CamSep 7 1

71
Przeprowadzanie kontroli jakości tłuszczów, czy produktów ich konwersji, wymaga zapewnienia
odpowiednich procedur i narzędzi. W badaniach tłuszczów i produktów ich konwersji pod względem składu,
w zakresie kwasów tłuszczowych, stosowane obecnie, znormalizo wane metodyki i procedury, w
przeważającej większości wykorzystujące kapilarną chromatografię gazową (CGC), są pracochłonne na
etapie przygotowania próbki do badań (zmydlanie, tworzenie estrów metylowych kwasów tłuszczowych
(FAME)). Wykonanie oznaczeń składu wymaga bardzo sprawnej kolumny i jest czasochłonne. Analityka
tłuszczów i produktów ich konwersji związana jest z potrzebą posiadania dostatecznie czystych wzorców. Te
otrzymuje się dzięki wieloetapowemu rozdzielaniu z tłuszczów czy produktów ich konwersji albo dzięki
syntezie i wydzieleniu czystych składników z mieszaniny poreakcyjnej na drodze rozdzielania. Wiąże się to z
potrzebą stworzenia warunków, pozwalających na selektywne rozdzielanie, oznaczanie, a także
otrzymywanie wzorców analitycznych w postaci czystych indywiduów chemicznych określonych
acylogliceroli, kwasów tłuszczowych i innych składników.
W Tab.1. zestawiono oraz scharakteryzowano najważniejsze znormalizowane metodyki
wykorzystujące rozdzielanie chromatograficzne w analityce tłuszczów i ich pochodnych.
W przypadku badań nad zastosowaniem sorpcyjnej kolumnowej wysokosprawnej chromatografii
cieczowej HPLC do rozdzielania oraz oznaczania tłuszczów, ich pochodnych i produktów konwersji, warto
wykorzystać cienkowarstwową chromatografię cieczową jako technikę pilotową (przy wykorzystaniu
sorbentów tak polarnych, jak i hydrofobowych oraz eluentów o zróżnicowanej sile elucyjnej).
Chromatografia cienkowarstwowa była przed laty powszechnie stosowana. Obecnie jest nadal
używana do rozdzielania tłuszczów i produktów ich konwersji, a przede wszystkim do orientacyjnej oceny
składu. Zastosowanie normalnego układu faz (NP) pozwala na rozdzielanie grup związków chemicznych o
różnej polarności. W odwróconych układach faz (RP) ma miejsce selekcja cząst eczek lipidów i ich
pochodnych, które należą do tej samej klasy w zakresie polarności, ale różnią się hydrofobowością.
Najczęściej używaną fazą stacjonarną w technice NP -TLC jest żel krzemionkowy, czasem tlenek glinu lub
ziemia okrzemkowa (szczególnie dawniej). Obecnie prym wiodą żel krzemionkowy modyfikowany
chemicznie grupami R-NH 2 , R-CN, DIOL – dla warunków NP lub C-18, C-8, grupami alkilofenylowymi – dla
warunków RP [13].
Interesującym zastosowaniem jest użycie jako fazy stacjonarnej w chromatografii cienkowarstwowej,
a także w kolumnowej, sorbentów impregnowanych azotanem (V) srebra, kwasem borowym lub kwasem
etylenodiaminotetraoctowym (EDTA). W tab. 2. przedstawiono najważniejsze zastosowanie wyżej
wspomnianych impregnowanych sorbentów.
Technika cienkowarstwowej chromatografii cieczowej TLC (Thin Layer Chromatography) posiada
niewątpliwe zalety w postaci prostoty wykonania badań, niskich kosztów sprzętu, niewielkiego zużycia
eluentów. Plamki na chromatogramach TLC można obserwować pod lampą UV 254 nm (płytki typu F-254 z
„fluoresceiną”) albo 365 nm (wykazujące fluorescencję struktury aromatycznej) lub wywoływać żółtobrunatną
barwę adduktów I 2 w oparach jodu – nie dotyczy to jednak składników obecnych w bardzo niskich lub
śladowych zawartościach.
Istotnymi wadami TLC jest względnie niska rozdzielczość oraz często niska czułość. Bardzo trudna
realizacja elucji gradientowej, którą zastępuje się w praktyce najczęściej elucją skokową. Technika TLC jest
też nieprzydatna do rozdzielania i badania lotnych związków chemicznych. Wpływ stopnia nasycenia komory
chromatograficznej parami eluentu na rozdzielanie analitów, przenoszenie warunków rozdzielania pod
względem wartości parametrów, takich jak: współczynnik retencji (k), współczynnik selektywności (α) w
warunkach NP-TLC powoduje, że przenoszenie tych parametrów z TLC do chromatografii kolumnowej NP -
HPLC nie daje identycznych rezultatów [18]. Najczęściej w HPLC wartości k są wyższe niż dla TLC. Mimo to,
cienkowarstwowa chromatografia cieczowa dostarcza istotnych informacji na temat zależności składu
eluentu i rodzaju fazy stacjonarnej, tzn. wpływu parametrów układu chromatograficznego na rozdzielanie.
Technika TLC może i powinna być stosowana jako technika pilotowa w doborze optymalnych warunków
elucji i rozdzielania dla techniki HPLC.
Vol. 7, No 1/2015
Camera Separatoria