godzinach<br />
przy silnym oświetleniu: ≥ 350 lux.<br />
Zamieszczone zdjęcia ze strony pro-<br />
ducenta, firmy: KSE–LIGHTS GmbH,<br />
Sonnenstrasse 46b, D–58135 Hagen:<br />
www.kse–ligts.com<br />
mgr inż. Gerard Libera<br />
CS<strong>RG</strong> S.A.<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
GÓRNICZE LAMPY<br />
NAHEłMNE<br />
—OCENA<br />
13 marca <strong>2008</strong> r. w ZG „Piekary”<br />
na poz. 400 m pracownicy CS<strong>RG</strong> S.A.<br />
przeprowadzili próby funkcjonalne<br />
z użyciem dwóch bezprzewodowych<br />
górniczych lamp nahełmnych pro-<br />
dukcji niemieckiej firmy KSE–LIGHTS<br />
GmbH, typu KS–7700 i KSE–7710.<br />
Dla porównania przed zjazdem<br />
pod ziemię pobrano z lampowni<br />
używane w tym zakładzie górniczym<br />
lampy osobiste typu ELM01–P/D<br />
produkcji firmy Elektrometal S.A.,<br />
które zgodnie ze stosownymi prze-<br />
pisami wyposażone były w nadaj-<br />
niki lokacyjne. Lampy KSE charak-<br />
teryzują się bardzo lekką budową<br />
– 130 g (nie posiadają nadajników<br />
lokacyjnych) i w przyszłości mogą<br />
skutecznie konkurować z istniejący-<br />
mi na rynku tradycyjnymi lampami,<br />
w których głowica nahełmna połą-<br />
czona jest kablem z puszką akumu-<br />
latora noszoną na pasie biodrowym.<br />
Lampa typu KSE 7710 odróżnia się<br />
od KSE 7700 możliwością zwiększe-<br />
nia strumienia światła z 1500 lx (wy-<br />
magana normą PN–EN 62013 dla<br />
lamp osobistych wartość oświetle-<br />
nia w odległości 1 m) do 2500 lx, co<br />
może być potrzebne np. dla chwilo-<br />
wego doświetlenia. Celem prób było<br />
wykonanie prostych prac z użyciem<br />
2<br />
tych lamp i porównanie ich światła<br />
ze światłem lamp pobranych z lam-<br />
powni. Praktyczne użycie udowodni-<br />
ło wyższą ergonomię lamp KSE przy<br />
zachowaniu takich samych parame-<br />
trów świetlnych jak lampy ELM01.<br />
Uzyskiwane oświetlenie indywidu-<br />
alnego miejsca pracy przy pracy<br />
precyzyjnej z zastosowaniem lam-<br />
py KS–7710 świecącej z natężeniem<br />
2500 lx (3 stopień mocy) było lepsze<br />
niż lamp ELM01.<br />
Oprócz prób pod ziemią pracow-<br />
nicy CS<strong>RG</strong> S.A. sprawdzili w warun-<br />
kach powierzchniowych także cza-<br />
sy ładowania i świecenia lamp KSE.<br />
Dla fabrycznie nowych lamp, który-<br />
mi dysponowano (2 szt.) były one<br />
zgodne z danymi zamieszczonymi<br />
w instrukcji użytkowania. Zastrzeże-<br />
nia może budzić jedynie sposób za-<br />
mocowania lamp KSE, które wykona-<br />
ne jest na inny rozmiar zaczepu niż<br />
stosowany był w przydzielonych heł-<br />
mach (luzy). Przy ewentualnym za-<br />
mówieniu tego typu lamp należało-<br />
by zatem dostosować zamocowanie<br />
do takich hełmów górniczych, jakie<br />
używane są w polskich kopalniach.<br />
mgr inż. Piotr Golicz<br />
CS<strong>RG</strong> S.A.
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Każda akcja jest inna…<br />
Rozmowa z dyrektorem Okręgowej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> <strong>Górniczego</strong><br />
w Zabrzu, mgr. inż. Adamem Ściukiem<br />
— Okręgowa <strong>Stacja</strong> Ratownic-<br />
twa <strong>Górniczego</strong> w Zabrzu jest jed-<br />
ną z czterech tego typu placówek,<br />
oprócz Bytomia, Jaworzna i Wodzi-<br />
sławia – oddziałów terenowych Centralnej<br />
Stacji <strong>Ratownictwa</strong> <strong>Górniczego</strong><br />
S.A. w <strong>Bytomiu</strong>. Wszystkie<br />
z nich zajmują się taką samą działalnością.<br />
Niemniej z uwagi na charakter<br />
kopalń znajdujących się w rejonie<br />
działania każdej Okręgowej<br />
Stacji, występujące w nich zagrożenia<br />
naturalne, praca każdej „okręgówki”<br />
ma swoje specyficzne cechy.<br />
Jakby Pan scharakteryzował Okręgową<br />
Stację <strong>Ratownictwa</strong> <strong>Górniczego</strong><br />
w Zabrzu?<br />
— W tym rejonie działało wiele<br />
już nieistniejących zakładów wydobywczych<br />
m.in. „Gliwice” „Pstrowski”,<br />
„Wawel”, „Dębieńsko”. Dzisiaj<br />
w naszym rejonie działania znajduje<br />
się osiem kopalń: „Pokój”, „Bielszowice”,<br />
„Budryk”, „Bolesław Śmiały”,<br />
„Knurów” i „Szczygłowice” oraz dwie<br />
kopalnie dwuruchowe: „Sośnica–Makoszowy”<br />
i „Halemba–Wirek”. Każdy<br />
ruch kopalni dwuruchowej ma swoją<br />
stację ratowniczą, więc mamy w sumie<br />
dziesięć stacji ratowniczych. Mówiąc<br />
o specyfice tych zakładów górniczych<br />
należy stwierdzić, że wszystkie<br />
oprócz „Bolesława Śmiałego” są kopalniami<br />
w których istnieją zagrożenia<br />
naturalne ze sobą skojarzone. Oznacza<br />
to, że współistnieją one ze sobą,<br />
że występuje równocześnie więcej<br />
niż jedno zagrożenie. Chodzi o zagrożenia<br />
metanowe, pożarami podziemnymi,<br />
tąpaniami, cieplne – związane<br />
z temperaturą pierwotną górotworu,<br />
która rośnie wraz z głębokością eksploatacji<br />
oraz wodne. W zabrzańskiej<br />
Stacji, podobnie jak i w innych, dyżurują<br />
zastępy ratowników pochodzące<br />
z kopalń leżących w rejonie naszego<br />
działania, wymienionych na wstępie.<br />
Po kolei, według harmonogramu, na<br />
okres sześciu dni przyjeżdżają dwa<br />
zastępy ratownicze z mechanikiem<br />
sprzętu ratowniczego, dyspozytorem<br />
i kierownikiem kopalnianej Stacji <strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong>. Te dyżurujące<br />
zastępy ratownicze są gotowe do natychmiastowego<br />
uczestnictwa w akcji<br />
ratowniczej przez całą dobę. Oprócz<br />
tego w Stacji jest zatrudnionych w sumie<br />
trzynaście osób, w tym pięciu specjalistów<br />
w zakresie ratownictwa górniczego<br />
i czterech specjalistów sprzętu<br />
ratowniczego. Nasze działania muszą<br />
być perfekcyjne, a przede wszystkim<br />
skuteczne. Okręgowe Stacje <strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong> można by nazwać<br />
oddziałami Centralnej Stacji znajdującymi<br />
się na pierwszej linii frontu.<br />
– Trwa stała restrukturyzacja<br />
techniczna ratownictwa górniczego,<br />
pozyskuje się nowe technologie. Na<br />
co powinno się położyć największy<br />
nacisk?<br />
– Pozyskanie i zastosowanie nowych<br />
technologii oraz doskonalenie<br />
tych już stosowanych w ratownictwie<br />
górniczym to jedno z podstawowych<br />
zadań CS<strong>RG</strong> S.A. Dotyczy to<br />
w szczególności działu pogotowi specjalistycznych<br />
CS<strong>RG</strong> S.A. Nasza rola<br />
polega na tym, żeby w rejonie Okręgowej<br />
Stacji <strong>Ratownictwa</strong> <strong>Górniczego</strong><br />
w Zabrzu sukcesywnie „oswajać”<br />
ratowników z kopalń z użytkowaniem<br />
nowego sprzętu i aby kopalnie stopniowo<br />
go wprowadzały do wyposażenia<br />
swoich stacji. Wiadomo, że do każdej<br />
3<br />
nowości trzeba się przyzwyczaić i nabrać<br />
zaufania do nowego urządzenia.<br />
Trzeba na to czasu wypełnionego setkami<br />
godzin ćwiczeń.<br />
— Niezwykle ważny w ratownictwie<br />
górniczym jest problem szkolenia.<br />
Ratownicy muszą być doskonale<br />
przygotowani pod każdym<br />
względem do swoich działań, gdzie<br />
często stawką bywa ludzkie życie…<br />
— Pełniąc dyżury o których mówiłem<br />
wcześniej, jednocześnie prowadzimy<br />
intensywną działalność szkoleniową.<br />
Nie wnikając w szczegóły<br />
muszę podkreślić, że skala różnorodnych<br />
szkoleń i ćwiczeń sprawdzających,<br />
które nieustannie prowadzimy<br />
jest bardzo szeroka. W kopalniach rejonu<br />
działania OS<strong>RG</strong> pracuje około<br />
1500 ratowników górniczych. Każdego<br />
dnia – według szczegółowo określonego<br />
programu – odbywają się<br />
u nas ćwiczenia sprawdzające dla grupy<br />
do dwudziestu ratowników, oprócz<br />
tego prowadzone są kursy podstawowe<br />
dla kandydatów na ratowników górniczych<br />
i mechaników sprzętu ratowniczego.<br />
Co pięć lat każdy ratownik<br />
i mechanik muszą odbyć kurs powtórkowy.<br />
Każda osoba dozoru kopalnianego<br />
nie będąca ratownikiem także co<br />
pięć lat przechodzi kurs z zakresu ratownictwa<br />
górniczego.<br />
– Ratownicy z OS<strong>RG</strong> w Zabrzu<br />
w ciągu prawie półwiecza uczestniczyli<br />
w wielu akacjach ratowniczych.<br />
Przebieg niektórych z nich<br />
nieraz z zapartym tchem śledziła<br />
cała Polska….
NR 2/<strong>2008</strong><br />
— W tym roku będziemy obcho-<br />
dzić jubileusz pięćdziesięciolecia. <strong>Stacja</strong><br />
powstała bowiem w sierpniu 1958<br />
r. Już w tym miesiącu mieliśmy poważną<br />
akcję ratowniczą w kop. „Makoszowy”,<br />
gdzie w wyniku pożaru<br />
podziemnego zginęło wiele osób.<br />
Ratownicy i pracownicy inżynieryjno–techniczni<br />
tej stacji brali udział<br />
w akcjach ratowniczych zarówno<br />
w kopalniach swojego rejonu, jak i w<br />
rejonach innych okręgowych stacji,<br />
w tym niemal we wszystkich ważnych<br />
akcjach ratowniczych, także podczas<br />
katastrof górniczych. Warto przypomnieć<br />
niektóre z akcji ratowniczych:<br />
„Generał Zawadzki” w 1969 r. – akcja<br />
wodna, „Rokitnica” w 1971 r. – akcja<br />
zawałowa, „Dymitrow” w 1979 r. i w<br />
1982 r. – akcje pożarowe, „Wawel”<br />
w 1987 r. – wybuch metanu, „Halemba”<br />
w 1990 r. – wybuch metanu,<br />
„Nowy Wirek” w 1995 r. – akcja zawałowa<br />
po tąpnięciu, „Bielszowice”<br />
w 1996 r. – akcja zawałowa po tąpnięciu,<br />
„Bielszowice” w 2003 r. – akcja<br />
pożarowa po wypaleniu metanu, „Sośnica”<br />
w 2003 r. – akcja pożarowa po<br />
wypaleniu metanu. Szczególnym sukcesem<br />
zakończyła się akcja ratownicza<br />
w „Rokitnicy”, gdzie 23 marca<br />
1971 r. nastąpił silny wstrząs tektoniczny<br />
skutkiem czego zostało zasypanych<br />
11 górników. Uratowano tylko<br />
jednego z nich, Alojzego Piątka, który<br />
przebywał bez żywności i wody przez<br />
158 godzin trwania akcji ratowniczej.<br />
Jego ocalenie uznano wtedy za jedno<br />
z największych osiągnięć polskiego<br />
ratownictwa górniczego. W lutym<br />
2006 r. braliśmy udział w podobnej<br />
akcji ratowniczej w kop. „Halemba”,<br />
gdzie po ponad 100 godzinach poszukiwań<br />
został odnaleziony i uratowany<br />
górnik Zbigniew Nowak. Uczestniczyliśmy<br />
także w głośnej akcji w „Halembie”<br />
w listopadzie 2006 r., kiedy to<br />
na skutek wybuchu metanu i pyłu węglowego<br />
zginęły 23 osoby. Kilkakrotnie<br />
nasi ratownicy brali udział w ak-<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
cjach prowadzonych w zabrzańskich<br />
biedaszybach, stosunkowo niedawno<br />
penetrowaliśmy taki biedaszyb przed<br />
zasypaniem go. W 2003 r. ratowaliśmy<br />
także zasypanego w wałbrzyskim<br />
biedaszybie.<br />
Działamy nie tylko bezpośrednio<br />
na niwie ratowniczej. W tym roku<br />
w Zabrzu penetrowaliśmy 1300 metrowy<br />
odcinek zabytkowej „Sztolni<br />
Dziedzicznej Królowa Luiza”, która<br />
w zamierzeniach władz Zabrza ma<br />
być w przyszłości kolejną po Kopalni<br />
Zabytkowej „Guido” dużą atrakcją turystyczną.<br />
W maju br. właśnie w Kopalni<br />
Zabytkowej „Guido” podczas<br />
„Nocy Muzeów” pokazaliśmy pracę<br />
naszego pogotowia ratowniczego, a co<br />
roku w czasie Zabrzańskich Dni Nauki<br />
prezentujemy nasz dorobek.<br />
— Już wiele lat pracuje Pan<br />
w ratownictwie górniczym poznając<br />
go od różnych stron. Co jest najważniejsze,<br />
patrząc przez pryzmat tych<br />
doświadczeń, w zawodzie ratownika?<br />
— W tej branży pracuję już od<br />
1992 r. Wówczas to będąc zatrudnionym<br />
w kop. „Śląsk” ukończyłem<br />
kurs podstawowy dla kandydatów na<br />
ratowników górniczych. Z przemysłem<br />
węglowym jestem zaś związany<br />
od sierpnia 1990 r., tzn. od chwili<br />
rozpoczęcia pracy w kop. „Śląsk”,<br />
w której pracowałem do końca 1995 r.<br />
w dziale wentylacji. Początkowo byłem<br />
zwykłym ratownikiem, z czasem<br />
pełniłem w kopalnianej drużynie ratowniczej<br />
funkcje kierownika bazy<br />
ratowniczej, a następnie kierownika<br />
akcji na dole. Brałem udział w wielu<br />
akcjach ratowniczych i pracach profilaktycznych.<br />
Gdy trafiłem do zawodowych<br />
zastępów ratowniczych<br />
w Okręgowej Stacji <strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong> w <strong>Bytomiu</strong> miałem już<br />
doświadczenie w tej dziedzinie. Byłem<br />
tam do listopada 2002 r., następ-<br />
4<br />
nie zostałem kierownikiem pogotowia<br />
w Stacji w Zabrzu. Po krótkim okresie<br />
pracy w Stacji w Tychach od sierpnia<br />
2007 r. pracuję na obecnym stanowisku.<br />
Uważam, że ratownictwo górnicze<br />
jest przede wszystkim służbą, co<br />
zawsze podkreślam na prowadzonych<br />
przez nas kursach dla kandydatów na<br />
ratowników górniczych. Dla niej niejednokrotnie<br />
trzeba poświęcać wiele<br />
innych spraw, nieraz osobistych. Ważna<br />
jest także wiedza i doświadczenie.<br />
Nabywa się ich podczas akcji ratowniczych,<br />
szkoleń i ćwiczeń. To sprawia,<br />
że ma się wpojone pewne zasady<br />
działania. Każda akcja ratownicza jest<br />
inna i tam zdobywa się największe doświadczenie.<br />
Im większą masz wiedzę<br />
tym lepiej rozwiążesz sytuację. Przychodzi<br />
ci z pomocą twoje doświadczenie<br />
z poprzednich akcji, a także<br />
wiedza kolegów z zastępu ratowniczego.<br />
Zastęp jest jak pięć palców jednej<br />
dłoni, każdy jest zależny od wiedzy<br />
i doświadczenia pozostałych. Ratownik<br />
musi ufać kolegom z zastępu, że<br />
wspomogą go w trudnych sytuacjach.<br />
Szczególną rolę odgrywa zastępowy,<br />
osoba z wielkim doświadczeniem ratowniczym,<br />
ciesząca się ogólnym zaufaniem.<br />
Ratownicy idąc do akcji nigdy<br />
nie wiedzą co zastaną na miejscu<br />
i jak skończy się ich działalność. Podejmują<br />
ryzyko, problem tylko w tym,<br />
żeby na poziomie tolerancyjnym odpowiednio<br />
je skalkulować. Konieczne<br />
jest też górnicze szczęście. Przypominam<br />
sobie, jak podczas studiów<br />
na Wydziale Górniczym Politechniki<br />
Śląskiej w Gliwicach prof. Andrzej<br />
Frycz powtarzał, że w tym zawodzie<br />
najważniejsze jest szczęście, potem<br />
spostrzegawczość, a następnie wiedza<br />
i doświadczenie. Rzeczywiście, przekonałem<br />
się po latach służby ratowniczej<br />
– że tak jest.<br />
– Dziękuję za rozmowę.<br />
Rozmawiał: JACEK DUBIEL
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
28–30 stycznia <strong>2008</strong> r. w rejonie<br />
tamy izolacyjnej TI–146 w przecince<br />
pomocniczej E –21 w pokładzie 405/1 łg<br />
zlokalizowanej na poziomie 838 prowadzono<br />
akcję przeciwpożarową (rys.1)<br />
Pożar endogeniczny powstał w przystropowej<br />
części przecinki pomocniczej<br />
E–21 w pokładzie 405/1 , w rejonie tamy<br />
łg<br />
izolacyjnej TI–146, na poziomie 838 m<br />
(rys.2). Pokład 405/1 zaliczony jest do III<br />
kategorii zagrożenia metanowego, klasy<br />
Rys. 1<br />
W KWK „Borynia”<br />
akcja PrzeciwPożarowa<br />
mgr inż.<br />
Dariusz Brzózka<br />
OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />
B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,<br />
I stopnia zagrożenia wodnego, I grupy<br />
samozapalności (bardzo małej skłonności<br />
do samozapalenia o wskaźnikach: Sza = 53<br />
oC/min. i energii aktywacji A=85 kJ/mol.),<br />
niezagrożony tąpaniami. Przecinka pomocnicza<br />
E–21 wykonana była w obudowie<br />
łukowej podatnej ŁP9/V25/3, a opinkę<br />
5<br />
stanowiły na całym obwodzie siatki zgrzewane<br />
typu zaczepowego. Nachylenie wyrobiska<br />
wynosiło od 12° do 17°. Przecinka<br />
miała długość 61 m i łączyła przekop<br />
taśmowy I wschodni na poziomie 838 m<br />
z pochylnią E–21 w pokładzie 405/1 . Wy- łg<br />
konana była w ten sposób, że od strony pochylni<br />
E–21 rozpoczynała się pod stropem<br />
w ławie górnej pokładu 405/1, zaś przy<br />
przekopie schodziła na spąg ławy dolnej<br />
tego pokładu. Dlatego nad przekopem taśmowym<br />
I wschodnim, przy skrzyżowaniu<br />
przecinką pomocniczą E–21 znajdowało<br />
się około 4 m węgla. Przecinka wykonana<br />
w listopadzie 1999 r., została otamowana<br />
we wrześniu 2005 r. przy pomocy dwóch<br />
tam izolacyjnych murowych TI–146<br />
i TI–147 (rys.3).<br />
Tama TI–146 została wykonana w odległości<br />
od około 6 m po lewym ociosie<br />
do około 9 m po prawym ociosie od<br />
skrzyżowania z przekopem taśmowym<br />
I wschodnim. W celu uniknięcia przewietrzania<br />
odcinka ślepego przecinki pomocniczej<br />
E–21 na wlocie z przekopu zabudowano<br />
dodatkowo tamę deskową, którą<br />
obito płótnem i siatką oraz torkretowano.<br />
W marcu 2006 r., od strony pochylni E–21<br />
do przecinki wtłoczono około 170 m3 mieszaniny<br />
popiołowo–wodnej, częściowo<br />
ją podsadzając w rejonie tamy TI–146.<br />
Do 28 stycznia <strong>2008</strong> r. pomiary wykonywane<br />
w rejonie tam izolacyjnych TI–146<br />
i TI–147 nie wykazywały obecności tlenku<br />
węgla.<br />
28 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie 1036 sztygar<br />
oddziałowy robót przygotowawczych,<br />
przechodząc przekopem taśmowym I<br />
wschodnim na poziomie 838 m (rys.4), poczuł<br />
zapach spalenizny i spostrzegł dymy<br />
wydobywające się zza tamy deskowej zabudowanej<br />
przed tamą izolacyjną TI–146.<br />
Natychmiast powiadomił o tym telefonicznie<br />
dyspozytora ruchu kopalni. Po odchyleniu<br />
desek w tamie deskowej okazało się,<br />
że w stropie przed tamą TI–146 wystę
NR 2/<strong>2008</strong><br />
puje ognisko pożaru w postaci żarzącego<br />
się węgla. Pierwszy zastępca kierownika<br />
ruchu zakładu górniczego, powiadomiony<br />
przez dyspozytora ruchu kopalni, niezwłocznie<br />
podjął decyzję o rozpoczęciu<br />
akcji ratowniczej.<br />
PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ<br />
W pierwszej fazie akcji Kierownik Akcji<br />
Ratowniczej wyznaczył strefę zagrożenia,<br />
z której wyprowadzono 53 osoby bez<br />
konieczności użycia aparatów ucieczkowych.<br />
Strefa zagrożenia objęła swym zasięgiem<br />
m.in. wyrobisko eksploatacyjne<br />
i dwa wyrobiska przygotowawcze, z których<br />
jedno znajdowało się w postępie oraz<br />
część drogi dojściowej do eksploatowanej<br />
ściany A–31 w pokładzie 403/2. Dla zabezpieczenia<br />
dojść do strefy zagrożenia<br />
wyznaczono 11 posterunków obstawy.<br />
Baza ratownicza została zlokalizowana<br />
w pochylni pomocniczej 1 na poziomie<br />
838 m. W pierwszej fazie sztygar oddziałowy<br />
wraz ze znajdującym się w pobliżu pracownikiem<br />
aktywnie gasili pożar zlewając<br />
strop i ociosy wodą z rurociągu ppoż. Po<br />
około 10 minutach na miejsce pożaru dotarł<br />
dyżurujący zastęp ratowniczy, który<br />
przejął akcję aktywnego gaszenia pożaru.<br />
Rozebrano tamę deskową i cały czas gasząc<br />
wodą żarzący się węgiel usuwano go<br />
ze stropu za pomocą łomów, do czasu zlikwidowania<br />
zarzewia ognia. W tym czasie<br />
do bazy przybył drugi zastęp dyżurujący,<br />
a w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego<br />
zmobilizowano łącznie cztery zastępy,<br />
które kolejno udawały się do bazy.<br />
O godzinie 1059 powiadomiono OS<strong>RG</strong><br />
Wodzisław o pożarze. Niezwłocznie na<br />
kopalnię udały się dyżurujące zastępy ratownicze<br />
oraz pogotowie pomiarowe.<br />
W dalszej fazie akcji, od strony tamy<br />
TI–147, przez jedną godzinę wtłaczano do<br />
przecinki pomocniczej E–21 wodę z rurociągu<br />
ppoż., a następnie podłączono rurociąg<br />
do podawania mieszanin popiołowo–<br />
wodnych, celem lepszego jej podsadzenia<br />
i wypełnienia spękań w górotworze. Od<br />
godziny 1707 przystąpiono do lokowania<br />
mieszaniny w dawkach 10–20 m3 oraz obserwowano<br />
wpływ podsadzania w rejonie<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
Rys, 2<br />
Rys. 3<br />
Rys. 4<br />
6
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
7<br />
Rys. 5<br />
Rys. 6<br />
Rys. 7<br />
Rys. 8<br />
tamy TI–146. W sumie do godziny 20 40<br />
podano do przestrzeni otamowanej 95 ton<br />
popiołów, podsadzając w całości przecinkę<br />
pomocniczą E–21.<br />
W tym samym czasie prowadzono<br />
działania wentylacyjne, dzięki którym<br />
do godz. 1900 zmniejszono ilość powietrza<br />
płynącego w przekopie taśmowym<br />
I wschodnim oraz odwrócono kierunek<br />
przepływającego powietrza w części przekopu<br />
I wschodniego na poziomie 838 m.<br />
W związku z czym ograniczono strefę zagrożenia<br />
i zmniejszono ilość posterunków<br />
obstawy do pięciu (rys. 5 i 6). Pomimo<br />
wykonanych prac zmierzających do szybkiego<br />
opanowania pożaru, około godziny<br />
1630 zastęp ratowniczy pracujący w rejonie<br />
tamy TI–146 zauważył żarzący się węgiel<br />
w stropie na odcinku 2 m. W związku<br />
z tym wycięto siatki w stropie oraz wypuszczono<br />
węgiel na dwóch pierwszych<br />
odrzwiach obudowy przed tamą TI–146 na<br />
wysokość około 2 m. Jednocześnie kontynuowano<br />
schładzanie rejonu poprzez zlewanie<br />
ociosów i stropu wodą.<br />
Po zlikwidowaniu otwartego ognia<br />
i spadku stężeń tlenku węgla Kierownik<br />
Akcji Ratowniczej podjął decyzję o zabudowie<br />
tamy ryglowej na wlocie do przecinki<br />
pomocniczej E–21, w odległości 2,1 m<br />
od przekopu taśmowego I wschodniego<br />
na poziomie 838 m, a następnie o wypełnieniu<br />
przestrzeni przecinki pomiędzy<br />
TI–146, a tamą ryglową za pomocą spoiwa<br />
„EKO–BET”. Ponadto polecił odwiercić<br />
cztery otwory w stropie i ociosie przed<br />
TI–146 do podawania wody. Te prace zostały<br />
wykonane do godziny 700 29 stycznia<br />
<strong>2008</strong> r. Po podłączeniu pompy MONO, od<br />
godziny 807 rozpoczęto wtłaczanie EKO–<br />
BET–u, które było prowadzone nieprzerwanie<br />
do godziny 1252 30 stycznia <strong>2008</strong> r.,<br />
kiedy to stwierdzono, że korek jest w pełni<br />
podsadzony. Łącznie zużyto 48,7 tony<br />
EKO–BET–u.<br />
29 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie 1330 odbyło<br />
się doraźne posiedzenie Zespołu ds.<br />
Zwalczania Zagrożenia Pożarowego, poszerzonego<br />
o przedstawicieli jednostek<br />
naukowo–badawczych, państwowego organu<br />
nadzoru górniczego i jednostki ra-
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Tabela 1<br />
Tabela 2<br />
SK�AD ATMOSFERY PRZED TI 146<br />
28.01.<strong>2008</strong>r.<br />
GODZ<br />
O2% CO2% CH4% T O C �% CO<br />
ppm<br />
1248 20,3 0 0 17,0 54 48<br />
13 34 20,9 0 0 15,0 77 500<br />
13 42 20,9 0 0 15,0 77 500<br />
14 09 20,9 0 0 15,0 70 30<br />
14 43 20,9 0 0 16,0 75 30<br />
15 10 20,9 0 0 15,0 75 35<br />
15 42 20,9 0 0 16,0 77 15<br />
16 17 20,9 0 0 15,0 86 220<br />
18 14 20,6 0 0 16,0 80 26<br />
19 04 20,9 0 0 16,0 80 4<br />
20 14 20,6 0 0 20,8 70 28<br />
23 04 20,6 0 0 19,0 70 11<br />
23 02 20,6 0 0 18,6 70 11<br />
23 36 20,6 0 0 18,7 65 12<br />
0 01 20,5 0 0 18,7 65 11<br />
0 18 20,5 0 0 19,0 85 13<br />
2 04 20,5 0 0 19,0 86 13<br />
2 54 20,6 0 0 18,6 84 12<br />
3 36 20,5 0 0 18,6 85 12<br />
4 43 20,5 0 0 18,7 85 12<br />
5 20 20,5 0 0 18,0 86 10<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
SK�AD ATMOSFERY PRZED TI 147<br />
28.01. – 29.01.<strong>2008</strong> r.<br />
GODZ<br />
O2% CO2% CH4% T O C �% CO<br />
ppm<br />
13 14 20,8 0 0 18,0 54,0 150<br />
14 14 20,9 0 0 18,3 54,0 150<br />
14 33 20,9 0,2 0 18,0 54,0 150<br />
16 46 20,5 0 0,2 19,0 55,0 47<br />
18 14 20,6 0 0,2 19,0 55,0 25<br />
21 18 20,7 0 0 19,0 54,0 25<br />
2 10 20,7 0 0 21,0 55,0 25<br />
12 38 20,8 0 0,4 21,0 55,0 0<br />
8<br />
townictwa (CS<strong>RG</strong> S.A.). Kierownik ruchu<br />
zakładu górniczego przedstawił działania<br />
związane z prowadzoną akcją ratowniczą.<br />
Po przeanalizowaniu materiałów odnośnie<br />
akcji przeciwpożarowej zespół ocenił, że<br />
była prowadzona prawidłowo. Nie wystąpiło<br />
zagrożenie dla bezpieczeństwa załogi<br />
zakładu górniczego, a podjęte działania<br />
spowodowały ograniczenie zagrożenia<br />
pożarowego oraz jego szybką likwidację.<br />
Omówiono również plan prac, jakie kopalnia<br />
wykona w rejonie przecinki pomocniczej<br />
E–21 w pokładzie 405/1 , a było to:<br />
łg<br />
– uszczelnienie górotworu wokół tamy<br />
izolacyjnej TI–146 oraz tamy ryglowej<br />
od strony przekopu taśmowego<br />
I wschodniego na poziomie 838 m<br />
przy pomocy środków żelujących<br />
z dodatkiem antypirogenu,<br />
– przywrócenie stanu przewietrzania<br />
rejonu partii D w pokładzie 405/1 do<br />
stanu przed wykonaniem regulacji<br />
28 stycznia <strong>2008</strong> r. (rys.5),<br />
– opracowanie planu prac profilaktycznych.<br />
30 stycznia <strong>2008</strong> r. na zmianie I, oprócz<br />
wtłaczania spoiwa EKO–BET, wywiercono<br />
pięć otworów o długości 4 m nad tamą<br />
ryglową, do których wtłaczano ANTYPI-<br />
ROGEL (rys. 7 i 8). Ponadto podawano do<br />
czterech otworów przed TI–146 ANTY-<br />
PIROGEL, którego do pełnego podsadzenia<br />
otworów zużyto 300 kg. Po wykonaniu<br />
tych czynności pożar został ugaszony.<br />
W związku z tym 30 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie<br />
1305 Kierownik Akcji Ratowniczej<br />
zadecydował o jej zakończeniu. W czasie<br />
akcji ratowniczej w miejscach prowadzonych<br />
prac przez zastępy ratownicze na bieżąco<br />
kontrolowany był skład atmosfery<br />
(tabela nr 1 i 2).<br />
�
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Zdarzenie zaistniało w rejonie przecinki<br />
badawczej ściany 558 w pokładzie<br />
510 D wschód na poziomie 665 m. Pokład<br />
510 D wschód ma w tym rejonie<br />
miąższość od 8,0 do 10,3 m, warstwy<br />
zapadają pod kątem 6 stopni w kierunku<br />
południowo–zachodnim. Rozcinka<br />
poprowadzona jest w trzeciej warstwie<br />
przystropowej.<br />
Pokład 510 D wschód zaliczony został<br />
do IV kategorii zagrożenia metanowego,<br />
klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,<br />
III grupy skłonności węgla do<br />
samozapalenia, III stopnia skłonności do<br />
tąpań oraz i stopnia zagrożenia wodnego.<br />
Przecinka badawcza ściany 558 miała długość<br />
230,5 m i wykonana była w obudowie<br />
V32 ŁPRP 13/9. Chodniki przyścianowe<br />
wykonano w obudowie ŁP9/V32,<br />
przy czym chodnik IX wschodni miał długość<br />
1214 m, a chodnik VIIIa wschodni –<br />
1009 m. Przewietrzanie tego rejonu prowadzone<br />
było z poziomu 665 m w ilości<br />
około 800 m3 /min. i przebiegało chodni-<br />
Rys. 1<br />
KWK „Mysłowice–Wesoła” Ruch Wesoła<br />
akcja RAtownicza<br />
mgr inż.<br />
KRZYSZTOF PIERNIK<br />
OS<strong>RG</strong> Jaworzno<br />
kiem IX wschodnim, przecinką badawczą<br />
ściany 558, chodnikiem VIIIa wschodnim,<br />
chodnikiem VIII wschodnim, dalej drogami<br />
wentylacyjnymi do szybów wentylacyjnych:<br />
„Południowy” i „Wacław”. Chodnik<br />
IX wschodni wraz z przecinką ścianową<br />
558 o łącznej długości 263 m zostały otamowane<br />
3 czerwca 2007 r. tamą izolacyjną<br />
murową (nr 426) o grubości 0,25 m. –<br />
(rys. 1)<br />
13 stycznia <strong>2008</strong> r. w rejonie przecinki<br />
badawczej ściany 558 zatrudnionych było<br />
sześciu pracowników: jeden do obsługi<br />
pomp w chodniku VIIIa wschodnim, jeden<br />
wykonywał obchód wyrobisk tego rejonu,<br />
trzech pracowników znajdowało się<br />
w chodniku IX wschodnim na zachód od<br />
pochylni i wschodniej, a jeden w przekopie<br />
taśmowym AD poziom 665.<br />
9<br />
PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ<br />
(RyS.2)<br />
13 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie 919 w rejonie przecinki badawczej ściany<br />
558 w pokładzie 510 D nastąpiło zapalenie<br />
i wybuch metanu, co spowodowało<br />
powstanie fali podmuchu zarejestrowane<br />
przez anemometr stacjonarny zabudowany<br />
w pochylni i wschodniej, a następnie<br />
wzrost zawartości CO i CH , zarejestrowa-<br />
4<br />
ne przez czujniki zabudowane w chodniku<br />
VIIIa wschodnim. Stężenie CO przekroczyło<br />
zakres pomiarowy czujnika wynoszący<br />
200 ppm, a zwartość CH przekro-<br />
4<br />
czyła 5 %. W wyniku zdarzenia stężenie<br />
powyżej 200 ppm CO popłynęło drogami<br />
wentylacyjnymi z rejonu pokładu 510 D<br />
wschód do szybu wentylacyjnego południowego.<br />
Trzech pracowników, zatrudnionych<br />
w chodniku IX wschodnim na<br />
zachód od pochylni i wschodniej, poczuło<br />
mocny podmuch i wycofało się z zagrożonego<br />
rejonu o własnych siłach. Pracownicy<br />
ci powiadomili o niebezpiecznym zdarze
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Rys. 2<br />
niu dyspozytora kopalni, który rozpoczął<br />
prowadzenie akcji ratowniczej. Stężenia<br />
gazów płynące drogami wentylacyjnymi<br />
spowodowały zasłabnięcie pracownika<br />
przebywającego w przekopie taśmowym<br />
AD, poziom 665 m, który został znaleziony<br />
i wytransportowany z zagrożonego rejonu<br />
przez pracowników znajdujących się<br />
w sąsiednim wyrobisku. Służby kopalni<br />
nie nawiązały kontaktu z dwoma osobami<br />
będącymi w rejonie przecinki badawczej<br />
ściany 558.<br />
O godzinie 10 45 Kierownik Ruchu<br />
Zakładu <strong>Górniczego</strong> przejął prowadzenie<br />
akcji ratowniczej, której nadrzędnym<br />
celem było dotarcie do dwóch pracowników<br />
znajdujących się w rejonie zagrożenia.<br />
W akcji wzięły udział dwa zastępy<br />
dyżurujące z KWK „Mysłowice–Wesoła”<br />
i dwa wezwane z OS<strong>RG</strong> Tychy. Baza ratownicza<br />
została wyznaczona w chodniku<br />
XII wschodnim. Kierownik Akcji wyznaczył<br />
strefę zagrożenia, która obejmowała:<br />
chodnik IX wschodni, przecinkę ściany<br />
558, przecinkę badawczą ściany 558,<br />
chodnik VIIIa wschodni, chodnik łączący<br />
III wschodni, chodnik VIII wschodni, pochylnię<br />
I wschodnią, chodnik III wschodni,<br />
przekop taśmowy AD, poziom 665,<br />
chodnik łączący XI, przekop przewozowy<br />
AD, chodnik łączący II, pochylnię I za-<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
chodnią, chodnik łączący X, szybik międzypoziomowy,<br />
przekop do szybika międzypoziomowego,<br />
poz. 465 m, przekop<br />
przewozowy AD, poz.465 m, pochylnię<br />
wentylacyjną w pokładzie 404/1, pochylnię<br />
wentylacyjną zachodnią w pokładzie<br />
404/1, szyb południowy, przekop BD, poz.<br />
465 m, objazd wozów poz. 465 m, przekop<br />
główny, poziom 465 m, szyb „Wacław”.<br />
Penetrację rozpoczęto od chodnika IX<br />
wschodniego, gdzie o godzinie 13 42 zastęp<br />
I dotarł do poszkodowanego pracownika,<br />
którego znaleziono w odległości około<br />
1000 m na wschód od pochylni i wschodniej.<br />
Poszkodowany był poturbowany, poparzony,<br />
ale przytomny. Zastęp rozpoczął<br />
transport poszkodowanego w kierunku<br />
pochylni I wschodniej, a następnie transport<br />
przejął zastęp II. Zastęp I kontynuował<br />
penetrację i doszedł na skrzyżowanie<br />
z przecinką badawczą ściany 558, gdzie<br />
stwierdził zniszczenie tamy izolacyjnej nr<br />
426 i rozrzucenie elementów tamy w kierunku<br />
pochylni i wschodniej. Zza rozbitej<br />
tamy wypływały stężenia: CO – 170 ppm,<br />
CH 4 – 0,4 %. Zastęp kontynuował penetrację<br />
przecinki badawczej ściany 558 docierając<br />
do skrzyżowania z chodnikiem<br />
VIIIa wschodnim, skąd został wycofany<br />
do bazy. Z raportu uzyskanego od zastępowego<br />
wynikało, że spośród czterech za-<br />
10<br />
pór przeciw wybuchowi pyłu węglowego,<br />
znajdujących się w chodniku IX wschodnim,<br />
została tylko część zapory (19 półek)<br />
zabudowanej najbliżej pochylni i wschodniej,<br />
pozostałe zapory uległy całkowitemu<br />
zniszczeniu. O godzinie 15 28 zastęp III wyszedł<br />
do penetracji chodnika VIIIa wschodniego,<br />
gdzie o godzinie 17 38 znaleziono poszkodowanego<br />
w odległości około 650 m<br />
na wschód od pochylni I wschodniej – nie<br />
dającego oznak życia. Po wytransportowaniu<br />
go z rejonu zagrożenia akcja ratowania<br />
ludzi została zakończona. Według raportu<br />
tego zastępu wszystkie zapory przeciw<br />
wybuchowi pyłu węglowego (3 zapory<br />
wodne) będące w chodniku VIIIa zostały<br />
zniszczone.<br />
Kierownik Akcji Ratowniczej opracował<br />
plan likwidacji zagrożenia określający<br />
sposób izolacji rejonu przecinki ściany<br />
558. Plan przewidywał działania wentylacyjne<br />
w celu ustabilizowania prądów<br />
powietrza w chodnikach pomiędzy pochylniami<br />
I wschodnią i I zachodnią oraz<br />
działania wentylacyjne w celu wyłączenia<br />
ze strefy zagrożenia pochylni i zachodniej<br />
dla umożliwienia transportu materiałów,<br />
następnie wykonanie tamy przeciwwybuchowej<br />
w chodniku IX wschodnim na bazie<br />
spoiw mineralnych oraz korka wodnego<br />
w chodniku VIIIa wschodnim. W trakcie
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
prowadzonych prac plan przewidywał inertyzowanie<br />
izolowanego rejonu. Po wykonaniu<br />
tych działań i po upływie ustalonego<br />
okresu oczekiwania przewidywano<br />
zabudowę tamy o konstrukcji przeciwwybuchowej<br />
w chodniku VIII wschodnim.<br />
Przewidziano zatrudnienie sześciu zastępów<br />
ratowniczych na zmianę tj. czterech<br />
zastępów z KWK „Mysłowice–Wesoła”<br />
oraz po dwa zastępy spoza kopalni:<br />
na zmianę trzecią wezwano dwa zastępy<br />
KWK „Wujek”, na zmianę pierwszą dwa<br />
zastępy KWK „Ziemowit”, a na zmianę<br />
drugą pogotowie OS<strong>RG</strong> Tychy. O godzinie<br />
22 00 rozpoczęto wykonywanie pomiarów<br />
chromatograficznych z chodnika VIII<br />
wschodniego, 30 m od skrzyżowania z pochylnią<br />
i wschodnią: O 2 – 20,16 %, CO 2<br />
– 0,08 %, CO – 0,0046 %, CH 4 – 0,27 %,<br />
temp.– 26,8 °C. O godzinie 0 30 uruchomiono<br />
pobieranie prób powietrza linią chromatograficzną<br />
z chodnika IX wschodniego,<br />
30 m od pochylni i wschodniej: O 2<br />
– 20,20 %, CO 2 – 0,05 %, CO – 0,0000 %,<br />
CH 4 – 0,08 %. W następnych godzinach<br />
akcji pomiary wykonywane na wylocie<br />
z rejonu, a więc w chodniku VIII wschodnim<br />
wykazywały szybki wzrost stężeń<br />
tlenku węgla i dwutlenku węgla.<br />
W celu wykonania korka wodnego<br />
w chodniku VIIIa wschód skierowano<br />
zastęp ratowniczy, który odkręcił cztery<br />
zawory hydrantowe na rurociągu przeciwpożarowym<br />
pomiędzy cechą 100 m,<br />
a 350 m. Woda nie była jednak podawana<br />
z uwagi na konieczność wcześniejszej<br />
zabudowy tamy przeciwwybuchowej<br />
w chodniku IX wschodnim. Jednocześnie<br />
prowadzono działania wentylacyjne polegające<br />
na zabudowie tam wentylacyjno<br />
– regulacyjnych w pochylni I zachodniej,<br />
na południe od chodnika łączącego I oraz<br />
w przekopie przewozowym AD, poziom<br />
665 m pomiędzy chodnikiem łączącym X,<br />
a chodnikiem łączącym II mające na celu<br />
wyłączenie ze strefy zagrożenia pochylni<br />
I zachodniej, chodnika łączącego II, odcinka<br />
przekopu przewozowego AD, poziom<br />
665 m na północ od chodnika łączącego II,<br />
chodnika łączącego XI, przekop taśmowy<br />
AD na północ od chodnika III wschodniego<br />
i chodnika II wschodniego pomiędzy<br />
przekopem przewozowym AD, poziom<br />
665 m i przekopem taśmowym AD, poziom<br />
665 m.<br />
14 stycznia <strong>2008</strong> r. kontynuowano prace<br />
wentylacyjne, transportowano materiały<br />
do budowy tamy przeciwwybuchowej<br />
w chodniku IX wschodnim oraz rozpo-<br />
częto prace w miejscu budowy tej tamy.<br />
Technologia budowy tamy przeciwwybuchowej<br />
przewidywała wykonanie zawarć<br />
wymurowanych z kostki betonowej, przy<br />
czym zawarcie po stronie zachodniej wykonywane<br />
było w odrzwiach tamy bezpieczeństwa.<br />
Tama o grubości 3 m miała być<br />
wyposażona w dwie lutnie Ø 800, zabezpieczone<br />
obudowami przeciwwybuchowymi<br />
przepustów tamowych. Zawarcia<br />
planowano oryglować, a przestrzeń pomiędzy<br />
nimi wypełnić spoiwem mineralnym<br />
– Tekblend. Wykonano próbę podawania<br />
wody rurociągiem p. poż. do chodnika<br />
VIIIa wschodniego, co pozwoliło określić<br />
wydajność tego rurociągu na poziomie<br />
1,2 m 3 /min. Obliczono, że do zamknięcia<br />
przepływu powietrza trzeba będzie podać<br />
około 2900 m 3 wody, biorąc pod uwagę<br />
dopływ naturalny w ilości 0,2 m 3 /min. Dla<br />
utworzenia korka wodnego spełniającego<br />
kryteria tamy przeciwwybuchowej (poziom<br />
wody 2 m powyżej stropu) należało<br />
podać około 9200 m 3 .<br />
14 stycznia <strong>2008</strong> r. odbyło się posiedzenie<br />
kopalnianego Zespołu ds. Zagrożeń<br />
Wentylacyjno–Pożarowych w składzie poszerzonym<br />
o specjalistów ds. zagrożeń naturalnych<br />
i zaproszonych gości w sprawie<br />
analizy warunków metanowych, pożarowych<br />
i podjętych działań podczas prowadzenia<br />
akcji ratowniczej w rejonie ściany<br />
558 w pokładzie 510 D wschód. Na posiedzeniu<br />
przyjęto następujące wnioski:<br />
1. Kontynuować izolację rejonu przecinki<br />
ściany 558 wg „Planu likwidacji<br />
zagrożenia” zatwierdzonego przez<br />
KRZG 13 stycznia <strong>2008</strong> r.<br />
2. Dodatkowo podawać gazy inertne<br />
(azot) do chwili zamknięcia pola, po<br />
zamknięciu podawać dwutlenek węgla.<br />
Wykorzystać w tym celu istniejący<br />
rurociąg sprężonego powietrza<br />
w chodniku IX wschodnim, którego<br />
wylot znajduje się ok. 15 m przed<br />
przecinką ściany 558.<br />
3. Szczególny nacisk położyć na jak najszybsze<br />
wykonanie tamy przeciwwybuchowej<br />
w chodniku IX wschodnim,<br />
a następnie przystąpić do zalewania<br />
korka wodnego w chodniku VIIIa<br />
wschodnim.<br />
Na zmianie drugiej 14 stycznia <strong>2008</strong><br />
r. w wyniku wykonania działań wentylacyjnych<br />
zmniejszono przepływ powietrza<br />
przez przecinkę badawczą ściany 558 do<br />
około 590 m3/min, w dalszym ciągu prowadzono<br />
prace związane z transportami<br />
11<br />
materiałów oraz budową tamy przeciwwybuchowej<br />
TP–1 w chodniku IX wschodnim.<br />
Prowadzono również prace mające<br />
na celu doprowadzenie gazów inertnych<br />
do chodnika IX wschodniego.<br />
15 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie 8 55<br />
rozpoczęto podawanie dwutlenku węgla<br />
w ilości 600 kg/h. do chodnika IX wschodniego,<br />
rurociągiem kończącym się 15 m na<br />
zachód od przecinki badawczej ściany 558.<br />
W tym czasie pomiary chromatograficzne<br />
z chodnika VIII wschodniego przedstawiały<br />
się następująco: O 2 –19,48 %, CO 2<br />
– 0,59 %, CO – 0,0810 %, CH 4 – 0,48 %,<br />
temp.– 27,6 °C.<br />
Zakres prowadzonej inertyzacji zawarto<br />
w tabelach.<br />
16 stycznia <strong>2008</strong> r. na zmianie drugiej<br />
zakończono budowę konstrukcji obu<br />
zawarć tamy przeciwwybuchowej TP–1<br />
w chodniku IX wschodnim. Poprawność<br />
zabudowy skontrolował i potwierdził<br />
przedstawiciel jednostki ratowniczej. Rozpoczęto<br />
wypełnianie przestrzeni pomiędzy<br />
zawarciami spoiwem mineralnym –<br />
Tekblend za pomocą dwóch pomp Mono<br />
WT–820. O godzinie 21 00 rozpoczęto podawanie<br />
wody rurociągiem przeciwpożarowym<br />
do chodnika VIIIa wschód w ilości<br />
około 0,7 m 3 /min. Do czasu rozpoczęcia<br />
podawania wody, na skutek dopływu naturalnego,<br />
w chodniku VIIIa wschodnim<br />
zgromadziło się około 1000 m 3 wody. Na<br />
trzeciej zmianie o godzinie 3 00 zakończono<br />
zatłaczanie spoiwa Tekblend, wypełniając<br />
przestrzeń między zawarciami TP–1<br />
w chodniku IX wschodnim. Przedstawiciel<br />
jednostki ratowniczej dokonał odbioru<br />
tamy przeciwwybuchowej pod kątem<br />
pełnego wypełnienia spoiwem mineralnym.<br />
Przepływ powietrza do rejonu przecinki<br />
badawczej ściany 558 odbywał się<br />
przez dwa przepusty tamowe Ø 800 i wynosił<br />
około 450 m 3 /min. Stężenia gazów<br />
w chodniku VIII wschód przedstawiały się<br />
następująco: O 2 – 18,95 %, CO 2 – 2,14 %,<br />
CO – 0,0790 %, CH 4 – 0,65 %, temp.<br />
– 27,4 °C.<br />
17 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie 6 30 rozpoczęto<br />
podawanie wody drugim rurociągiem<br />
(rekonsolidacyjnym) do chodnika<br />
VIIIa wschód. Łączny dopływ wody wynosił<br />
około 2,5 m 3 /min. O godzinie 13 00<br />
zamknięto przepusty tamowe w TP–1<br />
w chodniku IX wschód. Na czas wyczekiwania<br />
do uzyskania korka wodnego<br />
w chodniku VIIIa wschód wycofano zastępy<br />
z rejonu zagrożenia i odwołano zastępy<br />
spoza kopalni, pozostawiając w akcji po
nienia przestrzeni pomi�dzy zawarciami tamy przeciwwybuchowej, po czym dokonano zamkni�cia przepustów<br />
przeciwwybuchowych tamy oraz zakr�cenia pokryw na lutniach przepustów. O godzinie 18 47 Kierownik Akcji<br />
Ratowniczej zako�czył akcj� przeciwpo�arow�.<br />
NR 2/<strong>2008</strong> ZA�. NR 2<br />
Data Godzina Czas wt�aczania<br />
od 15.01.08. od 8<br />
do 17.01.08.<br />
55<br />
do 4 00<br />
43 godz.<br />
5 min.<br />
18.01.08. od 17 50<br />
do 20 45<br />
2 godz.<br />
55 min<br />
od 20.01.08. od 7<br />
do 21.01.08.<br />
55<br />
do 12 00<br />
27 godz.<br />
55 min.<br />
21.01.08 od 13 15<br />
do 18 47<br />
5godz<br />
32min<br />
Data Godzina Czas wt�aczania<br />
18.01.08. od 1 00<br />
do 17 50<br />
16 godz.<br />
50 min.<br />
od 19.01.08. od 22<br />
do 20.01.08.<br />
50<br />
do 7 55<br />
8 godz.<br />
5 min.<br />
od 18.01.08. od 20<br />
do 21.01.08<br />
50<br />
do 10 00<br />
54 godz.<br />
50 min<br />
21.01.08 od 10 00<br />
do 11 15<br />
1godz<br />
15 min<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
Inertyzacja - CO2<br />
Miejsce wt�aczania Wydajno�� Ilo�� ca�kowita<br />
Chodnik IX wschód – 15m na zachód<br />
od przecinki badawczej �ciany 558<br />
600 kg/h 25800 kg<br />
Chodnik IX wschód – 5m na wschód<br />
od TP-1<br />
800 kg/h 2400 kg<br />
Chodnik IX wschód – 5m na wschód<br />
od TP-1<br />
600 kg/h 16800 kg<br />
Chodnik IX wschód – 15 m na za-<br />
3300 kg<br />
chód od przecinki badawczej �ciany<br />
558<br />
600 kg/h<br />
RAZEM 48300 kg<br />
Inertyzacja - N2<br />
Miejsce wt�aczania Wydajno�� Ilo�� ca�kowita<br />
Chodnik IX wschód – 5m na wschód<br />
od TP-1<br />
1000 kg/h 16900 kg<br />
Chodnik IX wschód – 5m na wschód<br />
od TP-1<br />
800 kg/h 6400 kg<br />
Chodnik IX wschód – 5m na wschód<br />
od TP-1<br />
1500 kg/h 91400 kg<br />
Chodnik IX wschód- 5 m na wschód<br />
od TP-1<br />
400kg/h 500 kg<br />
RAZEM 115200 kg<br />
dwa zastępy na zmianę z KWK „Mysłowice–Wesoła”.<br />
18 stycznia <strong>2008</strong> r. o godzinie 1000 uruchomiono<br />
pobieranie prób powietrza trzecią<br />
linią chromatograficzną, podłączoną do<br />
rurociągu Ø100, zabudowanego w chodniku<br />
IX wschodnim, którego koniec znajdował<br />
się 15 m na zachód od przecinki<br />
badawczej ściany 558: O – 7,40 %, CO 2 2<br />
– 2,48 %, CO – 1,66240 %, CH – 4,79 %.<br />
4<br />
Pomiędzy godziną 1500 , a 2230 pomiary<br />
chromatograficzne wykonywane w chodniku<br />
IX wschodnim 20 m za tamą przeciwwybuchową<br />
TP–1 wykazywały stan<br />
atmosfery wybuchowej. O godzinie 230 poziom wody w chodniku VIIIa wschodnim<br />
przekroczył wymagany poziom dla<br />
uzyskania korka wodnego. Kierownik Akcji<br />
polecił dalsze zatłaczanie wody, ale<br />
już tylko z rurociągu rekonsolidacyjnego<br />
o wydajności około 1,8 m3 pochylni I wschodniej do chodnika VIII<br />
wschodniego i chodnika VIIIa wschodniego<br />
dla przewietrzenia wyrobisk do lustra<br />
wody. O godzinie 13<br />
/min.<br />
19 stycznia <strong>2008</strong> r. od zmiany pierwszej<br />
zwiększono obłożenie zastępów powołując<br />
po sześć zastępów na zmianę (po<br />
cztery zastępy KWK „Mysłowice–Wesoła”<br />
na zmianie oraz po dwa zastępy spoza<br />
kopalni: zmiana pierwsza – KWK „Ziemowit”,<br />
zmiana druga – OS<strong>RG</strong> Tychy,<br />
zmiana trzecia – KWK „Murcki”). Decyzją<br />
Kierownika Akcji Ratowniczej rozpoczęto<br />
budowę wentylacji odrębnej od<br />
40 doprowadzono koniec<br />
lutniociągu do lustra wody tj. do cechy<br />
120 m, co dało potwierdzenie uzyskania<br />
korka wodnego spełniającego kryteria<br />
tamy przeciwwybuchowej. O godzinie 1345 zakończono podawanie wody do chodnika<br />
VIIIa wschodniego oraz zniesiono strefę<br />
zagrożenia wraz z posterunkami zabezpieczającymi.<br />
W związku z powyższym Dyrektor<br />
OUG w Katowicach wydał decyzję<br />
nakazującą uzyskanie opinii właściwej<br />
jednostki ratownictwa górniczego w zakresie<br />
możliwości dalszego bezpiecznego<br />
prowadzenia akcji pożarowej w związku<br />
ze zniesieniem strefy zagrożenia i posterunków<br />
zabezpieczających. Opierając się<br />
o opinię Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong>, Kierownik Akcji Ratowniczej<br />
o godzinie 1715 ciwwybuchowymi obudowami przepustów<br />
tamowych.<br />
20 stycznia <strong>2008</strong> r. na zmianie trzeciej<br />
po wykonaniu wrębu i zamknięciu zawarć<br />
tamowych oraz oryglowania tamy, o godzinie<br />
3<br />
wyznaczył strefę zagrożenia<br />
w chodniku VIII wschodnim oraz<br />
chodniku VIIIa wschodnim od pochylni<br />
i wschodniej do lustra wody. Przystąpiono<br />
do budowy tamy przeciwwybuchowej<br />
w chodniku VIII wschodnim, która miała<br />
być posadowiona pomiędzy tamami bezpieczeństwa,<br />
zamkniętymi konstrukcją<br />
murową z oryglowaniem oraz z dwoma<br />
lutniami Ø 800, zabezpieczonymi prze-<br />
00 dokonano odbioru konstrukcji<br />
tamy przez przedstawiciela jednostki ratowniczej.<br />
Następnie rozpoczęto podawanie<br />
środka mineralnego – Tekblend do<br />
wypełnienia przestrzeni pomiędzy zawarciami,<br />
pracę wykonywano przy wykorzystaniu<br />
dwóch pomp Mono typ WT–820.<br />
21 stycznia <strong>2008</strong> r. na zmianie drugiej<br />
zakończono wypełnianie korka przeciwwybuchowego<br />
w chodniku VIII wschód,<br />
oznaczonego jako TP–2. O godzinie 1800 przedstawiciel jednostki ratowniczej dokonał<br />
odbioru wypełnienia przestrzeni pomiędzy<br />
zawarciami tamy przeciwwybuchowej,<br />
po czym dokonano zamknięcia<br />
przepustów przeciwwybuchowych tamy<br />
oraz zakręcenia pokryw na lutniach przepustów.<br />
O godzinie 1847 Po zako�czeniu akcji kontynuowano podawanie CO2 do chodnika IX wschód -15 m na zachód od przecinki badawczej<br />
�ciany 558.<br />
Kierownik Akcji<br />
Ratowniczej zakończył akcję przeciwpożarową.<br />
Po zakończeniu akcji kontynuowano<br />
podawanie CO do chodnika IX wschód<br />
2<br />
–15 m na zachód od przecinki badawczejściany<br />
558.<br />
�<br />
12
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Opis przebicia drążonym przodkiem<br />
chodnika ścianowego 3b dowierzchni<br />
wentylacyjnej w pokładzie 405/1, poziom<br />
1030 m, na zasadach akcji ratowniczej.<br />
W związku z projektowanym przebiciem<br />
drążonym chodnikiem ścianowym<br />
3b w pokładzie 405 przewietrzanym wentylacją<br />
odrębną w układzie ssącym do nieprzewietrzanej<br />
dowierzchni wentylacyjnej<br />
(zaizolowanej tamą na południe od chodnika<br />
ścianowego 3) zachodziła konieczność<br />
zabezpieczenia prac związanych z<br />
tym przebiciem.<br />
Prace były prowadzone w dwóch etapach:<br />
• pierwszy etap – prace wstępne prowadzone<br />
na zasadach normalnych do momentu,<br />
gdy przodek osiągnął ok. 2,0 m do planowanego<br />
przebicia. W ramach tych prac<br />
prowadzono wiercenie otworów badawczych<br />
42 mm celem ustalenia rzeczywistej<br />
odległości od planowanego przebicia,<br />
rozeznania stężeń gazów w zaizolowanym<br />
wyrobisku i kierunku ich migracji oraz<br />
prace przygotowawcze do przebicia związane<br />
z zabudową dodatkowego wentylatora<br />
powietrznego WLP600 wraz z zapasem<br />
lutni w przodku, związane z przygotowaniem<br />
niezbędnych materiałów do wykonania<br />
tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej<br />
(korka wypełnionego spoiwem mineralnym),<br />
jak również kontrolą zabezpieczeń<br />
metanometrycznych i pyłowych,<br />
• drugi etap – prace prowadzone na zasadach<br />
akcji ratowniczej związane bezpośrednio<br />
z przebiciem przodkiem do<br />
zaizolowanej dowierzchni wentylacyjnej,<br />
przewietrzeniem odcinka dowierzchni<br />
wentylacyjnej na północ od miejsca<br />
przebicia, przewietrzeniem odcinka dowierzchni<br />
wentylacyjnej na południe od<br />
miejsca przebicia (w celu zabudowy korka<br />
izolacyjnego), wykonaniem tylnej tamy<br />
korka przeciwwybuchowego oddzielającej<br />
miejsce korka od ślepej części dowierzchni<br />
wentylacyjnej.<br />
W KWK „halemba”<br />
PRAce RAtownicze<br />
inż.<br />
ALEKSANDER SZEWCZYK<br />
OS<strong>RG</strong> Zabrze<br />
ZAGROżENIA NATuRALNE<br />
• Zagrożenie metanowe – pokład 40511<br />
zaliczono do IV kategorii zagrożenia<br />
metanowego,<br />
• Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego<br />
– pokład 405/1 zaliczono do klasy<br />
B zagrożenia pyłowego,<br />
• Zagrożenia wodne – pokład 405/1<br />
zaliczono do I i II stopnia zagrożenia<br />
wodnego – rejon ściany 3 do I stopnia<br />
zagrożenia wodnego,<br />
• Zagrożenie tąpaniami – pokład 405/1<br />
zaliczono do III stopnia zagrożenia tąpaniami,<br />
• Zagrożenie pożarowe – pokład 405/1<br />
jest mało skłonny do samozapalenia<br />
i został zakwalifikowany do II grupy<br />
samozapalności węgla. Wskaźnik samozapalności<br />
Sza – 70° C/min. Sza – 19<br />
°C/min. Energia aktywacji A = 55kJ/<br />
mol. Okres inkubacji pożaru określony<br />
w warunkach adiabatycznych dla t =<br />
10 °C – 86 dni, prognozowany okres inkubacji<br />
pożaru dla warunków kopalnianych<br />
wynosił 75 dni.<br />
• Temperatura pierwotna górotworu<br />
w miejscu przebicia wynosiła 38 °C.<br />
PRZEWIETRZANIE REJONu<br />
ChOdNIKA ŚCIANOWEGO 3B<br />
Świeże powietrze do miejsca przebicia<br />
doprowadzane było szybem Grunwald<br />
III i IV na poziom 1030 m przekopem<br />
zachodnim, przekopem zachodnim<br />
równoległym, przekopem wznoszącym,<br />
przekopem zbiorczym oraz przekopem<br />
wschodnim równoległym, przekopem<br />
transportowym do przekopu wentylacyjnego<br />
do pokładu 402 i dalej dowierzchnią badawczą<br />
I, pokł. 405/1 do przodka chodnika<br />
ścianowego 3b. Powietrze odprowadzano<br />
z przodka lutniociągiem ssącym zabudowanym<br />
w chodniku ścianowym 3b, pokł.<br />
405, następnie dowierzchnią badawczą I,<br />
pokł. 405/1, chodnikiem ścianowym 4a,<br />
pokł. 405/1, dowierzchnią badawczą, pokł.<br />
405/1, chodnikiem ścianowym 3, pokł.<br />
405/1, dowierzchnią wentylacyjną, pokł.<br />
13<br />
405/l, przecznicą południową do pokł. 405,<br />
wyrobiskami w pokładzie 405/1/K, chodnikiem<br />
wentylacyjnym I, chodnikiem łączącym,<br />
chodnikiem odstawczym, przekopem<br />
wentylacyjnym IV, dowierzchnią IV,<br />
chodnikiem nadścianowym, przecinką badawczą,<br />
przecinką VI, chodnikiem transportowym,<br />
przekopem transportowym I,<br />
przekopem pochyłym III, przekopem taśmowym<br />
do partii „H” i dalej do szybu<br />
Wschodniego, poziom 773 m. Dowierzchnią<br />
badawczą I, pokł. 405 (opływowy prąd<br />
powietrza) płynęło ok. 1400 m3 /min., drążonym<br />
chodnikiem ścianowym 3b przewietrzanym<br />
w układzie wentylacji ssącej<br />
– około 700 m3 /min. o parametrach: Ts =<br />
20,0 °C, Tw = 17,6 °C.<br />
POMIARy STężEń GAZÓW<br />
W OTAMOWANEJ dOWIERZChNI<br />
WENTyLACyJNEJ<br />
Odcinek dowierzchni wentylacyjnej<br />
na południe od chodnika ścianowego III,<br />
o długości około 340 m został wyłączony<br />
z czynnej sieci wentylacyjnej na początku<br />
lutego 2006 r. Obudowę tego fragmentu<br />
stanowiła obudowa stalowa ŁP – 10<br />
o przekroju około 15 m2 . Należało zatem<br />
spodziewać się, że otamowana objętość<br />
nie przekracza 5000 m3 . Część dowierzchni<br />
wentylacyjnej na południe od chodnika<br />
ścianowego IVa została podsadzona. Chodnik<br />
ścianowy 3b przebito do najwyższego<br />
fragmentu dowierzchni wentylacyjnej (15<br />
m na południe od chodnika ścianowego 3).<br />
Analizy prób powietrza zza korka (405/09)<br />
– tj. otamowanej dowierzchni wentylacyjnej<br />
na południe od chodnika ścianowego<br />
3 w pokł. 405/1 – wykonywane metodą<br />
tradycyjną, jak i metodą precyzyjnej analizy<br />
chromatograficznej wykazywały, że<br />
stężenia gazów w otamowanej przestrzeni<br />
kształtowały się następująco (pomiary z<br />
22 stycznia <strong>2008</strong> r.)<br />
tlen O – 20,46 %,<br />
2<br />
dwutlenek węgla CO – 0,06 %,<br />
2<br />
tlenek węgla CO – 0,0000 %,<br />
metan CH – 0,14 %,<br />
4<br />
wskaźnik Grahama G – 0,0000.
NR 2/<strong>2008</strong><br />
PRACE PROWAdZONE<br />
NA ZASAdACh<br />
AKCJI RATOWNICZEJ<br />
Prace prowadzone na zasadach akcji<br />
ratowniczej związane z przewietrzeniem<br />
odcinka dowierzchni wentylacyjnej na południe<br />
od miejsca przebicia oraz wznowieniem<br />
wentylacji w dowierzchni wentylacyjnej<br />
na północ od miejsca przebicia<br />
z chodnikiem ścianowym 3b wykonywane<br />
były przez dwa zastępy ratownicze. Dodatkowo<br />
zachowano wymóg posiadania<br />
w bazie ratowniczej dla zastępu biorącego<br />
udział w akcji, zastępu asekuracyjnego.<br />
Podczas wykonywania prac nie przewidywano<br />
wystąpienia trudnych warunków<br />
mikroklimatycznych. Prace związane ze<br />
wznawianiem wentylacji w dowierzchni<br />
wentylacyjne prowadzone były w taki<br />
sposób, aby w wylotowym (opływowym)<br />
prądzie powietrza skład atmosfery, warunki<br />
klimatyczne odpowiadały wymaganiom<br />
określonym w paragrafie 187 rozporządzenia<br />
MG z 28 czerwca 2002 r. w sprawie<br />
„bezpieczeństwa i higieny pracy oraz specjalistycznego<br />
zabezpieczenia pożarowego<br />
w podziemnych zakładach górniczych”,<br />
czyli, by stężenie tlenu nie spadło poniżej<br />
19 %, a stężenie metanu nie przekroczyło<br />
1,5 %. Prace związane bezpośrednio<br />
z przebiciem chodnika ścianowego 3b,<br />
pokł. 405, do dowierzchni wentylacyjnej<br />
� prowadzone były jako prace ratownicze<br />
z rygorami obowiązującymi dla prowadzenia<br />
akcji ratowniczej tj.:<br />
���������<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
– prace wykonywane były przez dwa zastępy<br />
ratownicze kopalni ,,Halemba –<br />
Wirek,”<br />
– wyznaczone były osoby do kierowania<br />
tymi pracami,<br />
– wyznaczona była strefa zagrożenia, posterunki<br />
obstawy oraz baza ratownicza.<br />
MONITOROWANIE ZAGROżEń<br />
GAZOWyCh<br />
Do monitorowania stężeń metanu w rejonie<br />
prowadzonych prac służyły czujniki:<br />
• MM – w chodniku ścianowym 3b, pokł.<br />
405/1 – w przodku wyrobiska – o progu<br />
wyłączenia 1,0 %,<br />
• MM – w chodniku ścianowym 3b, pokł.<br />
405/1 – od 10 do l5 m na wsch. od dowierzchni<br />
badawczej 1 – o progu wyłączenia<br />
1,0 %,<br />
• MM – w lutni przed wentylatorem odprowadzającym<br />
powietrze z przodka –<br />
o progu wyłączenia 2,0 %,<br />
Dodatkowo zostanie zabudowany MM<br />
– w dowierzchni wentylacyjnej na południe<br />
od chodnika ścianowego 3b, p. 405/1<br />
– o progu wyłączenia 2,0 %,<br />
Do monitorowania stężeń tlenu:<br />
• CSO – w przodku chodnika ścianowe-<br />
2<br />
go 3b, p. 405/1 – po przebiciu i przewietrzeniu<br />
dowierzchni wentylacyjnej do<br />
przebudowania na południe od chodnika<br />
ścianowego 3b,<br />
Do monitorowania stężeń tlenku węgla:<br />
• CSTW – w dowierzchni wentylacyjnej<br />
na południe od chodnika ścianowego 3b<br />
�������� ���������<br />
�������� ���������� ������������<br />
�������� ������������������������<br />
14<br />
(przed tamą izolacyjną).Dodatkowo re-<br />
jon monitorowany był czujnikami zabu-<br />
dowanymi na drogach odprowadzenia<br />
powietrza z rejonu.<br />
Zastępy ratownicze biorące udział<br />
w pracach były wyposażone w detekto-<br />
ry wielogazowe (ATX, TMX lub X–am<br />
7000) oraz termohigrometr.<br />
Prace prowadzono w dwóch etapach:<br />
ETAP I<br />
– PRACE PRZyGOTOWAWCZE<br />
dO WyKONANIA PRZEBICIA<br />
Roboty górnicze związane z drążeniem<br />
chodnika ścianowego 3b prowadzone<br />
były zgodnie z ,,Projektem technicznym<br />
drążenia wyrobisk w pokł. 405”, natomiast<br />
zgodnie z „Technologią drążenia chodnika<br />
ścianowego 3b na odcinku przejeżdżania<br />
przez dowierzchnię wentylacyjną<br />
w pokł. 405/1 na poziomie l030 m” w momencie,<br />
gdy czoło przodka osiągnęło odległość<br />
20,0 m od planowanego przebicia<br />
dalsze drążenie chodnika ścianowego 3b<br />
prowadzone było z wykonywaniem otworów<br />
badawczych w czole przodka – w celu<br />
określenia stężeń gazów, rozeznania stopnia<br />
zawodnienia dowierzchni wentylacyjnej<br />
i w razie konieczności jej odwodnienia.<br />
Wykonywane były przedwierty w czole<br />
przodka na wysokości 1,0 m od spągu<br />
o długości min.8,0 m z częstotliwością raz<br />
na zmianę, celem stwierdzenia rzeczywistej<br />
odległości do miejsca przebicia.<br />
Przed przystąpieniem do prac na zasadzie<br />
akcji ratowniczej wykonano:<br />
������������<br />
�������� ����������<br />
�����<br />
������������
Minova Ekochem S.A.<br />
ul. Budowlana 10, 41-100 Siemianowice Âl.<br />
Tel: 32 208 68 00, Fax: 32 208 68 01<br />
minova.ekochem@minovaint.com, www.minova.pl<br />
Minova Ekochem S.A. produkuje i oferuje do wykorzystania<br />
w przemyÊle górniczym nast´pujàce materia∏y:<br />
● ¸adunki klejowe do obudowy kotwiowej LOKSET<br />
● Systemy poliuretanowe do wzmacniania ska∏ i pok∏adów w´gla<br />
● Systemy fenolowe do wype∏niania pustek i tam izolacyjnych<br />
● Systemy mocznikowe do wype∏niania pustek i uszczelniania<br />
● Systemy mineralno – organiczne do wzmacniania i uszczelniania<br />
górotworu i w´gla<br />
● Spoiwa nieorganiczne do budowy tam wentylacyjnych, tam<br />
przeciwwybuchowych i pasów podsadzkowych<br />
● Zestawy pompowe i osprz´t do iniekcji<br />
● Torby wodne do budowy przeciwwybuchowych<br />
zapór wodnych<br />
● Sprz´t ochrony osobistej<br />
Realizujemy procesowy model<br />
Zarzàdzania JakoÊcià ISO 9001: 2000
CENTRUM US�UG SPECJALISTYCZNYCH<br />
CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA<br />
GÓRNICZEGO<br />
CEN-RAT SP. Z O.O.<br />
41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25<br />
tel. +48 32 38-80-481, fax +48 32 38-80-482<br />
e-mail: sekretariat@cen-rat.bytom.pl<br />
http://www.cen-rat.bytom.pl/<br />
ZAKRES DZIA�ALNO�CI:<br />
- inertyzacja z zastosowaniem azotu i dwutlenku<br />
w�gla,<br />
- utylizacja zu�ytego sprz�tu ochrony uk�adu<br />
oddechowego,<br />
- serwisy „FASER” S.A. i „HOLMATRO Polska”<br />
Sp. z o.o.,<br />
- us�ugi laboratoryjne,<br />
- us�ugi w zakresie rzeczoznawstwa i opracowa�<br />
ekspertyzowych,<br />
- us�ugi transportowe,<br />
- sprzeda� i serwisowanie ga�nic,<br />
- produkcja i sprzeda� lamp specjalnego<br />
przeznaczenia,<br />
- produkcja i sprzeda� przewodowej ��czno�ci<br />
ratowniczej,<br />
- serwisowanie i wynajem pomp,<br />
- dzia�alno�� gastronomiczna i cateringowa,<br />
- sprzeda� specjalistycznego sprz�tu ratowniczego<br />
i medycznego.
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
• przygotowano w przodku wentylator<br />
powietrzny WLP–600 wraz z lutniami<br />
elastycznymi Ø 600,<br />
• przygotowano w chodniku ścianowym<br />
3b lutnie elastyczne Ø 1000 typu Spiro<br />
w celu wydłużenia lutniociągu zasadniczego<br />
z chodnika ścianowego 3b do<br />
dowierzchni wentylacyjnej (w kierunku<br />
północnym),<br />
• sprawdzono poprawność działania zabudowanych<br />
w rejonie przodka czujników<br />
gazometrii,<br />
• zgromadzono materiały i sprzęt potrzebny<br />
do wykonania tamy izolacyjnej<br />
przeciwwybuchowej w dowierzchni<br />
wentylacyjnej na południe od chodnika<br />
ścianowego 3b (deski, stojaki, płótno,<br />
pompa typu ,,Mono”, spoiwo do wypełniania<br />
korka),<br />
• zabezpieczono przodek w:<br />
– w czujnik metanometryczny 2 %,<br />
– czujnik stężeń CO,<br />
– czujnik stężeń O , 2<br />
które zabudowano po przebiciu w dowierzchni<br />
wentylacyjnej na południe<br />
od chodnika ścianowego 3b,<br />
• skontrolowano stan techniczny urządzeń<br />
wentylacyjnych tj. tam bezpieczeństwa,<br />
tam wentylacyjnych itp. w<br />
rejonie,<br />
• skontrolowano stan zabezpieczeń przeciwko<br />
wybuchowi pyłu węglowego,<br />
• wycofano i rozliczono załogę z wyznaczonej<br />
strefy zagrożenia,<br />
• zabezpieczono strefę zagrożenia posterunkami<br />
obstawy,<br />
• wyłączono urządzenia elektryczne<br />
w strefie zagrożenia, zgodnie z ustaleniami<br />
Kierownika Akcji Ratowniczej.<br />
ETAP II<br />
– PRACE PROWAdZONE<br />
NA ZASAdACh<br />
AKCJI RATOWNICZEJ<br />
Prace związane z zabudową lutniociągu<br />
i przewietrzaniem dowierzchni wentylacyjnej<br />
(na południe od miejsca przebicia)<br />
wykonywane były przez zastęp ratowniczy<br />
z użyciem aparatów regeneracyjnych.<br />
Zabudowa tylnej tamy korka przeciwwybuchowego<br />
w dowierzchni wentylacyjnej<br />
na południe od miejsca przebicia, wykonywana<br />
była przez zastęp ratowniczy z aparatami<br />
gotowymi do użycia. Prace bezpośrednio<br />
związane z przebiciem chodnika<br />
ścianowego 3b, pokł. 405 do dowierzchni<br />
wentylacyjnej prowadzone były na zasadach<br />
akcji ratowniczej z udziałem czterech<br />
zastępów ratowniczych kopalnianych<br />
tj. dwóch zastępów prowadzących roboty<br />
związane ze wznawianiem wentylacji oraz<br />
budową tamy tylnej korka przeciwwybuchowego<br />
w dowierzchni wentylacyjnej na<br />
południe od miejsca przebicia oraz dwóch<br />
zastępów stanowiących asekurację w bazie<br />
ratowniczej. W momencie, gdy przodek<br />
znalazł się w odległości ok. 2,0 m od miejsca<br />
przebicia wstrzymano drążenie, wycofano<br />
kombajn, przystąpiono do wykonania<br />
otworów badawczych w czole w kierunku<br />
dowierzchni wentylacyjnej. Otwory<br />
te posłużyły do określenia faktycznej odległości<br />
do miejsca przebicia, określenia<br />
stężeń gazów w dowierzchni wentylacyjnej,<br />
kierunku przepływu powietrza, wzajemnego<br />
usytuowania wyrobisk. Otwory<br />
badawcze o średnicy 42 mm były wiercone<br />
w osi prostopadle do czoła przodka,<br />
w płaszczyźnie pionowej w odległości co<br />
1 m od siebie. Drążone otwory badawcze<br />
poszerzono do średnicy Ø l43 mm.<br />
Do dolnego otworu wprowadzono wąż<br />
ppoż. podłączony do rurociągu sprężonego<br />
powietrza. Po przedmuchaniu otworów<br />
i stwierdzeniu, że w wypływającym z nich<br />
powietrzu stężenia metanu były zgodne z<br />
przepisami przystąpiono do dalszych prac.<br />
Na polecenie Kierownika Akcji rozpoczęto<br />
prace zmierzające do uzyskania wstępnego<br />
otworu w chodniku ścianowym 3b.<br />
Bezwzględnie utrzymywano ciągłą pracę<br />
lutniociągu ssącego. Przy czynnej wentylacji<br />
dokonywano poszerzania przekroju<br />
w miejscu przebicia . W miejscu przebicia<br />
uzyskano przepisowe stężenia gazów oraz<br />
potwierdzono wskazania na czujnikach<br />
metanometrii automatycznej i pomiarami<br />
ręcznymi stężeń metanu wartości poniżej<br />
dopuszczalnych. Kierownik Akcji zezwolił<br />
zastępowi ratowników na załączenie wentylatora<br />
powietrznego i rozpoczęcie wydłużania<br />
lutniociągu zasadniczego (ssącego)<br />
zabudowanego w chodniku ścianowym<br />
3b – za pomocą lutni elastycznych Ø 1000<br />
typu Spiro do dowierzchni wentylacyjnej,<br />
kierując jego wlot w stronę północną wraz<br />
z przebudową czujnika metanometryczne-<br />
15<br />
go MM 1 %. Następnie przystąpiono do<br />
przedłużenia lutniociągu tłoczącego, kierując<br />
jego wylot do dowierzchni wentylacyjnej<br />
w stronę południową równocześnie<br />
przebudowując czujniki metanometryczny<br />
MM 2 %, CSO oraz czujnik stężeń tlen-<br />
2<br />
ku węgla. Czynności te były powtarzane,<br />
aż do około 10 m poniżej skrzyżowania tj.<br />
poniżej wyznaczonego miejsca budowy<br />
tylnej tamy korka przeciwwybuchowego<br />
w dowierzchni wentylacyjnej na południe<br />
od chodnika ścianowego. Po stwierdzeniu,<br />
że stężenia gazów i warunki klimatyczne<br />
w miejscu pracy (wykonywania tamy)<br />
były zgodne z przepisami, Kierownik Akcji<br />
zezwolił na wykonanie przez zastęp ratowniczy<br />
tylnej tamy korka przeciwwybuchowego<br />
dowierzchni wentylacyjnej<br />
na południe od chodnika ścianowego 3b,<br />
oddzielającej miejsce wykonywania korka<br />
przeciwwybuchowego od ślepej części<br />
dowierzchni wentylacyjnej. Po wykonaniu<br />
tylnej tamy korka przeciwwybuchowego<br />
w odległości ok. 5 m od chodnika ścianowego<br />
3b oraz stwierdzeniu poprawnych<br />
warunków gazowo–wentylacyjnych Kierownik<br />
Akcji zezwolił na zakończenie prac<br />
prowadzonych na zasadach akcji ratowniczej.<br />
Po wykonaniu tylnej tamy oddzielającej<br />
(na południe od miejsca przebicia) do<br />
czasu wykonania ostatecznego korka przeciwwybuchowego,<br />
zza tej tamy pobierane<br />
były próby powietrza i przekazywane do<br />
analizy laboratoryjnej celem określenia<br />
składu badanej atmosfery z częstotliwością<br />
1 x na zmianę.<br />
ZAKOńCZENIE PRAC<br />
RATOWNICZyCh<br />
Kierownik Akcji podjął decyzję o zakończeniu<br />
akcji po osiągnięciu prawidłowego<br />
przewietrzania wyrobisk, uzyskaniu<br />
składu powietrza i warunków mikroklimatu<br />
zgodnego obowiązującymi przepisami<br />
oraz wykonaniu tymczasowej tamy izolacyjnej<br />
w dowierzchni wentylacyjnej na południe<br />
od miejsca przebicia.<br />
�
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Przedstawiamy system zabezpieczenia<br />
pracowników w ucieczkowy sprzęt<br />
ochrony układu oddechowego, proponowany<br />
przez firmę „OCENCO” Incorporated,<br />
stosowany w kopalni węgla<br />
kamiennego EIGHTY–FOUR MINING<br />
Company MINE 84.<br />
Zgodnie z treścią § 367 Rozporządzenia<br />
Ministra Gospodarki z 28 czerwca<br />
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny<br />
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego<br />
zabezpieczenia przeciwpożarowego<br />
w polskich podziemnych zakładach<br />
górniczych, osoba przebywająca w wyrobiskach<br />
powinna mieć przydzielony sprzęt<br />
oczyszczający ucieczkowy (pochłaniacz<br />
ochronny górniczy), albo sprzęt izolujący<br />
układ oddechowy (aparat regeneracyjny<br />
ucieczkowy lub powietrzny butlowy).<br />
Zapisy rozporządzenia określają również<br />
to, że osoba której przydzielono sprzęt powinna<br />
posiadać go przy sobie, od chwili<br />
zjazdu do wyrobisk do chwili wyjazdu<br />
na powierzchnię. Bardzo istotne znaczenie,<br />
uwzględniając oczywiście określony<br />
na odpowiednio wysokim poziomie stopień<br />
zabezpieczenia układu oddechowego,<br />
mają w tej sytuacji walory użytkowe<br />
tego rodzaju sprzętu (ciężar, wymiary zewnętrzne,<br />
wygoda i stabilność układu nośnego<br />
itp.), bowiem zasadniczo wpływają<br />
na komfort jego użytkowania w bieżącej<br />
eksploatacji przez pracowników zakładu<br />
górniczego. Pochodną tych czynników jest<br />
stopień akceptacji tego sprzętu przez pracownika,<br />
który został w niego wyposażony<br />
i który powinien posiadać przy sobie. Długość<br />
dróg dojścia do docelowego miejsca<br />
pracy, wykonywana praca związana z prowadzeniem<br />
wydobycia, obchody rejonów<br />
wydobywczych i pozostałych rejonów<br />
podziemnych wyrobisk zakładów górniczych<br />
dokonywane przez pracowników<br />
zakładów górniczych, generują duży wysiłek<br />
fizyczny. Istotną składową tego wysiłku<br />
stanowi posiadane przez pracownika<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
Czy znajdzie zastosowanie w Polsce…<br />
dwUstoPniowe<br />
zaBezPieczenie w aPaRAtY<br />
oddecHowe<br />
mgr inż.<br />
MIROSŁAW BAGIŃSKI<br />
dyrektor techniczny CS<strong>RG</strong> S.A.<br />
wyposażenie, do którego należy zaliczyć<br />
również sprzęt ochrony układu oddechowego.<br />
Również w samym miejscu pracy,<br />
pracownik wyposażony w sprzęt ciężki,<br />
o dużych gabarytach zewnętrznych, niejednokrotnie<br />
z konieczności wynikającej<br />
z nieporęczności tego sprzętu może mieć<br />
tendencję do jego odkładania na czas pracy<br />
w różne miejsca, niekonieczne będące<br />
w jego bezpośredniej bliskości. Dodatkowym<br />
czynnikiem wpływającym na tego<br />
typu zachowania może być niedostateczna<br />
wygoda i stabilność układu nośnego<br />
sprzętu, w który pracownik został wyposażony.<br />
Aparat lżejszy i mniejszy jest mniej<br />
uciążliwy dla użytkownika przy jego codziennym<br />
noszeniu, co również powinno<br />
zmniejszać tendencję do jego odkładania<br />
w miejscu wykonywania pracy, przekładając<br />
się bezpośrednio na zwiększenie bezpieczeństwa<br />
pracy pracowników tak wyposażonych.<br />
Amerykańska firma OCENCO Inc.<br />
proponuje w tym zakresie dwustopniowy<br />
system zabezpieczenia pracowników<br />
zakładu górniczego w ucieczkowy sprzęt<br />
ochrony układu oddechowego. W propo-<br />
16<br />
nowanym systemie zastosowanie znajdują<br />
dwa typy aparatów regeneracyjnych<br />
ucieczkowych: EEBD M–20.2 jako pierwszy<br />
stopień zabezpieczenia oraz EBA 6.5<br />
jako drugi stopień zabezpieczenia pracownika<br />
– obydwa produkcji OCENCO Inc.<br />
Aparat ucieczkowy EEBD M–20.2<br />
(zdj.1) z tlenem sprężonym w butli – czas<br />
ochronnego działania 15–20 minut, w spoczynku<br />
ok. 30 minut, waga z obudową<br />
ok.1,5 kg, waga do użycia ok. 0,86 kg,<br />
wymiary aparatu 17 cm x 17 cm x 6 cm,<br />
ilość tlenu w butli 27 litrów, ciśnienie tlenu<br />
w butli 265 bar. Aparat jest lekki i ergonomicznie<br />
ukształtowany. Można go wygodnie<br />
nosić z wykorzystaniem specjalnego<br />
biodrowego pasa nośnego. Sposób noszenia<br />
aparatu uniemożliwia jego odłożenie<br />
w miejscu pracy, co stanowi właściwe zabezpieczenie<br />
jego użytkownika. Z dostępnych<br />
informacji wynika, że aparat oprócz<br />
zastosowania w górnictwie stanowi wyposażenie<br />
m.in. cywilnych statków morskich<br />
oraz okrętów wojennych.<br />
Aparat EBA 6.5 (zdj.2) dostarcza ilość<br />
tlenu wystarczającą na 90 minut typowej<br />
górniczej ewakuacji lub do 8 godzin<br />
oczekiwania zgodnie z standardem MSHA<br />
i NIOSH. Stały przepływ tlenu może wynosić<br />
od 1,5 l/min do 100 l/min w zależ-<br />
Zdj. 1. Aparat EEBD M–20.2 na pasie biodrowym i aparat gotowy do użycia.
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Zdj. 2. Aparat EBA 6.5 używany w czasie ćwiczeń i widok aparatu.<br />
ności od zapotrzebowania użytkownika mieniu i atmosferze niezdatnej do oddy-<br />
aparatu. Producent przewiduje regenerację chania oraz spodziewanym w takich sy-<br />
aparatu po upływie 15 letniej przydatności tuacjach stresie, wymaga od użytkownika<br />
do użytkowania, co może wpłynąć na ob- opanowania oraz precyzji wykonywanych<br />
niżenie kosztów jego użytkowania. Cechy<br />
czynności. Producent aparatów ucieczko-<br />
charakterystyczne aparatu to wg producenwych<br />
przewiduje opcjonalne wykorzystata<br />
to m.in.: prosta kontrola wizualna, krótki<br />
nie aparatów typu EBA 6.5 jako podstawo-<br />
czas uruchomienia, długi czas ochronnego<br />
wego wyposażenia górników, przy czym<br />
działania – ok. 90 minut w trybie uciecz-<br />
przewiduje w tym układzie zastosowanie<br />
kowym i ok.8 godzin w trybie spoczynku,<br />
mała masa w proporcji do parametru<br />
pokrowców ochronnych dla aparatów, co<br />
czas ochronnego działania – 4,17 kg (dane niestety powoduje wzrost ich gabarytów<br />
katalogowe aparatu z butlą stalową) oraz zewnętrznych. Nie przewidziano nato-<br />
wymiary – 21,6x30x11,4 cm, ilość tlenu miast użytkowania prezentowanych apara-<br />
w butli 157 litrów, ciśnienie tlenu w butli tów na dwie zmiany robocze w ciągu doby,<br />
207 bar.<br />
aczkolwiek OCENCO Inc. zadeklarowało<br />
Przedstawiony przez OCENCO Inc. przeprowadzenie stosownej analizy tech-<br />
system zabezpieczenia w aparaty regenenicznej w tym zakresie. W przypadku<br />
racyjne ucieczkowe przewiduje wyposaże- użytkowania aparatów EBA 6.5 na jedną<br />
nie górników w noszony stale przy sobie zmianę roboczą w ciągu doby jako wypo-<br />
na pasie biodrowym aparat ucieczkowy<br />
typu EEBD M–20.2, który pobierają przed<br />
zjazdem do wyrobisk podziemnych kopalni,<br />
natomiast w wyznaczonych miejscach<br />
na dole kopalni składowane są aparaty<br />
EBA 6.5 w takiej odległości od siebie, którą<br />
można pokonać w czasie nie dłuższym<br />
niż 30 minut. Aparaty EBA 6.5 są również<br />
składowane na urządzeniach transportowych<br />
dla pracowników.<br />
Proponowany kompleksowo system<br />
zabezpieczenia przewiduje proces zamiany<br />
aparatów EEBD M–20.2 na EBA 6.5<br />
przez użytkownika podczas wycofywania<br />
się z miejsca zagrożenia. Proces ten<br />
powinien stanowić zasadniczy i często<br />
powtarzany element szkolenia, bowiem<br />
w skrajnie niekorzystnych warunkach (np.<br />
utraty oświetlenia osobistego), w zady-<br />
17<br />
sażenie dla górników, producent określił,<br />
że czas użytkowania aparatu mógłby wynosić<br />
nawet do 15 lat pod warunkiem przeprowadzania<br />
co 5 lat czynności serwisowej<br />
polegającej na wymianie wszystkich podzespołów<br />
aparatu na nowe (oprócz butli)<br />
na koszt użytkownika.<br />
Proponowany przez OCENCO Inc.<br />
system zabezpieczenia górników w ucieczkowe<br />
aparaty regeneracyjne stosowany jest<br />
z powodzeniem m.in. w amerykańskiej kopalnia<br />
węgla kamiennego EIGHTY–FOUR<br />
MINING COMPANY MINE 84. Kopalnia<br />
zatrudniająca ok. 400–500 pracowników,<br />
przy średnim zatrudnieniu ok. 250 pracowników<br />
na jedną zmianę. Wydobycie<br />
dobowe węgla dochodzi do 20 t przy eksploatacji<br />
z jednej ściany na poziomie 300<br />
m. Urobek w zdecydowanej większości taśmociągami<br />
odstawiany jest bezpośrednio<br />
do elektrowni. Eksploatowany pokład o 3<br />
metrowej miąższości, zalega praktycznie<br />
poziomo, posiada miejscowe przerosty kamienia.<br />
W kopalni oprócz lokalnych uskoków<br />
w zasadzie nie występują zagrożenia<br />
związane z prowadzoną eksploatacją złoża.<br />
Pracownicy kopalni zabezpieczeni są<br />
w zakresie ucieczkowego sprzętu ochrony<br />
układu oddechowego w aparaty ucieczkowe<br />
z tlenem sprężonym w butli w systemie<br />
wykorzystującym w pierwszej kolejności<br />
aparaty EEBD M–20.2, w drugiej kolejności<br />
w aparaty EBA 6.5. Aparaty EBA 6.5<br />
są składowane w podziemnych wyrobi-<br />
Zdj. 3. Składowanie aparatów EBA 6.5 na dole na skrzyżowaniu wyrobisk w kopalni.
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Zdj. 4. Skrzynka z aparatami EBA 6.5 umieszczona na maszynie.<br />
skach kopalni w skrzyniach, w uprzednio sie oględzin prowadzona jest co 90 dni.<br />
ustalonych ilościach, w środkach transpor- Zastosowany w kopalni system zabezpietu<br />
pracowników (zdj.4) oraz na skrzyżoczenia pracowników w ucieczkowy sprzęt<br />
waniach wyrobisk (zdj.3). Kopalnia jest ochrony układu oddechowego wydaje się<br />
wyposażona w około 1700 szt. aparatów być optymalnym w zakresie samego sys-<br />
EBA 6.5, co przy uwzględnieniu ogóltemu, natomiast wykorzystuje nadmierną<br />
nego stanu zatrudnienia na jedną zmia- liczbę aparatów EBA 6.5.<br />
nę roboczą oraz kilkusetmetrowych odległościach<br />
pomiędzy kolejnymi miejscami<br />
składowania tych aparatów na trasie dróg<br />
ucieczkowych, wydaje się ilością zdecydowanie<br />
zawyżoną, nie dającą możliwości<br />
wykorzystania nominalnego czasu ochronnego<br />
działania przedmiotowych aparatów<br />
ucieczkowych, natomiast wynika to z wymagań<br />
stanowych amerykańskich przepi-<br />
Zdecydowanie korzystne w prezentowanym<br />
systemie jest wyposażenie pracowników<br />
w aparaty noszone na pasie biodrowym<br />
(aparat z pasem jest przypisany<br />
do pracownika), co ogranicza możliwość<br />
odłożenia aparatu przez użytkownika<br />
w czasie wykonywanej pracy w wyrobiskach<br />
podziemnych kopalni.<br />
sów w tym zakresie. Pracownicy kopalni System ten posiada zasadnicze założe-<br />
odbywają szkolenia dotyczące użytkowania zbieżne do zasad stosowanych w polnia<br />
tych aparatów ucieczkowych co 3 mieskich zakładach górniczych zarówno w zasiące<br />
z wykorzystaniem aparatów szkolekresie konieczności przydzielenia osobie<br />
niowych stanowiących atrapy aparatów przebywającej w wyrobiskach podziem-<br />
właściwych, w zakresie czynności umożnych zakładu górniczego ucieczkowego<br />
liwiających prawidłowe otwarcie apa- sprzętu ochrony układu oddechowego,<br />
ratów i ich prawidłowe podłączenie do konieczności prowadzenia odpowiednich<br />
układu oddechowego. Raz w roku wszy- szkoleń w posługiwaniu się przydzieloscy<br />
pracownicy odbywają szkolenie z wynym sprzętem, konieczności dokumenkorzystaniem<br />
jednokrotnego użycia intowania szkoleń, jak również posiadania<br />
dywidualnych miniaturowych układów, go przy sobie od chwili zjazdu do wyro-<br />
symulujących temperaturę powietrza wdybisk do chwili wyjazdu na powierzchnię,<br />
chanego oraz opory oddychania w apara- posługiwania się nim zgodnie z instruktach<br />
ucieczkowych. Układy te wyposażone cją użytkowania oraz chronienia przed<br />
są w wielokrotnego użycia ustniki przypi- uszkodzeniem (§ 367 Rozporządzenia Misane<br />
do danego pracownika. Okresowa nistra Gospodarki z 28 czerwca 2002 r.<br />
kontrola aparatów ucieczkowych w zakre- w sprawie bezpieczeństwa i higieny pra-<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
18<br />
cy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego<br />
zabezpieczenia przeciwpożarowego<br />
w podziemnych zakładach górniczych<br />
(Dz. U. <strong>Nr</strong> 139, poz. 1169).<br />
Przedstawiony w kopalni EIGH-<br />
TY– FOUR MINING COMPANY MINE<br />
84, system zabezpieczenia pracowników<br />
oparty o propozycję OCENCO Inc., tj.<br />
w pierwszej kolejności o aparaty regeneracyjne<br />
ucieczkowe o niewielkiej masie,<br />
wymiarach oraz czasie ochronnego<br />
działania, noszone na pasie biodrowym,<br />
a w drugiej kolejności o aparaty większe<br />
i cięższe, ale o dłuższym czasie ochronnego<br />
działania nie ma obecnie odpowiednika<br />
w polskich zakładach górniczych. Posiada<br />
odpowiedniki w zakładach górniczych<br />
za granicą. Należy jednak stwierdzić, że<br />
składowanie aparatów regeneracyjnych<br />
ucieczkowych w podziemnych wyrobiskach<br />
zakładów górniczych, jest dopuszczalne<br />
również w polskich zakładach górniczych,<br />
co uregulowano w załączniku nr<br />
5 do rozporządzenia MG z.28 czerwca<br />
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny<br />
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego<br />
zabezpieczenia przeciwpożarowego<br />
w polskich podziemnych zakładach<br />
górniczych. W związku z tym tego rodzaju<br />
system mógłby być zastosowany również<br />
w polskich zakładach górniczych,<br />
oczywiście z uwzględnieniem występujących<br />
zagrożeń naturalnych. Na podstawie<br />
przeprowadzonych analiz technicznych<br />
można stwierdzić, że dwustopniowy system<br />
zabezpieczenia pracowników kopalń<br />
w aparaty regeneracyjne ucieczkowe jest<br />
możliwy do adaptacji również w warunkach<br />
polskich zakładów górniczych, przy<br />
uwzględnieniu polskich uregulowań prawnych<br />
oraz adaptacji stosownego sprzętu<br />
ochrony układu oddechowego o niewielkich<br />
gabarytach, niewielkiej masie oraz<br />
układzie nośnym ograniczającym możliwość<br />
odłożenia aparatu przez użytkownika<br />
w czasie wykonywanej pracy w wyrobiskach<br />
podziemnych kopalni, co zdecydowanie<br />
mogłoby mieć pozytywny wpływ na<br />
optymalizację indywidualnego zabezpieczenia<br />
pracownika w ucieczkowy sprzęt<br />
ochrony układu oddechowego.<br />
�
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
W Zakładzie Górniczym „Janina”<br />
za dUżo tlenkU węgla<br />
Przedstawiamy relację z akcji przeciwpożarowej<br />
w PKW S.A. ZG „Janina”<br />
w związku z pożarem endogenicznym<br />
w ścianie 217 w pokładzie 118, na<br />
poziomie 350 m, w dniach 9 – 11 marca<br />
<strong>2008</strong> r.<br />
9 marca <strong>2008</strong> r. o godzinie 23 05 w ścianie<br />
217 w pokładzie 118, na poziomie 350<br />
m wystąpił pożar endogeniczny. Czujnik<br />
CO zabudowany w chodniku 34 – 303<br />
(prąd powietrza ze ściany 217) zarejestrował<br />
przekroczenie dopuszczalnego stężenia<br />
tego gazu.<br />
Pokład 118 zaliczony jest do:<br />
• klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,<br />
• V grupy skłonności węgla do samozapalenia,<br />
• II stopnia zagrożenia wodnego,<br />
• niemetanowy.<br />
PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ<br />
Akcję pożarową rozpoczęto o godzinie<br />
2305 . Kierownik Akcji wyznaczył strefę<br />
zagrożenia, dojścia do strefy zostały<br />
zabezpieczone posterunkami. Ustalono,<br />
że w strefie zagrożenia nie przebywają<br />
ludzie. Wezwano pogotowie pomiarowe<br />
z CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong>. Przystąpiono do<br />
aktywnego gaszenia pożaru poprzez wiercenie<br />
otworów w ścianie nad sekcjami 70<br />
– 79. Kierownik Akcji dysponował dwoma<br />
zastępami własnymi oraz dwoma zastępami<br />
z CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong>. Podjęto<br />
decyzję o rozciągnięciu linii chromatograficznej<br />
do pobierania prób gazowych ze<br />
skrzyżowania przecinki 34 – 372 z chodnikiem<br />
34 – 303. Czujnik CO zabudowany<br />
�<br />
������� ���������<br />
��������������<br />
��������������<br />
mgr inż.<br />
RYSZARD TRZASKA<br />
OS<strong>RG</strong> Jaworzno<br />
w rejonie tego skrzyżowania zarejestrował<br />
stężenie tlenku węgla – 140 ppm. przy wydatku<br />
500 m 3 powietrza na minutę. Ustalono<br />
trzy punkty pomiarowe, w których<br />
wykonywano ręczny pomiar gazów z częstotliwością<br />
co 30 min. Pobieranie prób<br />
gazowych z linii chromatograficznej rozpoczęto<br />
o godz. 7 30 , stężenia gazów wynosiły:<br />
O 2 – 19,79 %, CO – 139 ppm, CO 2<br />
– 0,19 %, H 2 – 0,13 %, węglowodorów nie<br />
stwierdzono.<br />
10 marca <strong>2008</strong> r. Kierownik Akcji dysponował<br />
czterema zastępami w systemie<br />
czterozmianowym (w tym zastępy z ZG<br />
„Sobieski” oraz z OS<strong>RG</strong> Jaworzno). Zakres<br />
wykonywanych prac przedstawiał się<br />
następująco:<br />
1. Kontynuowano aktywne gaszenie pożaru<br />
przez wtłoczenie wody do otworów<br />
w rejonie sekcji 71 – 79, do godz.<br />
900 wykonano 22 otwory.<br />
2. Ograniczono przepływ powietrza<br />
przez ścianę 217 z 500 m3 /min. do 320<br />
m3 /min.<br />
3. Przystąpiono do transportu środków<br />
antypirogenicznych wraz z dwoma<br />
pompami WT – 30 w rejon zwrotni<br />
ściany 217.<br />
4. Kontynuowano pracę nad zabudową<br />
zapory przeciwwybuchowej oraz zabudową<br />
linii termistorowej.<br />
��������������<br />
���������<br />
#���$%&��������'��%�!����� �����%��������<br />
19<br />
�������������<br />
O godz. 13 00 zebrał się zespół ds.<br />
zagrożeń wentylacyjno – pożarowych<br />
w składzie poszerzonym o specjalistów<br />
i postanowiono:<br />
• zmniejszyć ilość powietrza przepływającą<br />
przez ścianę 217 do niezbędnego<br />
minimum,<br />
• kontynuować wiercenie otworów i zatłaczanie<br />
wody oraz środków antypirogenicznych,<br />
• przygotować niezbędny materiał do<br />
zabudowy tam izolacyjnych w chodnikach<br />
34 – 303, 34 – 371 oraz przystąpić<br />
do wykonania odrzwi tam izolacyjnych<br />
w tych chodnikach,<br />
• rozwiercić otwór nr 23 do średnicy<br />
Ø 100 mm w celu podawania przez niego<br />
większej ilości wody i środków antypirogenicznych.<br />
Do godz. 1800 wykonano 24 otwory<br />
o długości od 3 do 17 m, z czego do<br />
5 otworów wtłaczano bez przerwy wodę<br />
z rurociągu ppoż. Przepływ powietrza<br />
przez ścianę 217 o godz. 1800 wynosił około<br />
300 m3 /min przy stężeniu CO w ilości<br />
180 ppm. Rozpoczęto pomiar temperatury<br />
z linii termistorowej. Kontynuowano wykonywanie<br />
włomów pod zabudowę tamy<br />
izolacyjnej w rejonie skrzyżowania chodnika<br />
34 – 371 z przecinką 34 – 372. Na<br />
zmianie III zainstalowano w ścianie dwie<br />
pompy WT – 30 do podawania środków<br />
antypirogenicznych. Poszerzono otwór nr<br />
23 do średnicy 80 mm i rozpoczęto podawanie<br />
przez niego wody i antypirofixu.<br />
Rozpoczęto budowę odrzwi tamy izolacyjnej<br />
w chodniku 34 – 371 na zachód od<br />
przecinki 34 – 372.<br />
����!"����������
NR 2/<strong>2008</strong><br />
11 marca <strong>2008</strong> r. o godz. 5 10 w związku<br />
ze stwierdzeniem stężeń CO poniżej 26<br />
ppm w powietrzu wypływającym ze ściany<br />
217, Kierownik Akcji polecił zastępowi<br />
ratowniczemu dokonania penetracji<br />
dróg wentylacyjnych odprowadzających<br />
W artykule na kilku przykładach<br />
pokazano wpływ systemu przewietrzania<br />
na bezpieczeństwo pracującej załogi<br />
w przewietrzanym rejonie kopalni. Pokazano,<br />
że analiza stanu bezpieczeństwa<br />
załogi w aspekcie potencjalnego zagrożenia<br />
pożarowego wykazuje, że drogi<br />
ucieczkowe w określonych uwarunkowaniach<br />
mogą nie spełniać rygoru bezpiecznego<br />
wycofania się załogi. Prawidłowe<br />
wyznaczenie dróg ucieczkowych<br />
zapewniających możliwość wycofania<br />
się tymi drogami przez załogę powinno<br />
być zadaniem priorytetowym przy planowaniu<br />
rozcięcia złoża.<br />
Powstanie pożaru podziemnego stwarza<br />
poważne niebezpieczeństwo dla załogi<br />
dołowej objętej skutkami pożaru. Powstające<br />
w wyniku pożaru dymy i gazy<br />
pożarowe w znacznym stopniu wpływają<br />
na możliwości wycofania się załogi drogami<br />
ucieczkowymi ze strefy zagrożenia.<br />
Bardzo niebezpiecznym rodzajem pożaru<br />
podziemnego jest pożar egzogeniczny. Pożary<br />
tego typu mogą powstać praktycznie<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
powietrze ze ściany 217 i wykonania pomiaru<br />
składu atmosfery w wyznaczonej<br />
strefie zagrożenia. O godz. 6 00 ilość wypływającego<br />
powietrza ze ściany 217 wynosiła<br />
około 300m 3 /min, stężenie CO – 5<br />
ppm, wydzielanie CO – 1,5l/min. O godz.<br />
Wpływ na bezpieczeństwo załogi<br />
20<br />
7 30 po zakończeniu penetracji dróg wentylacyjnych<br />
odprowadzających powietrze ze<br />
ściany 217 oraz uzyskaniu składu atmosfery<br />
zgodnego z przepisami Kierownik Akcji<br />
zakończył akcję pożarową.<br />
sYstem Przewietrzania<br />
mgr inż.<br />
ANDRZEJ PLATA<br />
CS<strong>RG</strong> Bytom<br />
w każdym miejscu kopalni, pojawiają się<br />
nagle i niespodziewanie bez dłużej trwających<br />
oznak ostrzegawczych. Pożary takie<br />
rozwijać się mogą gwałtownie z wydzielaniem<br />
dużej ilości dymów oraz gazów trujących<br />
i ciał smolistych. Pożar egzogeniczny<br />
gwałtownie się rozwijający może zaskoczyć<br />
ludzi i spowodować panikę w czasie<br />
wycofywania się drogami ucieczkowymi.<br />
Samoratowanie zagrożonych ludzi polega<br />
głównie na samodzielnym wycofywaniu<br />
się drogami ucieczkowymi do miejsca<br />
niezagrożonego przy oczywistym założeniu,<br />
że czas wyjścia ze strefy nie może<br />
przekroczyć czasu ochronnego działania<br />
stosowanego ucieczkowego aparatu regeneracyjnego.<br />
Złożoność i różnorodność<br />
czynników mających wpływ na prędkość<br />
poruszania się załogi zadymionymi wyrobiskami<br />
stwarza poważne trudności przy<br />
określeniu czasu potrzebnego na przejście<br />
załogi drogami ucieczkowymi w fazie pro-<br />
jektowania rozcinki złoża. Oczywiście pomocne<br />
mogą być dane zawarte w opracowaniach<br />
dotyczących wyznaczania czasu<br />
wycofania się określonymi drogami ucieczkowymi<br />
z podaniem średnich prędkości<br />
wycofania się wyrobiskami korytarzowymi,<br />
ścianami o różnych wysokościach,<br />
wyrobiskami pionowymi. Nieodzowne<br />
wydaje się, aby kopalnie posiadały bank<br />
informacji w zakresie własnych danych<br />
pomiarowych z prób wycofania się drogami<br />
ucieczkowymi w zróżnicowanych<br />
uwarunkowaniach. Dane te mogłyby być<br />
wykorzystywane w porównywalnych warunkach<br />
w fazie projektowania przyszłej<br />
eksploatacji, zwłaszcza przy niskich ścianach<br />
i długich wybiegach ścian. Istotnym<br />
elementem mogącym pozytywnie lub negatywnie<br />
wpłynąć na możliwość wycofania<br />
się załogi jest zastosowany system eksploatacyjno<br />
– wentylacyjny.<br />
W podziemnych zakładach górniczych<br />
systemy przewietrzania mogą zapewnić<br />
odpowiedni stan bezpieczeństwa załogi<br />
lub to bezpieczeństwo mogą pogorszyć.<br />
�
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Przeanalizujmy zatem powszechnie stosowane<br />
systemy przewietrzania typu „U”<br />
czy „Y” lub „Z” w świetle zapewnienia<br />
załodze bezpieczeństwa, czyli możliwości<br />
bezpiecznego wycofania się z rejonu<br />
w przypadku powstania zagrożenia pożarowego<br />
w rejonowym prądzie wlotowym.<br />
PRZyKłAd I (RyS.1.)<br />
– PRZEWIETRZANIE SySTEMEM<br />
„Z”<br />
Załóżmy, że powstaje zagrożenie pożarowe<br />
w wygradzanej, za frontem postępującej<br />
ściany, dowierzchni na odcinku od<br />
węzła 1 do linii przodka ścianowego. Ludzie<br />
zatrudnieni powyżej miejsca zagrożenia<br />
będą musieli wycofać się aż do skrzyżowania<br />
opisanego jako węzeł 2 i dalej na<br />
zachód od tego skrzyżowania. Strefa zagrożenia<br />
będzie opisana jako ciąg bocznic<br />
1–2–4 i dalej do kanału szybu wentylacyjnego.<br />
Długość odcinka „miejsce pożaru –<br />
węzeł 2”, nachylenie i długość dowierzchni<br />
oraz przekrój poprzeczny i długość<br />
ściany będzie limitować czas wyjścia ludzi<br />
ze strefy. Załóżmy że załoga jest wyposażona<br />
w ucieczkowe aparaty regeneracyjne<br />
o nominalnym czasie ochronnego działania<br />
60 minut. Weźmy do analizy przypadek,<br />
w którym wybieg ściany i długość ściany<br />
uniemożliwia wycofanie się przy użyciu<br />
jednego aparatu. Jakie wtedy mamy możliwości<br />
zapewnienia wyjścia załodze? Otóż<br />
możemy na drodze wyjścia (w strefie zagrożenia)<br />
zabudować stację ucieczkowych<br />
aparatów regeneracyjnych do wymiany<br />
lub wykonać przecinkę łączącą dwie równoległe<br />
dowierzchnie lub też przyjąć inną<br />
koncepcję prowadzenia ściany polegającą<br />
na nie likwidowaniu dowierzchni za frontem<br />
ściany (linia przerywana). Dowierzchnia<br />
ta byłaby wyrobiskiem „ratunkowym”<br />
dla załogi zatrudnionej w ścianie. Jakie<br />
zagrożenia stwarzałoby nie likwidowanie<br />
tej dowierzchni? Można stwierdzić, że<br />
zagrożenie pożarowe mogłoby wzrosnąć<br />
w zrobach w wyniku wzmożenia tendencji<br />
przepływu powietrza w zrobach. Temu<br />
zjawisku mogłoby zapobiec prowadzenie<br />
profilaktyki pożarowej polegającej na doszczelnianiu<br />
zrobów ze ściany jak również<br />
z obu dowierzchni przyścianowych. Decyzja<br />
mogłaby być podjęta po gruntownej<br />
analizie faktycznych uwarunkowań.<br />
PRZyKłAd II (RyS.2)<br />
– PRZEWIETRZANIE SySTEMEM<br />
„y”<br />
Pożar powstaje w prądzie wlotowym<br />
do ściany, czyli na odcinku węzeł 2 – ściana.<br />
Czas wyjścia ze strefy limitowany<br />
1<br />
3<br />
TW<br />
TW<br />
ukształtowaniem wyrobisk i ich długościami.<br />
Jednak widać, że tak przyjęty model<br />
przewietrzania powoduje podniesienie<br />
bezpieczeństwa załogi pracującej w strefie<br />
zagrożenia obejmującej dowierzchnię<br />
„wlotową” i ścianę, w zakresie możliwości �<br />
bezpiecznego wycofania się. Węzeł 4 stanowi<br />
miejsce, w którym następuje doświeżanie<br />
„strefy zagrożenia” i jest możliwość<br />
wyjścia ze strefy. Droga ucieczkowa ulega<br />
w związku z tym skróceniu w stosunku<br />
do sytuacji w której takiego doświeżania<br />
nie byłoby. Umożliwia załodze pracują-<br />
�����<br />
cej w ścianie wyjście ze strefy zagrożenia<br />
przy użyciu jednego aparatu ucieczkowego.<br />
Osobnym zagadnieniem może<br />
być zapewnienie bezpieczeństwa ludziom<br />
pracującym w dowierzchni „wlotowej”<br />
przy dużych długościach tej dowierzchni<br />
uniemożliwiających wyjście przy użyciu<br />
jednego aparatu. Tu należałoby przeanalizować<br />
konieczność wykonania przecinki<br />
z dowierzchni 1–6 do dowierzchni 2 – ściana.<br />
Przecinka ta wykonana np. w połowie<br />
długości dowierzchni „wlotowej” uprawdopodobniałaby<br />
możliwość bezpiecznego<br />
wycofania się ludzi przebywających w tej<br />
21<br />
�����<br />
TI<br />
3<br />
TW<br />
Rys. 1. Rejon przewietrzany w systemie „Z.”.<br />
4<br />
�����<br />
TI<br />
TW<br />
5 2<br />
Rys. 2. Rejon przewietrzany w systemie „Y”.<br />
6<br />
2 4<br />
TW<br />
dowierzchni na odcinku miejsce pożaru<br />
– ściana.<br />
PRZyKłAd III (RyS.3)<br />
– PRZEWIETRZANIE SySTEMEM<br />
„u”<br />
TW<br />
�<br />
Pożar powstaje w prądzie wlotowym<br />
do ściany, czyli na odcinku węzeł 1 – ściana.<br />
Czas wyjścia ze strefy limitowany podobnie<br />
jak w poprzednich przypadkach<br />
ukształtowaniem wyrobisk i ich długościami.<br />
W zależności od miejsca powstania<br />
pożaru w dowierzchni „wlotowej”<br />
kształtowana jest długość drogi ucieczkowej.<br />
Załoga ze ściany musi przebyć ścianę<br />
i dowierzchnię „wylotową” do węzła<br />
TW<br />
�2<br />
w którym następuje doświeżanie strefy<br />
i jest � możliwość wyjścia ze strefy. Możliwość<br />
wyjścia załogi ze strefy przy użyciu<br />
jednego aparatu ucieczkowego uzależniona<br />
jest od długości ściany i jej przekroju<br />
oraz długości i nachylenia dowierzchni.<br />
Rozpatrywane przykłady pokazują,<br />
że istotnymi elementami, które decydują<br />
o możliwości wycofania się w określonym<br />
aparacie ucieczkowym to oprócz m.in. długości<br />
dróg ucieczkowych, ich nachylenia<br />
1<br />
5<br />
7
NR 2/<strong>2008</strong><br />
i przekroju, są zastosowany system przewietrzania<br />
i elementy wspomagające wycofanie<br />
się załogi. Przy dużych wybiegach<br />
ścian przewietrzanych w systemie „U” lub<br />
„Z” bezpieczeństwo może poprawić jedynie<br />
zastosowanie stacji aparatów rezerwowych<br />
lub też przy rozcince z podwójnymi<br />
chodnikami wykonanie przecinki łączącej<br />
te chodniki. Natomiast rejonach przewietrzanych<br />
systemem „Y” istnieje możli-<br />
�<br />
�����<br />
Przedstawiamy akcję przeciwpoża-<br />
rową w Zakładzie Górniczym „Sobie-<br />
ski” w Jaworznie, która odbyła się 17<br />
– 22 lutego <strong>2008</strong> r. w związku z pożarem<br />
endogenicznym w rejonie skrzyżowania<br />
diagonali XVI z przecinką ściany 537<br />
w pokładzie 207 na poziomie 500 m.<br />
Rozcinka ściany 537 wykonana w obu-<br />
dowie ŁP V32/9/I oraz przewietrzana systemem<br />
na ,,U”. 17 lutego <strong>2008</strong> r. około<br />
godz. 1200 w rejonie skrzyżowania diagonali<br />
XVI z przecinką ściany 537 w pokładzie<br />
207 na poziomie 500 m (oddział G– 2)<br />
wystąpił pożar endogeniczny, objawiający<br />
się wzrostem stężenia CO w powietrzu<br />
powyżej dopuszczalnej zawartości, lekkimi<br />
dymami oraz charakterystycznym zapachem<br />
węglowodorów aromatycznych.<br />
Rozpoczęto akcję ratowniczą. W zagrożonym<br />
rejonie znajdowało się dwudziestu<br />
pracowników. Wszyscy zostali wycofani<br />
bez użycia sprzętu ochrony dróg oddechowych.<br />
�<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
TW<br />
�<br />
TW<br />
Rys. 3. Rejon przewietrzany w systemie „U”.<br />
�<br />
wość wyjścia ze ściany do wyrobiska niezadymionego<br />
i w związku z tym poprawia<br />
się stan bezpieczeństwa załogi.<br />
Oczywiście przedstawiona tu analiza<br />
jest bardzo ogólna, w rzeczywistości opracowanie<br />
dróg wycofania załogi obejmuje<br />
wykonanie takich czynności jak:<br />
• opisanie dróg ucieczkowych w dokumentacji<br />
rejonu,<br />
W Zakładzie Górniczym „Sobieski”<br />
Pożar<br />
mgr inż.<br />
RYSZARD TRZASKA<br />
OS<strong>RG</strong> Jaworzno<br />
Pokład 207 zaliczony jest do:<br />
• I stopnia zagrożenia wodnego,<br />
• Klasy A zagrożenia wybuchem pyłu<br />
węglowego,<br />
• V grupy skłonności węgla do samozapalenia.<br />
PRZEBIEG AKCJI<br />
W pierwszej fazie akcji ratowniczej<br />
Kierownik Akcji wyznaczył strefę zagrożenia<br />
oraz posterunki obstawy. Wyznaczono<br />
miejsce lokalizacji bazy ratowniczej<br />
oraz stanowisko chromatografu. Plan akcji<br />
przewidywał następujące przedsięwzięcia:<br />
• zamknięcie TB 536f zlokalizowanej<br />
w diagonali XV w celu ograniczenia<br />
dopływu powietrza do ogniska pożaru,<br />
• po zamknięciu TB 536f, otwarcie tam<br />
wentylacyjnych zabudowanych w diagonali<br />
XVI w celu doprowadzenia<br />
22<br />
• sprawdzenie możliwości wyjścia tymi<br />
drogami poprzez wykonanie stosownych<br />
obliczeń czasu wyjścia z określonych<br />
miejsc pracy,<br />
• przeprowadzenie analizy dróg ucieczkowych<br />
w kontekście zastosowanego<br />
systemu przewietrzania,<br />
• sprawdzenie praktyczne, czasu i możliwości<br />
wyjścia z rejonu po wykonaniu<br />
rozcinki złoża,<br />
• zastosowanie dodatkowych elementów<br />
poprawiających bezpieczeństwo pracujących<br />
ludzi.<br />
Niemniej analiza wykazuje, że zagadnienie<br />
prawidłowego określenia dróg<br />
ucieczkowych jest niezwykle istotne. I ten<br />
temat musi być rozwiązywany równolegle<br />
z innymi problemami w trakcie przygotowania<br />
rejonu do eksploatacji. Nie można<br />
projektować rozcinki złoża, a następnie<br />
dopiero dopasowywać do niej systemu<br />
wycofania załogi, bo może się okazać że<br />
takiego systemu nie znajdziemy.<br />
większej ilości powietrza do rejonu<br />
czynnego frontu ściany 536 w pokładzie<br />
207,<br />
• montaż rurociągu podsadzkowego<br />
umożliwiającego podanie wody w rejon<br />
ogniska pożarowego, przygotowanie<br />
stanowiska pomiarowego i rozciągnięcie<br />
dwóch linii chromatograficznych<br />
(do diagonali XVI poniżej skrzyżowania<br />
ze ścianą 536 i do diagonali XVII)<br />
w celu precyzyjnego monitorowania<br />
składu atmosfery w rejonie,<br />
• transport materiałów i zabudowa zapór<br />
przeciw wybuchowych zabezpieczających<br />
bazę ratowniczą,<br />
• podawanie wody z rurociągu p–poż.<br />
i podsadzkowego w celu zalania (podsadzenia)<br />
rejonu ogniska pożaru.<br />
Zmobilizowano do akcji sześć zastępów<br />
własnych oraz jeden zastęp pogotowia<br />
pomiarowego z CS<strong>RG</strong> S.A. Skład atmosfery<br />
w wylotowym prądzie powietrza<br />
(pochylnia kamienna do przekopu Byczyna)<br />
oddalona od ogniska pożarowego ok.<br />
�
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
840 m na godz. 14 00 był następujący: CO<br />
– 131 ppm, CO 2 – 0,19 %, O 2 – 20,3 %.<br />
Odczyt czujnika zabudowanego w diagonali<br />
XVII w prądzie powietrza wylotowego<br />
ze ściany 536 wynosił 151 ppm.<br />
Do godz. 21 00 wykonano następujące<br />
prace:<br />
• zamknięto TB 536f w diagonali XV,<br />
• przeprowadzono regulację powietrza<br />
poprzez otwarcie tam wentylacyjnych<br />
w diagonali XVI,<br />
• przygotowano stanowisko pomiarowe<br />
i rozpoczęto rozwijanie dwóch linii<br />
chromatograficznych do wyznaczonych<br />
wcześniej miejsc pobierania prób.<br />
Skład atmosfery w wylotowym prądzie<br />
powietrza na pochylni kamiennej do<br />
przekopu Byczyna o godz. 1945 był nastę-<br />
pujący: CO – 131 ppm, CO 2 – 0,31 %, O 2<br />
– 20,2 %.<br />
W punkcie pomiarowym w pochylni<br />
odstawczej odprowadzającej powietrze do<br />
szybu wentylacyjnego odnotowano: CO –<br />
61 ppm, CO 2 – 0,15 %, O 2 – 20,2 %.<br />
Odczyt czujnika CO w diagonali XVII<br />
w prądzie wylotowym ze ściany 536 wynosił<br />
180 ppm. O godz. 23 20 na polecenie<br />
Kierownika Akcji wezwane zostały zastępy<br />
dyżurujące z OS<strong>RG</strong> Jaworzno. Do godz.<br />
5 15 rozciągnięto linię chromatograficzną nr<br />
1 w diagonali XVI (10 m poniżej napędu<br />
ściany 536). O godz. 530 podano analizę<br />
gazów pożarowych z chromatografu (li-<br />
nia nr.1): O – 18,92 %, CO – 1,18 %, CO<br />
2 2<br />
– 1450 ppm, CH – 0,00 %, H – 0,00 %,<br />
4 2<br />
C 2 H 4 – 0,00 %, C 2 H 6 – 0,00 %.<br />
18 lutego <strong>2008</strong> r. od godz. 600 prowadzono<br />
prace ratownicze mające na celu:<br />
• transport rur podsadzkowych do diagonali<br />
XVI,<br />
• podawanie wody rurociągiem p– poż.<br />
w celu zalania ogniska pożarowego,<br />
• rozciąganie linii chromatograficznej<br />
w diagonali XVII,<br />
• doszczelnianie TB 536f w diagonali<br />
XV.<br />
Około godz. 1350 uruchomiono podawanie<br />
wody ze zbiornika na powierzchni<br />
rurociągiem podsadzkowym Ø 185 mm<br />
z wydajnością 120 m3 /h. Skład atmosfery<br />
kopalnianej w wylotowym prądzie powietrza<br />
(pochylnia kamienna do przekopu Byczyna)<br />
o godz. 1400 : CO – 83 ppm, CO2 – 0,25 %, O – 20,3 %.Wydatek powietrza<br />
2<br />
w diagonali XVII wylot ze ściany 536 wynosił<br />
300 m3 /min.<br />
W celu zastosowania metody precyzyjnej<br />
oceny stanu zagrożenia pobrano w diagonali<br />
XVI i XVII z obu linii chromatograficznych<br />
próby workowe. Na zmianie III<br />
i IV prowadzono prace związane ze skracaniem<br />
i łączeniem rurociągów w diago-<br />
23<br />
nali XVI, budową lutniociągu Ø 600 mm<br />
w rejonie napędu ściany 536 oraz transportem<br />
izopiany do TB 536f w diagonali<br />
XV i wypełnianiem korka pianą. O godz.<br />
2300 zatrzymano podawanie wody rurociągiem<br />
podsadzkowym Ø 150 mm. Woda<br />
podawana jest rurociągiem p– poż. Ø 100<br />
mm z wydajnością 60 m 3 /h. Do godz. 6 00<br />
prowadzono prace związane z dokładką<br />
lutniociągu między ścianą 536, a rozcinką<br />
ściany 537. 19 lutego <strong>2008</strong> r. prowadzono<br />
dalsze prace nad uruchomieniem<br />
rurociągu podsadzkowego w diagonali<br />
XVI. Do godz. 1700 połączono rurociąg<br />
podsadzkowy Ø 150 mm. Od godz. 1855 rozpoczęto przewietrzanie diagonali XVI<br />
poniżej ściany 536. Kontynuowano podawanie<br />
wody do diagonali XVI rurociągiem<br />
p–poż. o wydajności ok. 60m3/h. Kontynuowano<br />
doszczelnianie TB 536f w diagonali<br />
XV (wymurowano drugą tamę do wys.<br />
3,1 m oraz wypełniono izopianą przestrzeń<br />
między tamami na wys.1,5 m).<br />
20 lutego <strong>2008</strong> r. na zmianie I zastęp<br />
ratowniczy dokonał penetracji diagonali<br />
XVI docierając do skrzyżowania z rozcinką<br />
ściany 537. O godz. 1045 zastępowy<br />
podał informację do bazy o stanie skrzyżowania.<br />
Zastęp otrzymał polecenie odkręcenia<br />
trzech rur od końca rurociągu Ø 150<br />
mm i podniesienia wylotu. Po wykonaniu<br />
zadania został wycofany do bazy ratowni-
NR 2/<strong>2008</strong><br />
czej. Analiza gazów zza korka TB 536f na<br />
godz. 230 przedstawiała się następująco: O2 – 19,63 %, CO – 0,21 %, CO – 15 ppm,<br />
2<br />
różnica ciśnienia wynosiła – 2 mm H O. 2<br />
21 lutego <strong>2008</strong> r. o godz. 640 rozpoczęto<br />
podawanie podsadzki hydraulicznej<br />
w rejon skrzyżowania diagonali XVI<br />
z rozcinką ściany 537. Podano ok. 530 m3 piasku. Ukończono wypełnianie korka TB<br />
536f pianą w diagonali XV oraz rozpoczęto<br />
budowę komory kompensacyjnej przed<br />
tym korkiem. Różnica ciśnienia wynosiła<br />
+ 1 mm H O. 2<br />
W ostatnim czasie zastępy specjalistyczne<br />
CS<strong>RG</strong> S.A. zostały doposażone<br />
w nowy sprzęt, który w znacznym stopniu<br />
usprawni działania podczas akcji<br />
ratowniczych, jak również prac profilaktycznych.<br />
Na szczególną uwagę zasługują:<br />
POMPA SZLAMOWA<br />
PNEuMATyCZNA CP 0077<br />
Pompa Chicago Pneumatic CP 0077<br />
jest jednostką samodzielną, przenośną<br />
o napędzie pneumatycznym, przeznaczoną<br />
do pracy w kopalniach, kamieniołomach<br />
i na budowach. Czynnikiem pompowanym<br />
może być woda zawierająca do 15 %<br />
substancji stałych i cząstek o wielkości do<br />
25 mm. CP 077 jest pompą ejectorową tzn.<br />
nie posiada wirnika, tłoków itp. Jej działanie<br />
oparte jest o zasadę dyszy Venturiego,<br />
jest pompą samoodpowietrzającą się. Została<br />
wyposażona w uchwyty służące zarówno<br />
do przenoszenia, jak i zawieszania<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
W celu sprawdzenia efektu podsadzania<br />
wyrobiska w rejonie skrzyżowania diagonali<br />
XVI z rozcinką ściany 537 Kierownik<br />
Akcji podjął decyzję o wysłaniu w ten<br />
rejon zastępu ratowniczego. Około godz.<br />
030 zastęp dotarł w rejon rozcinki ściany<br />
537 i przekazał meldunek do bazy ratowniczej,<br />
że długość podsadzonego na pełno<br />
wyrobiska przed skrzyżowaniem z rozcinką<br />
ściany 537 wynosi ok. 22 m. Stężenie<br />
CO na wylocie ze ściany 536 wynosiło<br />
15 ppm przy ilości powietrza w wyrobisku<br />
290 m3 /min. Wydzielanie tlenku węgla<br />
4,3 l/min.<br />
dla zawodowych zastępów specjalistycznych<br />
nowY sPrzęt<br />
inż.<br />
ZBIGNIEW NOWICKI<br />
CS<strong>RG</strong> S.A.<br />
w miejscu pracy. Ze względu na sposób<br />
zasilania, budowę i zastosowane materiały<br />
pompa może być używana w pomieszczeniach<br />
zagrożonych wybuchem metanu<br />
i pyłu węglowego jako urządzenie nieelektryczne<br />
grupy I kategorii M1 wg PN–EN<br />
13463–1:2003. Parametry pompy.:<br />
• max. wysokość zasysania wody<br />
— 6,10 m,<br />
• średnica złącza wylotowego<br />
— 62,5 mm,<br />
• zalecana średnica węża zasilającego<br />
— 25 mm,<br />
• masa<br />
— 69 kg,<br />
• ciśnienie robocze<br />
— 6,2 bar,<br />
• zapotrzebowanie na powietrze<br />
— 40 l/s (2,4 m3 /min),<br />
• wydajność<br />
— 136 – 341 l/min,<br />
• wysokość podnoszenia<br />
— 7,6 – 53,3 m,<br />
• max. średnica ziarna<br />
— (zanieczyszczeń stałych) 25 mm.<br />
POMPA RZĄPIOWA Z NAPędEM<br />
PNEuMATyCZNyM ATP 551P<br />
Nowa pompa typu ATP–551P jest<br />
pompą lekką, przenośną, napędzaną sprężonym<br />
powietrzem, całkowicie zanurzalną<br />
24<br />
Rozpoczęto, więc, penetrację dróg<br />
wentylacyjnych odprowadzających powietrze<br />
ze ściany 536 do szybu wydechowego.<br />
O godz. 1205 Kierownik Akcji ogłosił<br />
zakończenie akcji ratowniczej w związku<br />
z zakończoną penetracją wyrobisk odprowadzających<br />
powietrze do szybu wentylacyjnego<br />
oraz uzyskaniem wymaganego<br />
przepisami składu atmosfery kopalnianej.<br />
o wydajności do 818 litrów wody na minutę.<br />
Pompa nie zatyka się, sama się oczyszcza<br />
i może być używana do pompowania<br />
zarówno wody czystej, jak i brudnej, do<br />
ścieków, olejów i szlamów. Obudowa została<br />
wykonana z wytrzymałego odlewu<br />
żeliwnego odpornego na ciężkie warunki<br />
eksploatacyjne. Pompa posiada wbudowaną<br />
olejarkę umożliwiającą ciągłe smarowanie<br />
silnika powietrznego przez okres<br />
do 16 godzin pracy ciągłej. Wyposażona<br />
w uchwyty służące zarówno do przenoszenia<br />
jak i zawieszania w miejscu pracy.<br />
MłOTy PNEuMATyCZNE<br />
Lekkie uniwersalne młoty pneumatyczne<br />
przeznaczone są do rozdzielania<br />
skał w górnictwie, rozbijania murów, beto-<br />
�
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
nu, jezdni w budownictwie drogowym itp.<br />
Składają się z cylindra z rozrządem, tłoka<br />
i korpusu z rękojeścią.<br />
Wszystkie wyposażone są w skutecznie<br />
działające tłumiki hałasu i cechują się<br />
zmniejszonym poziomem hałasu i wibracji.<br />
hydRAuLICZNA WIERTARKA<br />
GÓRNICZA hWG/SM<br />
M–0.6, M–0.75<br />
Hydrauliczna wiertarka górnicza typu<br />
HWG/SM jest przeznaczona do ręcznego<br />
wiercenia otworów w węglu i skałach<br />
o średniej twardości. Przystosowana do<br />
wiercenia otworów ø 42 mm za pomocą<br />
typowych górniczych żerdzi wiertniczych<br />
na głębokości do 20 mb. Jej obsługa jest<br />
jedno lub dwuosobowa. Może pracować<br />
w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.<br />
MłOT uRABIAJĄCy<br />
hydRAuLICZNy BK 2112<br />
HSK BK 2112 jest lekkim, wysoko<br />
wydajnym młotem urabiającym przeznaczonym<br />
do urabiania betonu, cegieł, ścian,<br />
skał, cięcia asfaltu i innych prac burzących<br />
i urabiających. Posiada rękojeść przeciwdrganiową<br />
zwartego typu „D”, która<br />
umożliwia jego wygodne użycie w pozycji<br />
poziomej i pionowej. Rękojeść o kształcie<br />
„D” wyposażono w wykładzinę poliuretanową<br />
dla podwyższenia bezpieczeństwa<br />
pracy. Dzięki funkcji hydraulicznej, młot<br />
ma mnóstwo zalet – cichą pracę, bezpieczeństwo,<br />
niezawodność i wytrzymałość.<br />
Może być napędzany przez małe jednostki<br />
hydrauliczne lub przyłączony do rozrządu<br />
hydraulicznego maszyn ziemnych itp.<br />
WENTyLATOR LuTNIOWy<br />
PNEuMATyCZNy WLP–402/SK<br />
Wentylator stosowany jest do pracy<br />
w podziemnych zakładach górniczych,<br />
w których występują zagrożenia metanowe<br />
oraz zagrożenie wybuchem pyłu węglowego.<br />
Należy do urządzeń grupy I kategorii<br />
MI.<br />
PARAMETRY:<br />
1. Nadciśnienie 0.29 MPa–0.39MPa,<br />
2. Kierunek obrotów – zgodny ze strzałką<br />
na obudowie,<br />
3. Temperatura powietrza – 20 do +40 ºC,<br />
4. Wilgotność powietrza przy 25 ºC mniejsza<br />
niż 100 %.<br />
WENTyLATOR<br />
ELEKTROPNEuMATyCZNy<br />
Wentylatory przeznaczone są do samo-<br />
BLOK dzielnych REGULACYJNY systemów RB1<br />
wentylacji, instalacji<br />
odpylania i urządzeń chłodniczych w głębinowych<br />
kopalniach węgla kamiennego.<br />
25<br />
5<br />
Mogą być zastosowane do systemów ssących<br />
i tłoczących z nachyleniem systemu<br />
lutniowego nawet 90° w stosunku do osi<br />
poziomej. Po odłączeniu od prądu elektrycznego<br />
oraz napędu pneumatycznego<br />
dochodzi do wyhamowania silnika i tym<br />
samym nie generuje się napięcie na zaciskach<br />
wirnika, nawet gdy koło wentylatora<br />
nakręcane jest prądem powietrza w lutniociągu.<br />
Wentylator został zatwierdzony do<br />
eksploatacji w środowisku IM1 z zastosowaniem<br />
napędu pneumatycznego, w wypadku<br />
zastosowania napędu el. wewnątrz<br />
wentylatora IM1, na zewnątrz IM2. Wentylatory<br />
elektropneumatyczne mają możliwość<br />
przełączania między napędem pneumatycznym<br />
lub elektrycznym. Wentylator<br />
elektropneumatyczny przełącza się automatycznie<br />
na napęd pneumatyczny przy<br />
przerwach w dostawie prądu.<br />
BLOK REGuLACyJNy RB1<br />
Wentylatory przeznaczone s� do samodzielnych systemów wentylacji, instalacji odpylania i urz�dze� chłodniczych<br />
w gł�binowych kopalniach w�gla kamiennego. Mog� by� zastosowane do systemów ss�cych i tłocz�cych z nachyleniem<br />
systemu lutniowego nawet 90° w stosunku do osi poziomej. Po odł�czeniu od pr�du elektrycznego oraz nap�du<br />
pneumatycznego dochodzi do wyhamowania silnika i tym samym nie generuje si� napi�cie na zaciskach wirnika,<br />
nawet gdy koło wentylatora nakr�cane jest pr�dem powietrza w lutnioci�gu. Wentylator został zatwierdzony do<br />
eksploatacji w �rodowisku IM1 z zastosowaniem nap�du pneumatycznego, w wypadku zastosowania nap�du el.<br />
wewn�trz wentylatora IM1, na zewn�trz IM2. Wentylatory elektropneumatyczne maj� mo�liwo�� przeł�czania mi�dzy<br />
nap�dem pneumatycznym lub elektrycznym. Wentylator elektropneumatyczny przeł�cza si� automatycznie na<br />
nap�d pneumatyczny przy przerwach w dostawie pr�du.<br />
Obj�to�� transpor- Zu�ycie Ci�nienie Pcv [Pa] Obrotów za Pobór Masa<br />
Typy wentylatorów towanegopowie- powietrza powietrza P = 1,3 minut� mocy (kg)<br />
trza Qv<br />
[kW]<br />
VPAV 630 5,5 m3/s 685 m7h 5 bar 1100 2500 14 279<br />
VPAE2 630 hamowany<br />
6,2 m3/s - - 2100 2940 22 593<br />
VPAE21 630 nieham. 6,2 m3/s - - 2100 2940 22 583<br />
VPAK2 630 elektr. 6,2 m3/s - - 2100 2940 22 612<br />
VPAK2 630 pneum. 5,5 m3/s 685 m 3 /h 5 bar 1100 2500 14 612<br />
Blok regulacyjny RB 1 przeznaczony<br />
jest do regulacji ciśnienia i przepływu<br />
oleju hydraulicznego dla urządzeń z napędem<br />
hydraulicznym, wszędzie tam, gdzie
NR 2/<strong>2008</strong><br />
agregat nie umożliwia regulacji lub dodaje<br />
wartości wyższe od wartości pożądanych.<br />
• Podstawowe dane techniczne:<br />
• Ciśnienie max. na wlocie:<br />
— 32 MPa,<br />
• Ciśnienie na wylocie:<br />
— 1 – 14 MPa,<br />
• Przepływ max. na wlocie:<br />
— 120 dm3.min-1,<br />
• Przepływ max. na wylocie:<br />
— 0,25 – 32 dm3.min-1,<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
• Ciecz robocza:<br />
— olej hydrauliczny,<br />
• Lepkość kinematyczna przy 40O :<br />
— 29 – 75 mm2 . s-1,<br />
• Filtracja:<br />
— 25 μm,<br />
• Łącze wężowe – wlot:<br />
— M 22 x 1,5 DKL,<br />
• Łącze wężowe – wylot:<br />
— M 18 x 1,5 DKL,<br />
• Temperatura max. cieczy roboczej:<br />
— 60 °C,<br />
26<br />
• Wymiary zewnętrzne dł x wys x szer:<br />
— 146 x 232 x 79 mm,<br />
• Masa:<br />
— 7,3 kg.<br />
Blok regulacyjny RB 1 składa się<br />
z dwudrogowego zaworu dławiącego ze<br />
stabilizacją i zaworu przepustowego. Oba<br />
zawory są umieszczone w kostce do podłączeniami<br />
dla węży. Części sterujące są wyposażone<br />
w pokrywę do zdejmowania.<br />
Jedno z najważniejszych działań Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> <strong>Górniczego</strong><br />
Szkolenie w ratownictwie górniczym<br />
było zawsze jednym z najważniejszych<br />
działań, bowiem tylko człowiek świadomy<br />
zadań i sposobów ich realizacji może<br />
swoje obowiązki wykonywać z należytym<br />
stopniem bezpieczeństwa i uwagi.<br />
Obecnie problem ten jest szczególnie<br />
istotny, z uwagi na znaczący spadek liczby<br />
zdarzeń w kopalniach wymagających<br />
prowadzenia akcji ratowniczych. Gdzie,<br />
więc, mają doskonalić wiedzę ratownicy<br />
i pracownicy odpowiedzialni za ich organizację<br />
i gotowość?<br />
Szukać należy nowych form doskonalenia<br />
działania służb ratowniczych, pogłębiania<br />
wiedzy teoretycznej, jak i zwiększania<br />
umiejętności praktycznych. Stosować<br />
trzeba metody szkolenia, które będą atrakcyjne<br />
nowoczesnością, zapewnią przekazywanie<br />
aktualnej wiedzy i ugruntowywanie<br />
umiejętności już posiadanych, zawsze<br />
istotnych dla ratowników. Mają one pobudzać<br />
do inicjowania działań umożliwiających<br />
zdobywanie kwalifikacji na miarę<br />
potrzeb XXI wieku. Aby tak się działo,<br />
wszystko to musi być nie tylko konsekwentnie<br />
podejmowane w CS<strong>RG</strong> S.A.,<br />
jako instytucji odpowiedzialnej za ratownictwo<br />
w przemyśle węgla kamiennego<br />
oraz w zakładach górniczych, które wchodzą<br />
w zakres jej zainteresowania, ale także<br />
być ze zrozumieniem przyjęte przez osoby<br />
bezpośrednio zaangażowane w tych służ-<br />
rUszYła refor ma<br />
szkolenia<br />
dr inż.<br />
BOGDAN ĆWIĘK<br />
mgr inż.<br />
JERZY KACZMAREK<br />
CS<strong>RG</strong> S.A.<br />
bach. Chodzi nie tylko o ratowników, ale<br />
także o pracowników kierownictw i dozoru<br />
kopalń odpowiedzialnych za szeroko<br />
rozumiane bezpieczeństwo górniczych załóg.<br />
Dotyczy to również całej kadry przygotowanej<br />
do zwalczania zagrożeń.<br />
Kierownictwo CS<strong>RG</strong> S.A. wychodząc<br />
naprzeciw tym wymogom podjęło<br />
reorganizację szkolenia zarówno prowadzonego<br />
w Centralnej Stacji w <strong>Bytomiu</strong>,<br />
jak również w Okręgowych <strong>Stacja</strong>ch <strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong>. W miejsce dotychczasowej<br />
komórki organizacyjnej został<br />
powołany Dział <strong>Ratownictwa</strong> ds. Szkolenia,<br />
podlegający bezpośrednio wiceprezesowi<br />
Zarządu ds. Technicznych (rys.1).<br />
Nieprzypadkowa jest to podległość, ponieważ<br />
ma ona zapewnić odpowiednią rangę<br />
podejmowanych decyzji, uprościć ich realizację,<br />
zapewnić ich optymalizację. Kto<br />
bowiem może bardziej doceniać znaczenie<br />
szkolenia, jak nie dyrektor techniczny,<br />
odpowiedzialny za gotowość ratownictwa<br />
do realizacji zadań wszędzie, gdzie zajdzie<br />
potrzeba. Kierownikiem Działu został dotychczasowy<br />
dyrektor OS<strong>RG</strong> w Jaworznie,<br />
mgr inż. Jerzy Kaczmarek, o wieloletnim<br />
ratowniczym stażu, mający bogate<br />
doświadczenie i rozeznanie w tej dziedzi-<br />
nie. We wszystkich Okręgowych <strong>Stacja</strong>ch<br />
utworzono specjalne delegatury - komórki<br />
organizacyjne zajmujące się problemami<br />
szkolenia i czuwające także nad właściwym<br />
jego przebiegiem w kopalniach podporządkowanych<br />
tym Stacjom.<br />
Już na wstępie podjęto wiele działań,<br />
służących zapewnieniu pełnej realizacji<br />
zamierzeń, a także powstaniu warunków<br />
dla dalszego ich doskonalenia i rozwoju.<br />
• Przygotowywany jest dokument dla<br />
akredytacji działalności szkoleniowej<br />
CS<strong>RG</strong>, co zapewni odpowiednią rangę<br />
kwalifikacjom ratowników zdobywających<br />
wiedzę na kursach kwalifikacyjnych.<br />
Akredytacja wymagać będzie<br />
utrzymania na odpowiednim poziomie<br />
zarówno programów nauczania, jak<br />
również kadry wykładowców, co może<br />
tylko pozytywnie wpłynąć na kwalifikacje<br />
ratownicze na wszystkich szczeblach<br />
organizacji przemysłu węglowego.<br />
Uzyskanie akredytacji, a potem jej<br />
utrzymanie wymagać też będzie posiadania<br />
i ciągłej jeszcze w większym<br />
stopniu niż obecnie, dbałości o środki<br />
dydaktyczne oraz sprzęt służący do<br />
przekazywania wiadomości.<br />
• Kierownictwo Centralnej Stacji duży<br />
nacisk położyło na doskonalenie kwalifikacji<br />
kadry technicznej tu zatrudnionej.<br />
Już w maju odbyły się jednodniowe<br />
�
ROK XIII RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51<br />
NR 2/<strong>2008</strong><br />
CS<strong>RG</strong> – Dzia� DTS<br />
seminaria doskonalące z oderwaniem<br />
od pracy dla wszystkich osób dozoru<br />
ratowniczego uprawnionych do sprawowania<br />
funkcji doradczych w czasie<br />
akcji ratowniczych w sztabie akcji czy<br />
w bazie ratowniczej. Seminaria będą<br />
organizowane systematycznie raz na<br />
kwartał, ale częstotliwość może być<br />
zwiększona, jeżeli zajdzie potrzeba.<br />
• W maju i czerwcu zorganizowane zostały<br />
kursy pedagogiczne dla kadry wykładowców<br />
Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong> S.A. i Okręgowych<br />
Stacji pozwalające wiedzę przekazywać<br />
w sposób bardziej fachowy, oparty<br />
o wiedzę pedagogiczną.<br />
• W maju rozpoczęły się również seminaria<br />
dla kierowników ruchu zakładu<br />
górniczego, w czasie których niezależnie<br />
od przekazywania słuchaczom nowości<br />
z zakresu ratownictwa i zwalczania<br />
zagrożeń, będą podejmowane<br />
dyskusje na te tematy związane bezpośrednio<br />
z reprezentowanymi przez nich<br />
kopalniami. Będzie można wyjaśnić<br />
wiele ratowniczych spraw związanych<br />
z problemami dnia codziennego.<br />
• Dział ds. Szkolenia podejmuje akcję<br />
nowelizacji programów nauczania na<br />
wszystkich kursach prowadzonych w<br />
��������� � ������� ������������ ��������������<br />
Cz�onek Zarz�du Wiceprezes ds. Technicznych DT<br />
Delegatura DTS<br />
OS<strong>RG</strong> Bytom<br />
Dzia� <strong>Ratownictwa</strong> ds. Szkolenia DTS<br />
Kierownik Dzia�u Zast�pca Kierownika Dzia�u Delegatura DTS<br />
OS<strong>RG</strong><br />
�����<br />
Jaworzno<br />
ratownictwie, również na szczeblu kopalń<br />
(ćwiczenia ratownicze). Nowelizacja<br />
musi zapewnić wprowadzenie<br />
nowych form szkolenia i nie może być<br />
dokonywana sporadycznie i przypadkowo,<br />
ale systematycznie w każdym<br />
roku.<br />
• Dział ds. Szkolenia będzie się starał zapewnić<br />
słuchaczom kursów ratowniczych<br />
pisemne materiały informacyjne<br />
dotyczące przedmiotowej problematyki.<br />
Wiele z nich jest już opracowanych<br />
w formie skryptów, które <strong>Stacja</strong> wydała<br />
w latach 2005 i 2006. Są to podręczniki<br />
dla kierowników akcji, kierowników<br />
akcji na dole i kierowników baz, kierowników<br />
kopalnianych stacji ratowniczych,<br />
dozoru nie ratowniczego, a<br />
także dla ratowników. Zawierają skondensowaną<br />
wiedzę, która w podstawowej<br />
części jest nadal aktualna. Zawsze<br />
może być przypomniana, kiedy uleci z<br />
pamięci. Dla innych grup ratowniczych<br />
materiały będą opracowywane sukcesywnie<br />
i przekazywane w okresie odbywanych<br />
szkoleń.<br />
• Inne zamierzenia w tej dziedzinie to<br />
zorganizowanie zbioru bibliotecznego<br />
ratowniczych pozycji książkowych, a<br />
także czasopism fachowych, z jakich<br />
mogliby korzystać słuchacze kursów,<br />
27<br />
Delegatura DTS<br />
OS<strong>RG</strong> Wodzis�aw Delegatura DTS<br />
OS<strong>RG</strong> Zabrze<br />
wykładowcy i inni pracownicy. Zebranie<br />
tego typu literatury w jednym<br />
miejscu jest celowe i pożyteczne, pod<br />
warunkiem, że ta działalność będzie<br />
prowadzona systematycznie i zapewni<br />
dopływ pozycji, jakie ukazują się nie<br />
tylko na rynku krajowym. To ambitne<br />
przedsięwzięcie będzie wymagało pozyskanie<br />
fachowego i zaangażowanego<br />
pracownika.<br />
• Odrębne zagadnienie to wachlarz problemów<br />
związanych z unowocześnianiem<br />
pomocy naukowych, jakie powinny<br />
być w dyspozycji szkolących i<br />
szkolonych. Zakłada się rozszerzanie<br />
komputerowych metod prezentacji informacji,<br />
a także sprawdzania wiedzy<br />
słuchaczy, wykorzystywanie tablic interaktywnych<br />
i innych nowoczesnych<br />
urządzeń elektronicznych.<br />
Waga problematyki szkoleniowej powoduje,<br />
że w każdym numerze kwartalnika<br />
„Ratownictwo Górnicze” Czytelnicy<br />
zostaną poinformowani o nowych działaniach<br />
w tej dziedzinie. Będziemy się starali<br />
przekazywać wiadomości pozytywne,<br />
świadczące o zrozumieniu problemów<br />
przez zainteresowanych, ale także przykłady<br />
uchybień, które, mamy nadzieję, będą<br />
bardzo rzadkie.<br />
�
NR 2/<strong>2008</strong><br />
Osiągnięcie sukcesu zawodowego<br />
wiąże się z prestiżem i wysoką pozycją<br />
społeczną. Nie jest to pragnienie nieosiągalne.<br />
Naukowcy uznali, że sukces w życiu<br />
zależy nie tylko od intelektu, ale także<br />
od inteligencji emocjonalnej, która, w<br />
odróżnieniu od ilorazu inteligencji, nie<br />
jest uwarunkowana genetycznie, lecz<br />
rozwija się przez całe życie. Co najważniejsze,<br />
można się jej nauczyć.<br />
Dotychczas o zdobyciu pracy decydowały<br />
głównie ranga ukończonej uczelni<br />
i doświadczenie zawodowe. Oczywiście<br />
oceny na dyplomie też miały niemałe znaczenie,<br />
im lepsze tym potencjalny pracownik<br />
wydawał się bardziej atrakcyjny zawodowo.<br />
Pracodawcy przedkładali oceny<br />
na efektywność pracy. Obecne zasady rekrutacji<br />
w renomowanych firmach różnią<br />
się od reguł stosowanych wcześniej. Pracodawcy<br />
zdecydowanie większą uwagę<br />
przywiązują do cech osobowościowych<br />
przyszłych pracowników. Liczy się umiejętność<br />
współpracy z ludźmi, odporność<br />
na stres, zdolność przekonywania i rozwiązywania<br />
problemów.<br />
Daniel Goleman, pracownik naukowy<br />
Harvardu, w swojej książce „Inteligencja<br />
emocjonalna” zakwestionował opinię, że<br />
do osiągnięcia sukcesu potrzebny jest sam<br />
intelekt. Stwierdził, że testy na iloraz inteligencji<br />
są zawodne, a osoby z bardzo<br />
dobrymi ocenami w szkole i wysokim IQ<br />
często nie dają sobie rady w pracy, wypadając<br />
na tle innych blado. Natomiast osoby,<br />
które nie były prymusami w szkole mogą,<br />
paradoksalnie, odnieść sukces. Umiejętności<br />
czysto szkolne przestają mieć znaczenie.<br />
Co więcej szkoła zaczęła przypominać<br />
fabrykę, w której uczniom wtłacza się<br />
często niepotrzebną wiedzę. Nie ocenia się<br />
ich na podstawie twórczego myślenia, ale<br />
na podstawie mechanicznego odtwarzania<br />
definicji i reguł.<br />
Szkoła nie rozwija talentów i nie pomaga<br />
młodzieży w odnalezieniu dziedziny,<br />
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 51 ROK XIII<br />
Pomoże inteligencja emocjonalna<br />
osiĄgnĄĆ sUkces<br />
mgr<br />
IWONA CHRÓSZCZ<br />
w której staną się w przyszłości ekspertami.<br />
Nauczyciele często tracą czas i energię<br />
na realizację tak zwanego „programu” zamiast<br />
przygotować młodzież do przyszłego<br />
życia zawodowego. Pracodawcy natomiast<br />
szukają dziś osoby, która stanie się<br />
liderem grupy, przodownikiem pracy, a nie<br />
kogoś narażonego z góry na porażkę.<br />
Inteligencja emocjonalna według definicji<br />
zaczerpniętej z wikipedii (pl.wikipedia.org)<br />
to „zdolność rozpoznawania uczuć<br />
własnych i uczuć innych osób, zdolności<br />
motywowania się i kierowania emocjami,<br />
zarówno własnymi, jak i osób innych”. Są<br />
to zdolności odmienne od inteligencji czysto<br />
intelektualnej, ale je uzupełniające. Ponieważ<br />
decyduje o umiejętności realizacji<br />
wyznaczonych sobie celów jeszcze bardziej<br />
niż iloraz inteligencji IQ – inteligencja<br />
emocjonalna jest szczególnie ważnym<br />
czynnikiem decydującym o sukcesie.<br />
Dlaczego tak jest? O sukcesie bardziej<br />
decydują cechy osobowości, takie jak np.<br />
inicjatywa i umiejętność współdziałania,<br />
zdolność przystosowania się, czy dar przekonywania.<br />
W praktyce wygląda to tak,<br />
że nasze emocje decydują o tym, jaki pożytek<br />
zrobimy ze swojego intelektu. Badania<br />
prowadzone przez amerykańskich<br />
uczonych wykazały, że aż 80 proc. zwolnionych<br />
z pracy menadżerów wyższego<br />
szczebla nie odnosi sukcesu, a wręcz traci<br />
swoje posady nie z powodu braku kwalifikacji<br />
technicznych, a z powodu niewykształconych<br />
umiejętności współpracy z<br />
innymi ludźmi.<br />
Na inteligencję emocjonalną według<br />
Golemana składa się pięć kompetencji<br />
emocjonalnych i społecznych. Są to:<br />
• samoświadomość – obiektywne ocenianie<br />
własnej sytuacji, wiedza o<br />
swoich stanach wewnętrznych, pre-<br />
28<br />
ferencjach, możliwościach i ocenach<br />
intuicyjnych, poprawna samoocena,<br />
wiara w siebie, tj. silne poczucie własnej<br />
wartości i świadomość swoich<br />
możliwości i umiejętności,<br />
• samoregulacja – panowanie nad własnymi<br />
emocjami, impulsami i możliwościami<br />
czyli samokontrola, utrzymywanie<br />
norm uczciwości i prawości,<br />
sumienność, elastyczność w dostosowywaniu<br />
się do zmian, innowacyjność;<br />
• motywacja – skłonności emocjonalne,<br />
które prowadzą do nowych celów lub<br />
ułatwiają ich osiągnięcie, zaangażowanie,<br />
inicjatywa, optymizm,<br />
• empatia – uświadamianie sobie uczuć,<br />
potrzeb i niepokojów innych osób, czyli<br />
świadomość społeczna – analizowania<br />
sytuacji z punktu widzenia innych,<br />
rozumienie innych,<br />
• umiejętności społeczne – umiejętność<br />
wzbudzania u innych pożądanych reakcji,<br />
czyli wpływanie na innych, zawieranie<br />
porozumień, łagodzenie konfliktów,<br />
przewodzenie, tworzenie więzi,<br />
współpraca i współdziałanie, umiejętności<br />
zespołowe.<br />
Ludzie potrafiący korzystać z tych<br />
umiejętności osiągają sukcesy tam, gdzie<br />
inni ponoszą porażki. Inteligencja emocjonalna<br />
pozwala kontrolować własne zachowanie,<br />
radzić sobie w relacjach z innymi i<br />
podejmować w życiu takie decyzje, które<br />
dają pożądane rezultaty. Posiadając wysoki<br />
poziom inteligencji emocjonalnej będziesz<br />
umiał pokonywać barierę pomiędzy<br />
emocjami i rozsądkiem. Ponadto zrozumiesz<br />
emocje nie tylko swoje, ale i innych,<br />
aby być lepszym partnerem w pracy i życiu<br />
prywatnym, jak i rodzicem. Inteligencja<br />
emocjonalna jest bardzo bliska pojęciu<br />
dojrzałości życiowej. Niewątpliwą zaletą<br />
inteligencji emocjonalnej jest również i to,<br />
że w przeciwieństwie do inteligencji w tradycyjnym<br />
znaczeniu możemy się jej uczyć<br />
i rozwijać ją przez całe życie.<br />
�
CENTRALNA STACJA RATOWNIICTWA GÓRNIICZEGO S. .A. .<br />
W BYTOMIIU<br />
Redakcja kwartalnika „Ratownictwo Górnicze” oferuje miejsce<br />
na łamach czasopisma na reklamy i artykuły sponsorowane, w których Pa�stwo mo�ecie<br />
zaprezentowa� swoj� firm� lub produkty firmy.<br />
Reklamy i artykuły mog� by� zamieszczane dora�nie wg zlecenia lub systemowo w oparciu<br />
1. Reklama kolorowa<br />
o zawart� umow�.<br />
( 1 strona – format A-4, pełny kolor, papier kredowy - 1.800,00 PLN + 22% VAT<br />
2. Reklama czarno-bia�a<br />
( 1 strona – format A-4, papier kredowy - 1.200,00 PLN + 22% VAT<br />
3. Artyku� reklamowy<br />
( 1 strona - format A-4, czarno-biały, papier offsetowy – 70g) - 1.200,00 PLN + 22% VAT<br />
Ceny obowi�zuj� do 31.12.<strong>2008</strong> r.<br />
Materiały reklamowe prosimy przesyła� na CD wraz z zleceniem na reklam�. Zlecenie<br />
dora�ne prosz� wypisa� w oparciu o w/w cennik i poda�, w którym numerze kwartalnika ma<br />
by� zamieszczony materiał. W przypadku zamiaru zamieszczania reklam systemowo prosimy<br />
o kontakt na e-mail: ap@csrg.bytom.pl lub tel. 3880-419 w godz. 7-15<br />
Redakcja
<strong>Centralna</strong><br />
<strong>Stacja</strong><br />
<strong>Ratownictwa</strong><br />
<strong>Górniczego</strong> S.A.<br />
ul. Chorzowska 25<br />
41 – 902 Bytom<br />
tel. 282 – 25 – 25<br />
fax. 282 – 26 – 81<br />
e–mail:<br />
info@csrg.bytom.pl<br />
http://www.csrg.bytom.pl