U N I V E R S

MONUMENTET ISLAME, TRASHËGIMI KULTURORE
MATERIALE SHQIPTARE DHE BALLKANIKE
Monumentet historike janë rrënjët që lidhin të tashmen me
të shkuarën dhe të shkuarën me të ardhmen. Kjo mishërohet më
së miri në thënien se “nuk ka të ardhme për ata që nuk kanë të
kaluar”, prandaj popujt e përparuar të kaluarën nuk e shohin si
një kryevepër antike që ruhet në qoshet e shtëpisë apo oborret e
kështjellave, por si pasuri dhe thesar i paçmuar. Përveç vlerave
historike civilizuese dhe kulturore, monumentet historike janë
të rëndësishme edhe në fushën ekonomike për shumë shtete, e
njohura ndryshe edhe si turizmi arkeologjik, si një prej ofertave
të së kaluarës për brezat e rinj, ku gjithsecili gjen hapësira për të
kërkuar frymëzim dhe për të nxjerrë dobi nga përvojat e saj.
Trashëgimia kulturore ose gjurmët historike nuk janë
vetëm objektet fizike, por gjithçka që ka lënë gjurmë në fusha të
ndryshme të dijes, siç është historia e filozofisë dhe shpjegimet e
asaj që tha Aristoteli më shumë se 2400 vjet më parë. Veprat islame
arkeologjike në Ballkan janë të shumta, si xhamitë historike, ashtu
edhe objektet e tjera publike, si: shatërvanët e ujit, çezmat, urat,
hanet dhe karvan-sarajet, që konsiderohen monumente historike
dhe sjellin nostalgji në zemrat e vizitorëve të tyre. Ato që i kanë
rezistuar kohës tani janë bërë pjesë monumentale e qyteteve,
duke u kthyer në restorante, kafe apo pazare ku shiten qilima dhe
prodhime të tjera artizanale.
Trashëgimia e popujve përmban inspirime, zgjon shpresa dhe
vrojtime për të kaluarën. Në trashëgiminë që lidhet me kulturën
islame, uji përfaqëson sekretin e ekzistencës dhe kushtin e jetës “...
dhe kemi krijuar nga uji çdo gjë të gjallë” (Kuran, 21:30). Në tekstet e
shenjta të islamit gjenden porosi që lidhen me pastrimin me ujë,
por edhe me kursimin e tij, si edhe thënie në lidhje me rolin e
rëndësishëm të ujit në histori. Në qytetërimin islam myslimanët
ua kaluan kombeve të tjera në kujdesin ndaj ujit dhe përdorimin
u n i v e r s
10
EDITORIAL