E80193_Swiat w slowach

7 7

Świat w słowach i obrazach 

Zapoznaj się z nowym 

cyklem i dokonaj 

najlepszego wyboru! 

U konsultanta 

edukacyjnego 

WSiP 

NA DOBRY START 

PORADNIK 

NAUCZYCIELA 

 


 

7 

Poradnik 

nauczyciela 

NA DOBRY 

START 

Publikacje 

dydaktyczne 

dla ucznia 

 

 

7 

Plansze 

interaktywne – 

wersja demonstracyjna 

 

Gramatyka 

i stylistyka 

7 

 

Nowa podstawa programowa 

 

7 

 

Gramatyka i stylistyka 

 

7 

 


 

 

7 

Podręcznik 

z numerem 

dopuszczenia 

do użytku 

szkolnego 

i zeszyt 

ćwiczeń 

 


 


 

7 

Egzemplarz 

testowy 

podręcznika 

i zeszytu 

ćwiczeń 

Na 

konferencjach 

i spotkaniach 


PORADNIK 

NAUCZYCIELA 

 


 

7 

Poradnik 

nauczyciela 

NA DOBRY 

START 

 


 

7 

 


 

 

7 

 


 


 

7 

Egzemplarze 

testowe 

podręcznika 

i zeszytu 

ćwiczeń 

W internecie 

Dokumentacja 

i plany 

wynikowe 

w Klubie 

Nauczyciela 

na 

Materiały 

w dzienniku 

elektronicznym 

Librus 

 

 

7 

Fragmenty 

podręcznika 

na wsip.pl 

E-poradnik 

nauczyciela 

na 

E-podręcznik 

i elektroniczne 

ćwiczenia na 

Spis treści 

Opis cyklu Świat w słowach i obrazach. Klasa 7 ….……...............…................…….……………………………………… 2 

Materiały dla nauczyciela ………....…………………................….................................…….……...……………….…… 6 

Materiały dla ucznia …………...….………..…................………...............…..................……………………………….…7 

Wybrane fragmenty podręcznika Świat w słowach i obrazach. Klasa 7 ……................………...........………........…… 9 

Analiza projektu nowej podstawy programowej (po drugiej stronie publikacji) .....................................................37 

Materiał został przygotowany na podstawie projektów podstaw programowych kształcenia ogólnego według stanu na dzień 20.01.2017 r.


Umożliwia 

swobodę nauczania 

Budowa cyklu idealnie wpisuje się w założenia 

nowej podstawy programowej – 

genologiczny układ treści, teksty uporządkowane 

według rodzajów i konwencji 

literackich ułatwiają doskonalenie umiejętności 

rozpoznawania różnych form 

literackich. 

Kształcenie językowe w osobnym, 

cenionym podręczniku Gramatyka 

i stylistyka daje możliwość pracy zgodnie 

z własnymi preferencjami. 

Bogactwo tekstów z zakresu współczesnej 

kultury i mediów pomaga w zainteresowaniu 

przedmiotem. 

 

 

 

 

7 

 

Gramatyka 

i stylistyka 

 

 

7 

Polecenia do lektur uwzględnionych 

w nowej podstawie 

programowej – zarówno 

obowiązkowych, jak i części 

uzupełniających – gwarantują 

sprawdzenie znajomości 

lektur. 

Bogactwo zadań i ćwiczeń 

o różnym stopniu 

trudności pomaga 

utrwalać wiadomości 

z nauki o języku oraz 

doskonalić tworzenie 

form wypowiedzi. 

Zgodnie z nowym ramowym 

planem nauczania podręcznik 

jest przeznaczony na 5 godzin 

lekcyjnych tygodniowo. 

Drodzy Nauczyciele, 

nowy rok szkolny to wiele pytań o nową podstawę programową, 

nowe wymagania, o to, czego uczyć, jak i na 

ilu lekcjach. WSiP pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi 

na te pytania. Zachęcamy do rozpoczęcia pracy z cyklem 

Świat w słowach i obrazach dla klasy 7. Zapraszamy do 

zapoznania się z fragmentem podręcznika oraz z analizą 

projektu nowej podstawy programowej. Życzymy powodzenia 

w nowym roku szkolnym! 

Agnieszka Fedorowicz 

redaktor cyklu 


1

Nauczanie zgodne 

z własnymi preferencjami 

 

 

Teksty uporządkowane według rodzajów i konwencji 

 

literackich – epika, liryka, dramat – taki układ doskonale wpisuje 

się w założenia nowej podstawy programowej. 

Odrębny podręcznik do kształcenia językowego zapewnia swobodę pracy, nie narzuca 

kolejności wprowadzania materiału – nauczyciel ma możliwość pracy zgodnie z własnymi 

upodobaniami. 

 

7 


 

Gramatyka 

i stylistyka 

 

 

7 

Wanie, a kto bdzie narratorem*? Jaki anonimowy obserwator spoza wiata 

przedstawionego? Jeden z bohaterów, np. kolega Grzegorza lub jego ona? 

No tak, ale wtedy nie mógbym opisywa ycia wewntrznego gównego 

bohatera, bo jego myli, uczucia, wyobraenia zna tylko on sam. 

A przecie zechc czasem wnikn w sfer psychiki postaci, przenie akcj byskawicznie 

z miejsca na miejsce, a nawet opisywa dwie róne sytuacje, które 

dziej si w tym samym czasie. Bohater nie moe by tak wszechobecny 

i tak wszechwiedzcy... Hm... najlepiej wic bdzie uczyni narratorem kogo 

na ksztat ducha, bystrego, spostrzegawczego, dowcipnego, troch satyryka, który 

komentuje opisywan rzeczywisto, jakbym to robi ja sam, ale niezupenie. 

„Ja pisz, a opowiada narrator” – powiada pewien pisarz – i ma racj. Ja ukadam 

sowa wypowiadane przez narratora, ale to nie musi by jzyk, którym mówi 

na co dzie. Czasem nad zdaniem powieci mcz si przez godzin, 

awyciu czsto „chlapi” w rozmowie byle co. Narrator nie musi patrze na 

wiat moimi oczami, moe mie inne pogldy ni ja. Chocia wic go znam 

ijest mi bliski, on – to nie ja. 

A zatem – wiem ju prawie wszystko..., reszta jest – na razie – niewiadom. Mam 

nadziej, e jak zaczn pisa, wiat i postacie, które powoam do ycia, poprowadz 

mnie dalej. Czas zatem na pierwsze zdanie: „Ostry pisk budzika rozdar ciepy pómrok 

sypialni, Grzegorz otworzy oczy”. 

Aha, poniewa moja powie bdzie przypomina wiat rzeczywisty, powinienem 

na pocztku albo na kocu umieci takie zdanie: „Wszelkie podobiestwo elementów 

tego tekstu do osób i zdarze rzeczywistych jest przypadkowe i niezamierzone”. 

Bo gdyby tak kto nagle odnalaz w utworze swoje ycie?... 

Upewnij si, e rozumiesz pojcia, 

1które zostay wytuszczone w tekcie. 

• Posugujc si nimi, przygotuj wasny 

projekt utworu epickiego (niekoniecznie 

powieci). 

Przyjrzyj si zamieszczonej reprodukcji 

2obrazu. Potraktuj j jak ilustracj 

przeczytanego tekstu o wiecie epiki. Kim 

mog by postacie, których twarze widzimy? 

wiat w s owach i obrazach, strona 

pytania 

i polecenia 

 

19 

od autora 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Stały układ elementów dotyczących 

przywoływanych tekstów literackich ułatwia 

rozplanowanie pracy podczas lekcji. 

Dobór i kolejność treści realizowanych podczas 

lekcji zależy od decyzji nauczyciela. 

Teksty w podręczniku literackim są ułożone według 

rodzajów i konwencji literackich, dzięki czemu 

zapewniają wygodną pracę na lekcji. 

Podręcznik Gramatyka i stylistyka na przykładach 

omawia kolejne zagadnienia nauki o języku, pomaga 

doskonalić umiejętności tworzenia form wypowiedzi. 

2


Duży wybór 

tekstów kultury 

 

 

Wiele wartościowych tekstów, zarówno z klasyki literackiej, 

jak i z bliskiej młodzieży literatury współczesnej, wzbogaconych 

o konteksty oraz podstawowe informacje o epoce, 

 

zachęca uczniów do czytania. 

Reprodukcje dzieł sztuki i zdjęcia, będące kontekstem do literatury – pozwalają zobrazować 

poszczególne zagadnienia, uczą patrzenia na obraz i zrozumienia jego przekazu i doskonalą 

umiejętność odbioru tekstów kultury. 

 

7 

 

Gramatyka 

i stylistyka 

 

 

7 

Jan 

Lecho 

22 

ZANIM PRZECZYTASZ! 

JAN LECHO (1899– 

info:–1956) – jeden z najbardziej 

utalentowanych polskich poetów 

XX wieku, autor dramatów, recenzji 

teatralnych, tekstów humorystycznych 

i przemiewczych. Twórca, który moe 

si poszczyci prawdopodobnie najwczeniejszym 

ocjalnym debiutem 

literackim – pierwszy tomik wierszy 

wyda jako trzynastolatek. Ju wówczas 

na okadce pojawi si póniejszy 

pseudonim poety – Jan Lecho. Naprawd 

nazywa si Leszek Seranowicz 

i pochodzi z rodziny o szlacheckiej 

przeszoci. Jego przodków doszukiwano 

si poród Tatarów sprowadzonych 

na mud przez Jagiellonów. 

Okrzyknity „cudownym dzieckiem” 

Lecho ju we wczesnej modoci wybra 

swoj pisarsk przyszo. Jeszcze 

przed matur doczeka si wystawienia 

wasnego dramatu na scenie. Modo 

bya okresem ywioowego pisania, wystpów 

w kawiarni literackiej, fascynacji 

teatrem i malarstwem. Rozgos przyniosy 

mu tomy wierszy 

oraz . 

Lata 30. XX wieku spdzi w Paryu 

jako pracownik polskiej ambasady, 

w której odpowiada za sprawy kultury. 

Tam zastaa poet II wojna wiatowa, 

która zmusia go to tuaczki zakoczonej 

w Stanach Zjednoczonych. 

W Nowym Jorku sta si nieformalnym 

przywódc polskiej emigracji, organizowa 

jej ycie kulturalne. Nasilajca si 

depresja bya prawdopodobnie przyczyn 

samobójczego skoku poety z dwunastego 

pitra nowojorskiego hotelu. 

Zanim przeczytasz wiersz Modlitwa, zastanów si nad rol modlitwy w yciu czowieka. O co 

ludzie zazwyczaj prosz w takich wypowiedziach, do kogo si zwracaj? Jeli znasz jakie 

modlitwy, postaraj si wskaza w nich najbardziej charakterystyczne zwroty, sformuowania. 

MODLITWA 

Gwiazd siewco i ksiyców, co w eterze 1 wisz, 

O! Panie nad deszczami i Panie nad skwarem! 

Porównaj 2 nas zmczonych z milczcym obszarem, 

Niebiosa ku nam nachyl i napój nas cisz. 

O! utop nas w Twych wiatów bezmiernej gbinie, 

Posrebrzaj nas jak gwiazdy, rozpuszczaj jak morze, 

Nalewaj nas powietrzem w bkitne przestworze, 

Nastrajaj nas jak echo i suchaj, jak ginie. 

Bladym uczy nas rankiem, wschodzcym na niebie, 

Obokiem, co w poudnie leniwo przepywa, 

Woalem czarnej nocy, co ziemi nakrywa – 

Oswobód nas od duszy i wybaw od siebie. 


Vincent van Gogh Gwiadzista noc 

nad Rodanem (1888) 

1 – wedug staroytnego pogldu, zakorzenionego w lozoi Platona i Arystotelesa, eter by podstawowym 

skadnikiem niebios, substancj wypeniajc przestrze midzygwiezdn i midzyplanetarn. 

2 – tu w znaczeniu: zrównaj. 

23 

Duże i czytelne reprodukcje uczą 

umiejętności patrzenia na dzieło 

i sztuki interpretacji. 

Zróżnicowany dobór tekstów, 

zarówno klasycznych, jak i współczesnych, 

zachęca uczniów do czytania. 

Odwołania do tekstów kultury są doskonałym 

kontekstem do omawianych utworów literackich 

i zachęcają do poszerzania wiedzy. 

Liczne tematy z zakresu współczesnej kultury 

i mediów ułatwiają przybliżenie tych zagadnień 

oraz pomagają zainteresować przedmiotem. 

3

Kompleksowe 

opracowanie lektur 

 

 

Niezbędne fragmenty tych lektur, które nie są czytane 

 

w całości, ułatwiają pracę nauczycielowi i uczniom. 

Polecenia do lektur uwzględnionych w podstawie 

programowej, zarówno obowiązkowych, jak i większości uzupełniających – sprawdzają stopień 

znajomości lektury i realizacji wszystkich wymagań zawartych w nowej podstawie programowej. 

 

7 


 

Gramatyka 

i stylistyka 

 

 

7 

32 

pytania 

i polecenia 

 

ZEMSTA 

Zadania do lektury 

CZYTAM I ROZUMIEM – 

O CO KOMU CHODZI? 

DLACZEGO ZEMSTA? 

Przedstaw gównych bohaterów 

1 dramatu (kadego w kilku sowach) 

i zamiary (cel dziaania) kadego z nich. 

Nie pomijaj postaci kobiecych. 

Które z gównych postaci dziaaj 

2 przeciw sobie, które za maj 

wspólny cel? 

Wedug sownika jzyka polskiego 

3 „zemsta” to „odwet za zo, za 

doznan krzywd”. Kto si na kim 

i za co mci w komedii Fredry? Wymie 

poczynania bohaterów uoone w pary: 

wyrzdzona krzywda odwet. 

• Moesz te zdarzenia przedstawi na 

rysunku, dzielc stron na poow lini 

(czyli murem). 

Wyjanij w kilku zdaniach znaczenie 

4 tytuu. Zastosuj w tekcie 

sformuowania wybrane z poniszych 

i wykorzystaj imiona bohaterów dramatu. 

pragnienie (dza) zemsty, paa 

chci zemsty, poprzysic komu 

zemst, wywrze na kim zemst, 

obawia si zemsty 

O co naprawd toczy si spór 

5 – o zamek (posiadanie zamku) 

czy o mur (posiadanie muru)? 

Na potwierdzenie swego zdania zacytuj 

fragment tekstu. 

Wymie postaci, które w wyniku 

6 akcji osigaj swój cel. O jaki cel 

chodzi? 

• Wska posta, która w wyniku akcji 

niczego nie zyskuje. Czym ten bohater 

róni si od pozostaych? 

Czyja zemsta dochodzi do skutku? 

7 W jednym zdaniu uzasadnij swój 

pogld. 

ROZPOZNAJ GATUNEK – 

KOMEDIA 

Komedia sytuacji, komedia intrygi 

8 

Które sytuacje w Zemcie 

najbardziej Ci miesz? 

Co w nich jest zabawnego? 

Nadaj tytuy najmieszniejszym, 

wedug Ciebie, scenom. 

Komedie obfitujce w mieszne 

9 sytuacje odznaczaj si 

jednoczenie kilkoma innymi cechami. 

Które z tych cech dostrzegasz 

w Zemcie? Wska je poród 

niej podanych: 

– szybka, dynamiczna akcja, 

– zaskakujce sytuacje, powikania akcji, 

– nage zwroty akcji (np. kto gonicy 

staje si gonionym), 

– nieoczekiwane zakoczenie wydarze. 

Przypomnij sobie znaczenie 

10 pojcia intryga oraz – ponownie 

– postpowanie bohaterów Zemsty. 

Rozkładówka z podręcznika 

Czyje poczynania zasuguj na to 

okrelenie? W wypowiedzi moesz 

przytoczy sowa bohaterów 

i zastosowa ponisze zwroty. 

knu (snu) intryg przeciw komu, 

pa ofiar intrygi, przeci intryg, 

wmiesza (wplta) kogo w intryg 

Komedia charakterów 

Które postacie w Zemcie 

11wydaj Ci si najbardziej, a które 

najmniej komiczne? Uó ich list 

w tej kolejnoci. Docz uzasadnienie 

do czoowych i kocowych lokat. 

• Inny wariant tego zadania: któr 

posta najbardziej lubisz? Dlaczego? 

W uzasadnieniu powoaj si na cechy 

charakteru tej postaci. 

12 

Przyjrzyj si bliej Czenikowi 

i Rejentowi. Sporzd list wad 

i zalet kadego z nich. Które przewaaj? 

Istota komizmu, wedug sowników 

13terminów literackich, polega na 

„zaskakujcym ujawnieniu si jakiej 

sprzecznoci”. W których postaciach 

(w ich dziaaniu, w charakterach) mona 

dostrzec t cech? Jakie to sprzecznoci 

(midzy czym a czym)? 

Komizm jzykowy 

Przygotuj aktorsk recytacj 

14(lub odczytanie) najbardziej 

miesznych – wedug Ciebie – wypowiedzi 

bohaterów. Które sformuowania Ci 

rozmieszaj? Dlaczego? 

• Przypomnij sobie ulubione 

powiedzonka bohaterów. Jak sdzisz, 

któremu z nich przyznaje suszno fina 

komedii? 


MYL, WIC JESTEM – ZEMSTA 

TO TEKST POCHWALNY? 

A MOE KRYTYCZNY? 

Zastanów si nad postawionym 

15wyej pytaniem, wybierz 

i rozwi jedno z podanych niej 

stwierdze: 

A Wydaje mi si, e Zemsta zawiera 

akcenty krytyczne wobec 

(czego: postaci, obyczajów, cech? 

Jaka to krytyka: agodna czy ostra?). 

B Nie dostrzegam adnych akcentów 

krytyki w Zemcie. To historia, która 

przedstawia w dobrym wietle... 

(co: postaci, cechy, obyczaje?). 

BAWI SI TWÓRCZO, CZYLI 

JAK GRA MIESZNIE 

Wskazywae (wskazywaa) ju 

16 komiczne, wedug Ciebie, 

sytuacje i wypowiedzi w dramacie 

Fredry. Teraz zastanów si, jak aktorzy 

powinni odgrywa te fragmenty sztuki, 

by osign efekt komiczny. Zaproponuj: 

A sposób wypowiadania kwestii; 

B gesty i ruch sceniczny wybranej 

postaci w wybranej scenie. 

Pamitaj, e komizm rodzi si 

ze sprzecznoci... 

33 

Polecenia do lektur czytanych w całości 

pozwalają na pogłębioną interpretację 

tekstu. 

Podzielenie poleceń na bloki tematyczne 

porządkuje pracę. 

Liczne i zróżnicowane polecenia do lektur 

to doskonały sposób na skuteczne przećwiczenie 

umiejętności z zakresu interpretacji literatury. 

Trafnie wybrane fragmenty lektur ułatwiają 

prowadzenie lekcji – nie ma konieczności sięgania 

do innych źródeł. 

4

ohater 

 


Trening 

czyni mistrza 

 


 

Kilkaset aktywizujących ćwiczeń zróżnicowanych pod względem rodzaju aktywności, 

stopnia trudności i rozbudowania. Taka różnorodność daje pewność, że rozwiązywanie zadań 

nie będzie monotonne. 

Położono nacisk na doskonalenie wymaganych w nowej podstawie programowej 

umiejętności z zakresu kształcenia językowego – duża liczba ćwiczeń pozwoli jak najlepiej 

opanować materiał. 

Bloki powtórzeniowe po każdym dziale, dzięki podanym odpowiedziom i propozycjom 

oceny, umożliwiają weryfikację umiejętności i samoocenę. 

 

7 

Fleksja 

12 13 

 

 

 

 

 

w mitologii greckiej. 

 

 

 

 

 

WZÓR:. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Duża liczba zadań do każdego tematu 

pozwala doskonale wyćwiczyć 

niezbędne umiejętności. 

Stopniowanie trudności ćwiczeń daje 

każdemu uczniowi możliwość pracy 

z zeszytem. 

Zeszyt 

lekturowy 

swiat przedstawiony 

 

Gatunki 

literackie 

opowiadanie 

powieSC 

nowela 

dramat 

epika 

narrator 

liryka 

7 

ZESZYT LEKTUROWY 

Gotowe karty pracy do obowiązkowych i uzupełniających lektur 

w klasie 7 odciążą nauczyciela od przygotowywania materiałów do nowych lektur 

i będą wsparciem w codziennej pracy. 

5

Najwyższej jakości 

materiały WSiP pomogą 

w nauczaniu 


Dla nauczyciela 

Poradnik nauczyciela 

Na dobry start to praktyczna 

pomoc na pierwszy miesiąc 

nauki. Zawsze pod ręką 

niezbędna do pracy dokumentacja: 

rozkład materiału i plan 

wynikowy. Ponadto gotowe 

do wykorzystania: karty pracy, 

sprawdziany, wskazówki metodyczne 

na pierwszy miesiąc 

pracy z podręcznikiem. 


PORADNIK 

NAUCZYCIELA 

 


 

7 

E-poradnik nauczyciela. 

Scenariusze lekcji ze wskazówkami 

metodycznymi, odpowiedzi 

do zadań – warsztat pracy 

nauczyciela, pomoc w codziennej 

pracy na lekcji. 

Potrzebne materiały pomocnicze 

w jednym miejscu: 

scenariusze lekcji, karty pracy, 

gotowe do wykorzystania 

sprawdziany i testy. 

* * 

dostęp do wszystkich e-podręczników WSiP 

do języka polskiego dla klas 4–8 

elektroniczne ćwiczenia uporządkowane zgodnie 

z podstawą programową 

35 gotowych zestawów testów do zadawania 

uczniom – z możliwością modyfikacji 

raporty z wynikami uczniów – z możliwością 

zapisywania i drukowania 

komunikacja z uczniami – przekazywanie bieżących 

informacji 

1500 materiałów z języka polskiego gotowych 

do pobrania 

dokumenty niezbędne w codziennej pracy 

pomoce dydaktyczne przydatne w prowadzeniu 

lekcji 

kartkówki, sprawdziany i testy, gotowe do wydruku 

profesjonalne diagnozy do sprawdzania poziomu 

wiedzy uczniów 

*Dostęp oraz korzystanie z serwisów WSiP wymaga rejestracji oraz akceptacji regulaminu danego serwisu. 

 

 

 

PLANSZE INTERAKTYWNE 

Zbiór 120 interaktywnych plansz do języka polskiego dla klas 4–8. 

Do dyspozycji plansze dotyczące zasad ortograficznych, nauki o języku, 

komunikacji językowej, form wypowiedzi, teorii literatury… i wiele innych! 

40 tematów zebranych w 6 działach 

120 interaktywnych ćwiczeń 

40 filmów i animacji 

200 zdjęć 

6


Publikacje dla ucznia – 

przypominają, porządkują 

i uzupełniają wiedzę 

Dla ucznia 

Zeszyt 

lekturowy 

swiat przedstawiony 

 

Gatunki 

literackie 

opowiadanie 

powieSC 

nowela 

bohater 

 

dramat 

epika 

narrator 

liryka 

7 

Niezbędna pomoc w analizie i interpretacji lektur obowiązkowych 

i uzupełniających – praca z zeszytem lekturowym gwarantuje lepsze zrozumienie 

omawianych treści. 

Karty pracy zapewniają gruntowne poznanie utworu oraz wykształcenie umiejętności 

mówienia o lekturze z wykorzystaniem potrzebnej terminologii. 

Doskonała pomoc podczas 

ćwiczenia umiejętności 

pisania i redagowania 

różnych form wypowiedzi 

wskazanych w nowej 

podstawie programowej. 

Dzięki pracy z Ćwiczeniami 

redakcyjnymi 

uczeń nauczy się tworzyć 

logiczne i uporządkowane 

wypowiedzi pisemne. 

W części 1 m.in. ćwiczenia 

 

 

Charakterystyka 

Opis 

przezyc 

wewnetr nych 

 

 

 

dotyczące: opisu przeżyć wewnętrznych, opisu 

sytuacji, charakterystyki, sprawozdania. 

bohater 

narrator 

opowiadanie 

dedykacja 

opis sytuacji 

sprawozdanie 

 

Część 2 Ćwiczeń redakcyjnych 

to niezbędna 

pomoc przy doskonaleniu 

umiejętności tworzenia 

i redagowania: rozprawki, 

pamiętnika, dziennika, 

wywiadu, reportażu czy 

CV i podania. 

 

 

 

 

Rozprawka 

teza 

recenzja 

argumenty ksia . ki 

pr edstawieniea 

vitae 

podanie 

wniosek curriculum 

pamietnik 

reporta. 

 

• dostęp do wszystkich e-podręczników WSiP do języka polskiego 

dla klas 4–8 

• 2500 elektronicznych ćwiczeń do samodzielnego rozwiązywania, 

uporządkowanych zgodnie z podstawą programową 

• komunikacja z nauczycielem – przekazywanie bieżących informacji oraz 

wygodne odsyłanie prac domowych 

• testy zadawane przez nauczyciela z wyznaczonym czasem na ich rozwiązanie 

i wynikiem wysyłanym automatycznie do nauczyciela 

7

Weź na lekcje 

multimedia! 


PLANSZE INTERAKTYWNE do języka polskiego to doskonały sposób, 

aby zainteresować uczniów tematem lekcji. Idealne narzędzie do wprowadzania 

nowego materiału i wyjaśniania trudniejszych treści, a także 

znakomite wsparcie podczas powtórek. Do wykorzystania na tablicy 

interaktywnej lub rzutniku. 

 

 

 

Materiały audio i wideo, ilustracje, tabele, tekst w interaktywnej formie sprawią, że praca w klasie 

stanie się znacznie ciekawsza, a uczniowie – bardziej zaangażowani. 

Plansze rozszerzają i pogłębiają zagadnienia prezentowane w podręczniku, a także wprowadzają 

nowe, atrakcyjne treści. 

Każdy temat kończą ćwiczenia interaktywne, które pomogą sprawdzić wiedzę uczniów i zmotywują do pracy. 

WSiP wspiera szkolne konkursy! 

Czy szkoła, w której uczysz, posiada Kartę szkoły WSiP*? 

Karta zapewnia: 

rabat na zakupy w sklep.wsip.pl dla szkół, nauczycieli 

i uczniów 

szkolenia ORKE na specjalnych warunkach 

atrakcyjne oferty rabatowe 

Od nowego roku szkolnego NOWOŚĆ – WSiP wspiera 

szkolne konkursy! 

Od października 2017 r. placówka posiadająca Kartę szkoły WSiP 

może otrzymać pomoce szkolne do wykorzystania jako nagrody 

dla laureatów konkursów przedmiotowych organizowanych przez 

szkoły. 

*Szkoła może otrzymać Kartę szkoły WSiP po przystąpieniu do programu Karta szkoły na zasadach określonych w regulaminie tego programu. O zasady uczestnictwa w programie Karta szkoły 

zapytaj konsultanta edukacyjnego WSiP. 

8

Jzyk polski 

7

10 

Spis 

treci 1 

xx Po co czyta? 

Czytanie jako suchanie siebie 

Czytanie jako spotkanie z Innym 

xx Biblia 

POCZTKI SOWA 

INFOGRAFIKA: wita ksiga 

Stary Testament – Ksiga Rodzaju: Pierwotny stan szczcia 

xx SZTUKA PATRZENIA: Micha Anio – Stworzenie Adama 

xx Mity greckie 

Dzieje Tezeusza (fragment Mitologii Jana Parandowskiego) 

Zygmunt Kubiak – U róde mitów greckich 

xx WSZYSTKO BYO POEZJ, CZYLI O WSPÓLNEJ KOLEBCE EPIKI I LIRYKI 

xx 

U róde literatury SPRAWDZIAN 

W KRÓLESTWIE NARRATORA 

xx Ignacy Krasicki – ona modna 

xx Adam Mickiewicz 

ona uparta, witezianka, Reduta Ordona, 

Pan Tadeusz (fragmenty) 

xx Moje zdanie jest takie, czyli warsztat dyskutanta. ZESTAW ZADA 

xx Karol Dickens – Opowie wigilijna. ZADANIA DO LEKTURY 

xx Sztuka opowiadania, czyli co zrobi, by inni nas suchali. ZESTAW ZADA 

xx Jeeli chodzi o mnie… – opinia i jej uzasadnienie. ZESTAW ZADA 

xx Melchior Wakowicz – Ziele na kraterze (fragmenty) 

xx Aleksander Kamiski – Kamienie na szaniec. ZADANIA DO LEKTURY 

INFOGRAFIKA: Szare Szeregi i Akcja pod Arsenaem 

xx Antoine de Saint-Exupéry – May Ksi. ZADANIA DO LEKTURY 

1 

Spis treci podrcznika moe ulec zmianie w zwizku z ewentualnymi zmianami w podstawie programowej.


11 

xx Agatha Christie – Tajemniczy przeciwnik. ZADANIA DO LEKTURY 

xx Nancy H. Kleinbaum – Stowarzyszenie Umarych Poetów. ZADANIA DO LEKTURY 

xx Sawomir Mroek 

pica królewna, Artysta 

xx Z NASZEGO WIATA W WIAT EPIKI, CZYLI POMYS NA PRZEBÓJ CZYTELNICZY 

xx 

Przez epicki wiat SPRAWDZIAN 

W GB MYLI I UCZU 

xx LIRYCZNE WTAJEMNICZENIE 

xx Jan Kochanowski 

Na modo, Na staro, O mioci, Do Hanny, Na nabon, Na gospodarza, 

Na lip, Do snu, Na zdrowie, Na dom w Czarnolesie 

Treny (I, V, VII, VIII) 

xx Adam Mickiewicz 

mier Pukownika, egluga, Niepewno, Do M*** 

xx SZTUKA PATRZENIA: Caspar David Friedrich – Kobieta w oknie 

xx Cyprian Norwid 

Fatum, Burza [I] (fragment), Moja piosnka (II) 

xx Bolesaw Lemian 

Urszula Kochanowska, Dusioek, Szewczyk 

xx Kazimierz Wierzyski 

Zielono mam w gowie, 100 m 

xx Jan Lecho 

Modlitwa, Sprzeczka, *** (Na niebo wypywaj biaych chmurek agle), 

Chemoski 

xx Zbigniew Herbert 

Dwie krople, Pan od przyrody 

xx Wisawa Szymborska 

Niektórzy lubi poezj, Pochwaa zego o sobie mniemania, 

Nic dwa razy, Muzeum, Cebula 

xx PROSTOTA I POGODNA MDRO – O CZYTANIU WIERSZY (NIE TYLKO WISAWY 

SZYMBORSKIEJ) 

xx Adam Zagajewski 

Szybki wiersz, Wzgórze, Walizka, Noc, morze 

xx Czyta wiersze, mówi o wierszach SPRAWDZIAN

12 

WIAT NA SCENIE 

xx DRAMAT NA SCENIE, CZYLI PRZEDSTAWIENIE 

xx Adam Mickiewicz – Dziady, cz. II. ZADANIA DO LEKTURY 

xx Warsztaty teatralne dla pocztkujcych inscenizatorów i aktorów. ZESTAW ZADA 

xx Juliusz Sowacki – Balladyna. ZADANIA DO LEKTURY 

xx KOMEDIA, SIOSTRA TRAGEDII 

xx Aleksander Fredro 

Zemsta. ZADANIA DO LEKTURY, Autobiograa 

xx Tre w okamgnieniu, czyli o streszczeniu. ZESTAW ZADA 

xx WSZYSTKO JEST TEATREM? 

xx 

Dramat i teatr SPRAWDZIAN 

WIAT NA EKRANIE 

xx Mirosaw Przylipiak – Przyjecha pocig z kinem… 

xx YWE OBRAZY ZMIENIAJ WIAT 

xx FILMOWA SZTUKA OPOWIADANIA – JAKA JEST, JAKA BYA, JAKA BDZIE? 

xx FILM, CZYLI WIAT PRZEDSTAWIONY SKONDENSOWANY. O GATUNKACH 

FILMOWYCH 

INFOGRAFIKA: Gatunki lmowe 

xx MIDZY KSIK A EKRANEM, CZYLI JAK WDRUJ OPOWIECI 

xx NIE SAMO PODPATRYWANIE WIATA (O FILMIE DOKUMENTALNYM) 

INFOGRAFIKA: Z historii kina 

xx W CYFROWYM WIECIE. EPOKA WIELKIEJ KOMUNIKACJI 

xx 

Porozmawiajmy o lmie SPRAWDZIAN 

WIAT NA SZPALTACH 

xx GAZETA W PODRCZNIKU. NAJKRÓTSZA HISTORIA PRASY… 

xx Stanisaw Bortnowski – By dziennikarzem 

xx W INFORMACJI I ARTYKULE NIE ZAPOMNIJ O TYTULE! 

xx 

Gimnastyka umysowa, czyli: jak zatytuowa? ZESTAW ZADA 

INFOGRAFIKA: Z historii prasy polskiej 

xx INFORMACJA – CHLEB POWSZEDNI DZIENNIKARZA I ARTYKU PIERWSZEJ 

POTRZEBY 

xx OD WZMIANKI DO SPRAWOZDANIA – SZTUKA INFORMOWANIA 

xx 

Warsztaty dziennikarskie SPRAWDZIAN 

xx Sowniczek terminów literackich i kulturowych 

xx róda ilustracji

zestaw 

zada 


13 

MOJE ZDANIE JEST TAKIE, 

czyli warsztat dyskutanta 

1Dyskusja to wymiana zda na jaki 

temat, wspólne omawianie jakiego 

zagadnienia. Jest to zatem publiczne 

(najczciej) prezentowanie swojego 

zdania i konfrontowanie go ze zdaniem 

innych. 

Udzia w dyskusji to wypowiedzenie 

swego sdu wraz z jego uzasadnieniem. 

Zdarza si jednak, e nasza opinia nie 

moe by sformuowana bardzo 

stanowczo, jest bowiem 

przypuszczeniem pozbawionym 

przekonujcych argumentów. W takiej 

sytuacji powinnimy zaznaczy ów brak 

stanowczoci, np. 

wydaje mi si, e; 

sdz, e; 

uwaam, e; 

skaniam si ku stwierdzeniu, e; 

przychylam si do stwierdzenia, e; 

(co) skania mnie do przekonania, e... 

Wykorzystujc jedno z powyszych 

sformuowa, zaprezentuj swoje 

stanowisko w dyskusji o winie strzelca 

ze witezianki. 

2Prezentacja stanowiska to nie tylko 

wypowiedzenie sdu, lecz take 

poparcie go dowodami (argumentami). 

Jak przej od sdu do argumentów, jak 

je wprowadzi? Mona uy 

nastpujcych sformuowa: 

• powoam si na..., 

•pozwol sobie przytoczy (tekst, 

sowa)..., 

• wiadczy o tym..., 

• dowodzi tego..., 

• na dowód susznoci mojej opinii 

mog zacytowa (przytoczy, 

przypomnie, wskaza na...), 

• tak rozumiem (sowa, zachowanie, 

postpowanie...). 

Zbuduj swoj wypowied w dyskusji 

o postpowaniu i losie strzelca 

z wykorzystaniem wybranego 

sformuowania. 

3Moesz take pynnie przej od 

opinii (tezy) do jej uzasadnienia bez 

sygnalizowania go specjalnym 

sformuowaniem. Skomponuj tak 

wypowied oceniajc postpowanie 

witezianki.

14 

Sawomir 

Mroek 

info: 

SAWOMIR MROEK 

(ur. 1930 w Borzcinie 

nieopodal Tarnowa, zm. 2013 w Nicei) 

– znakomity polski dramatopisarz, 

prozaik, rysownik. 

W latach 50. Mroek zosta dziennikarzem 

krakowskiego „Przekroju” i „Dziennika 

Polskiego”, prowadzi kronik miejsk, 

pisa humorystyczne opowiadania. Sta si 

wówczas znany z niewinnych dziwactw 

(fajka pod krogulczym nosem, kouch, 

wyrana trudno nawizania banalnej 

rozmowy – wspomina Jan Boski, krytyk 

literacki). Sukces swego pierwszego 

dramatu Policja Mroek witowa ju 

w Warszawie, dokd si przeprowadzi. 

„Poczucie, e trzeba si ruszy gdzie dalej, 

towarzyszyo Mrokowi przez niemal cae 

ycie” – pisze dziennikarz Jacek akowski. 

Mczya pisarza codzienno Polski 

komunistycznej, w której „o wszystkim 

decyduj jacy podejrzani faceci siedzcy 

po ministerstwach, komitetach, 

wydziaach”. W latach 60. wyjecha do 

Woch, po pewnym czasie osiad w Paryu. 

Napisane wówczas dramaty, np. Tango, 

Emigranci, Garbus, s grane na wielu 

scenach wiata. Podobnie jak opowiadania 

(najsynniejsze to Moniza Clavier), s to 

najczciej utwory pokazujce, jak dziwnie 

wyglda urzdzony przez ludzi wiat. 

Zawarta w tych utworach krytyka ludzkich 

zachowa, obyczajów, stylu ycia, dziaa 

politycznych czsto przyjmuje posta 

absurdalnego humoru. 

Pod koniec lat 80. Mroek osiedli si 

w Meksyku (stamtd pochodzi jego druga 

ona), skd po siedmiu latach wygnaa 

go niespokojna sytuacja polityczna. 

Sawomir Mroek 

W 1996 roku Sawomir Mroek wróci do 

Polski i zamieszka ponownie w Krakowie. 

W 2008 roku pisarz przeniós si, jak 

twierdzi – w poszukiwaniu spokoju, do Nicei 

we Francji, lecz co pewien czas odwiedza 

Polsk. Dla wszystkich, moe z wyjtkiem 

najbliszych, pozosta osobowoci 

zamknit i nieco zagadkow. 

Mroek o pisaniu dramatów: Staram si 

pisa sztuki jednym tchem. 

O swoim yciu: Miaem duo szczcia 

w yciu i mam nadziej, e ono mnie nie 

opuci. O braku szczeroci, pochlebstwach 

na pokaz: Takie kiziu-miziu.

15 

wiat w W s królestwie owach i obrazach, narratora, strona 

strona 15 

ARTYSTA 

Kogut przeczyta ogoszenie: „Potrzebujemy 

zwierzt – Cyrk”. 

– Zgosz si – powiedzia, skadajc 

gazet. – Zawsze chciaem by artyst. 

Po drodze snu wielkie plany: 

– Sawa i pienidze. A moe nawet wyjazdy 

za granic. 

– I z powrotem – doda Lis. 

– Dlaczego z powrotem? Za granic podpisz 

kontrakt z Metro Goldwyn Meyer 1 . 

Dyrektor przyj go na wieym powietrzu, 

gdzie urzdowa. Wanie rozwijano namiot 

cyrkowy. Ja i Lis zatrzymalimy si opodal. 

– Bardzo mi mio, e pan si do nas zgasza. 

Mona pozna godno? 

– Lew – przedstawi si Kogut krótko. 

– Lew? – zdziwi si dyrektor. – Czy jest pan 

tego pewny? 

– Ewentualnie tygrys. 

– No dobrze. Niech pan zaryczy. 

Kogut zarycza, jak umia. 

– Owszem, niele, ale s lepsze lwy od pana. 

Gdyby si pan zgodzi na koguta, to co innego. 

Wtedy mógbym pana zaangaowa. 

– Ja dla pana przyjemnoci nie bd udawa 

ptaka – obrazi si Kogut. 

– egnam wobec tego. 

W drodze powrotnej Kogut milcza ponuro. 

Wreszcie nie wytrzymaem. 

– Co ci strzelio do gowy, dlaczego chciae 

gra lwa? 

– Jak to, dlaczego... – odpowiedzia za niego Lis. 

Czy widziae kiedy artyst bez ambicji? 

›› © Ocyna Literacka Noir sur Blanc 

1 

Metro Goldwyn Meyer – [czyt. metro goldin mejer] synna amerykaska wytwórnia lmowa zaoona 

w 1919 roku.

16 

pytania 

i polecenia 

 

CZYTAM I ROZUMIEM – O TYM, 

CO WIEMY I CZEGO NIE… 

1Czym kierowa si Kogut, zgaszajc 

si do cyrku? Podaj przynajmniej 

dwa powody. 

2Wyjanij przyczyny niepowodzenia 

misji Koguta. 

3W imieniu narratora* sformuuj 

dwuzdaniowe pouczenie dla 

Koguta, zaczynajc od sów: Udaoby Ci 

si, gdyby . 

4 

Zrelacjonuj zdarzenie z punktu 

widzenia dyrektora (który opowiada 

o wszystkim swemu zastpcy). 

5Moliwie dokadnie przedstaw 

wszystkich bohaterów opowiadania. 

O kim wiemy najmniej? Dlaczego? 

6Okrel czas i miejsce zdarze. Co 

wiemy na ten temat, czego nie? 

ROZPOZNAJ GATUNEK – BAJKA? 

7Przypomnij sobie tre poznanych 

wczeniej bajek i cechy tego 

gatunku. Co zblia te utwory 

do Artysty Mroka, co je odrónia od 

tej opowiastki? Wylicz podobiestwa 

i rónice. 

• Czy mona Artyst nazwa bajk? Jeli 

sdzisz, e tak, przedstaw argumenty 

na korzy tej tezy. Jeli nie – uzasadnij 

dlaczego. 

• A moe tekst Mroka jest utrzymany 

w konwencji bajki (ma pewne jej cechy), 

ale typow bajk nie jest? Uzasadnij t 

tez, jeli si z ni zgadzasz. 

8Wybierz trafn, wedug Ciebie, 

wersj poniszego stwierdzenia. 

Postaraj si j przekonujco uzasadni. 

Artysta Mroka to utwór o 

(zwierztach, artystach, wszystkich 

ludziach, ludziach, którzy ). 

9Która z zamieszczonych ilustracji 

powinna si znale obok tekstu 

Mroka? A moe jeszcze inna (jaka?) 

lub adna? Uzasadnij swój wybór. 

UKADAM TEKST (Z MORAEM) 

10 

Wyobra sobie dalszy cig 

rozmowy, w której towarzysze 

pocieszaj Koguta i udzielaj mu rad 

dotyczcych yciowych decyzji. 

Czy Kogut da si przekona – zaley 

od Ciebie. 

• Uó tekst rozmowy w taki sposób, 

by jedna z wypowiedzi zawieraa mora. 

11 

Uó ogoszenie o naborze 

zwierzt do cyrku. Sformuuj 

je tak, jak zrobiby to dyrektor cyrku, 

by unikn ponownych wizyt goci 

w rodzaju Koguta.


Z NASZEGO WIATA W WIAT EPIKI, 

czyli pomys na przebój czytelniczy... 

Czy kady moe napisa powie? Niektórzy uwaaj, e tak. S nawet 

organizowane specjalne kursy, na których mona si podobno tego nauczy. 

Wyobramy sobie, e uczestnik takiego kursu ma za zadanie napisa 

utwór epicki o wspóczesnej tematyce. Siada zatem przed komputerem 

albo czyst kartk papieru i… 

– To nie powinno by trudne – myli. – Przecie z teorii byem dobry, mam to 

wszystko w maym palcu. A jeli mi si uda, moja ksika moe sta si bestsellerem 

na miar serii o Mikoajku, cyklu o wiedminie czy Harrym Potterze. 

Mój bohater bdzie mia na imi, powiedzmy, Grzegorz. Ju mog go sobie 

wyobrazi. Jest to wci jeszcze mody, trzydziestoparoletni czowiek, pracuje 

w rmie komputerowej, niele zarabia. Ma on, dwoje dzieci i szefa, który wyciska 

z niego ostatnie poty. Grzegorz pracuje po dwanacie godzin na dob, siedzi po nocach 

przed komputerem, czsto wyjeda subowo, rodziny prawie nie widuje. 

W dodatku szef jest cigle niezadowolony, bo rma przynosi, wedug niego, za mae 

zyski, a to wina Grzegorza, bo jest za mao twórczy i brak mu inicjatywy. W kocu 

mój bohater tego nie wytrzymuje, niszczy zawarto twardego dysku i wszystkie noniki 

z danymi, komputer wyrzuca przez okno swojego biura (noc, na pusty parking), 

jedzie do domu, pakuje najpotrzebniejsze rzeczy i wywozi oniemia rodzin do opustoszaej 

bacówki w górach, na granicy polsko-sowackiej... 

No, to zarys fabuy ju mam, ale tylko zarys, to jeszcze nie ukad wszystkich zdarze 

w utworze. Tylko czy rozwija jeden wtek* – Grzegorza i jego ucieczki od 

codziennego koszmaru – czy doda drugi cig zdarze o charakterze, na przykad, 

kryminalnym? Moe szef rmy utrzymywa tajne kontakty ze wiatem przestpczym 

iteraz myli, e jego pracownik wpad na ich trop? A moe nawet zdoby cenne dane, 

skopiowa je i uciek? Rozpoczyna wic poszukiwania swego byego pracownika (rozwin 

motyw* ucieczki i pogoni, a moe take zemsty)... Jest drugi wtek! Nadam mu 

szybk, cho „szarpan” akcj. Oba za wtki spotkaj si w punkcie kulminacyjnym*, 

ale nad tym jeszcze pomyl. 

No prosz, jako idzie! Teraz trzeba sobie dokadniej wyobrazi wiat przedstawiony*. 

Bdzie podobny do tego, który znamy z codziennego dowiadczenia, adnych 

nieprawdopodobiestw, ale te adnych odniesie do konkretnych osób czy 

zdarze, po prostu kcja literacka*, któr ja, autor, kreuj. Mog sobie pozwoli, na 

przykad, na to, by zbiegi okolicznoci zdarzay si czciej ni w yciu, a postacie 

byy bardziej wyraziste ni ludzie, wród których yjemy. Musz si jednak stara 

17 

od autora

18 

Umberto Boccioni [czyt. umberto boczioni] 

Wizje symultaniczne (czyli jednoczesne, 

obecne w tym samym czasie) (1913) 

orealizm* – podobiestwo do rzeczywistoci, która nas otacza. Zrezygnuj natomiast 

z elementów fantastyki, bo one nie nadaj si do powieci o tak wspóczesnym temacie. 

Zaraz, zaraz, dlaczego powieci? Przecie istnieje tyle innych gatunków epiki* – 

nowela* z jednym gównym bohaterem i wtkiem, nieco bardziej rozbudowane opowiadanie*. 

Moe to byoby atwiejsze? Nie, decyduj si jednak na powie. Chc, by 

fabua bya bardziej rozbudowana, czas akcji duszy i bym móg rozwija narracj. 

Jestem przecie gadu i pisz rozwlekle.


Wanie, a kto bdzie narratorem*? Jaki anonimowy obserwator spoza wiata 

przedstawionego? Jeden z bohaterów, np. kolega Grzegorza lub jego ona? 

No tak, ale wtedy nie mógbym opisywa ycia wewntrznego gównego 

bohatera, bo jego myli, uczucia, wyobraenia zna tylko on sam. 

A przecie zechc czasem wnikn w sfer psychiki postaci, przenie akcj byskawicznie 

z miejsca na miejsce, a nawet opisywa dwie róne sytuacje, które 

dziej si w tym samym czasie. Bohater nie moe by tak wszechobecny 

i tak wszechwiedzcy... Hm... najlepiej wic bdzie uczyni narratorem kogo 

na ksztat ducha, bystrego, spostrzegawczego, dowcipnego, troch satyryka, który 

komentuje opisywan rzeczywisto, jakbym to robi ja sam, ale niezupenie. 

„Ja pisz, a opowiada narrator” – powiada pewien pisarz – i ma racj. Ja ukadam 

sowa wypowiadane przez narratora, ale to nie musi by jzyk, którym mówi 

na co dzie. Czasem nad zdaniem powieci mcz si przez godzin, 

awyciu czsto „chlapi” w rozmowie byle co. Narrator nie musi patrze na 

wiat moimi oczami, moe mie inne pogldy ni ja. Chocia wic go znam 

ijest mi bliski, on – to nie ja. 

A zatem – wiem ju prawie wszystko..., reszta jest – na razie – niewiadom. Mam 

nadziej, e jak zaczn pisa, wiat i postacie, które powoam do ycia, poprowadz 

mnie dalej. Czas zatem na pierwsze zdanie: „Ostry pisk budzika rozdar ciepy pómrok 

sypialni, Grzegorz otworzy oczy”. 

Aha, poniewa moja powie bdzie przypomina wiat rzeczywisty, powinienem 

na pocztku albo na kocu umieci takie zdanie: „Wszelkie podobiestwo elementów 

tego tekstu do osób i zdarze rzeczywistych jest przypadkowe i niezamierzone”. 

Bo gdyby tak kto nagle odnalaz w utworze swoje ycie?... 

19 

od autora 

1Upewnij si, e rozumiesz pojcia, 

które zostay wytuszczone w tekcie. 

• Posugujc si nimi, przygotuj wasny 

projekt utworu epickiego (niekoniecznie 

powieci). 

2Przyjrzyj si zamieszczonej reprodukcji 

obrazu. Potraktuj j jak ilustracj 

przeczytanego tekstu o wiecie epiki. Kim 

mog by postacie, których twarze widzimy? 

pytania 

i polecenia

20 

SZTUKA PATRZENIA 

Caspar David Friedrich 

Kobieta w oknie (1822) 

Caspar David Friedrich 

Kobieta w oknie 

CO WARTO WIEDZIE? O AUTORZE: Caspar David Friedrich (czyt. kaspar dawid 

fridrich; 1774–1840) – niemiecki malarz z nadbatyckiego Greifswaldu 

(czyt. grajfswald). Uwielbia surowe, pónocne pejzae, które wietnie ilustrowa- 

y samotnicz stron jego natury. By czowiekiem penym sprzecznoci, na 

zmian ponurym i wesoym, stronicym od ludzi i towarzyskim. Ju za ycia 

malarza jego obrazy zdobyy uznanie i rozgos, dzi jego twórczo naley do 

najpopularniejszych i najatwiej rozpoznawalnych zjawisk w historii malarstwa.


21 

O DZIELE: Kobiet w oknie namalowa czterdziestoomioletni artysta, bohaterk obrazu 

jest jego dwudziestotrzyletnia wtedy ona. Karolina Friedrich stoi w oknie pracowni 

(jak mona si tego domyli?) i patrzy przez nie. Ta niewielka (44 x 37 cm) kompozycja 

jest znakomitym przykadem „mowy obrazu”, czyli malarskiego sposobu przekazu 

pewnych treci (znacze, uczu, wrae). 

JAK PATRZE NA OBRAZ? Na pocztku pozwólmy swobodnie pobdzi naszemu 

wzrokowi (na czym zatrzymao si Twoje oko?). Na Kobiet w oknie warto spojrze 

najpierw z odlegoci (niezbyt duej – rozmiary!), a nastpnie z bliska. Ogólny rzut 

oka mówi nam, e w pomieszczeniu panuje pómrok, cho na zewntrz jest jasno. 

Lekko przekrzywiona gowa kobiety zdradza jej zainteresowanie widokiem za oknem, 

sylwetka zdaje si nieznacznie pochylona, jakby Karolina Friedrich opieraa si o parapet 

okna. 

PATRZC Z DALEKA… nie dostrzegamy szczególnego bogactwa kompozycji, widzimy, 

e tonacja wntrza kolorystycznie miesza si (moe czy) z sukni kobiety (w jakich 

okolicznociach mamy kopot z precyzyjnym rozpoznaniem kolorów?). Mocno 

przyciga wzrok okno – ródo wiata. 

PATRZC Z BLISKA… widzimy, jak obraz „zaczyna mówi”. Wyranie dostrzegamy 

regularne linie pionowe (które to elementy?) i poziome (gdzie je dostrzegasz?). 

Do tej gry pionów i poziomów docza si sylwetka kobiety, ale nie jest kolejnym „rymem” 

do linii pionowych, wyranie si od nich róni – czym? Powoli „smakujc” 

obraz, widzimy za oknem niewyran lini drzew i strzeliste maszty statków. Czy Karolina 

wpatruje si w morze, czy spoglda na rzek? (Poeta mieszka wtedy w Drenie, 

wic...). 

UCHWYCI SENS. Ale czy mona tu mówi o sensie w znaczeniu jakiej myli, przesania, 

jakiej historii? Zauwamy – ten obraz nie przedstawia adnego zdarzenia, 

nie jest opowieci o czym (tak – w pewnym sensie – byo przy Stworzeniu Adama). 

Poza tym, e przy otwartym oknie stoi kobieta, nic si tu nie dzieje. Obraz przemawia 

do widza kolorem (tonacj), ukadem linii, poczeniem linii prostych i falistych, 

motywem wiata. Wic moe zamiast sensu, zamiast wyranej myli, trzeba w tym 

wypadku... 

… UCHWYCI NASTRÓJ, KLIMAT, ATMOSFER, UCZUCIE, WRAENIE. Kady 

powinien zapyta sam siebie o to, czym i jak dziaa na niego obraz. Autor Waszego 

podrcznika odbiera ten obraz jako wyraz zachwytu nad delikatn, wiotk sylwetk 

modej kobiety, której wizerunek zosta wkomponowany w naturalne ramy (czy je dostrzegasz?). 

Mona mie wraenie tkliwoci, czuoci, z jak Friedrich malowa swoj 

on, nad któr umieci rozwietlone, bkitne niebo. 

Zwrómy uwag, e kobieta jest ukazana od tyu, jej twarz pozostanie dla nas tajemnic, 

poywk dla wyobrani. 

ZACHWYCA SI, CZY NIE ZACHWYCA? To pytanie do kadego z odbiorców, 

bo kady widz (take czytelnik) powinien...

22 

Jan 

Lecho 

info:JAN LECHO (1899– 

–1956) – jeden z najbardziej 

utalentowanych polskich poetów 

XX wieku, autor dramatów, recenzji 

teatralnych, tekstów humorystycznych 

i przemiewczych. Twórca, który moe 

si poszczyci prawdopodobnie najwczeniejszym 

ocjalnym debiutem 

literackim – pierwszy tomik wierszy 

wyda jako trzynastolatek. Ju wówczas 

na okadce pojawi si póniejszy 

pseudonim poety – Jan Lecho. Naprawd 

nazywa si Leszek Seranowicz 

i pochodzi z rodziny o szlacheckiej 

przeszoci. Jego przodków doszukiwano 

si poród Tatarów sprowadzonych 

na mud przez Jagiellonów. 

Okrzyknity „cudownym dzieckiem” 

Lecho ju we wczesnej modoci wybra 

swoj pisarsk przyszo. Jeszcze 

przed matur doczeka si wystawienia 

wasnego dramatu na scenie. Modo 

bya okresem ywioowego pisania, wystpów 

w kawiarni literackiej, fascynacji 

teatrem i malarstwem. Rozgos przyniosy 

mu tomy wierszy Karmazynowy 

poemat oraz Srebrne i czarne. 

Lata 30. XX wieku spdzi w Paryu 

jako pracownik polskiej ambasady, 

w której odpowiada za sprawy kultury. 

Tam zastaa poet II wojna wiatowa, 

która zmusia go to tuaczki zakoczonej 

w Stanach Zjednoczonych. 

W Nowym Jorku sta si nieformalnym 

przywódc polskiej emigracji, organizowa 

jej ycie kulturalne. Nasilajca si 

depresja bya prawdopodobnie przyczyn 

samobójczego skoku poety z dwunastego 

pitra nowojorskiego hotelu. 

ZANIM PRZECZYTASZ! 

Zanim przeczytasz wiersz Modlitwa, zastanów si nad rol modlitwy w yciu czowieka. O co 

ludzie zazwyczaj prosz w takich wypowiedziach, do kogo si zwracaj? Jeli znasz jakie 

modlitwy, postaraj si wskaza w nich najbardziej charakterystyczne zwroty, sformuowania.


23 

MODLITWA 

Vincent van Gogh Gwiadzista noc 

nad Rodanem (1888) 

Gwiazd siewco i ksiyców, co w eterze 1 wisz, 

O! Panie nad deszczami i Panie nad skwarem! 

Porównaj 2 nas zmczonych z milczcym obszarem, 

Niebiosa ku nam nachyl i napój nas cisz. 

O! utop nas w Twych wiatów bezmiernej gbinie, 

Posrebrzaj nas jak gwiazdy, rozpuszczaj jak morze, 

Nalewaj nas powietrzem w bkitne przestworze, 

Nastrajaj nas jak echo i suchaj, jak ginie. 

Bladym uczy nas rankiem, wschodzcym na niebie, 

Obokiem, co w poudnie leniwo przepywa, 

Woalem czarnej nocy, co ziemi nakrywa – 

Oswobód nas od duszy i wybaw od siebie. 

1 

eter – wedug staroytnego pogldu, zakorzenionego w lozoi Platona i Arystotelesa, eter by podstawowym 

skadnikiem niebios, substancj wypeniajc przestrze midzygwiezdn i midzyplanetarn. 

2 

porównaj – tu w znaczeniu: zrównaj.

24 

pytania 

i polecenia 

 

CZYTAM I ROZUMIEM 

1Sformuuj swoje pierwsze 

przypuszczenia: do kogo s skierowane 

sowa wiersza, od kogo pyn? Zwró przy 

tym uwag na formy zaimków. 

2Który element wykresu: 

NADAWCA ODBIORCA nasuwa 

czytelnikowi wicej wtpliwoci? Dlaczego? 

3Wska w wierszu te fragmenty, które 

osoba mówica wypowiada prostym, 

atwo zrozumiaym jzykiem. Czy s to 

poszczególne sowa, czy wielowyrazowe 

sformuowania? Stanowi wiksz czy 

mniejsz cz wiersza? 

MYL, WIC JESTEM, CZYLI 

TAJEMNICA MODLITWY 

4Odszukaj w wierszu te poczenia 

sowne, które wydaj Ci si 

zaskakujce, niespotykane, dziwne. 

Zastanów si nad ich sensem i zaproponuj 

takie warianty znacze, które uznasz 

za prawdopodobne. Wykorzystaj 

zamieszczony przykad. 

Porównaj nas zmczonych z milczcym 

obszarem 

 

Np. 

• Zrównaj nas zmczonych z milczc 

(niem, guch) przestrzeni. 

• Zamie nas zmczonych w milczc 

(niem, guch) przestrze. 

• Daj nam odpocz, zamieniwszy nas 

w milczc przestrze. 

• Uczy nas przestrzeni, która milczy. 

5Wsuchaj si w proby stanowice 

tre Modlitwy – przeczytaj wiersz 

kilkakrotnie. Co jest treci tych prób – 

dary czy przemiany? A moe jeszcze co 

innego? 

6Z jakimi pojciami kojarz Ci si proby 

zawarte w utworze Lechonia? Wybierz 

co najmniej jeden z podanych wyrazów 

i uzasadnij swoj decyzj, odwoujc si do 

sów wiersza. Moesz take doda swoje 

propozycje. 

ycie, rzeczywisto, zawiaty, niebo, 

szczliwo, istnienie, ziemia, nieistnienie, 

mier, pieko, raj 

7Napisz wasny komentarz na temat 

Modlitwy. Zacznij od sów: „Wiersz 

Lechonia Modlitwa to proba o…”. 

Uzasadnij swoj koncepcj rozumienia 

tekstu – wykorzystaj wasne przemylenia, 

przywoaj fragmenty utworu, omów je. 

ROZPOZNAJ KONWENCJ – TAKA 

ZWYKA MODLITWA? 

8Jakim jzykiem jest wyraona 

Modlitwa Lechonia – prostym (np. 

mówionym, potocznym) czy poetyckim? 

Co jest cech wykorzystanych sformuowa: 

dosowno czy metaforyczno? 

• Jak wpywa na odbiór Modlitwy 

wskazana przez Ciebie cecha? Jak 

oddziauje na czytelnika? 

9Czy okrelisz wiersz Lechonia jako 

typow, tradycyjn modlitw? 

Tak, nie – dlaczego?


25 

SPRZECZKA 

Ju zimny dzie jesienny zaczyna omdlewa, 

I w mylach szukam ksztatu twej drogiej postaci, 

I ból, co mn nurtuje, wszechwadn moc traci. 

Pójdziemy do ogrodu. Nie warto si gniewa. 

Patrz, ksiyc nad jezioro zza chmury wypywa, 

W milczeniu stoi ogród jak mlekiem oblany, 

I tylko czasem, z trzaskiem pkaj kasztany. 

Wsuchajmy si w t ziemi; jest chyba szczliwa. 

W akacje pynie fala zimnego przewiewu – 

Ach! niechaj nas przepywa, ach! niechaj w nas wieje 

I niechaj nas oczyszcza, jak z lici aleje – 

Nas, lepych na sw mio, pobladych od gniewu. 


1Jakiego tekstu mona by si 

spodziewa po tytule Sprzeczka? 

Czy tre utworu pozostaje w zgodzie 

z informacj zawart w tytule? 

Jeli nie w caoci, to moe chocia 

czciowo? 

2 

„Sprzeczka” kojarzy si 

z gwatownym dialogiem postaci. 

Co jest tworzywem wiersza: wanie 

dialog czy moe monolog? 

I co waciwie stanowi temat tych 

trzech strof? Okrel temat 

(lub tematyk) kadej z osobna. 

3Wyszukaj w wierszu informacje 

o osobie mówicej 

oraz adresacie wypowiedzi. 

Co o nich wiemy, czego moemy si 

domyla? 

pytania 

i polecenia 

MYL, WIC JESTEM, 

CZYLI PO CO JEST OGRÓD? 

4Po kilkakrotnej lekturze wiersza 

sformuuj przynajmniej jedno 

pytanie o to, co jest dla Ciebie 

nie cakiem jasne, nie do koca 

wytumaczone. 

5 

„Pójdziemy do ogrodu” – stwierdza 

osoba mówica. Czy to, co dzieje si 

w ogrodzie, jest dla tego kogo wane? 

Tak, nie? Dlaczego? Uzasadnij swoje 

przekonanie.

26 

pytania 

i polecenia 

 

• Czy byo warto „pój do ogrodu”? 

Sformuuj na ten temat kilka reeksji 

z wykorzystaniem fragmentów wiersza. 

6Wska najwaniejsze, wedug 

Ciebie, zdanie utworu. Dlaczego 

wybierasz wanie ten fragment? 

7Przypomnij sobie poznane 

teksty literackie lub inne utwory 

zawierajce motyw ogrodu. Dlaczego 

ogród jest w nich wany? Co sprawia, 

e mona w nim widzie miejsce 

szczególne? 

MOJE ODCZUCIA, MOJE 

WRAENIA 

8Wyszukaj najadniejsze (najzgrabniej 

uoone, najpikniej brzmice) 

zdanie wiersza. Wyjanij, dlaczego je 

wybierasz. 

9Zastanów si, czy wiersz Sprzeczka 

jest dobrym materiaem literackim 

na tekst piosenki. Czy budowa utworu 

sprzyja jego zapiewaniu? Tak, nie? 

Dlaczego? 

• Jak melodi wyobraasz sobie jako 

to muzyczne sów wiersza? Dlaczego 

wanie tak? 

• Czy taka piosenka mogaby liczy na 

du popularno? W uzasadnieniu 

we pod uwag zarówno tekst, jak 

i proponowan melodi. 

*** 

(NA NIEBO WYPYWAJ BIAYCH 

CHMUREK AGLE) 

Na niebo wypywaj biaych chmurek agle, 

Od twojej pynie strony niebieska fregata 

Nie do mnie, nie od ciebie. I poczuem nagle, 

e ju nigdy nie bdzie, jak zeszego lata. 

Noc przyjdzie ksiycowa i w twoim ogrodzie 

Na srebrnej trawie cienie uoy ogromnie. 

A póniej bdzie koa rysowa na wodzie, 

Gdy bdziesz sza ogrodem nie ze mn, nie do mnie.

CZYTAM I ROZUMIEM; 

BAWI SI TWÓRCZO 

1Spójrz na sytuacj ukazan 

w wierszu ze wzgldu 

na upywajcy czas: co si dzieje teraz? 

Czy w wierszu jest mowa o tym, co 

byo dawniej? Co natomiast zdarzy si 

póniej? 

2Strofy nie maj barw, ale mona im 

je przypisa dziki znaczeniom sów 

i zda. Jakie barwy przypiszesz pierwszej, 

a jakie drugiej stroe? Dlaczego? 

3Wyobra sobie dosown adaptacj 

lmow sytuacji ukazanych 

w wierszu. Czy sdzisz, e taki lm byby 

trafnym odzwierciedleniem znacze 

utworu? Tak, nie? Dlaczego? 

MYL, WIC JESTEM 

4Wró na moment do trzech chwil 

naszkicowanych w wierszu – czy 

dawniej, teraz, póniej to chwile 

pomylne i szczliwe dla osoby 

mówicej? Z czego wynika Twoje 

przeczucie? 


pytania 

i polecenia 

5Co wywoao myli i nastrój 

bohatera wiersza? Dostrzegasz 

jedn przyczyn czy jest ich wicej? 

Dlaczego tak sdzisz? 

SPOTKANIA TEKSTÓW, 

SPOTKANIA OGRODÓW 

6Przeczytaj kolejno dwa wiersze: 

Sprzeczk i *** (Na niebo 

wypywaj biaych chmurek agle). 

Porównaj zastosowane w nich sposoby 

ukazania ogrodu – czy to miejsce 

odgrywa w obu utworach podobn 

czy odmienn rol? Uzasadnij swoje 

przekonanie, zacytuj fragmenty wierszy. 

• Czy wiersz *** (Na niebo wypywaj 

biaych chmurek agle) mógby by 

kontynuacj Sprzeczki? Dlaczego tak 

lub nie? 

 

27 

Auguste Renoir 

Kobieta z parasolk 

w ogrodzie (1873)

28 

CHEMOSKI 1 

Kaczki cign, grele 2 kwitn na jeziorze, 

Jakby wypisz, wymaluj Chemoskiego pótno. 

Pachnie ka skoszona i myl: „Mój Boe! 

Jak dobrze jest mi tutaj i jak bardzo smutno!”. 

Jak w Polsce pyn skdci swdy spalenizny, 

Zajc przemkn przez drog, piesek obok czapie. 

Wiem, czego mi potrzeba: tskni do ojczyzny, 

Której nigdy nie byo i nie ma na mapie. 

1 

Józef Chemoski (1849–1914) 

– wybitny polski malarz realista. 

2 

grel – rolina wodna o pywajcych 

owalnych liciach i ótych 

kwiatach. 

pytania 

i polecenia 

 

DEFINICJA 

I Paradoks – sformuowanie 

zawierajce efektown, 

zaskakujc myl, niezgodn 

zpowszechnie uznawanymi 

przekonaniami, sprzeczn 

wewntrznie. Zaskakujc 

nieoczekiwanymi zestawieniami, 

paradoks ujawnia zwykle jak 

oryginaln prawd lozoczn, 

moraln, yciow, np. 

„Naturalno to trudna do 

utrzymania poza” (angielski 

pisarz Oscar Wilde [czyt. ajld], 

zwany lordem paradoksu), 

„Pierwszym warunkiem 

niemiertelnoci jest mier” 

(polski satyryk i aforysta 

Stanisaw Jerzy Lec). 


1Które z podanych wniosków s – 

wedug Ciebie – trafne? Uzasadnij 

swój wybór – w tym celu powoaj si na 

wybrane sowa wiersza. 

Bohater wiersza stoi przed obrazem 

Chemoskiego / przebywa poród 

natury. 

Bohater wiersza odczuwa szczcie / nie 

jest czowiekiem szczliwym. 

2W jakich okolicznociach pojawia si 

tsknota za ojczyzn? 

MYL, WIC JESTEM 

3Jak dobrze jest mi tutaj i jak bardzo 

smutno! – to zdanie o charakterze 

paradoksu*. Czy mona jednoczenie 

odczuwa tak odmienne stany ducha? 

Postaraj si wyjani zagadk tej 

sprzecznoci w odczuciach postaci 

mówicej. 

4Odszukaj w drugiej stroe 

sformuowanie o cechach 

paradoksu. Zaproponuj sposób jego 

rozumienia.

wiat w s owach i obrazach, s t r o n a 

sprawdzian 

strona 

29 

CZYTA WIERSZE, MÓWI O WIERSZACH 

I 

Przeczytaj fragment rozmowy ze znanym Ci ju poet, Adamem Zagajewskim. 

Postaraj si zrozumie jego sowa i odpowiedz na pytania od 1 do 6. 

– Czy umiaby Pan opisa stan ducha, który towarzyszy poecie podczas pisania? 

– To jest troch jak chodzenie po pustyni – dugie okresy posuchy, kiedy nic si nie 

daje zrobi. Pisanie jest witem – nie jest tak, e przytrafia si codziennie. 

Rado jest w samym akcie pisania, jeeli ju do niego dojdzie po dugich 

przygotowaniach i czasami po mkach. To jest rado z odnalezienia gosu. 

– Czy Pan wie, e to jest ten ton, który chcia Pan uchwyci? 

– Wiem, ale ta rado moe myli i czsto to, co si zastaje na papierze 

nastpnego dnia, okazuje si niedobre. Jest wic co zwodniczego w tej radoci – 

nie jest nieomylna… 

– A czym jest sam dar poetycki, co wyrónia poet sporód zwykych 

miertelników? 

– Midzy poet a czytelnikiem poezji rónice s niewielkie. Poeci i czytelnicy 

poezji musz mie do czynienia z yciem duchowym, musz wiedzie, co to jest – 

owo tajemnicze, ale i bardzo proste – ycie duchowe. Bo czym jest talent 

poetycki, tego nikt dokadnie nie wie. Cho, przygldajc si temu z zewntrz, 

wydaje si, e jest to dar zapisania momentu olnienia, momentu intensywnej 

duchowoci i to jest jedyna istotna rónica midzy czytelnikiem poezji a poet. 

W gruncie rzeczy i jeden, i drugi poruszaj si na tym samym terytorium, tylko 

poeta ma dodatkowe „co” – od czasu do czasu udaje mu si przez jzyk, przez 

form, przez moment natchnienia tak sformuowa swoje dowiadczenie, e staje 

si ono przedmiotem poetyckim. […] 

›› O poezji i samotnoci. Z Adamem Zagajewskim rozmawiaj 

Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski, „Tygodnik Powszechny” 1997, nr 45 

1Czy poeta postrzega pisanie wierszy jako czynno atw, czy okupion 

wysikiem? W odpowiedzi zacytuj waciwy fragment. 

2Odszukaj zdanie, które wyjania przyczyn uprawiania rzemiosa 

poetyckiego.

30 

3 

„ycie duchowe”, o którym mówi poeta, 

rozumiem jako: 

A brak zainteresowania sprawami materialnymi; 

B bogate ycie wewntrzne, pene uczu, refleksji; 

C zainteresowanie duchami. 

4Poeta wypowiada si: 

A z poczuciem pewnoci, kategorycznie; 

B ostronie, z niepewnoci; 

C w taki sposób, e unika odpowiedzi na zadawane pytania. 

5Adam Zagajewski uwaa, e poeta i czytelnik poezji: 

A nie maj ze sob nic wspólnego; 

B s identyczni pod wzgldem osobowoci; 

C pod wzgldem duchowym s do siebie bardzo podobni. 

6Sformuuj jedno pytanie, na które wypowied poety 

nie daje penej odpowiedzi. 

II 

Sporód odmian poezji* lirycznej znasz ju fraszk* i hymn*. Poznae 

(poznaa) ju zapewne równie ballad* – gatunek epicko-liryczny. 

Przed Tob trzy teksty (dwa fragmenty i jeden kompletny). 

A Najwyszy, wszechmocny i dobry Panie, 

Tobie sawa, chwaa, uwielbienie 

I wszelkie bogosawiestwo: 

Tylko Tobie, Najwyszy, one przystoj 

I aden czowiek nie jest godzien 

Wzywa Twego Imienia. 

B Noc pada na las, las w mroku spa, 

Kto noc lasem na koniu gna. 

Ttnio echo wród olch i brzóz, 

Gdy ojciec syna do domu wióz.


31 

III 

IV 

– Có tobie synku, e w las patrzysz tak? 

Tam, ojcze, on król olch, daje znak, 

Ma paszcz, koron i biay tren. 

– To mga, mój synku, albo sen. 

C Pe eska zawsze szkodzi mskiej, przyzna musz. 

Dla niej Adam wprzód ebro straci, potem dusz. 

›› Autorem tekstu A jest w. Franciszek (przekad Romana Brandstaettera); 

tekst B napisa Johann Wolfgang Goethe (przekad swobodny Wisawy Szymborskiej); 

tekst C jest autorstwa poety barokowego Jakuba Teodora Trembeckiego. 

• Nazwij kady z tekstów i wska te cechy utworów, które byy dla Ciebie wskazówk. 

Przed Tob zapisany bez zachowania podziau na wersy fragment wiersza 

Kazimierza Wierzyskiego Gdzie nie posiej mnie… W oryginale jest to wiersz 

o regularnej budowie i skada si z trzech strof. 

Gdzie nie posiej mnie – wyrosn. Nigdzie mnie nie ma, jestem wszdzie, na 

biaym niegu sadz wiosn i wci piewaj me abdzie. Jedyna prawda ma 

w kaprysie: cho ten sam – zawsze jestem inny, kocham me kade widzimisi 

i yj sobie wci dziecinny. Tak dugo w wino zmieniam wod, a mi si urwie 

ucho dzbanka; wtedy pi bd m pogod ja: umiech, traf i niespodzianka. 

• Postaraj si przywróci tekstowi pierwotny zapis. Na pocztku kadego wersu 

postaw wielk liter. 

Rozwizujc zamieszczone niej zadania, sprawdzisz swoj umiejtno 

odróniania epiki* od liryki* i komentowania tekstu poetyckiego. 

7W tej czci podrcznika znajduje si krótki wiersz, który autor wiata w sowach… 

niewprawnie przetumaczy na jzyk prozy (poniej). Odszukaj ten utwór, porównaj 

wraenie, jakie wywieraj oba teksty. Który bardziej Ci si podoba, dlaczego? 

Wiatr ucich na chwil, nastaa cisza. Pierwsze promienie wschodzcego soca 

owietliy wzgórze fioletow barw. Grzbietem wzgórza galopowa gniady ko, 

który nagle przystan. Z pobliskiej wioski dolecia ledwo syszalny dwik 

dzwonów romaskiego kocióka. To by znak, e wie budzi si ze snu. 

• Porównujc oba teksty, wynotuj 2–3 rónice midzy jzykiem poezji i prozy.

32 

pytania 

i polecenia 

 

ZEMSTA 

Zadania do lektury 

CZYTAM I ROZUMIEM – 

O CO KOMU CHODZI? 

DLACZEGO ZEMSTA? 

1Przedstaw gównych bohaterów 

dramatu (kadego w kilku sowach) 

i zamiary (cel dziaania) kadego z nich. 

Nie pomijaj postaci kobiecych. 

2Które z gównych postaci dziaaj 

przeciw sobie, które za maj 

wspólny cel? 

3Wedug sownika jzyka polskiego 

„zemsta” to „odwet za zo, za 

doznan krzywd”. Kto si na kim 

i za co mci w komedii Fredry? Wymie 

poczynania bohaterów uoone w pary: 

wyrzdzona krzywda odwet. 

• Moesz te zdarzenia przedstawi na 

rysunku, dzielc stron na poow lini 

(czyli murem). 

4Wyjanij w kilku zdaniach znaczenie 

tytuu. Zastosuj w tekcie 

sformuowania wybrane z poniszych 

i wykorzystaj imiona bohaterów dramatu. 

pragnienie (dza) zemsty, paa 

chci zemsty, poprzysic komu 

zemst, wywrze na kim zemst, 

obawia si zemsty 

5O co naprawd toczy si spór 

– o zamek (posiadanie zamku) 

czy o mur (posiadanie muru)? 

Na potwierdzenie swego zdania zacytuj 

fragment tekstu. 

6Wymie postaci, które w wyniku 

akcji osigaj swój cel. O jaki cel 

chodzi? 

• Wska posta, która w wyniku akcji 

niczego nie zyskuje. Czym ten bohater 

róni si od pozostaych? 

7Czyja zemsta dochodzi do skutku? 

W jednym zdaniu uzasadnij swój 

pogld. 

ROZPOZNAJ GATUNEK – 

KOMEDIA 

Komedia sytuacji, komedia intrygi 

8Które sytuacje w Zemcie 

najbardziej Ci miesz? 

Co w nich jest zabawnego? 

Nadaj tytuy najmieszniejszym, 

wedug Ciebie, scenom. 

9Komedie obfitujce w mieszne 

sytuacje odznaczaj si 

jednoczenie kilkoma innymi cechami. 

Które z tych cech dostrzegasz 

w Zemcie? Wska je poród 

niej podanych: 

– szybka, dynamiczna akcja, 

– zaskakujce sytuacje, powikania akcji, 

– nage zwroty akcji (np. kto gonicy 

staje si gonionym), 

– nieoczekiwane zakoczenie wydarze. 

10 

Przypomnij sobie znaczenie 

pojcia intryga oraz – ponownie 

– postpowanie bohaterów Zemsty.


33 

Czyje poczynania zasuguj na to 

okrelenie? W wypowiedzi moesz 

przytoczy sowa bohaterów 

i zastosowa ponisze zwroty. 

knu (snu) intryg przeciw komu, 

pa ofiar intrygi, przeci intryg, 

wmiesza (wplta) kogo w intryg 

Komedia charakterów 

11 

Które postacie w Zemcie 

wydaj Ci si najbardziej, a które 

najmniej komiczne? Uó ich list 

w tej kolejnoci. Docz uzasadnienie 

do czoowych i kocowych lokat. 

• Inny wariant tego zadania: któr 

posta najbardziej lubisz? Dlaczego? 

W uzasadnieniu powoaj si na cechy 

charakteru tej postaci. 

12 

Przyjrzyj si bliej Czenikowi 

i Rejentowi. Sporzd list wad 

i zalet kadego z nich. Które przewaaj? 

13 

Istota komizmu, wedug sowników 

terminów literackich, polega na 

„zaskakujcym ujawnieniu si jakiej 

sprzecznoci”. W których postaciach 

(w ich dziaaniu, w charakterach) mona 

dostrzec t cech? Jakie to sprzecznoci 

(midzy czym a czym)? 

MYL, WIC JESTEM – ZEMSTA 

TO TEKST POCHWALNY? 

A MOE KRYTYCZNY? 

15 

Zastanów si nad postawionym 

wyej pytaniem, wybierz 

i rozwi jedno z podanych niej 

stwierdze: 

A Wydaje mi si, e Zemsta zawiera 

akcenty krytyczne wobec 

(czego: postaci, obyczajów, cech? 

Jaka to krytyka: agodna czy ostra?). 

B Nie dostrzegam adnych akcentów 

krytyki w Zemcie. To historia, która 

przedstawia w dobrym wietle... 

(co: postaci, cechy, obyczaje?). 

BAWI SI TWÓRCZO, CZYLI 

JAK GRA MIESZNIE 

16 

Wskazywae (wskazywaa) ju 

komiczne, wedug Ciebie, 

sytuacje i wypowiedzi w dramacie 

Fredry. Teraz zastanów si, jak aktorzy 

powinni odgrywa te fragmenty sztuki, 

by osign efekt komiczny. Zaproponuj: 

A sposób wypowiadania kwestii; 

B gesty i ruch sceniczny wybranej 

postaci w wybranej scenie. 

Pamitaj, e komizm rodzi si 

ze sprzecznoci... 

Komizm jzykowy 

14 

Przygotuj aktorsk recytacj 

(lub odczytanie) najbardziej 

miesznych – wedug Ciebie – wypowiedzi 

bohaterów. Które sformuowania Ci 

rozmieszaj? Dlaczego? 

• Przypomnij sobie ulubione 

powiedzonka bohaterów. Jak sdzisz, 

któremu z nich przyznaje suszno fina 

komedii?

Z historii kina 

Po raz pierwszy ruchome obrazy zaprezentowano publicznie w latach 90. 

XIX w. w laboratorium wynalazcy Tomasza Edisona. Uywajc 

skonstruowanego przez niego kinetoskopu, jeden widz oglda lm przez 

wizjer urzdzenia, uruchamianego wrzuceniem monety. 

Pokazy trway ok. 20 sekund. 

1895 r. 

Wyjcie robotnic 

z fabryki; Polewacz 

polany w re. 

Auguste’a i Louisa 

Lumière 

 

1902 r. 

Podró na siyc 

w re. Georges’a 

Mélisa 

 

1915 r. 

Narodziny narodu 

w re. Davida Warka 

Gritha 

 

1960 r. 

Krzyacy w re. 

Aleksandra Forda, lm 

nakrcony na podstawie 

powieci Henryka 

Sienkiewicza 

 

1984 r. 

Amadeusz w re. 

Miloša Formana 

 

Charlie Chaplin, najbardziej znana 

posta z okresu kina niemego, pojawi 

si na pocztku 1914 r. Filmy nieme nie 

miay nagranej cieki dwikowej, 

dlatego musiay opiera si na 

wyrazistej grze aktorskiej. Pokazom 

kinowym towarzyszya muzyka 

grana na ywo. 

Narodziny kina 

Umowna data narodzin kina to 28 XII 1895 r. 

Widzowie zgromadzeni tego dnia w Salonie 

Indyjskim, w podziemiach paryskiej Grand 

Café, byli wiadkami pierwszego w dziejach 

seansu lmowego. Zobaczyli, 

wywietlone za pomoc 

kinematografu, lmy: Wyjcie 

robotnic z fabryki, niadanie, 

Polewacza polanego i Wjazd 

pocigu na stacj La Ciotat. 

Podobno siedzcy najbliej 

ekranu uciekali w popochu, 

przeraeni widokiem suncej 

na nich lokomotywy. 

2008 r. 

Mroczny Rycerz w re. 

Christophera Nolana 

 

Batman naley 

do superbohaterów, 

których zadaniem jest 

walka ze zem i pomoc 

ludziom.

Neyri 

z planety 

Pandora (gra j 

Zoé Saldaña) 

2010 r. 

Avatar w re. Jamesa 

Camerona 

 

Aktorzy nosili czarne kombinezony z naszytymi 

wzd rkaww i nogawek odblaskowymi 

pasami oraz zamocowanymi blisko 80 kulistymi 

reektorami (markerami), które odbijay 

promieniowanie podczerwone 

1 

Zaplecze techniczne 

2 

104-calowy 

telewizor plazmowy 

3 

Scena wyrenderowana 

w komputerze 

1. Rejestrowane przez kamery 

ruchy aktora byy od razu 

przenoszone na gran przez 

niego animowan posta. 

2. Efekt aktorskiej gry i komputerowej 

animacji reyser natychmiast oglda 

na 104-calowym monitorze 

plazmowym 3D. 

3. Reyser móg wróci do raz 

nakrconej sceny, eby za pomoc 

wirtualnej kamery zmieni kt 

ujcia, kadr, wiato itd. 

Technika 3D w kinie 

Caa sztuka uzyskania gbi 

obrazu polega na tym, 

by krci lm za pomoc dwóch 

kamer, które patrz na wiat 

z perspektywy naszych oczu. 

W kinie trzeba sprawi, 

by obraz z lewej kamery tra 

do lewego oka widza, a z prawej 

– do prawego. 

IMAX Real D Dolby 3D 

Te kina maj zwykle dwa 

projektory albo jeden 

projektor z dwoma obiektywami, 

które wywietlaj 

obraz o przeciwnej 

polaryzacji wiata. 

Najczciej stosowana 

technologia w kinach na 

wiecie. Cyfrowy projektor 

na przemian wywietla 

obrazy dla prawego 

i lewego oka. 

System popularny 

w Polsce. Film przeznaczony 

dla obu oczu róni si 

nieco innym odcieniem 

trzech podstawowych 

barw, które tworz obraz. 

1 

wyrenderowa – stworzy za pomoc programu komputerowego realistyczny obraz postaci, przedmiotu itp.

36 

RÓDA ILUSTRACJI 

14: Sawomir Mroek – fot. PAP/J. Bednarczyk; 

15: Zdjcie koguta – fot. BE&W; karykatura Frédéricka Lemaitre’a, aktora francuskiego 

– fot. © Harlingue/Roger-Viollet/East News; 

22: Jan Lecho – fot. NAC; 

34: Fotos z lmu Wyjcie robotnic z fabryki – fot. Aisa/ BE&W; fotos z lmu Podró na 

Ksiyc – fot. Courtesy Evere Collecon/East News; fotos z lmu Narodziny narodu 

– fot. Mary Evans Picture Library/East News; fotos z lmu Krzyacy – fot. Pollm/East 

News; fotos z lmu Amadeusz – fot. Mary Evans Picture Library/East News; fotos z lmu 

Wjazd pocigu na stacj La Ciotat – fot. LUMIERE PICTURES/Album/BE&W; bracia 

Lumière – fot. Akg-images/East News; Charlie Chaplin – fot. DOC PELE/STILLS/BE&W; 

Batman – fot. Planet Photos/Medium; tama lmowa – fot. Koshevnyk/Shuerstock; 

35: fotos z lmu Avatar – fot. Archives du 7ème Art – Photo 12/BE&W; Neyri z planety 

Pandora – MOVIESTORE COLLECTION/ BE&W 

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne owiadczaj, e podjy starania majce na celu dotarcie do wacicieli 

i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 

przytaczajc w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postpuj zgodnie z art. 29 ustawy o prawie 

autorskim. Jednoczenie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne owiadczaj, e s jedynym podmiotem 

waciwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których 

twórcy przysuguje prawo do wynagrodzenia.

E80193_Swiat w slowach

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?