You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Banja e parë publike në Sarajevë është ndërtuar në vitin 1462.<br />
Në fund të shekullit të gjashtëmbëdhjetë, numri i tyre kishte arritur<br />
në 7. Hamami i Daut Pashës në Shkup, u ndërtua në vitin 1489.Ai<br />
dallohet nga dy kube të mëdha dhe 11 kube të vogla dhe në këtë<br />
mënyrë është konsideruar si një nga banjat publike më të mëdha<br />
në Ballkan. Hamami i Gazi Husrev Beut u ndërtua ndërmjet<br />
viteve 1556 dhe 1573. Hamamet ishin të ndara në dy pjesë: një<br />
pjesë për burrat dhe një për gratë, kjo bazuar në filozofinë e etikës<br />
islame. Hamame të ngjashme ka pasur edhe në qytete të tjera të<br />
Ballkanit, si: Manastir, Dibër, Ohër, Prilep, Strugë, Tetovë, Novi<br />
Pazar, Podgoricë dhe në qytete tjera.<br />
Arkitektura islamike në objektet e kultit, por edhe në qendrat<br />
e qyteteve, parashikonte të vendoste shatërvanë në qendër të<br />
hapësirave kompozicionale, që kanë shërbyer për besimtarët<br />
myslimanë si “abdes-hane” – vende ku bëhej pastrimi ritual para<br />
faljes së namazit, kurse një pjesë e qytetarëve e kanë përdorur ujin<br />
e shatërvanëve për të pirë. Shatërvanët publikë kombinojnë në<br />
vetvete dimensionet simbolike dhe pamjen estetike, duke qenë<br />
krijimet më të bukura dhe karakteristike të shumë qyteteve islame<br />
në të gjithë botën, veçanërisht në Ballkan. Vetëm në Beograd kanë<br />
qenë më shumë se 600 shatërvanë publikë, të cilët u shkatërruan<br />
të gjithë, për shkak të urrejtjes së verbër dhe me qëllim zhdukjen e<br />
gjithçkaje që lidhej me trashëgiminë islame.<br />
Në Ballkan, shumë nga qytetet janë të projektuara për t’u<br />
integruar në harmoni me lumenjtë që kalojnë ne gjirin e tyre.<br />
Brigjet e tyre i lidhin urat me harqe, të cilat konsiderohen pjesë e<br />
arritjeve të mëdha të arkitekturës islame në Ballkan. Ato janë, veç<br />
të tjerash, edhe simbole komunikimi midis njerëzve, vendeve dhe<br />
kulturave. Në vitin 1566 filloi ndërtimi i urës më të shkëlqyer mbi<br />
lumin Neretva (Mostar), e cila duket si një hënë që përqafon lumin<br />
me dhembshuri dhe mirësi të madhe dhe nëpërmjet saj duket një<br />
minare dhe një xhami. Nëse kalohet drejt tyre nga poshtë urës,<br />
ujërat duken si qelq, ndërsa ura ngjan si lente aparati fotografik e<br />
fokusuar në drejtim të xhamisë dhe të minares.<br />
Çereku i Ballkanit është i mbushur me këto kryevepra që<br />
reflektojnë pasionin e kulturës islame për ujin. Të tilla ka shumë<br />
edhe në trojet shqiptare, si: Ura e Tabakëve në Tiranë, Ura e Mesit<br />
në Shkodër, Ura e Goricës në Berat, Ura e Prizrenit me 3 harqe,<br />
u n i v e r s<br />
12<br />
EDITORIAL