E80161_flipbook

Zapoznaj się z nowym cyklem
i dokonaj najlepszego wyboru!
Geografia
Poradnik
nauczyciela
NA
DOBRY
START
Plansze
interaktywne
– wersja
demonstracyjna
Egzemplarz
testowy
podręcznika
i zeszytu
ćwiczeń
U konsultanta
edukacyjnego
WSiP
Publikacje
dydaktyczne
dla
ucznia
Podręcznik
z numerem
dopuszczenia
do
użytku
szkolnego
i zeszyt
ćwiczeń
Poradnik
nauczyciela.
Scenariusze
lekcji ze wskazówkami
metodycznymi,
odpowiedzi
do zadań
Na
konferencjach
i spotkaniach
Poradnik
nauczyciela
NA
DOBRY
START
Egzemplarz
testowy
podręcznika
i zeszytu
ćwiczeń
Dokumentacja
i materiały
metodyczne
w Klubie
Nauczyciela
na
Fragment
podręcznika
na
wsip.pl
E-podręcznik
i elektroniczne
ćwiczenia
na
W internecie
Materiały
w dzienniku
elektronicznym
Librus
Spis treści
Opis cyklu Geografia. Klasa 7………….................….............................……................…………………… 2
Materiały dla nauczyciela ………………..........….................................…….……...……………….………… 6
Materiały dla ucznia ……………..…......…................………...............…..................…………………….… 7
Wybrane fragmenty podręcznika Geografia. Klasa 7........................……….............………….…….....…… 9
Analiza projektu nowej podstawy programowej …….....................................…....………………..…...…30
Materiał został przygotowany na podstawie projektów podstaw programowych kształcenia ogólnego według stanu na dzień 20.01.2017 r.

Geografia
Geografia
w ujęciu praktycznym
Zgodnie z nową podstawą programową
dokładnie omówiono
obowiązkowe tematy o relacjach
między elementami środowiska
geograficznego na przykładzie
wybranych obszarów Polski.
Duży nacisk położony na ujęcie
praktyczne – wykorzystanie geografii
w życiu codziennym uczniów.
Zawiera zadania kształtujące
umiejętności przydatne w życiu
codziennym, takie jak korzystanie
z mapy oraz czytanie i analizowanie
danych statystycznych.
Przedstawia geografię
w ujęciu regionalnym.
Zawiera wskazówki dotyczące
lekcji i badań
terenowych.
Zgodnie z nowym ramowym
planem nauczania
podręcznik przeznaczony
jest na 2 godziny lekcyjne
tygodniowo.
Drodzy Nauczyciele,
nowy rok szkolny to wiele pytań o nową podstawę programową,
nowe wymagania, o to, czego uczyć, jak i na ilu lekcjach.
WSiP pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na te pytania.
Zachęcamy do rozpoczęcia pracy z nowym cyklem Geografia
dla klasy 7. Zapraszamy do zapoznania się z fragmentem podręcznika
oraz z analizą projektu nowej podstawy programowej.
Życzymy powodzenia w nowym roku szkolnym!
Marek Szokalski
redaktor cyklu
Geografia
1

Od geografii najbliższej okolicy
i regionu po geografię Polski
Geografia
Ciekawe teksty napisane językiem przystępnym dla każdego ucznia
pomagają dostrzegać powiązania regionalne i globalne oparte na wiedzy o zróżnicowaniu
przyrodniczym i społeczno-gospodarczym Polski.
Szczegółowo omówione wybrane krainy geograficzne pozwolą uczniom
zrozumieć zależności między elementami środowiska geograficznego.
Zdobywanie wiedzy o „małej ojczyźnie” można łatwo przełożyć na działania
praktyczne w codziennym życiu ucznia.
Atrakcyjne infografiki pogłębiają wiedzę
ucznia i rozbudzają jego naturalną ciekawość
poznawczą.
Podręcznik rozwija zdolność percepcji
najbliższego otoczenia rozumianego
jako najbliższa przestrzeń.
Zgodnie z podstawą programową podręcznik
kładzie nacisk na stosowanie metody
studiów przykładowych stanowiących studium
regionu, miasta lub innych obiektów
geograficznych.
Dobrze opracowane zagadnienia geografii regionalnej
to podstawa, by zdobyć rzetelną wiedzę
na temat dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego
Polski. Znajomość własnego regionu daje podstawy
do tego, aby za granicą być jego ambasadorem.
2

Geografia
Geografia
w praktyce
Przygotowuje do prowadzenia obserwacji i pomiarów w terenie oraz analizowania
i dokonywania opisów zjawisk geograficznych.
Przedstawia pozornie odległe pojęcia i zjawiska geograficzne, które wpływają
na każdego z nas, dzięki czemu uczeń łatwiej zrozumie sens uczenia się geografii.
Wskazuje kluczowe zależności między sferami, przez co uczeń lepiej zrozumie
relacje przenikających się wzajemnie elementów środowiska przyrodniczego.
Bogactwo różnorodnych map kształtuje
umiejętność ich czytania na wielu poziomach.
Pogłębia wiedzę użyteczną i pomaga wyćwiczyć
umiejętności przydatne w życiu
codziennym.
Zawiera wiele różnorodnych map i wykresów,
diagramów, co rozwija umiejętności
uczniów na wielu płaszczyznach.
Uwzględnia najnowszy stan wiedzy geograficznej,
przez co uczeń poznaje aktualne dane
z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej
i fizycznej Polski.
3

Ułatwia prowadzenie zajęć
terenowych
Geografia
Praktyczne treści będą doskonałym przygotowaniem do prowadzenia zajęć
terenowych.
Polecenia przed lekcją pozwalają na realizację zalecanej strategii wyprzedzającej,
polegającej na wcześniejszym przygotowaniu się ucznia do lekcji.
Starannie dobrane ilustracje pozwalają rozwinąć umiejętność myślenia refleksyjnego
i kontemplacji piękna krajobrazów czy własnego regionu.
Ukazanie elementów geografii Polski
na tle Europy pozwala na dokonywanie
wartościowych porównań i analiz.
Za pomocą wykresów, diagramów i układu
współrzędnych łagodnie wprowadza
zagadnienia matematyczne.
Nowe spojrzenie na znane tematy inspiruje
do poznania i oceny najbliższego otoczenia.
Specjalnie przygotowane treści zachęcają
ucznia do zdobywania wiedzy geograficznej
o „małej ojczyźnie”.
4

Geografia
Doskonalenie kluczowych
umiejętności
Pomaga wyćwiczyć umiejętości matematyczne niezbędne w nauce
geografii takie jak obliczanie skali czy praca z układem współrzędnych.
Rozwija umiejętności czytania i analizowania danych statystycznych, które
sprawiają uczniom szczególną trudność.
Rzetelnie opracowane powtórzenia i testy po działach gwarantują uporządkowanie
i utrwalenie wiedzy geograficznej.
Wiele różnorodnych zadań opartych
na pracy z mapą, rozwija umiejętność
interpretacji i posługiwania się mapami
różnego typu.
Szczegółowe mapy i precyzyjne polecenia
rozwijają sprawność czytania mapy.
Doskonale opracowane polecenia uczą
wykazywania zależności między elementami
środowiska geograficznego.
Precyzyjnie dobrane zadania pomagają
uczniom nabrać sprawności w ocenianiu zjawisk
i procesów geograficznych, krytycznym myśleniu
oraz prowadzeniu obserwacji.
5

Najwyższej jakości
materiały WSiP pomogą
w nauczaniu
Geografia
Dla nauczyciela
Poradnik nauczyciela
Na dobry start to
praktyczna pomoc na
pierwszy miesiąc nauki.
Niezbędna do pracy
dokumentacja: rozkład
materiału, plan wynikowy,
przedmiotowy system
oceniania – zawsze pod
ręką. Ponadto gotowe
do wykorzystania: karty
pracy, sprawdziany, wskazówki metodyczne
do pierwszego działu z podręcznika.
Poradnik nauczyciela.
Scenariusze lekcji ze
wskazówkami metodycznymi,
odpowiedzi do
zadań to warsztat pracy
nauczyciela, pomoc
w codziennej pracy na
lekcji. Potrzebne materiały
pomocnicze w jednym
miejscu: scenariusze
lekcji, karty pracy, gotowe
do wykorzystania sprawdziany.
* *
dostęp do e-podręczników WSiP dla
klas 5–8
elektroniczne ćwiczenia uporządkowane
według podstawy programowej
11 gotowych testów z możliwością
modyfikacji do zadawania uczniom
raporty z wynikami uczniów – z możliwością
zapisywania i wydrukowania
komunikacja z uczniami – przekazywanie
bieżących informacji
400 materiałów z geografii gotowych
do pobrania!
dokumenty niezbędne w codziennej
pracy
pomoce dydaktyczne przydatne w prowadzeniu
lekcji
kartkówki i sprawdziany gotowe do
wydruku
profesjonalne diagnozy do sprawdzania
poziomu wiedzy uczniów
multimedia
mapy konturowe Polski, Europy i świata
*Dostęp oraz korzystanie z serwisów WSiP wymaga rejestracji oraz akceptacji regulaminu danego serwisu.
PLANSZE INTERAKTYWNE
40 tematów zebranych w 5 działów. 120 interaktywnych plansz do
geografii dla klas 5–8. Do dyspozycji są plansze dotyczące stref klimatycznych
świata, demografii i etnografii Polski, rzeźbotwórczej działalności
wody i wiatru… i wiele innych!
6

Geografia
Publikacje dla ucznia –
przypominają, porządkują
i uzupełniają wiedzę
Dla ucznia
Precyzyjne i kolorowe mapy doskonale ilustrują
oraz pomagają zrozumieć zagadnienia
omawiane na poszczególnych lekcjach.
NOWOŚĆ! Mapy regionów fizycznogeograficznych
Polski wg Kondrackiego wraz
z opisem pomogą uczniom jeszcze lepiej
poznać najbliższe otoczenie.
• dostęp do e-podręczników WSiP do geografii dla klas 5–8
• 1200 elektronicznych ćwiczeń do samodzielnego rozwiązywania
• ćwiczenia uporządkowane według podstawy programowej
• komunikacja z nauczycielem – przekazywanie bieżących informacji oraz
wygodne odsyłanie prac domowych
• testy zadawane przez nauczyciela z wyznaczonym czasem na ich rozwiązanie
i wynikiem wysyłanym automatycznie do nauczyciela
7

Weź na lekcje
multimedia!
Geografia
PLANSZE INTERAKTYWNE do geografii to doskonały sposób na zainteresowanie
uczniów tematem lekcji. Idealne narzędzie do wprowadzania
nowego materiału i wyjaśniania trudniejszych treści, a także
znakomite wsparcie podczas powtórek. Do wykorzystania na tablicy
interaktywnej lub rzutniku.
Materiały audio i wideo, ilustracje, tekst w interaktywnej formie sprawią, że praca w klasie stanie się
znacznie bardziej angażująca i ciekawa.
Plansze rozszerzają i pogłębiają zagadnienia prezentowane w podręczniku, a także wprowadzają
nowe, atrakcyjne treści.
Każdy temat kończą ćwiczenia interaktywne, które pomogą sprawdzić wiedzę uczniów i zmotywują
do pracy.
WSiP wspiera szkolne konkursy!
Czy szkoła, w której uczysz, posiada Kartę szkoły WSiP*?
Karta zapewnia:
rabat na zakupy w sklep.wsip.pl dla szkół, nauczycieli
i uczniów
szkolenia ORKE na specjalnych warunkach
atrakcyjne oferty rabatowe
Od nowego roku szkolnego NOWOŚĆ – WSiP wspiera
szkolne konkursy!
Od października 2017 r. placówka posiadająca Kartę
szkoły WSiP może otrzymać pomoce szkolne do
wykorzystania jako nagrody dla laureatów konkursów
przedmiotowych organizowanych przez szkoły.
*Szkoła może otrzymać Kartę szkoły WSiP po przystąpieniu do programu Karta szkoły na zasadach określonych w regulaminie programu Karta szkoły. O zasady uczestnictwa
w programie Karta szkoły zapytaj konsultanta edukacyjnego WSiP.
8

Arkadiusz Gowacz, Agnieszka Lechowicz
Maciej Lechowicz, Piotr Stankiewicz
GEOGRAFIA
podrcznik
szkoa podstawowa
7

Autorzy podręcznika
Arkadiusz Głowacz, Agnieszka Lechowicz, Maciej Lechowicz, Piotr Stankiewicz
Źródła ilustracji i fotografii
s. 11 (tratwa w Pieninach) Pawel Kazmierczak/Shutterstock.com, (Polka) Dean Drobot/Shutterstock.
com; s. 12 (Stocznia Gdańska) Nightman1965/Shutterstock.com, (polska droga) Mariusz Szczygiel/
Shutterstock.com, (polski haft) RedKoala/Shutterstock.com; s. 13 (tratwa w Pieninach) Pawel
Kazmierczak/Shutterstock.com; s. 14 (system rzeczny) Elżbieta Kluczek; s. 15 (zlewiska i dorzecza
w Polsce) Zespół Kartografii WSiP; s. 16 (rysunek biegu rzeki) Gary Hincks/Science Photo Library/East
News, (kaskady Rodła) msnobody/Shutterstock.com, (ujście Wisły) DariuszPa/iStockphoto.com; s. 17
(Dunajec) Tomasz Mazon/Shutterstock.com, (Bug) Radoslaw/Shutterstock.com, (Narew) Arco Images
GmbH/Alamy Stock Photo/BE&W, (rzeczne tło) ToBeeLife/Shutterstock.com; s. 18 (Wisła) Stanislaw
Tokarski/Shutterstock.com; s. 19 (Ren) Pigprox/Shutterstock.com; s. 20 (Odra) Lukasz Siekierski/
Shutterstock.com; s. 22 (kombajn na polu) SkyPixelStudio/Shutterstock.com; s. 23 (melioracja
w Holandii) Aerovista Luchtfotografie/Shutterstock.com; s. 27 (fabryka w Jasionce) PAP/Bartosz Bator;
s. 28 (laboratorium) Selvita S.A.; s. 29 (Łazik Curiosity) Triff/Shutterstock.com
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli
i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając
w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych
utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

SPIS TRECI 1
O podrczniku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzia 1. Pooenie i rodowisko przyrodnicze Polski
1. Pooenie Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Przeszo geologiczna Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Ldolód i polskie pojezierza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Od Batyku po szczyty Tatr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Bogactwo ska i mineraów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Klimat Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Zrónicowanie warunków klimatycznych w Polsce . . . .
8. Sie rzeczna Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
9. Tam, gdzie knieja szumi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Gleby Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Morze Batyckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Stan rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13. Ochrona rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Podsumowanie dziau 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzia 2. Ludno Polski
15. Ludno Polski na tle Europy i wiata . . . . . . . . . . . . . . . .
16. Rozmieszczenie ludnoci Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17. Polska i Europa okiem demografa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18. Zrónicowanie ludnoci Polski i Europy . . . . . . . . . . . . .
19. Praca i bezrobocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20. Migracje w Polsce i w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21. Urbanizacja Polski na tle Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22. Polskie miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23. Podsumowanie dziau 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tekst oznaczony kolorem stanowi zawarto preprintu.
1
Spis treści podręcznika może ulec zmianie w związku z ewentualnymi zmianami w podstawie programowej.

Dzia 3. Gówne zagadnienia gospodarcze Polski
24. Gospodarka narodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25. Funkcje rolnictwa i czynniki przyrodnicze
jego rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26. Czynniki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa . . . 21
27. Uprawa rolin i chów zwierzt w Polsce . . . . . . . . . . . . .
28. Gospodarka morska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29. Przemys i jego funkcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30. Przemys energetyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31. Okrgi przemysowe w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32. Przemys zaawansowanych technologii . . . . . . . . . . . 25
33. Rola usug w gospodarce Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34. Transport i czno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35. Atrakcje turystyczne Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36. Wakacje w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37. Podsumowanie dziau 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzia 4. Relacje midzy elementami rodowiska
geograficznego
38. Powodzie i ochrona przeciwpowodziowa . . . . . . . . . . .
39. Warunki rozwoju gospodarki energetycznej . . . . . . . . .
40. Rozwój duych miast a zmiany
w strefach podmiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41. Wpyw migracji na struktur demograficzn wsi . . . .
42. Wpyw zmian politycznych i gospodarczych
na struktur zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43. Wpyw sieci transportowej na lokalizacj
przedsibiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44. Walory turystyczne Pobrzea Batyku
i Maopolski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45. Podsumowanie dziau 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzia 5. Wasny region i „maa ojczyzna”
46. Badanie wasnego regionu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47. Wycieczka okiem geografa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48. Formy wspópracy regionalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49. Poznawanie „maej ojczyzny” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50. Podsumowanie dziau 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1
Pooenie
i rodowisko
przyrodnicze Polski
Na klimat Polski
maj wpyw sezonowe
orodki baryczne
i wdrujce nie,
czego konsekwencj
jest dua zmienno
pogody.
Morze Batyckie
jest jednym z najsabiej
zasolonych mórz wiata
i jest do wraliwe
nazanieczyszczenia.
Naturalne,
nieuregulowane
doliny wielu polskich
rzek stanowi ogromn
atrakcj dla turystów
zcaej Europy.
Polska
jest stosunkowo
zasobna w surowce
mineralne. W naszym
kraju wydobywa si
ponad 70 rónych
kopalin.

8 Sie rzeczna Polski
Przed lekcj:
Znajd jak najwicej danych dotyczcych rzeki w pobliu twojego
miejsca zamieszkania.
Na podstawie rónych róde wypisz po 5 najduszych dopywów Wisy i Odry.
Sie rzeczna Polski
System rzeczny
rzeka
gówna
dopywy
14

8. Sie rzeczna Polski
Zlewiska i dorzecza w Polsce
Wisa
15

Bieg rzeki
W biegu wikszoci rzek mona wskaza
trzy odcinki: górny, rodkowy idolny.
Róni si one spadkiem oraz charakterem
procesów rzebotwórczych.
Rzeki pyn w dolinach i nieustannie je
modeluj. Wielko zmian zaley gównie
od siy pyncych wód oraz od rodzaju
skabudujcych podoe.
górny bieg
W górnym biegu
1 Rzeki najczciej wypywaj zobszarów
górskich lub wyynnych. Górny odcinek rzeki,
nazywany take ródowym, charakteryzuje
si najwikszym spadkiem. Woda niesie tu du
ilo materiau skalnego. Toczc odamki skalne
podnie, zmienia ksztat koryta, odrywa kolejne
fragmenty ska ipogbia koryto. Im skay s
twardsze, odporniejsze, tym wol niej zachodz
procesy erozyjne. Na ob szarach zbudowanych
ze ska orónej odpornoci dochodzi czsto
dopowstawania progów skalnych iwodospadów.
ujcie
U ujcia
5 W dolnym odcinku rzeki spadek jest ju may,
wody jest duo, pynie do spokojnie. Erozja
jest tu bardzo sa ba. Rzeka niesie duo drobnego
materiau. Dominujcym procesem jest osadzanie
niesionego materiau przy uj ciu. Od cech
zbiornika, do którego rzeka uchodzi, zaley rodzaj
ujcia. Gdy dno zbiornika opada agodnie, powstaje
ujcie deltowe, takie jak w przypadku Wisy.

Przeomy
2 Jeli rzeka musi przebi si
przez przeszkod wpostaci
np. masywu skalnego
lub wyej wyniesionego
obszaru, powstaj
przeomy. Nazdjciu
malowniczy przeom
Dunajca.
Meandry
4 W rodkowym biegu spadek
rzeki male je, a jej dolina staje
si rozleglejsza. Dominuje tu
erozja boczna, prowadzca
do powstawania zakoli,
które – wyginane naskutek
podcinania przez nurt
jednego brzegu iakumulacji
na drugim – tworz meandry.
Na zdjciu Narew.
rodkowy bieg
dolny bieg
5
1
2
3
4
Nierówne brzegi
3 Brzeg podcinany przez
rzek jest czsto wysoki,
cofa si, wmiar jak rzeka
zabiera materia skalny.
Brzeg przeciwlegy, zwany
akumulacyjnym, na którym
rzeka osadza niesiony
materia, jestniski, czsto
piaszczysty, inarasta.
Nazdjciu rodkowy
biegBugu.

Dzia 1. Pooenie i rodowisko przyrodnicze Polski
Rozlege, niezagospodarowane piaszczyste
awice wystpuj na Wile nawet na terenie
Warszawy
Odra
WARTO WIEDZIE
Wiele polskich rzek stanowi ogromn
atrakcj dla turystów z kraju i zagranicy.
Liczni turyci z Europy Zachodniej
kadego roku uczestnicz w spywach
kajakowych po malowniczych, dzikich
rzekach pojezierzy (m.in. Drawie, Brdzie,
Wdzie, Czarnej Haczy). Mionicy przyrody
najchtniej odwiedzaj ostoje ptaków
w dolinach Biebrzy, Warty, Narwi
oraz Baryczy.
18

8. Sie rzeczna Polski
Wybrane dane Wisa Odra aba Woga Ren
Długość (km) 1047 854 1165 3531 1233
Pow. dorzecza (tys. km 2 ) 194 119 144 1360 218
Średni przepływ przy ujściu (m³/s) 1046 574 870 8060 2900
Najwyższe stany wody
IV–V,
VI–VII
III–IV,
VI–VII
III–V III–V VI–VII
Długość odcinka żeglownego (km) 180 646 940 3256 883
Polskie rzeki na tle rzek Europy
Przyszo polskich rzek
Na uregulowanych brzegach Renu rozwino si gste osadnictwo
19

Dzia 1. Pooenie i rodowisko przyrodnicze Polski
Barka w Szczecinie. Transport towarowy na Odrze jest ograniczony przede wszystkim do jej dolnego odcinka
ZAPAMITAJ!
• Wody powierzchniowe z terenu Polski
nale do zlewisk trzech mórz: Batyckiego,
Pónocnego i Czarnego.
• Najwikszymi rzekami w Polsce s Wisa
i Odra. Ich dorzecza zajmuj okoo 87%
powierzchni kraju.
• Zasobno rzek w wod zaley od warunków
klimatycznych (opadów, temperatury),
uksztatowania powierzchni oraz
rodzaju ska budujcych podoe.
• Cech charakterystyczn rzek Polski jest
wystpowanie dwóch okresów wysokich
stanów wód – roztopowego wiosn i opadowego
latem.
• Polskie rzeki na tle innych rzek Europy s
stosunkowo mao przeksztacone.
POLECENIA
1. Korzystajc z atlasu, wypisz do zeszytu krainy geograczne, przez które przepywa Wisa,
oraz te, przez które przepywa Odra.
2. Sprawd w atlasie, w dorzeczu której rzeki znajduje si zamieszkiwana przez ciebie
miejscowo. Scharakteryzuj j krótko: czy jest rzek gówn, czy dopywem, do czego
uchodzi.
3. Napisz, w jaki sposób czowiek wykorzystuje rzeki gospodarczo.
20

26
Przed lekcj:
Czynniki pozaprzyrodnicze
rozwoju rolnictwa
Zastanów si, które czynniki zwizane z dziaalnoci czowieka mog mie wpyw
na rozwój rolnictwa.
Przypomnij sobie, jaki jest udzia rolnictwa w strukturze zatrudnienia w Polsce.
Wielko gospodarstw
10,3%
14,7%
22,5%
52,5%
1–5 ha 5–10 ha 10–15 ha
powyej 15 ha
Struktura wielkociowa gospodarstw
indywidualnych (powyej 1 ha)
Jednostki miar uywane w rolnictwie
1 ha =
10 000 m 2
100 m
100 m
1 ar = 100 m 2
1 ha (hektar) = 10 000 m 2
1 t (tona) = 1000 kg
1 dt (decytona, kwintal) = 100 kg
Struktura wasnoci gospodarstw
21

Dzia 3. Pooenie i rodowisko przyrodnicze Polski
Poziom mechanizacji wPolsce jest wysoki, maszyny jednak nie s dostatecznie wykorzystywane
Poziom mechanizacji rolnictwa
ródo: „Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2014”, GUS, Warszawa 2014
Zuycie nawozów sztucznych w kg na 1 ha uytków rolnych w wybranych krajach
22

26. Czynniki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa
Poziom chemizacji rolnictwa
Sztuczne nawadnianie
Wydajno pracy
Wodrónieniu od Polski, wkrajach Europy
Zachodniej sie rowów melioracyjnych jest
przewanie gstsza. Na zdjciu pola wLoosdrecht
(Holandia)
23

Dzia 3. Gówne zagadnienia gospodarcze Polski
Polityka pastwa
WARTO WIEDZIE
rodki na rozwój wsi
Jedn z form wsparcia rolnictwa w Polsce
w ramach wspólnej polityki rolnej prowadzonej
w Unii Europejskiej jest Program
Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na
lata 2014–2020. rodki nansowe pochodzce
z PROW s przeznaczone na unowoczenianie
gospodarstw rolnych, rozwijanie
dziaalnoci pozarolniczej na obszarach
wiejskich (tworzenie miejsc pracy), rozwój
maych przedsibiorstw, wspieranie modych
rolników i popraw jakoci rodowiska.
Wicej informacji na temat PROW
znajduje si na stronie Ministerstwa Rolnictwa
iRozwoju Wsi: www.minrol.gov.pl
ZAPAMITAJ!
• Polska ma niekorzystn struktur wielko-
ci gospodarstw rolnych. Ponad poowa
to gospodarstwa mae o powierzchni
poniej 5 ha. Niespena 15% to gospodarstwa
due (powyej 15 ha).
• Niekorzystn cech polskiego rolnictwa
jest due rozdrobnienie gruntów wramach
jednego gospodarstwa.
• W strukturze wasnoci gospodarstw
przewaa wasno prywatna. Do prywatnych
wacicieli naley prawie 91%
powierzchni uytków rolnych, apozosta-
e uytki rolne nale do Skarbu Pastwa.
• Wskanikiem poziomu mechanizacji
wrolnictwie jest wielko gruntów ornych
przypadajca na jeden cignik.
WPolsce wskanik ten jest wysoki, lecz
maszyny nie s wpeni wykorzystywane.
• Wskanikiem poziomu chemizacji rolnictwa
jest zuycie nawozów sztucznych
(wkg) na hektar uytków rolnych.
Gówne skadniki nawozów to azot, potas
orazfosfor.
• WIsektorze gospodarki wydajno pracy
jest niska – 12% ludnoci czynnej zawodowo
wytwarza ok. 3,5% PKB.
POLECENIA
1. Scharakteryzuj wybrane wane wydarzenie w rolnictwie, które nastpio po 1989r.
Opisz w zeszycie jego skutki dla mieszkaców wsi.
2. Wymie czynniki pozaprzyrodnicze, które maj najwikszy wpyw na polskie rolnictwo.
Opisz w zeszycie skutki oddziaywania jednego z nich.
24

32
Przed lekcj:
Przemys zaawansowanych
technologii
Przypomnij sobie czynniki sprzyjajce powstawaniu okrgów przemysowych.
Znajd informacje dotyczce polskich rm wykorzystujcych
zaawansowane technologie.
Nowoczesny przemys
high technology
PRODUKTY PRZEMYSU HIGH-TECH
sprzt audio-wideo
i gospodarstwa
domowego
nowoczesne samochody,
sprzt lotniczy, kosmiczny
i zbrojeniowy
silniki, turbiny,
roboty
przemysowe
instrumenty optyczne
i medyczne, sprzt
fotograficzny
wyroby chemiczne:
chemia gospodarcza,
kosmetyki, barwniki,
aromaty, tworzywa
sztuczne
nowoczesne leki,
szczepionki i inne
farmaceutyki,
czsto oparte na
biotechnologii
sprzt komputerowy
i telekomunikacyjny,
przyrzdy pomiarowe
i nawigacyjne
25

Dzia 3. Gówne zagadnienia gospodarcze Polski
Kraj
Nakady na dziaalno
badawczo-rozwojow Kraj
Nakady na dziaalno
badawczo-rozwojow
mln USD % PKB mln USD % PKB
Niemcy 108 827 2,90 Irlandia 3 402 1,49
Francja 58 750 2,26 Węgry 3 389 1,37
Wielka Brytania 44 174 1,70 Grecja 2 447 0,84
Włochy 27 744 1,29 Rumunia 1 505 0,38
Hiszpania 19 246 1,23 Słowenia 1 496 2,39
Holandia 16 291 2,00 Słowacja 1 360 0,89
Szwecja 13 883 3,16 Bułgaria* 810 0,65
Austria 12 498 3,07 Litwa* 760 0,95
Belgia 12 023 2,47 Chorwacja* 700 0,81
Polska 9 031 0,94 Luksemburg 688 1,26
Dania 7 921 3,05 Estonia 531 1,44
Finlandia 7 051 3,17 Łotwa* 280 0,60
Czechy 6 556 2,00 Cypr* 130 0,48
Portugalia 3 850 1,29 Malta* 110 0,85
* 2013 r. ródo: „Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2016”, GUS, Warszawa 2016
Nakady na dziaalno badawczo-rozwojow w2014 r. wkrajach Unii Europejskiej
Inwestycje zagraniczne
26

32. Czynniki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa
Technologie przyszoci
Nowoczesna fabryka high-tech wJasionce koo Rzeszowa pracuje dla przemysu lotniczego. Wchodzi
wskad Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego „AEROPOLIS”
27

Dzia 3. Gówne zagadnienia gospodarcze Polski
W nowoczesnym laboratorium rmy Selvita powstaj leki oparte na najnowszych badaniach naukowych
Znajd w internecie
Dowiedz si wicej na temat moliwoci
zastosowania grafenu w przemyle wysokich
technologii.
28

32. Czynniki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa
DOWIEDZ SI WICEJ
Technologie kosmiczne
Wiele rozwiza, które wypracowano na potrzeby
lotów w kosmos, ma swoje zastosowanie
w przedmiotach codziennego uytku:
czujnikach czy nawigacji GPS. Technologie kosmiczne
rozwijaj si take wPolsce. Centrum
Bada Kosmicznych PAN opracowao iwysa-
o na orbit dwa polskie satelity naukowe BRI-
TE („Lem” i„Heweliusz”). Kosmiczne dokonania
maj na swoim koncie take zakady Vigo System
z Oarowa Mazowieckiego, produkujce
czu aparatur pomiarow. Dziki wspópracy
zNASA wyprodukowane wtym zakadzie czujniki
zainstalowano na aziku Curiosity, który
w2012 r. wyldowa na Marsie.
azik Curiosity
ZAPAMITAJ!
• Przemys zaawansowanych technologii,
tzw. high-tech (ang. high technology), to
nowoczesne gazie, do których zalicza
si: technologie informatyczne itelekomunikacyjne,
a take biotechnologi,
nanotechnologi irobotyk.
• Rozwój przemysu zaawansowanych
technologii wPolsce jest moliwy dziki
napywowi zagranicznych inwestycji
oraz systematycznemu zwikszaniu
nakadów na badania naukowe
irozwój.
• Najwaniejsze czynniki lokalizacji przemysu
high-tech to: wysoko wykwalifikowani
pracownicy, blisko uczelni
iplacówek naukowo-badawczych, dobra
komunikacja, czyste rodowisko, dobre
warunki mieszkaniowe irekreacyjne.
• Przykadem polskiego wkadu wrozwój
wiatowych technologii jest produkcja
grafenu, leków i aparatury medycznej
opartych na biotechnologii, atake specjalistycznej
aparatury pomiarowej uywanej
m.in. wbadaniach kosmicznych.
POLECENIA
1. Wymie dziaania, które mog podejmowa wadze pastwa, aby zachci zagraniczne
rmy do inwestowania w Polsce.
2. Wymie gówne czynniki lokalizacji tradycyjnych gazi przemysu i czynniki lokalizacji
przemysu wysokiej technologii.
3. Wymie 5 produktów codziennego uytku, które s wytwarzane przez przemys high-tech.
29

Analiza projektu podstawy programowej
Analiza projektu podstawy programowej do geografii
Z DNIA 2 stycznia 2017 r.
Koncepcja nowej podstawy programowej do geografii dla szkół podstawowych jest oparta na dorobku dyscypliny
naukowej, a także bogatej tradycji geografii jako przedmiotu od wielu lat obecnego w polskich szkołach. Z tego powodu
większość elementów dokumentu opublikowanego w grudniu 2016 roku zaczerpnięto z wzorców stosowanych
dotychczas, a dobór celów, treści i metod kształcenia nie ma charakteru rewolucyjnego.
Nowa podstawa programowa rozpoczyna się od wstępu zawierającego wykaz celów ogólnych przedmiotu. Podzielono
je na: poznawcze (dotyczące wiedzy), kształcące (dotyczące umiejętności) i wychowawcze (dotyczące postaw).
Nowością w stosunku do aktualnie obowiązującej podstawy programowej jest rozdzielenie celów poznawczych od
celów kształcących. Nadal jednak podkreśla się integralność wiedzy i umiejętności. W nowej podstawie uwydatniono
przede wszystkim zadania geografii w zakresie kształtowania postaw patriotycznych i obywatelskich.
Elementem niespotykanym dotychczas jest wplecenie wątków z dziedzin humanistycznych, w tym także humanistycznego
nurtu w obrębie samej geografii. Uwidacznia się to m.in. w zapisach dotyczących łączenia poznania naukowego
z refleksją nad pięknem i harmonią świata, kształtowania różnych aspektów własnej osobowości czy rozwijania
zdolności percepcji najbliższego otoczenia i nadawania mu pozytywnego znaczenia. Bardzo wyraźne jest ponadto
nakierowanie przedmiotu na kształcenie postaw patriotycznych. Celem geografii szkolnej ma być nie tylko przekazywanie
wiedzy o własnym kraju, lecz także budowanie dumy narodowej tak z walorów środowiska przyrodniczego, jak
i dorobku kultury czy sukcesów gospodarczych Polski i Polaków.
Szczegółowe cele kształcenia podzielono na 18 działów i zapisano w postaci treści wraz z odpowiadającymi im
wymaganiami. W tabeli poniżej zamieszczono wnioski z przeglądu podstawy programowej nakierowanego na wskazanie
nowych elementów.
Dział w nowej podstawie programowej
Nowe i / lub zmienione elementy
1. Mapa Polski Kształcenie umiejętności czytania mapy na konkretnym przykładzie, w tym przypadku
mapie Polski
2. Krajobrazy Polski Znacznie więcej treści dotyczących krajobrazów. Nauczanie o krajobrazach Polski
i świata przeniesiono z przedmiotu przyroda w klasach 4–6 szkoły podstawowej.
3. Lądy i oceany na Ziemi
Konieczne staje się wyraźne zróżnicowanie metod i środków dydaktycznych w zależności
od wieku uczniów. Ujęcie krajobrazowe wymaga szerszego wykorzystywania
4. Krajobrazy świata
ilustracji (np. fotografii, rysunków, szkiców).
5. Ruchy Ziemi Połączenie wymagań dla przyrody w klasach 4–6 z wymaganiami dla geografii w gimnazjum.
Brak nowych elementów. (Ważne: ruchy Ziemi będą omawiane rok wcześniej
6. Współrzędne geograficzne
niż dotychczas)
7. Geografia Europy Studium przykładowe Islandii jako obszaru położonego na granicy płyt tektonicznych
wykorzystano do wyjaśnienia zagadnień ogólnych z zakresu geografii fizycznej – skutków
trzęsień ziemi i aktywności wulkanicznej.
Nieco odmienny dobór obszarów przykładowych przy kilku innych tematach.
8. Sąsiedzi Polski Nowością jest umieszczenie wszystkich krajów sąsiadujących z Polską w ściśle
określonych kontekstach. Dotychczas dotyczyło to tylko Niemiec, Rosji i Ukrainy.
Zwiększono udział treści z zakresu geografii politycznej (np. relacji pomiędzy krajami).
Autor: Arkadiusz Głowacz
30
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2017

Analiza projektu podstawy programowej
Dział w nowej podstawie programowej
Nowe i / lub zmienione elementy
9. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy Zagadnienia z zakresu geografii Polski zajmowały dotychczas istotne miejsce w treściach
kształcenia geograficznego. W nowej podstawie programowej poświęca się im
10. Społeczeństwo i gospodarka Polski na tle Europy
jeszcze więcej uwagi. Poza tradycyjnymi wątkami pojawiają się także nowe ujęcia, w ramach
których obszary położone poza granicami naszego kraju są ukazywane poprzez
odniesienie ich do wybranych elementów środowiska geograficznego Polski.
11. Relacje między elementami środowiska geograficznego
na wybranych obszarach Polski
Treść całego działu jest nowa w porównaniu do stanu obecnego. Nacisk położono na
wykazywanie relacji przyczynowo-skutkowych oraz czasowo-przestrzennych pomiędzy
różnymi elementami i procesami zachodzącymi w środowisku geograficznym Polski.
Jednocześnie wyciągane wnioski mają charakter bardziej uniwersalny. Układ treści
wymaga użycia ściśle określonych studiów przykładowych.
12. Własny region Większość zagadnień dotyczących regionu jest obecna w aktualnej podstawie programowej,
ale omawia się je niemal zawsze „przy okazji” tematów dotyczących całej Polski.
13. „Mała ojczyzna”
Wyodrębnienie aż dwóch niezależnych działów dotyczących środowiska geograficznego
bliskiego uczniowi uwydatnia wysoką rangę nadawaną samodzielnemu odkrywaniu,
w tym także zajęciom terenowym. W dziale „Mała ojczyzna” sugeruje się podejście bardziej
humanistyczne, w ramach którego uczeń koncentruje się nie tylko na poznawaniu
faktów, lecz także na nadawaniu znaczeń najbliższej, dobrze znanej mu przestrzeni.
14. Geografia regionalna Azji Zakres tematyczny przypisany do poszczególnych regionów jest szerszy. Nie oznacza
to odejścia od układu dominantowego treści czy wykorzystywania studiów przykładowych.
15. Geografia regionalna Afryki
16. Geografia regionalna Ameryki Północnej
Zmiany dotyczące Azji są jedynie kosmetyczne, jednak w przypadku Afryki czy Ameryk
pojawiają się zupełnie nowe wątki i konteksty, takie jak: turystyka w Kenii, rola
i Południowej
17. Geografia regionalna Australii i Oceanii
nowoczesnych działów gospodarki w rozwoju krajów afrykańskich, sytuacja rdzennej
ludności i problem zanikania kultur pierwotnych w Ameryce Północnej czy zjawisko
18. Geografia regionalna obszarów okołobiegunowych marnowania żywności w USA.
W nowej podstawie programowej nie proponuje się zmian w zakresie sposobów osiągania celów, poza jednym,
bardzo ważnym wyjątkiem. Dotychczas prowadzenie zajęć terenowych było jedynie zaleceniem (często nierealizowanym).
Od tej pory lekcje geografii poza budynkiem szkolnym stają się elementem obligatoryjnym. Zajęcia, których
przeprowadzenie będzie się wiązało z wyjściem w teren, oznaczono w podstawie programowej specjalnym symbolem.
Wśród tematów realizowanych w ten sposób znalazły się:
• czytanie mapy i odnoszenie jej treści do obserwowanych elementów środowiska geograficznego,
• ocena krajobrazu najbliższego otoczenia,
• obserwacje pozornej wędrówki Słońca i jej zmian w trakcie roku,
• odczytywanie i wyznaczanie współrzędnych geograficznych,
• projektowanie wycieczki po własnym regionie,
• zależności pomiędzy elementami środowiska geograficznego,
• obiekty decydujące o atrakcyjności „małej ojczyzny”,
• działania mające na celu ochronę walorów środowiska, dziedzictwa kulturowego i poprawę warunków życia ludności
w najbliższym otoczeniu.
Biorąc pod uwagę znaczny udział treści geograficznych i liczbę godzin przedmiotu przyroda w klasach 4–6 szkoły
podstawowej oraz liczbę lekcji geografii w gimnazjum, wymiar czasowy edukacji geograficznej w nowej formule nie
ulega zasadniczej zmianie (bez szkoły ponadgimnazjalnej). Należy jednak zauważyć, że zwiększa się liczba godzin
geografii realizowanych przez nauczyciela tego przedmiotu (a nie np. biologa prowadzącego lekcje przyrody).
Ostateczny kształt podstawy programowej ma zostać upubliczniony w rozporządzeniu ministra w połowie lutego
2017 roku. Do tego momentu zespół ekspertów będzie prowadził konsultacje, w wyniku których niektóre zapisy mogą
ulec modyfikacji lub doprecyzowaniu.
Arkadiusz Głowacz
Autor: Arkadiusz Głowacz
31
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2017