Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
vc lektoknh ikVhZ esa<br />
ljdkj vkSj laxBu dh taxeqjknkcknA<br />
futh<br />
jsLVksjsaVksa dh rtZ ij vc<br />
jsyos Hkh vius ;kf=;ksa dks<br />
ljdkj dh dgkuh gSA fo/kkulHkk pquko ls igys vxqokbZ dj jgs izns'k ds<br />
eqjknkckn (tjhl efyd)A 'kq: gq, bl egklaxzke esa eq[;ea=h vf[kys'k ;kno<br />
lektoknh ikVhZ esa yEcs lektoknh ds lkeus lcls vkSj lik izns'k v/;{k dh<br />
?keklku ds ckn vc ljdkj<br />
vkSj laxBu dh tax 'kq: gks<br />
xbZA bl tax esa ljdkj vkSj<br />
laxBu vkeus&lkeus gSA bl<br />
tax esa ftyk o fo/kkulHkk<br />
{ks= Lrj rd caVokjk gks x;k<br />
ukjh lqj{kk dks ysdj lekt<br />
fpafrr% eaMyk;qDr<br />
ljdkj dh dgkuh<br />
eqjknkcknA jkexaxk<br />
fogkj fLFkr vkj,lMh<br />
,dsMeh esa ukjh cky mRFkku<br />
lfefr ds lg;ksx ls ckfydk<br />
lqj{kk ij fopkj xks"Bh ij<br />
eaMyk;qDr ,y osadVs'oj yw<br />
us dgk fd ukjh lqj{kk dks<br />
ysdj lekt Hkh cgqr fpafrr<br />
gSA gj O;fDr dks viuh<br />
Hkwfedk dks le>uk gksxkA<br />
lekt esa dqN izfr'kr gh<br />
vjktd rRo gS gesa muls<br />
fuiVus dh t:jr gSA xks"Bh<br />
esa fofHkUu Nk=kvksa us fopkj<br />
O;Dr fd;sA dk;Zÿe esa<br />
cM+h pqukSrh dk;ZdrkZvksa ds<br />
chp iM+h njkj dks ikVus dh<br />
gSAvktdy lik vanj gh<br />
vanj caVh gqbZ gSA lektoknh<br />
ljdkj vkSj laxBu esa dksbZ<br />
rkyesy ugha gSA ljdkj dh<br />
Lokxr xku izLrqr djus okyh<br />
Nk=&Nk=kvksa dks eaMyk;qDr<br />
us 1000 iqjLdkj ds :i esa<br />
lkSaisA dk;Zÿe dh v/;{krk<br />
eqdqy vxzoky us vkHkkj<br />
Mk= th dqeku us O;Dr<br />
fd;kA<br />
bl volj ij ,lMh,e<br />
lnj ek;k'kadj ;kno ]<br />
MhvkbZvks,l iznhi dqekj<br />
f}osnh] vkj,lMh ds<br />
funs'kd Mk= fouksn dqekj<br />
bR;kfn mifLFkfr jgsA m/kj<br />
ekr`'kfDr nqxkZ okfguh us<br />
cSBd dj ukjh ds lEeku dks<br />
ysdj ppkZ dh xbZA cSBd esa<br />
vxqokbZ dj jgs f'koiky<br />
;kno lkoZtfud rkSj ij ,d<br />
nwljs ij fu'kkuk lk/k jgs gSA<br />
,d nwljs ij [kqydj<br />
vkjksi&izR;kjksi yxk jgs gSA<br />
,slk ugha gS fd vf[kys'k vkSj<br />
fopkj fd;k x;k fd lekt<br />
ds gj dk;Z esa loZ izFke nsfo;ksa<br />
dh iwtk dh tkrh gSA pkgs<br />
y{eh dh iwtk gks ;k nqxkZ<br />
dhA lcls igys nsoh gh iwth<br />
tkrh gSA blfy, ukjh ds<br />
mRFkku vkSj muds lEeku ls<br />
gh ge ,d csgrj vkSj<br />
lqlaLdkfjr lekt dk fuekZ.k<br />
dj ldrs gSA ukjh gh eka]<br />
cgu] iRuh cudj lekt dks<br />
laLdkfjr djrh gSA bl ekSds<br />
ij ehjk lSuh] izfr{kk] vatfy<br />
lSuh] jktokyk] va'kqy] banw]<br />
deyk] bZ'ojh vkfn<br />
efgyk,a ekStwn jghA<br />
f'koiky gh vkeus&lkeus gS<br />
cfYd muds leFkZd Hkh bl<br />
tax esa vius&vius ikys ij<br />
[kMs+ gksdj gYyk epk jgs gSA<br />
lektoknh ds bl egklaxzke<br />
ds pyrs fiNys fnuksa<br />
vf[kys'k vkSj f'koiky ds<br />
cSBus ds fBdkus Hkh<br />
vyx&vyx gks x;s gSA ,d<br />
rjQ vf[kys'k ;kno ds<br />
leFkZd f'koiky ;kno dks<br />
izns'k v/;{k ekuus dks rS;kj<br />
ugha gSA nwljh vkSj f'koiky<br />
ds leFkZd vf[kys'k dks<br />
viuk usrk ugha eku jgs gSA<br />
;g dguk xyr ugha gksxk fd<br />
bl bl ljdkj vkSj laxBu<br />
dh tax esa lik pqukoh<br />
rS;kfj;ksa esa fiNM+ xbZ gSA lik<br />
tgka 5 uoacj dks ikVhZ ds<br />
jtr t;arh lekjksg ds cgkus<br />
pquko vfHk;ku dk 'kqHkkjaHk<br />
djsaxh ogha vf[kys'k rhu<br />
uoacj dks jFk ;k=k ij lokj<br />
gksdj turk ds chp<br />
fudysaxsA ;s nksuksa vk;kstu<br />
Hkh bl tax esa caV x;s gSA<br />
cjsyh dh efgyk ls<br />
pkj yk[k dh Bxh<br />
eqjknkcknA eksVs equkQs<br />
dk ykyp nsdj cjsyh dh<br />
,d efgyk dks eqjknkckn ds<br />
;qod us Bx fy;k x;kA<br />
ihfM+r efgyk us dV?kj<br />
dksrokyh eqjknkckn esa Bxh<br />
dk ekeyk ntZ djk;k gSA<br />
efgyk us crk;k fd vkjksih<br />
fo'kkyiky dk mlds ?kj<br />
vkuk tkuk FkkA og izksiVhZ<br />
Mhfyax dk dke djrk gSA<br />
ftles ,d Ldhe fudyh gSA<br />
vxj og ,d yk[k :i;s<br />
tek djsxh rks gj ekg pkj<br />
gtkj :i;s feysaxsA tcfd<br />
tek dh xbZ ewy jkf'k ,d<br />
yk[k cjdjkj jgsxhA<br />
vkjksih ds bl "kM;a= esa<br />
cjsyh ftys ds izseuxj Fkkuk<br />
{ks= ds 'kkL=h uxj fuoklh<br />
vpZuk HkVukxj iRuh lqjs'k<br />
ckcw cqjh rjg Qal x;h vkSj<br />
vius pkj yk[k :i;s vkjksih<br />
Bx dks ns fn;s rkfd gj ekg<br />
16 gtkj :i;s ?kj esa ?kj cSBs<br />
vkrs jgs vkSj ewy jde Hkh<br />
cjdjkj jgsA ihfM+r efgyk<br />
dk dguk gS fd vkjksih<br />
fo'kky iky us ml dqN ekg<br />
rd 16 gtkj :i;s izfrekg<br />
fn;s ysfdu ckn esa jde nsuh<br />
can dj nhA<br />
ekuljksoj dkyksuh fLFkr lsaV fejkt vdkneh esa cPpksa us 'kghnksa dh ;kn esa jaxksyh eukbZA<br />
vf[kys'k leFkZd jtr t;arh<br />
lekjksg ls vyx gS rks lh,e<br />
dh jFk;k=k esa vHkh ikVhZ dk<br />
lh/ks rkSj ij n[ky ugh gSA<br />
jFk;k=k dh rS;kfj;ka lh,e<br />
us ;qok Vhe dks lkSaih gSA bu<br />
vk;kstuksa ls dk;ZdrkZvksa esa<br />
,dtqVrk dk lans'k ugha tk<br />
ik jgk gSA ,d rjQ lik<br />
eqf[k;k eqyk;e flag ;kno<br />
vkSj izns'k v/;{k f'koiky<br />
;kno jtr t;arh lekjksg dh<br />
leh{kk dj jgs gS rks nwljh<br />
vksj vf[kys'k jFk ;k=k dh<br />
rS;kfj;ksa esa thu tku ls tqVs<br />
gSA vHkh rd ;g r; ugha gks<br />
ik;k gS fd vf[kys'k dh jFk<br />
;k=k ij f'koiky ;kno<br />
ekStwn jgsaxs ;k ughaA gkykafd<br />
f'koiky ;kno viuk ea=h<br />
in fNuus ds ckn ;g dg pqds<br />
gS fd vc og vf[kys'k ds<br />
ea=h eaMy ls ckgj gS vc og<br />
muds ekrgr ugha gSA muds bl<br />
c;ku ls ugha yxrk fd og<br />
vf[kys'k ds lkFk jFk ;k=k<br />
ij fn[kkbZ nsaxsA<br />
ljdkj dh dgkuh fgUnh lkIrkfgd 2<br />
eqjknkckn lkseokj <strong>31</strong> vDVwcj <strong>2016</strong><br />
,l,e,l ds tfj,<br />
[kk, euilan [kkuk<br />
mudk euilan [kkuk lQj<br />
ds nkSjku nsaxkA ;g fo'ks"k<br />
lqfo/kk ;k=h dks ml oDr<br />
feysxh tc og jsyos ds 139<br />
uacj ij ,l,e,l djds<br />
vius euilan [kkus dk<br />
vkMZj nsaxkA ;fn vki Vsu esa<br />
feyus okys [kkus dks ilan<br />
ugha djrs gS rks jsyos vkidks<br />
,d vksj fo'ks"k lqfo/kk ns<br />
jgk gSA jsyos ds 139 uacj<br />
ij ;g lqfo/kk ;k=k ds nkSjku<br />
vkids fy, miyC/k gSA cl<br />
vkidks bl uacj ij ,d<br />
,l,e,l djuk gksxkA<br />
vxys LVs'ku ij vkidk<br />
euilan [kkuk vkids lkeus<br />
jaft'ku dh xbZ fdlku<br />
dh gR;k] ikap ij eqdnek<br />
ckbd lokj cnek'kksa us fn;k Fkk okjnkr dks vatke<br />
eqjknkcknA leaniqj xkao ds taxy eas ckbd lokj cnek'kksa<br />
us ,d fdlku dks xksfy;ksa ls Hkwu MkykA fdlku dh gR;k<br />
jaft'ku dh xbZ FkhA e`rd fdlku dh iRuh us xkao ds ikap<br />
;qodksa ds f[kykQ gR;k dk eqdnek ntZ djk;k gSAokjnkr<br />
gR;k esa uketn gksus ij vkjksih xkao ls Qjkj gks pqds gSA<br />
iqfyl us bl gR;kdkaM dh tkap 'kq: dj nh gSA ;g ?kVuk<br />
xq:okj dks Fkkuk NtySV ds xkao leaniqj fuoklh nsosanz flag<br />
(45) ds lkFk ?kfVr gqbZA nsosanz flag vius VSDVj&Vkyh ls<br />
i'kqvkas ds fy, [ksr ij ls pkjk ysus x;s gq, FksA ?kj okilh ds<br />
le; mu rhu ckbd lokj cnek'kksa us rkcM+rksM+ Qk;fjax<br />
dh FkhA fdlku ds ,d xksyh tcM+s esa rFkk nwljh xksyh lhus<br />
esa tk ?kqlhA ftl dkj.k mlus ekSds ij gh ne rksM+ fn;kA<br />
?kVuk ds oDr e`rd ds ifjtuksa us gR;k dk dkj.k iqfyl dks<br />
ugha crk;k ysfdu nsj jkr e`rd dh iRuh dh rgjhj ij<br />
iqfyl us bl gR;kdkaM esa jfo iq= djrkj flag] ;'kiky flag<br />
iq= /keZohj flag] latho dqekj iq= banziky flag] fjfoanz flag<br />
iq= banziky flag vkSj ujsanz iq= ukjksRre flag dks uketn fd;k<br />
gSA bl gR;kdkaM ds ihNs iqfyl dks jaft'k crkbZ xbZ gSA iz/<br />
kkuh pquko dks ysdj Hkh jaft'k dh vk'kadk trkbZ tk jgh<br />
gSA xkao esa 'kkafr O;oLFkk ds fygkt ls iqfyl dks rSukr dj<br />
fn;k x;k gSA m/kj iksLVkekZVe dh fjiksVZ esa nsosanz flag ds<br />
'kjhj ls rhu xksfy;ka cjken gqbZ gSA xkao eas bl okjnkr ls<br />
yksxksa esa Hk; O;kIr gSA<br />
eqjknkcknA 22 vDVwcj<br />
dh jkr e>kSyk Fkkuk {ks= ds<br />
lezkV v'kksd uxj fLFkr<br />
Qkbusal daiuh ds n∂rj esa<br />
cnek'kksa us 16 yk[k :i;s<br />
ywVdj luluh QSyk nh Fkh<br />
ml luluh okjnkr dks<br />
iqfyl us ,d lIrkg ds Hkhrj<br />
odZvkmV dj fn;kA bl ywV<br />
esa daiuh ds ,d deZpkjh dk<br />
gh gkFk fudykA iqfyl us bl<br />
ywV esa deZpkjh lesr Ng<br />
gksxkA ;k=h dks blds fy,<br />
,l,e,l esa ehy ds ckn<br />
Lisl nsdj ih,uvkj uacj<br />
Vkbi djus dh t:jr gSA<br />
139 ij ,l,e,l djus ds<br />
ckn vkids ikl okilh esa<br />
daQesZa'ku ,l,e,l<br />
vk,xkA ftles crk;k<br />
tk,xk fd vkidh fjDosLV<br />
bZ dSVfjax ,XtD;wfVo dks<br />
Hkst nh xbZ gSA blds ckn ogka<br />
eqjknkcknA feM& Ms&<br />
ehy xasgw pksjh ds vkjksi esa<br />
csfld f'k{kk foHkkx dk<br />
,d gsM ekLVj f?kjrk gqvk<br />
fn[kkbZ iM+ jgk gSA f'kdk;r<br />
ij ch,l, dkark izlkn us ml<br />
ij tkap cSBkbZ gSA ;g tkap<br />
uxj f'k{kkf/kdkjh dks lkSaih<br />
xbZ gSA uxj f'k{kkf/kdkjh us<br />
xkao esa tkdj xzkeh.kksa vkSj<br />
vU; f'k{kdksa ds c;ku ntZ<br />
fd;s gSA gkykafd c;ku<br />
dye can j[ks x;s gS ysfdu<br />
laHkkouk trkbZ tk jgh gS fd<br />
gsM ekLVj ij yxk;k x;k<br />
vkjksi lgh gSA<br />
csfld f'k{kk vf/kdkjh<br />
dkark izlkn us crk;k fd<br />
muds ikl fyf[kr esa ,d<br />
f'kdk;r ugha vkbZ FkhA<br />
dsoy Qksu ij lwpuk feyh<br />
FkhA f'kdk;r ij laKku ysrs<br />
gq, ekeys dh tkap djkbZ xbZ<br />
gSA tkap fjiksVZ feyus ds ckn<br />
vkxs dh dkjZokbZ dh<br />
tk,xhA crkrs pys fd<br />
ekeyk uxj {ks= ds ,d<br />
ls uEcj vk,xk vkSj muds<br />
ikl miyC/k [kkus dk esU;w<br />
Hkh crk,xsaA bl esU;w ls<br />
vkMZj cqd djk ldrs gSA<br />
vkMZj igqapkus dk LVs'ku Hkh<br />
crk;k tk,xkA ml LVs'ku<br />
ij Vsu igqapus ij vkMZj Iysl<br />
dj fn;k tk,xkA bl izdkj<br />
ls Vsu esa ;k=h viuk euilan<br />
[kkuk [kkus ds lkFk lQj dk<br />
vkuan mBk ldsaxsA<br />
gsM ekLVj ij xsagw<br />
pksjh dk vkjksi<br />
ch,l, us f'kdk;r ij cSBkbZ tkap<br />
Ldwy ls tqM+k gSA fiNys<br />
lIrkg 'kfuokj dks xzkeh.kksa<br />
us cSyxkM+h esa twfu;j<br />
gkbZLdwy ls [kk|kUu dh cksjh<br />
j[kdj j[krs gq, ns[kkA<br />
bldh lwpuk rqjar xzke izËkku<br />
dh nhA xzke iz/kku xzkeh.kksa<br />
ds lkFk Ldwy igqapk x;kA<br />
ogka gsM ekLVj dks Ldwy ls<br />
xsagw dh cksjh ys tkrs gq,<br />
idM+kA ftldh ch,l, ls<br />
Qksu ij xzke iz/kku us<br />
f'kdk;r dhA ekeys dks<br />
xaHkhjrk ls ysrs gq, ch,l,<br />
dkark izlkn us uxj f'k{kkf/<br />
kdkjh jpuk flag dks tkap<br />
lkSaihA eaxyokj vkSj cq/kokj<br />
dks tkap vf/kdkjh xkao<br />
igqapsA tgka ij mUgksaus xzkeh.kkas<br />
vkSj ljdkjh Ldwyksa ds<br />
f'k{kdksa ds dye can c;ku<br />
ntZ fd;sA gkykafd tkap<br />
vfËkdkjh us bl izdj.k dh<br />
fjiksVZ vHkh ch,l, dks ugha<br />
lkSaih gS ysfdu lw=ksa ls Kkr<br />
gqvk gS fd gsMekLVj ij<br />
dk;Zokgh r; gSA<br />
Qkbusal daiuh ywV esa deZpkjh lesr Ng fxjrkj<br />
[kqyklk djus ij iqfyl Vhe dks vkbZth us fn;k iz'kfLr i=<br />
cnek'kksa dks fxj∂rkj fd;k<br />
gSA idMs+ x;s cnek'kksa ls<br />
iqfyl us ywVh xbZ jde esa ls<br />
10-7 yk[k :i;s cjken dj<br />
fy;s gSA nks Qjkj cnek'kksa<br />
dh ryk'k dh tk jgh gSA<br />
iqfyl dh bl rRijrk dks<br />
ns[krs gq, vkbZth tksu cjsyh<br />
us odZvkmV djus okys<br />
iqfyl Vhe dks iz'kfLr i=<br />
ds lkFk 15 gtkj :i;s<br />
bZuke nsus dh ?kks"k.kk dh gSA<br />
iqfyl ykbu esa ?kVuk dk<br />
[kqyklk djrs gq, ,l,lih<br />
Mhlh nqcs us crk;k fd<br />
deZpkjh gse izrki us ywV dk<br />
bjknk cukus ds ckn cnek'k<br />
olhe iq= ekS- ;kflu fuoklh<br />
tkek efLtn Fkkuk eqxyiqjk<br />
ls laidZ lk/kkA olhe us<br />
vius lkFkh gluSu iq=<br />
xqytkj vgen fuoklh<br />
ksyk] Hkwjk<br />
iq= vojkj fuoklh vDdk<br />
Hkhduiqj Fkkuk Hkkstiqj] 'kCcw<br />
iq= ik'kk iq= b'kjkj vkSj<br />
vatqe iq= vk'kdkj fuoklh<br />
ihiylkuk Fkkuk Hkkstiqj dks<br />
lkFk ysdj 22 vDVwcj dh<br />
jkr /kkok cksydj ywVikV<br />
dh ?kVuk dks vatke fn;k<br />
FkkA iqfyl us idMs+ x;s<br />
cnek'kksa dh fu'kkunsgh ij<br />
10-7 yk[k :i;s rFkk ywV<br />
esa iz;qDr gfFk;kj cjken fd;s<br />
gSA iqfyl dks vHkh 'kCcw ik'kk<br />
vkSj vatqe dh ryk'k gS<br />
ftuls ywV dh ckdh jde<br />
cjken djus dh ckr iqfyl<br />
dg jgh gSA [kqykls ds ckn<br />
bl ywV dh ?kVuk esa ftu nks<br />
njksxkvksa dks ,l,lih us<br />
lLisaM fd;k Fkk mudk cgky<br />
dj fn;k gSA