CamSep 3 S

ANALIZA PORÓWNAWCZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI
W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI CRANGON CRANGON
W SEZONIE LETNIM W CYKLU DWUROCZNYM
Adriana MIKA 1,2 , Marek GOŁĘBIOWSKI 3 , Edward SKORKOWSKI 1 ,
Piotr STEPNOWSKI 2
/HPLC-LLSD, GC-MS, MALDI-TOF/MS/
1 Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Stacja Biologiczna, ul. Ornitologów 26, 80-680 Gdańsk,
skorkows@biotech.univ.gda.pl
2 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Katedra Analizy Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk,
kas@chem.univ.gda.pl
3 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Pracownia Chemometrii Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk,
goleb@chem.univ.gda.pl
O różnorodności wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w tym niezbędnych
nienasyconych kwasów (NNKT) i steroli decydują czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne
i geograficzne. Należą do nich: dostępność pokarmu powiązana z sezonem i warunkami
klimatycznymi, w tym z pogodą, temperaturą wody i miejscem bytowania. Znaczna ilość NNKT
omega - 3 i steroli pochodzi ze świeżej materii organicznej czerpanej z fitoplanktonu z toni wodnej,
w kwasy omega – 6 obfitują algi i nadbrzeżna roślinność, natomiast detrytus, składowany w części
przydennej, dostarcza nasyconych kwasów tłuszczowych [1]. Wzrost czasu nasłonecznienia wody
powoduje zwiększenie ilości kwasów nasyconych w stosunku do wielonienasyconych [2]. Typ
analizowanej tkanki decyduje również o rodzaju i ilościach NNKT. Najwięcej niezbędnych kwasów
tłuszczowych i steroli zawiera tkanka mięśniowa z powodu dużego powinowactwa do gromadzenia
tego typu związków lipidowych w postaci fosfolipidów. Ponadto fosfolipidy obfitujące w NNKT są
główną składową błon komórkowych. Wysokie stężenie NNKT u organizmów w słonej wodzie
morskiej wpływa na przetrwanie i tolerancję w zmianach zasolenia u skorupiaków. Obecność tych
kwasów modyfikuje przepuszczalność błony komórkowej i kształtuje działalność pompy potasowosodowej,
jako niezbędny osmoregulatorowy mechanizm [3].
Latem 2008 profil kwasów tłuszczowych zawierał kwasy od C 10 do C 18 , zarówno we frakcji
triacylogliceroli (TAG), jak i wolnych kwasów tłuszczowych (FFA), zaś frakcja lipidów polarnych
(fosfolipidy) przeanalizowana techniką GC-MS obejmowała kwasy od C 14 do C 18 . Dopiero
zastosowanie metody MALDI-TOF/MS uwidoczniło duże zróżnicowanie frakcji FA łącznie
z kwasami n-3 i n-6 oraz z ich prekursorami - kwasem α-linolenowym 18:3n-3 (ALA) i linolowym
18:2n-6 (LA). Frakcja TAG latem 2009 była niemal identyczna, jednak istotne zmiany odnotowano
w grupie FFA. Zidentyfikowano kwasy 20:5 (EPA) i 22:6 (DHA) należące do rodziny n-3 oraz
kwas 20:4 (AA), będący przedstawicielem grupy n-6. Pomijając kwas palmitynowy C 16:0 , który
dominował w każdej frakcji lipidów, te dwa przedstawiciele kwasów n-3 dominowały w całym
profilu kwasów tłuszczowych latem 2009, przyjmując wartości 276 mg*g -1 dla EPA i 69 mg*g -1 dla
DHA. W podtypie Crustacea zostało określonych 16 steroli, wszystkie pochodzenia roślinnego [4].
Cholesterol, którego ilości kształtują się w granicach 90-95%, jest prekursorem hormonów
płciowych oraz hormonów lnienia i jest niezbędny dla wzrostu i przeżycia skorupiaków. W sezonie
letnim 2008 prócz cholesterolu, który stanowił prawie 95%, zidentyfikowano desmosterol
i kampesterol w ilościach po 2,7%. Rok później liczba zidentyfikowanych steroli wzrosła do 11.
Cholesterol stanowił 60% wszystkich steroli, a drugim najbardziej licznym sterolem był 22-
dehydrocholesterol.
[1] Abad M., (1995), Comp Biochem Phys C, 110,109–118
[2] Kasai T., (2004), Fisheries Sci, 70, 527–529
[3] Maazouzi C., (2007), Comp Biochem Phys A, 147, 868–875
[4] Kanazawa A. ,(2001), Fish Sci, 67, 997–1007
28