CamSep 3 S

PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM
GARNELI BAŁTYCKIEJ CRANGON CRANGON Z UZWGLĘDNIENIEM
KWASU EPA I DHA W CYKLU ROCZNYM
Adriana MIKA 1,2 , Marek GOŁĘBIOWSKI 3 , Edward SKORKOWSKI 1 ,
Piotr STEPNOWSKI 2
/HPLC-LLSD, GC-MS, MALDI-TOF/MS/
1 Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Stacja Biologiczna, ul. Ornitologów 26, 80-680 Gdańsk,
skorkows@biotech.univ.gda.pl
2 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Katedra Analizy Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk,
kas@chem.univ.gda.pl
3 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Pracownia Chemometrii Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk,
goleb@chem.univ.gda.pl
Analiza profilu kwasów tłuszczowych obejmowała 4 sezony. Wykazano duże zróżnicowanie
ilościowe i jakościowe w obrębie każdej z analizowanych frakcji lipidów. Techniką użytą
do separacji tej niezwykle bogatej grupy związków była HPLC-LLSD, w wyniku której uzyskano
takie grupy jak triacyloglicerole (TAG), wolne kwasy tłuszczowe (FFA), sterole oraz lipidy polarne
(fosfolipidy). Grupę FFA i sterole poddano spochodnieniu za pomocą mieszaniny sililującej
BSTFA:TMCS (99:1), zaś frakcję TAG i fosfolipidów procesowi estryfikacji. Tak przygotowane
próbki materiału biologicznego poddano analizie GC-MS. Celem potwierdzenia lipidów polarnych
oraz szerszej identyfikacji ich przedstawicieli użyto techniki MALDI-TOF/MS. Materiałem
badawczym był mięsień odwłokowy (abdomen) Crangon crangon, garnela bałtycka. Według wielu
autorów największym bogactwem NNKT są ryby i owoce morza, dlatego celem pracy było
przeanalizowanie jakościowe i ilościowe profilu kwasów tłuszczowych. Ponadto z powodu dużego
zainteresowania kwasami tłuszczowymi (FA) zarówno nasyconymi, jak i nienasyconymi, a pośród
nich kwasami należącymi do rodzin omega-3 i omega-6 (NNKT) kolejnym zadaniem było ustalenie
zmienności sezonowej FA w poszczególnych frakcjach lipidów w ciągu roku. Czynniki takie jak
dostępność pokarmu powiązana z sezonem oraz pogoda, temperatura wody, miejsce bytowania,
czas nasłonecznienia wody, jak również typ analizowanej tkanki, wywierały znaczny wpływ na
zróżnicowanie lipidów w cyklu rocznym [1-2].
W okresie wiosny odnotowano największe ilości lipidów, 32,2 mg*g -1 mokrej masy tkanki,
a pośród nich frakcja FFA wynosiła 20,3 mg wolnych kwasów tłuszczowych*g -1 mokrej masy
tkanki mięśniowej. Sezon później, latem 2009 ilość lipidów kształtowała się w granicach 7 mg*g -1
mokrej masy tkanki, zaś ilość odnotowanych FFA wynosiła 1,34 mg*g -1 . Zanotowano znacznie
mniej kwasów tłuszczowych zarówno we frakcji TAG, FFA jak również pośród fosfolipidów. Ilości
NNKT, kwasu EPA (20:5n-3) zmniejszyły się z 276 mg mg*g -1 (wiosna) na 224 mg*g -1 (lato).
Odwrotna sytuacja miała miejsce w przypadku kwasu AA (20:4n-6) należącego do konkurencyjnej
rodziny kwasów omega - 6. Nastąpiła zmiana ilości z 9,9 mg*g -1 na 22 mg*g -1 . Wzrost niezbędnych
nienasyconych kwasów tłuszczowych koreluje z cyklem rozwojowym garneli bałtyckiej - w okresie
wiosny i lata wpływa na rozwój i wzrost młodych stadiów larwalnych [1], stąd wartości NNKT
powinny być najwyższe, a wahania wartości lipidów i poszczególnych frakcji uzasadnione są
właśnie zużyciem kwasów tłuszczowych na wymienione procesy. Potwierdzeniem tego są analizy
z okresu zimy, kiedy to profil FA był bardzo ubogi, a kwasów AA, EPA i DHA nie odnotowano.
Potwierdza to fakt, iż najniższe wskazania składników energetycznych i tym samym najniższe
wskazania energii notowane są w okresie listopad - marzec [3].
[1] Abad M., (1995), Comp Biochem Phys C, 110,109–118.
[2] Kasai T., (2004), Fisheries Sci, 70, 527–529.
[3] Campos J., (2009), J Sea Res, 62 (2009) 106–113.
29