Livret Etat des lieux GR

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΡΡΟΗΣ, ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ
ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΡΡΟΗΣ
Δημιουργία νέων επαγγελματικών προοπτικών για νέους μέσω των μεθοδολογικών προσεγγίσεων
κατάρτισης στο εργοτάξιο
Το έργο υλοποιήθηκε με την στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το περιεχόμενο του κειμένου την ευθύνη φέρει
αποκλειστικά ο συντάκτης του, και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζει τη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πρόλογος
Αυτό το έγγραφο αποτελεί μια σύνθεση της πνευματικής παραγωγής Ο1 Αίτια της σχολικής Διαρροής
των ομάδων κινδύνου και καταγραφή των υπαρχόντων μέσων για την καταπολέμηση της σχολικής
διαρροής
Μπορείτε να μελετήσετε την λεπτομερή έκθεση που βρίσκεται στην ιστοσελίδα του έργου:
http://pedachantier.eu,
2

I. ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΡΡΟΗΣ, ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ
ΤΩΝ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ
ΔΙΑΡΡΟΗΣ
Ο στόχος
Με αφετηρία την επικρατούσα κατάσταση ως προς τα αίτια της σχολικής διαρροής στις χώρες των
εταίρων (καταγραφή των στοιχείων που αφορούν τα νομικά, θεσμικά,παιδαγωγικά πλαίσια σε εθνικό,
περιφερειακό και τοπικό επίπεδο) έγινε μια μελέτη συνολική που εντοπίζει και αναλύει τις αιτίες της
σχολικής διαρροής και που δίνει την εικόνα όλης της ποικιλίας, της πολυπλοκότητας των καταστάσεων
που συνδέονται με το φαινόμενο αυτό, την περιγραφή των ομάδων κινδύνου καθώς και τον εντοπισμό
των υπαρχόντων μηχανισμών για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής.
3

Τα αίτια της σχολικής διαρροής
Ένα μεγάλο μέρος της συνολικής μελέτης καταλαμβάνουν τα ζητήματα των αιτίων της σχολικής
διαρροής.
Τα αίτια για τα οποία οι νέοι εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση εξαρτώνται πολύ από τα άτομα.
Όμως είναι δυνατόν να αναδειχθούν οι τάσεις.
Παρατηρείται γενικά ότι τα αίτια είναι πολυπαραγοντικά: σε κάθε ειδική περίπτωση πολλοί συγχρόνως
παράγοντες επηρεάζουν το φαινόμενο.
Τα αίτια της σχολικής διαρροής μπορούν να χαρακτηριστούν, σύμφωνα με τις εθνικές εκθέσεις από τα
ακόλουθα καθοριστικά στοιχεία:
A) Εσωτερικά καθοριστικά στοιχεία στο σχολικό σύστημα :
Οργανωτικοί και δομικοί παράγοντες
Παιδαγωγικοί παράγοντες συνδεδεμένοι με τις διαστάσεις και τις σχέσεις μεταξύ
εκπαιδευτικών και μαθητών
B) Τα καθοριστικά στοιχεία εκτός σχολικού συστήματος :
Οικογενειακοί και κοινωνικοί παράγοντες
Εσωτερικοί παράγοντες των μαθητών
4

Γ) Άλλοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη σχολική διαρροή
Στις εκθέσεις των εταίρων προτείνονται επίσης τα θέματα που συνδέονται με τα αίτια της σχολικής
διαρροής που δεν μπορούν να τοποθετηθούν στις προηγούμενες κατηγορίες
Οικονομικοί παράγοντες
Γεωγραφικοί παράγοντες
Πολιτικοί και θεσμικοί παράγοντες
Οι παράγοντες της σχολικής διαρροής παρουσιάζονται συνολικά στο ακόλουθο σχήμα :
Η παράσταση εικονογραφεί την πολυπλοκότητα των
παραγόντων που μπορεί να οδηγήσουν νέους στην
εγκατάλειψη του σχολικού συστήματος .
5

Ο διαχωρισμός μεταξύ των χρόνων 1,2 και 3 αντιστοιχεί στη διαδοχική χρονικά εμφάνιση ενός μεγάλου
αριθμού παραγόντων (εξωτερικών ως προς το σχολικό-σύστημα-μαύρο στο διάγραμμα - η εσωτερικών
ως προς το σχολικό σύστημα- άσπρο στο διάγραμμα). Παρατήρηση: η επιλογή των τριών χρονικών
περιόδων είναι αυθαίρετη, θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μια, δύο ή περισσότερες από τρεις. Η
διαδοχή των κύκλων μεταξύ τους μας βοηθάει να δούμε τον μεγάλο αριθμό συνδυασμών και
αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παραγόντων.
Η σχολική διαρροή ως διαδικασία
Για την καλύτερη κατανόηση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου πρέπει να κατανοήσουμε όχι σαν
μεμονομένη ενέργεια αλλά σαν μια διαδικασία που περιλαμβάνει πολλές διαδοχικές φάσεις. Η αντίληψη
της σχολικής διαρροής ως διαδικασίας μας βοηθάει να γνωρίσουμε καλύτερα τα χαρακτηριστικά του
μαθητή, τους λόγους της σχολικής διαρροής, αλλά κυρίως να κατανοήσουμε τις φάσεις που προηγούνται
αυτής καθαυτής της ενέργειας, πράγμα πολύ σημαντικό για την πρόληψη. Αυτή η αντίληψη της
εγκατάλειψης του σχολείου μας δίνει τη δυνατότητα να δράσουμε προληπτικά, όταν είναι ακόμη
απομακρυσμένος ο κίνδυνος της διαρροής και πριν από την ενέργεια της εγκατάλειψης του σχολείου.
6

1.
Φάση ύπαρξης παραγόντων κινδύνου
2.
Φάση ανάπτυξης των παραγόντων κινδύνου
3.
Φάση συλλογισμού του μαθητή πάνω στη διαρροή
4.
Φάση λήψης απόφασης για διαρροή
5.
Φάση δράσης-απομάκρυνση από το σχολείο
6.
Φάση συνειδητοποίησης της των συνεπειών της διαρροής
7
7.
Φάση συλλογισμού

Η συνολική διαδικασία μπορεί να παρουσιαστεί με το σχήμα ενός χωνιού, πράγμα που σημαίνει ότι ένας
όλο και μικρότερος αριθμός μαθητών περνάει στις επόμενες φάσεις.
Επιπτώσεις της σχολικής διαρροής
Η εγκατάλειψη τουσχολείου έχει επιπτώσεις σε διάφορους τομείς. Στο επίπεδο του ίδιου του μαθητή,
την οικογένειά του αλλά και στο επίπεδο της περιφέρειας, ακόμα και σε όλη την κοινωνία.
8

Προσωπικές (ψυχολογικές)
Οι επιπτώσεις της σχολικής διαρροής εμφανίζονται κατ’ αρχάς στον ίδιο τον νέο. Στον τομέα αυτόν, η
ένταξή του στην αγορά εργασίας περιορίζεται σημαντικά, διότι εκεί προτιμώνται οι διπλωματούχοι νέοι
που έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία την κατάρτισή τους, παρά οι νέοι χωρίς δίπλωμα.
Η προοπτική ποιότητας ζωής στο μέλλον υποβαθμίζεται για τον ίδιο και αυξάνεται ο κίνδυνος κοινωνικού
αποκλεισμού και η απειλή της φτώχιας.
Εάν ο νέος εγκατέλειψε το σχολείο για λόγους μη ολοκλήρωσης της εκμάθησης αποκτά ένα αίσθημα
αποτυχίας και απογοήτευσης.
Το κίνητρο για την υπερπήδηση των δυσκολιών που σχετίζονται με την ανεργία και τη βάση της
κατάρτισης,υποβαθμίζεται. Υπάρχει κίνδυνος προσαρμογής των νέων στην κατάσταση αυτή και να
καταλήξουν να αφεθούν «στα χέρια του πεπρωμένου» και τότε αδυνατίζει η εμπιστοσύνη προς το
μέλλον τους.
Ο νέος που εγκατέλειψε το σχολείο έχει έλλειψη γνώσεων και της απαραίτητης τεχνογνωσίας.
Η πείρα δείχνει ότι αυτή η έλλειψη τείνει να διατηρηθεί σε όλη του τη ζωή.
9

Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να βρίσκει κακοπληρωμένες θέσεις στην αγορά εργασίας,πράγμα που δεν
του δίνει την εγγύηση μιας καλής ασφάλισης και ολοκληρωμένης κάλυψης για την υγεία. Ο νέος χωρίς
κατάλληλη εξειδίκευση είναι καταδικασμένος να έχει πάντοτε μια δύσκολη ποιότητα ζωής, με μόνο
στόχο την επιβίωση και με πολλά αρνητικά φαινόμενα (διάρκεια ζωής, υγεία, εξαρτήσεις κ.λ.π.).
Κοινωνικοί
Η ανεργία είναι ένα αρνητικό κοινωνικό στοιχείο, κυρίως η μακροχρόνια ανεργία. Υπάρχει μεγάλη
πιθανότητα οι νέοι χωρίς κατάρτιση να συμμετέχουν στην αύξηση του ποσοστού ανεργίας.
Μία άλλη αρνητική επίπτωση είναι η μη εκμετάλευση του δυναμικού των νέων. Οι μη διπλωματούχοι
νέοι πολλά έχουν θετικά χαρακτηριστικά που πρέπει να αναδειχθούν και να τεθούν στην διάθεση της
κοινωνίας. Υπό το πρίσμα της ανεπαρκούς κατάρτισής τους, η κοινωνική τους ένταξη είναι δύσκολη και
ακόμη και οι γνώσεις και οι δεξιότητές του υποβαθμίζονται.
Οι νέοι χωρίς κατάρτιση και εν συνεχεία χωρίς επαγγελματική και κοινωνική ένταξη κινδυνεύουν να
συσχετισθούν έντονα με τις διάφορες αντικοινωνικές δράσεις ακόμα και με εγκληματικές.
Αυτό οδηγεί προς την εγκληματικότητα και προς άλλα ανεπιθύμητα κοινωνικά φαινόμενα.
10

Σε μια κοινωνία που βασίζεται στις γνώσεις, στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε ένα παγκόσμιο
περιβάλλον στη δημιουργία νέων τεχνολογιών και στην απόκτηση νέων τρόπων προσέγγισης της
διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων, τα άτομα που δεν έχουν ούτε τη βασική εξειδίκευση, είναι
καταδικασμένα στον αποκλεισμό από την αγορά εργασίας της οποίας οι απαιτήσεις αυξάνονται.
Επιπλέον η παγκοσμιοποίηση είναι η αιτία της μεταφοράς των δραστηριοτήτων που απαιτούν λιγότερη
κατάρτιση προς χώρες όπου οι μισθοί είναι πιο χαμηλοί. Είναι ο λόγος για τον οποίο η βελτίωση της
εξειδίκευσης του πληθυσμού γίνεται σημαντική ώστε να υπάρχει εγγύηση για όλους τους πολίτες, μιας
ποιότητας ζωής και συνέχειας της σημερινής οικονομικής εξέλιξης.
Οικονομικοί
Οι οικονομικές επιπτώσεις εμφανίζονται και ως προ το άτομο και επίσης ως προς την κοινωνία.
Για το άτομο η εγκατάλειψη του σχολείου συνοδεύεται με την ευκαιρία, που συνεχώς περιορίζεται,
απόκτησης ενός εισοδήματος από εργασία και αν βρει μια θέση, το εισόδημά του θα είναι χαμηλότερο
από του διπλωματούχου. Το χαμηλό εισόδημα ή το ανεπαρκές εισόδημα οδηγεί στην υποβάθμιση της
ποιότητας ζωής και περιορίζει αυτό το άτομο.
11

Από την πλευρά της κοινωνίας η εγκατάλειψη του σχολείου αυξάνει την απαίτηση για συμπληρωματικές
δαπάνες (αποζημιώσεις σχετικές με την ανεργία, ενδεχόμενα για τη σχολική επανένταξη/δεύτερη
ευκαιρία/ή αποζημιώσεις που δίνονται στα άτομα αυτά στο πλαίσιο του κοινωνικού δικτύου (π.χ.
βοηθάει σε περίπτωση πενίας).
Σύνθεση των άλλων αποτελεσμάτων και πληροφορίες από τη συνολική μελέτη
Η συνολική μελέτη προσφέρει πολλές πολύτιμες πληροφορίες που προέρχονται από τις επιμέρους
μελέτες των εταίρων του έργου
Σχολική υποχρέωση
Η σχολική υποχρέωση σε όλες τις χώρες των εταίρων του έργου σχετίζεται με ιστορικά, πολιτιστικά και
πολιτικά δεδομένα που είναι μοναδικά.
Αυτό που ενώνει όλες τις χώρες είναι το γεγονός ότι η υποχρεωτική σχολική φοίτηση ορίζεται ως
υποχρέωση που απορέει από τη νομοθεσία για τους γονείς ή για οποιοδήποτε άλλο άτομο που
εκπροσωπεί το παιδί.
Η σχολική υποχρέωση δεν ορίζεται ομοιόμορφα από όλες τις χώρες
12

o 12 έτη (6 έως 18 ετών) στο Βέλγιο, σε δύο μέρη: μια περίοδο 10 ετών πλήρους
παρακολούθησης (6 έως 16 ετών) και μία περίοδο 2 ετών (16 έως 18 ετών) μερικής
φοίτησης
o 10 έτη (6 έως 16 ετών) στη Γαλλία, την Ιταλία και τη Σλοβακία
o 9 έτη (6 έως15 ετών) στην Ελλάδα
Η σύγκριση με όλες τις χώρες της ευρωπαίκής ένωσης δείχνει ότι υπάρχει η ίδια διαβάθμιση. Η
μεγαλύτερη διάρκεια είναι 12 έτη και η μικρότερη 9.
Εκπαιδευτικά συστήματα
Τα σχολικά συστήματα στις χώρες των εταίρων είναι διαφορετικά. Αυτή η διαφορά έγκειται κυρίως στις
ονομασίες και μερικώς στη διάρκεια των διαφόρων φάσεων του εκπαιδευτικού συστήματος.
Οι ονομασίες των σχολείων είναι επίσης διαφορετικές.
Αυτό που ενώνει τους εταίρους είναι το γεγονός ότι όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών των
εταίρων του έργου σκολουθούν τη διεθνή κατάσταση της κατάρτισης σε 7 επίπεδα, όπως τα κατέταξε η
UNESCO το 1997 ISCED – από το ISCED 0 – προσχολική εκπαίδευση μέχρι το ISCED 6 –δεύτερος βαθμός
της τριτοβάθμιας κατάρτισης.Η ίδια η κατάταξη, επιτρέπει διαφορετική διάρκεια των φάσεων
13

(επιπέδων) καταρτίσεων. Σε σχέση με αυτή την κατάσταση η προβληματική της σχολικής διαρροής
αφορά κυρίως το επίπεδο του ISCED 3 (ανώτατη δευτεροβάθμια κατάρτιση, ενδεχομένως επαγγελματική
κατάρτιση), ενδεχομένως την περίοδο μεταξύ της ολοκλήρωσης της σχολικής κατάρτισης και το τέλος της
κατάρτισης σε επίπεδο του ISCED 3.
Οι αρμόδιοι φορείς για τη δημιουργία, τον έλεγχο και τη χρηματοδότηση των σχολείων είναι επίσης
διαφορετικοί. Από αυτές τις διαφορές προκύπτουν επίσης και οι διάφορες δομές και αρμοδιότητες των
σημαντικών φορέων στο χώρο της εκπαίδευσης. Μεταξύ των κύριων φορέων στο εθνικό επίπεδο είναι τα
υπουργεία και στο περιφερειακό επίπεδο τα περιφερειακά ή τοπικά όργανα διαφόρων μορφών και οι
δομές με αναντικατάστατη θέση. Η περιφερειακή σύνθεση καθώς και οι περιφερειακές διοικητικές δομές
του κράτους της δημόσιας διοίκησης ή της τοπικής διοίκησης είναι ειδικές για κάθε χώρα. Οι σημαντικοί
φορείς στα πεδία της εκπαίδευσης και της πρόληψης της σχολικής διαρροής είναι τα ίδια τα σχολεία.
Σχολική διαρροή
Το βασικό αξίωμα για την επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και της συνολικής έκθεσης θεωρούσε τη
σχολική διαρροή ως μια κατάσταση που αφορά έναν πληθυσμό νέων που δεν ολοκλήρωσαν τη φοίτησή
τους στο σχολείο είτε διότι εγγκατέλειψαν πρόωρα το σχολείο,είτε διότι την ολοκλήρωσαν σε κανονικό
14

χρόνο αλλά χωρίς να αποκτήσουν κάποιο δίπλωμα. Πρόκειται λοιπόν για νέους που εγκατάλειψαν το
σχολείο χωρίς να αποκτήσουν ένα επίπεδο κατάρτισης ISCED 3.
Για τις ανάγκες του έργου «Εκπαίδευση στο εργοτάξιο» το κοινό στόχος είναι νέοι 16 έως 24 ετών..
Οι εθνικές εκθέσεις που ετοίμασαν οι εταίροι φανερώνει ότι από την άποψη της πρόληψης σε πρακτικό
επίπεδο η σχολική διαρροή προσεγγίζεται σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα: χρειάζεται να ληφθούν υπόψη
οι περιπτώσεις μη ολοκλήρωσης της φοίτησης στο επίπεδο ISCED 2, που είναι η βάση για τη μετάβαση
σε κατάρτιση επιπέδου ISCED 3. Η πρόληψη της διαρροής φαίνεται πιο αποτελεσματική κατά την
περίοδο της σχολικής φοίτησης που χαρακτηρίζεται από δύο στόχους: τήρηση της υποχρεωτικής
εκπαίδευσης (ολοκλήρωση των υποχρεωτικών ετών φοίτησης) και ολοκλήρωση της φοίτησης του
επιπέδου ISCED 3.
Σε γενικές γραμμές, διαπιστώνονται μερικές ακόμη διαφορές ως προς την πρακτική προσέγγιση της
σχολικής διαρροής στις διάφορες χώρες εταίρους και στα εκπαιδευτικά τους συστήματα.
Στατιστικά δεδομένα της σχολικής διαρροής
Στις εθνικές εκθέσεις και επίσης στη συνολική έκθεση που αφορά την πρόληψη της σχολικής διαρροής
έγινε επεξεργασία δύο ομάδων στατιστικών δεδομένων
15

1. Η πρώτη ομάδα παρουσιάζει τα εθνικά δεδομένα για τους μαθητές που δεν ολοκλήρωσαν το
σχολείο είτε πριν την υποχρεωτική εκπαίδευση, είτε διότι δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις
για την απόκτηση ενός διπλώματος επιπέδου ISCED 3. Το επίσημο αρχείο το τηρούν τα διάφορα
σχολεία. Η διαχείριση αυτού του αρχείου και η δημοσίευση των σχετικών στατιστικών γίνεται
από την κάθε χώρα.
2. Η δεύτερη ομάδα παρουσιάζει τα δεδομένα που καταγράφονται στο πλαίσιο της Eurostat –
δηλαδή τα δεδομένα σε ένα ποσοστό αυτών που δεν ολοκλήρωσαν την κατάρτιση, από το
σύνολο του πληθυσμού των νέων. Πρόκειται για επιλεκτική καταγραφή. Αυτά τα ευρωπαϊκά
δεδομένα δίνουν τη δυνατότητα συγκρίσεων μεταξύ των διαφόρων χωρών.
Τα δημοσιευμένα δεδομένα έχουν καταγραφεί με δύο διαφορετικές μεθόδους. Αυτός ο τρόπος
καταγραφής δίνει την εικόνα της κατάστασης εκ των υστέρων, δηλαδή αφού έχει γίνει η απομάκρυνση
από το σχολέιο. Μπορούμε λοιπόν να διαπιστώσουμε ότι οι δύο μέθοδοι καταγραφής των στατιστικών
δεδομένων είναι συμπληρωματικές από την άποψη της πρόληψης. Ως προς την πρόληψη είναι πιο
σημαντικό να εντοπιστούν τα συμπτώματα των δυνητικών περιπτώσεων διαρροής,πριν από την ίδια την
εγκατάλειψη του σχολείου. Αυτός ο τύπος αρχείου δεν μπορεί να τηρηθεί από τα σχολεία ή από τους
16

γονείς. Κανένας εταίρος του έργου δεν έδωσε τέτοιου είδους πληροφορίες και υποθέτουμε ότι αυτές οι
πληροφορίες δεν δημοσιεύονται και χρειάζεται πιθανότατα να υπάρχει σεβασμός σε κάποιο επίπεδο
ιδιωτικότητας. Σ’ ότι αφορά την αποτελεσματικότητα της πρόληψης της σχολικής διαρροής, σε θεωρητικό
επίπεδο θα ήταν απαραίτητα να γίνει παρακολούθηση του αριθμού των μαθητών που απειλούνται από
διαρροή και του αριθμού αυτών που δεν εγκατέλειψαν το σχολείο, χάρη στα μέτρα πρόληψης.
Υποδείξεις
Το κύριο στοίχημα για το έργο «Εκπαίδευση στο εργοτάξιο» είναι η προτεραιότητα που ορίστηκε από την
ευρωπαϊκή επιτροπή της μείωσης του ποσοστού της σχολικής διαρροής τουλάχιστον κατά 10 % μέχρι το
2020.
Η πρόληψη της σχολικής διαρροής έχει λάβει μια σημαντική θέση προκειμένου να τηρηθούν οι εθνικοί
στόχοι. Στον τομέα αυτής της πρόληψης όλοι οι φορείς, εθνικοί και περιφερειακοί έχουν
αναντικατάστατη θέση: κατά βάση πρόκειται για σχολεία και σχολικά ιδρύματα που παίζουν ένα ρόλο
κλειδί. Οι άλλοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί κατάρτισης ή κοινωνικοεπαγγελματικής υποστήριξης μπορούν
να προσφέρουν στήριξη στους φορείς αυτούς. Αυτή είναι και η βούληση του παρόντος έργου. Υπό την
17

έννοια αυτή, η μελέτη αυτών των πρώτων εκθέσεων είναι σημαντική για την κατανόηση των
διακυβευμάτων με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι εκπαιδευτικοί φορείς.
Η «Εκπαίδευση στο εργοτάξιο» αφορά κατ’αρχάς τους νέους που εγκατέλειψαν το σχολείο, τους νέους
που μειωνεκτούν ως προς την αγορά εργασίας διότι δεν απέκτησαν το αρχικό επίπεδο κατάρτισης (ISCED
3).
Είναι λοιπόν σημαντικό για τη συνέχεια του έργου να γίνουν γνωστές οι πληροφορίες και τα δεδομένα
που έχουν ως τώρα καταγραφεί:
o Τα αίτια της διαρροής, οι επιδράσεις της καθώς και η προσέγγιση της σχολικής διαρροής ως
διαδικασίας με διαδοχικές φάσεις
o Οι επιπτώσεις της διαρροής
o Οι διαφορές και οι ιδιαιτερότητες στις διάφορες χώρες και περιφέρειες
o Τα κοινά χαρακτηριστικά και οι διαφορές των εκπαιδευτικών συστημάτων και η σχετική
νομοθεσία για την υποχρεωτική εκπαίδευση στις διάφορες χώρες
o Οι σχέσεις μεταξύ της σημερινής κατάστασης (στατιστικά δεδομένα) και οι στόχοι της
Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μείωση της σχολικής διαρροής μέχρι το 2020.
18

19