You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Orë të lira<br />
Hyrë Rexha Kreuza Bardhi<br />
Orë të lira<br />
(për ciklin 9-vjeçar)<br />
Botime shkollore <strong>Albas</strong>
Botues:<br />
Latif AJRULLAI<br />
Rita PETRO<br />
Redaktore përgjegjëse:<br />
Natasha PEPIVANI<br />
Resensente<br />
Brisida ÇEkREzI<br />
Arti grafik:<br />
Emanuela LUmANI<br />
© <strong>Albas</strong>, Tiranë 2009<br />
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.<br />
Shtëpia Botuese <strong>Albas</strong><br />
Në Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Clasic Constuction”, zyra n. 2<br />
Tel/Fax: ++ 355 4 2379184<br />
e-mail: albas_tr@yahoo.com<br />
Në Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105<br />
Tel: 044 344047<br />
e-mail: albas_te@yahoo.com<br />
Në Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47<br />
Tel: 038 5457139<br />
e-mail: albas_pr@yahoo.com
I nderuar mësues dhe mësuese,<br />
HYRJE<br />
Në përpjekjet që bën shtëpia botuese ALBAS, për t’iu ardhur në ndihmë mësuesve,<br />
për të realizuar sa më mirë detyrën e tyre fisnike, si dhe për t’iu përgjigjur në kohë kërkesave<br />
të MASH-it, po sjellim këtë botim të ri për realizimin e orëve të lira.<br />
Hartimi i këtij libri u bë në mbështetje të Udhëzimit të Ministrit të MASH-it, nr. 38,<br />
datë 11.10.2007, “Për zhvillimin e orëve të lira”. Në kreun I dhe III të këtij Udhëzimi thuhet:<br />
“Çdo program lëndor përmban pjesën e quajtur “orë të lira”, e cila zë 10% - 15 % të orëve të<br />
përgjithshme. Këto orë të lira mund të planifikohen për:<br />
a. përforcimin e lëndëve në planin mësimor (ku mësuesi ka të drejtë të<br />
përdorë jo më shumë se 1/3 e orëve të lira);<br />
b. projekte kurrikulare;<br />
c. module mësimore;<br />
d. veprimtari të ndryshme shkollore;<br />
e. vlerësime në nivel shkolle të arritjeve.<br />
Libri ka këtë strukturë:<br />
Ndahet në katër pjesë, që u përkasin klasave VI, VII, VIII dhe IX.<br />
Çdo pjesë përbëhet nga:<br />
a. projekte kurrikulare;<br />
b. module mësimore.<br />
Çdo veprimtari është e larmishme dhe në secilën janë përdorur metoda dhe teknika të<br />
shumëllojshme, që janë realizuar në praktikë nga mësuese me përvojë, siç janë autoret<br />
e këtij libri.<br />
Temat mbi të cilat trajtohen këto projekte e module u volën nga kurrikula Gjuha<br />
shqipe VI, VII, VIII, IX dhe tekstet e kësaj lënde të shtëpisë botuese ALBAS, për vetë<br />
mesazhet aktuale që mbartin pjesët e zgjedhura të këtyre teksteve, si dhe njohuri që<br />
nxënësit kanë marrë në lëndë të ndryshme mësimore, si: historia, gjeografia, biologjia dhe<br />
edukimi shëndetësor, anglishtja e problemet aktuale që ka kjo moshë dhe mjedisi ynë.<br />
Synimi i autoreve është që nxënësit të zhvillojnë aftësitë e tyre krijuese nëpërmjet<br />
argëtimit duke dalë nga kornizat e një ore të zakonshme mësimore, si dhe të integrojnë<br />
njohuritë e fituara në të gjitha lëndët.<br />
Shpresojmë që ky libër do të ndihmojë mësuesin në organizimin dhe zhvillimin<br />
e orëve të lira me tema interesante lëndore, të cilat zgjerojnë interesin e nxënësve dhe<br />
ndikojnë në formimin e tyre kulturor dhe qytetar.
Orë të lira<br />
Orë të lira<br />
për klasën VI
�<br />
�<br />
�<br />
Titulli: Natyra dhe mjedisi<br />
Tema: Mjedisi, Edukimi<br />
Të drejtat: E drejta për të jetuar në një mjedis të pastër.<br />
Orë të lira<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij/saj mbi faktorët që ndikojnë në ndotjen<br />
dhe ruajtjen e mjedisit.<br />
• Të krijojë fabula mjedisore ndihmuar nga figurat e dhëna.<br />
• Të ndërtojë maketin “Qyteti i ëndrrave të mia”.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënësit, mësues të lëndëve biologji, gjeografi, letërsi, vizatim.<br />
Materiale: Fletë të bardha, fletë pune, copë e bardhë, kartonë me ngjyra,<br />
gërshërë, ngjitës plastelinë, pambuk, bukëpeshku, lodra të<br />
ndryshme, tela.<br />
Koha: 120’<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:<br />
Faza I. Punë përgatitore.<br />
Faza II. Diskutimi dhe vlerësimi.<br />
� Faza I. Punë përgatitore<br />
Ndahen nxënësit në këto grupe pune.<br />
1. Grupi i gjeografisë.<br />
2. Grupi i vëzhguesve.<br />
3. Grupi i biologëve.<br />
4. Grupi i monitorimit të ajrit.<br />
5. Grupi i letërsisë.<br />
6. Grupi i arkitektit.<br />
(Për ndarjen në grupe mbështetuni në aftësitë dhe parapëlqimet e nxënësve.)<br />
2. I bëni të njohur secilit grup punën që do të kryejë.<br />
1. Grupi i gjeografisë: Ky grup do të plotësojë skedën “Pasaporta mjedisore e vendit tim”.<br />
- Sipërfaqja ______________________________________________<br />
- Sipërfaqja ujore ______________________________________________<br />
- Sipërfaqja tokësore ______________________________________________<br />
- Kufijtë tokësorë ______________________________________________<br />
- Vija bregdetare ______________________________________________<br />
- Terreni ______________________________________________<br />
- Mali më i lartë ______________________________________________<br />
- Burimet natyrore ______________________________________________<br />
- Tokë e punueshme ______________________________________________<br />
- Toka të tjera ______________________________________________<br />
- Sipërfaqe toke e ujitshme ______________________________________________<br />
- Problemet mjedisore ______________________________________________<br />
- Popullsia ______________________________________________<br />
- Struktura moshore ______________________________________________<br />
- Mosha mesatare ______________________________________________
Orë të lira<br />
2. Grupi i vëzhguesve: Ky grup do të plotësojë skedën: “Në rrugët e fshatit/qytetit tim”.<br />
Nxënësit do të listojnë dukuritë që lidhen me mbrojtjen dhe dëmtimin e mjedisit.<br />
P.sh.: Rrugët janë të mbushura me baltë;<br />
- të tejmbushura me makina;<br />
- koshat të.....<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
Ky grup do të sjellë kuriozitete që lidhen me ndikimin e njeriut ndaj mjedisit dhe<br />
anasjellas.<br />
P.sh.: A e dini se 200 lloj sëmundjesh lidhen me ujin e ndotur?<br />
3. Grupi i biologëve: Të sjellë informacione mbi:<br />
a. burimet natyrore që sjellin prishjen e ekuilibrit në ekosistemin tonë duke i shpjeguar ato.<br />
P.sh.: Vullkanet, djegia dhe kalbja e drurëve, bimëve, erërat e forta, toka...<br />
b. ndikimin e bimësisë në mbrojtje të mjedisit (informacion nga lënda e biologjisë).<br />
4. Grupi i monitorimit: Ky grup do të kryejë monitorimin e ajrit. Me ndihmën e një cope të<br />
bardhë, të vendosur për një kohë të caktuar në një mjedis të hapur, do të monitorojë ndotjen<br />
e ajrit. Të dhënat bashkë me përfundimin e arritur do të hidhen në fletën e punës së dhënë.<br />
Fletë pune “Monitorimi i ajrit”<br />
- Vendi ku kryhet monitorimi__________________<br />
- Data _________<br />
- Ora __________<br />
- Objekti që realizon monitorimin ____________<br />
- Ngjyra e objektit në fillim _________________<br />
- Kohëzgjatja ______________<br />
- Ngjyra e objektit në fund ______________<br />
- Përfundimi ________________<br />
5. Grupi i letërsisë: Mbështetur në figurat e dhëna, nxënësit krijojnë një histori me temë:<br />
Planeti i shëndetshëm me më shumë pemë. (Fletën e punës do ta gjeni në faqen<br />
vijuese.)<br />
6. Grupi i piktorëve dhe i arkitektëve: Ky grup do të punojë:<br />
a. piktorët të realizojnë postera që përcjellin mesazhin e mbrojtjes së mjedisit.<br />
b. arkitektët të realizojnë në maket qytetin e ëndrrave të tyre me ndihmën e<br />
materialeve të sjella.<br />
E gjithë veprimtaria mund të drejtohet nga dy nxënës të përzgjedhur, të cilët kanë njohuri<br />
të mira dhe aftësi organizuese e komunikuese.
Orë të lira<br />
�Faza II. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
1. Secili grup, përmes një përfaqësuesi, bën të njohur punën e realizuar. Gjatë<br />
prezantimit nxënësit duhet të jenë të vëmendshëm. Ata mund të drejtojnë pyetje ose të<br />
japin informacione shtesë, por pa u zgjatur.<br />
2. Mësuesi/ja qëndron në rolin e vëzhguesit të <strong>veprimtarisë</strong>. Në mbyllje ai bën një vlerësim<br />
të punës për secilin grup e të <strong>veprimtarisë</strong> në tërësi dhe i falënderon të gjithë nxënësit për<br />
ndihmesën e dhënë në zhvillimin e kësaj veprimtarie.<br />
Punoi: Sali Deda, klasa VII C<br />
Planeti i shëndetshëm me më shumë pemë<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës<br />
“Tym në pyllin e lisave”.<br />
Krijoni historinë tuaj.<br />
_______________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
_________________________<br />
______________
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Tema: Të njohim kafshët<br />
Objektiva: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të sjellë të dhëna, kuriozitete për familjen e gjitarëve.<br />
• Të interpretojë në role fabula me gjitarë si personazhe.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, mësues biologjie, gjeografie, gjuhe shqipe, vizatimi.<br />
Materiale: Skeda, tabakë të bardhë dhe me ngjyra, lapostila, harta e Botës,<br />
pulla me ngjyra, plastelinë, videoprojektor/televizor.<br />
Koha: 120’<br />
Burime informacioni: Teksti i biologjisë, letërsisë, enciklopedia e kafshëve, interneti.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:<br />
Faza I. Punë përgatitore.<br />
Faza II. Prezantimi.<br />
�Faza I. Punë përgatitore<br />
� Hapi I. U bëni të njohur nxënësve temën dhe qëllimin e kësaj veprimtarie. Udhëzojini<br />
ata të hulumtojnë rreth llojeve të ndryshme të gjitarëve, duke i ndihmuar me burime<br />
informacioni.<br />
Për këtë veprimtari klasa ndahet në pesë grupe sipas familjeve të gjitarëve.<br />
Grupi I. Familja e maceve.<br />
Grupi II. Familja e qenve.<br />
Grupi III. Familja e majmunëve.<br />
Grupi IV. Familja e balenave.<br />
Grupi V. Familja e specieve në humbje.<br />
Brenda secilit grup do të ketë katër nëngrupe, ku secilit nxënës do t’i jepet një detyrë<br />
e veçantë. (Për secilin nëngrup mund të punojnë 2-3 nxënës, kjo në varësi të numrit të<br />
nxënësve në klasë.)<br />
i biologut<br />
i gjeografit<br />
P.sh.: Grupi I. Familja e maceve nëngrupi i letrarit<br />
i piktorit<br />
Kjo strukturë do të ndiqet për secilin grup.<br />
� Hapi II. Secilit nxënës i jepet skeda me çështjet e strukturuara për të cilat do të<br />
hulumtojë. Më poshtë po japim skedën për secilin nëngrup.
Orë të lira<br />
Skeda I. Biologu<br />
• Llojet e gjitarëve brenda secilës familje.<br />
• Veçoritë e tyre (pamja, të ushqyerit, shumimi, jetëgjatësia, karakteristikat e veçanta etj.).<br />
• Kuriozitete.<br />
Skeda II. Gjeografi<br />
• Vendet ku jetojnë.<br />
• Veçoritë klimaterike.<br />
Skeda III. Letrari<br />
• Fabula që kanë në qendër, përfaqësues të familjes së gjitarëve të grupit ku bën pjesë.<br />
Skeda IV. Piktori<br />
• Vizatime ose punime gjitarësh me plastelinë, sipas grupit ku bëjnë pjesë.<br />
Shënim: Meqenëse në secilën familje bën pjesë një numër i madh gjitarësh, nxënësit<br />
brenda grupit të arrijnë në marrëveshje për dy prej tyre, para plotësimit të skedave.<br />
�Faza II. Prezantimi, diskutimi, vlerësimi<br />
� Hapi I. Shpërndajini secilit grup nga një tabak të bardhë ose me ngjyrë, lapsa me ngjyra.<br />
Nxënësit e secilit grup plotësojnë pemën e mendimit (kllasterin), duke shfrytëzuar<br />
informacionin e sjellë në skedën e parë - biologu.<br />
� Hapi II. Prezantimi i punës së grupeve bëhet njëri pas tjetrit, pra, pasi mbarojnë katër<br />
nëngrupet e grupit të parë, nis prezantimin grupi i dytë e kështu me radhë.<br />
Fillimisht prezanton punën nëngrupi i biologut, i cili ngjit në tabelë tabakun në të cilin<br />
ka plotësuar pemën e mendimit për dy gjitarët e përzgjedhur, duke ua bërë të njohur të<br />
pranishmëve. “Gjeografi” tregon në hartën fizike të Botës vendet ku jetojnë këta gjitarë,<br />
duke vendosur një pullë me ngjyrë ose simbol (p.sh.: familja e maceve, ngjyra e pullës, e<br />
verdhë etj., ose balena - ngjyrë blu, majmunët - kafe, qentë - ngjyrë hiri), si dhe shpjegon<br />
veçoritë klimaterike.<br />
Grupi i letrarëve bën interpretimin në role ose rrëfen fabulat e përzgjedhura. Vizatimet<br />
dhe punimet me plastelinë të përgatitura nga piktorët e këtij grupi qëndrojnë të ekspozuara<br />
në mjediset ku zhvillohet veprimtaria.<br />
� Hapi III. Një përfaqësues i grupit të specieve në zhdukje vendos në hartë etiketat, që<br />
mbajnë emrat e këtyre specieve në shtetet ku është i rrezikuar secili gjitar, si dhe jep disa<br />
nga arsyet e zhdukjes së tyre.<br />
Sugjerim: Për ta bërë më interesante veprimtarinë, shfaqni sekuenca të një dokumentari<br />
që flet për gjitarët.<br />
� Hapi IV. Bëni një përmbledhje të punës së çdo grupi për mënyrën se si kanë<br />
bashkëpunuar për vjeljen dhe prezantimin e informacionit.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës<br />
“Humbja e luanëve”. Nxënësit krahasojmë kafshët.
10<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Titulli: Lojërat<br />
Të drejtat: E drejta për t’u argëtuar<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të modelojë një lojë në grup.<br />
• Të luajë lojëra të ndryshme.<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth rëndësisë së lojërave në zhvillimin<br />
mendor dhe fizik.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, mësues të gjuhës shqipe dhe të edukimit fizik.<br />
Mjetet: Dy topa futbolli, dy topa (llastiku) me madhësi të ndryshme, birila,<br />
litar, katër kova, katër rrathë gjimnastikorë, shkumës, bilbil. (Ky është<br />
seti për çdo grup.)<br />
Koha: 120’<br />
Vendi i zhvillimit: Palestër.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Veprimtaria do të zhvillohet në tri faza.<br />
Faza I. Modelimi i lojës.<br />
Faza II. Demonstrimi.<br />
Faza III. Diskutimi dhe vlerësimi.<br />
�Faza I. Modelimi i lojës<br />
� Hapi I. Veprimtaria nis me Stuhi mendimesh.<br />
Merren mendimet e nxënësve rreth lojërave në përgjithësi dhe me to plotësohet në një<br />
tabak të bardhë letre skema e mëposhtme:<br />
vend të caktuar<br />
mjete<br />
Lojërat<br />
janë të ndryshme<br />
rregulla luhen vetëm ose në grup<br />
objektiva kanë qëllim<br />
� Hapi II. Për të intriguar nxënësit, mësuesi/ja paraqet situatën e mëposhtme.<br />
F.SH. (Federata shqiptare) me kuadër të “Javës Olimpike” shpall konkursin “Sporti për<br />
të gjithë”, ku pjesëmarrësit do të paraqesin lojëra të modeluara prej tyre dhe që luhen nga<br />
të gjithë.
Orë të lira<br />
� Hapi III. Klasa ndahet në jo më shumë se pesë grupe. Brenda grupit përfshihen nxënës<br />
me temperamente, aftësi fizike dhe gjini të ndryshme (pra, djem/vajza, të gjatë/të shkurtër,<br />
të shkathët/të ngathtë, me/pa syze etj.).<br />
� Hapi IV. Mësuesit u bëjnë të ditur grupeve kohën prej 20 minutash, që kanë në<br />
dispozicion për të modeluar një lojë me ndihmën e setit të mjeteve që i është dhënë secilit,<br />
si dhe mundësitë që ofron mjedisi për zhvillimin e saj. Çdo grup ka të drejtë të përcaktojë<br />
qëllimin, rregullat e lojës, si dhe ta emërtojë atë. Secili pjesëtarë i grupit duhet të jetë pjesë<br />
aktive në modelimin e lojës. Nëse brenda grupit ka më shumë se një alternativë loje,<br />
nxënësit arrijnë në një marrëveshje për të modeluar njërën prej tyre.<br />
�Faza II. Demonstrimi<br />
� Hapi I. Përfaqësuesi i secilit grup bën prezantimin e lojës, bën të njohur “emrin e lojës”<br />
rregullat e saj, qëllimin, mjetet që do të përdoren, numrin e lojtarëve.<br />
� Hapi II. Bëhet demonstrimi i lojës nga secili grup.<br />
Lojërat të luhen në mjedisin që krijon mundësi të ndiqen nga të gjithë nxënësit. Nxënësit<br />
e një grupi mund të luajnë edhe lojën e modeluar nga një grup tjetër.<br />
�Faza III. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
Bëhet një përmbledhje e punës së secilit grup për mënyrën e bashkëpunimit me njëri-tjetrin.<br />
Kënaqësinë që morën nga modelimi dhe demonstrimi i lojës.<br />
Kjo përmbledhje do të realizohet përmes pyetjeve të shtruara.<br />
- A është e vështirë të modelosh një lojë?<br />
- Si bashkëpunuat në grup?<br />
- Marrëveshja e arritur brenda grupit ishte me mirëkuptim apo e detyruar?<br />
- A bëtë ndarjen e punëve brenda grupit?<br />
- Cilën nga lojërat e demonstruara pëlqyet më shumë?<br />
- Çfarë e bën një lojë të jetë e mirë?<br />
- A ndryshuat ndonjë nga rregullat e lojës nga modelimi në demonstrim?<br />
- Sa e rëndësishme është vendosja e rregullave të qarta, ku secili ndihet pjesë e<br />
lojës?<br />
- A u ndjetë të gjithë të vlerësuar gjatë lojës?<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temave<br />
“Fliperi dhe fëmija”, “Lojërat elektronike” dhe<br />
“Rëndësia e lojërave”.<br />
11
1<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Titulli: Fëmijëria<br />
Të drejtat e fëmijëve. Edukimi, Sportet<br />
Të drejtat: E drejta për të pasur një familje.<br />
E drejta për t’u argëtuar.<br />
E drejta për t’u shkolluar ...<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të hulumtojë rreth fëmijërisë.<br />
• Të tregojë momentet më të rëndësishme të fëmijërisë së tij/saj.<br />
• Të krahasojë ëndrrat, dëshirat, prirjet e fëmijëve ndër breza.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, prindër, gjyshër, psikologë, mësues.<br />
Materialet: Skeda, tabakë me ngjyra, lapostila, ngjitës, gërshërë, TV, kaseta<br />
filmash për fëmijë. (“Beni ecën vetë”, “Një gjeneral kapet rob”,<br />
“Taulanti kërkon një motër”), magnetofon, disqe me këngë për fëmijë.<br />
Koha: 120’<br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në tri faza.<br />
Faza I. Punë përgatitore.<br />
Faza II. Paraqitja, diskutimi dhe vlerësimi.<br />
Faza III. Lojërat.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
�Faza I. Punë përgatitore<br />
U shpërndahen nxënësve skeda me të dhënat, që duhet të hulumtojnë për fëmijërinë e tyre.<br />
1. Ditëlindje, vendlindje, gjatësia, pesha, fjala e parë, ecja, ninulla, veshja, lodra, loja, përralla,<br />
libri, personazhi më i dashur dhe njerëzit më të dashur, emri (emri përkëdhelës “nofka”).<br />
2. Udhëzoni nxënësit të paraqesin punimet e tyre në mënyrë të<br />
larmishme mbështetur në fantazinë e tyre.<br />
Disa nga modelet mund të jenë:<br />
Loja<br />
Ditëlindja<br />
Lodrat<br />
Përralla<br />
Veshja
Orë të lira<br />
3. Rregulloni mjedisin fizik të klasës. Ky mjedis të jetë ndryshe nga një orë e zakonshme<br />
mësimi. Materialet e sjella nga nxënësit mund të vendosen në mjedisin ku zhvillohet<br />
veprimtaria, ndërsa lodrat e sjella në një kënd të këtij mjedisi.<br />
Zgjidhni dy çifte nxënësish, të cilët do të përgatisin dy situata, ku jepen marrëdhëniet<br />
fëmijë-prind, të cilat do të dramatizohen:<br />
a. prind mirëkuptues;<br />
b. prind jomirëkuptues.<br />
�Faza II. Paraqitja, diskutimi dhe vlerësimi<br />
1. Të sigurohet gjithë përfshirja e nxënësve të paktën në një nga veprimtaritë e kësaj faze.<br />
Gjatë gjithë zhvillimit të <strong>veprimtarisë</strong> të vendoset në sfond muzikë për fëmijë.<br />
2. Disa nxënës prezantojnë para pjesëmarrësve maketin “Fëmijëria ime”.<br />
Gjatë këtij prezantimi pjesëmarrësit mund të drejtojnë pyetje që shuajnë kureshtjen rreth<br />
fëmijërisë së shokut ose shoqes së tyre.<br />
3. Nxënësit të intervistojnë prindërit pjesëmarrës në veprimtari rreth fëmijërisë së tyre,<br />
pyetjet të jenë ngacmuese për të nxjerrë në pah momentet më të rëndësishme të jetës së<br />
tyre, për të cilat fëmijët janë kureshtarë.<br />
Pyetjet mund të drejtohen rreth këtyre momenteve:<br />
• mjedisi ku ka ardhur në jetë;<br />
• kushtet në të cilat është rritur;<br />
• vendosja e emrit dhe mirërritja e tij;<br />
• lojërat, çapkënllëqet e tyre;<br />
• komunikimi me prindërit e mësuesit;<br />
• librat, filmat, aktorët, këngëtarët e parapëlqyer;<br />
• nofka që i ka shoqëruar.<br />
4. Interpretohen dy situatat e përgatitura nga dy çiftet e nxënësve.<br />
5. Nxitni diskutimin rreth dy situatave të interpretuara.<br />
- Në cilën prej këtyre dy situatave e gjeni veten? Pse?<br />
- Si ndikojnë këto marrëdhënie në formimin e personalitetit tënd si fëmijë?<br />
- Çfarë do të doje të ndryshoje në këto marrëdhënie?<br />
- Po për ju si prindër, cili do të ishte fëmija juaj model?<br />
6. Për ta bërë mjedisin sa më argëtues shfaqni sekuenca nga filma për fëmijë.<br />
7. Mbështetur në sekuencat filmike, nxënësit mund të krahasojnë fëmijërinë e personazhit<br />
të dhënë në film me fëmijërinë e tyre.<br />
8. Vendosni në tabelë dy tabakë të bardhë, në të cilët janë paraqitur skedat e mëposhtme.<br />
Një nxënës dhe një prind të listojnë së bashku të drejtat që ata kanë/kishin, u mohohen/ u<br />
mohoheshin.<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
Kam Mohohet Kisha Mohoheshin<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
9. Pas leximit të skedave, psikologu i shkollës shpjegon ndikimin në formimin e<br />
personalitetit që ka ose ka pasur mohimi i këtyre të drejtave.<br />
Mendimi i psikologut të jetë si një vlerësim për gjithë veprimtarinë e zhvilluar.<br />
�Faza III. Lojëra, argëtimi<br />
1. Ndani nxënësit në grupe, sipas preferencave të tyre, për lojërat nën kujdesin e mësuesit<br />
të fizkulturës. Grupe nxënësish luajnë lojëra të mësuara e të drejtuara nga prindërit e<br />
pranishëm.<br />
2. Falënderoni bashkëpunëtorët dhe pjesëmarrësit që morën pjesë në këtë veprimtari.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës “Fëmijëria”.<br />
Tema. Paqja dhe konflikti<br />
Të drejtat: E drejta për të jetuar në paqe.<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij rreth zgjidhjes së një konflikti.<br />
• Të vlerësojë zgjidhjet alternative në konflikt.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, mësues.<br />
Materialet: Letër, lapsa, top, tabakë të bardhë, fletë pune, tullumbace, shirita<br />
letre me ngjyra, ngjitës.<br />
Koha: 90’<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
� Hapi I. Prezantoni temën e <strong>veprimtarisë</strong>. U shpjegoni nxënësve se do të punojnë në<br />
grupe të vogla me 5 nxënës për të zgjidhur konflikte, ku askush të mos dëmtohet.<br />
� Hapi II. Dy nxënësve u kërkohet të luajnë në mënyrë të përmbledhur një situatë, ku<br />
dëshira ndaj të njëjtit objekt i çon ata drejt zënkës, por pa e çuar në zgjidhje konfliktin e<br />
lindur.
Orë të lira<br />
P.sh.: Është kohë pushimi dhe klasa do të shkojë në fushën e lojës. Në shesh ndodhet<br />
një top futbolli. Dy nxënës vrapojnë ta marrin atë. Ata arrijnë atje në të njëjtën kohë dhe të<br />
dy përpiqen ta rrëmbejnë.<br />
Nxënësi i parë, thotë: - “Është i imi! Unë arrita këtu i pari!”.<br />
Nxënësi i dytë, thotë: - “Unë e kisha i pari dhe ti tani përpiqesh të ma marrësh!<br />
Ma kthe!<br />
Ata zihen për topin.”<br />
� Hapi III. U kërkohet nxënësve të japin një sërë zgjidhjesh të mundshme të këtij<br />
konflikti.<br />
Këto mund të renditen mbi një rrip letre me ngjyra. Ata duhet të përpiqen, të mendojnë sa<br />
më shumë alternativa që të jetë e mundur pa i vlerësuar apo gjykuar ato. Këta rripa letre<br />
të ngjiten në tabak të bardhë ose mbi objektin që i çoi fëmijët drejt konfliktit. Secili grup ta<br />
paraqesë punën e tij në mënyrë sa më interesante. Punët ngjiten në tabelë.<br />
Për të shprehur fjalën konflikt mund të përdoren edhe simbolet e mëposhtme:<br />
�� �� ��<br />
� Hapi IV. Nxënësit, së bashku, i klasifikojmë zgjidhjet në 4 grupe:<br />
Gripi I - vendos të luaj me top.<br />
Gripi II - secili merr atë që i nevojitet apo i duhet. P.sh.:<br />
njëri e përdor atë për 10 minuta dhe pastaj tjetri e përdor po për aq kohë.<br />
Gripi III - vetëm njëri merr atë që i nevojitet apo kërkon, p.sh.: njëri qëllon tjetrin dhe<br />
largohet me vrap së bashku me topin.<br />
Gripi IV - as njëri, as tjetri nuk e merr topin. P.sh.: mësuesi/ja e largon topin dhe u thotë<br />
nxënësve të merren me diçka tjetër.<br />
� Hapi V. Çdo zgjidhjeje të shkruar në tabelë duhet t’i jepet një numër dhe të<br />
vlerësohet.<br />
Nxënësit duhet të vizatojnë dhe të modelojnë fytyra të qeshura dhe fytyra të trishtuara,<br />
p.sh.: ��. Bëni një diagram me kolona të gjera, të mjaftueshme për dy fytyrat. Në krye<br />
vendosni numrat e zgjidhjes. Ndërsa është vlerësuar secila prej zgjidhjeve, vendosni<br />
fytyrën e përshtatshme në kolona.<br />
��<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
- Dy fytyrat e qeshura paraqesin zgjidhjet sipas të cilave secili person merr atë që do ��.<br />
- Një fytyrë e qeshur dhe një e trishtuar paraqet zgjidhjet sipas të cilave vetën njëri merr<br />
atë që do ��.<br />
- Dy fytyrat e trishtuara paraqesin zgjidhjet sipas të cilave asnjëri nuk merr atë që do ��.<br />
� Hapi VI. Diskutim<br />
Secili grup diskuton tipat e zgjidhjeve.<br />
- Cila nga ato duhet të jetë më e mira?<br />
- Çfarë e bën njërën zgjidhje më të mirë se tjetrën?<br />
- Sa e rëndësishme është të mendosh për sa më shumë zgjidhje të jetë e<br />
mundur?<br />
- A janë gjithmonë të preferuara këto alternativa zgjidhjesh?<br />
� Hapi VII. Plotësimi i fletës së punës<br />
Mësuesi/ja e drejton diskutimin te konfliktet që ata mund të kenë pasur kohët e fundit në<br />
shkollë, në shtëpi, në rrugë me shokë, shoqe ose të afërm.<br />
Çdo pjesëmarrës bën një pasqyrë të detajuar të konfliktit sipas çështjeve të mëposhtme,<br />
të dhëna në fletën e punës: “Si të jetoni me konfliktin?<br />
Shënim. Fleta e punës paraqitet në faqen në vijim, në mënyrë që mësuesi të ketë mundësi<br />
që t’ua fotokopjojë nxënësve.<br />
� Hapi VIII. Prezantimi i punimeve dhe vlerësimi i tyre<br />
Prezantohen disa nga punimet e nxënësve. Është e rëndësishme që nxënësve t’u jepet<br />
një rast për të shprehur mendimet dhe ndjenjat e tyre. Por është po aq e rëndësishme që të<br />
dëgjohet mesazhi i tyre në fund të <strong>veprimtarisë</strong>.<br />
Nxënësit mund t`i shkruajnë mesazhet në fleta, mbi tullumbace ose mbi objekte të tjera të<br />
modeluara nga vetë ata.<br />
Sugjerim:<br />
Një formë tjetër e shprehjes së mesazhit është kënga dhe kërcimi. Me ndihmën e<br />
mësuesit të muzikës dhe fizkulturës nxënësve u mësohen këngë gazmore që t’i këndojnë<br />
dhe kërcime të dansit sportiv, këto i ndihmojnë nxënësit të ndihen më pranë njëri-tjetrit.
FLETË PUNE<br />
Si të jetoni me konfliktin?<br />
Orë të lira<br />
- Ku filloi konflikti?__________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Me kë? Për çfarë? _______________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Çfarë ndjeve gjatë konfliktit? ________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Çfarë ndjeu “kundërshtari yt”? _______________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Cili ishte qëllimi ose objektivi yt gjatë konfliktit? __________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Cili ishte qëllimi i kundërshtarit? _____________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Në ç’mënyrë u soll kundërshtari gjatë konfliktit? _________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Cilat ishin argumentet e tua? Po të kundërshtarit? _______________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Si e zgjidhët konfliktin? ____________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Cili ju ndihmoi në zgjidhjen e konfliktit? ________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
Tema: “Aventurat me ishullin lundrues” Viktor Canosinaj<br />
(Lexim jashtë klase)<br />
Kapitujt I, II, III<br />
1. Në cilin vit zhvillohen ngjarjet e romanit “Aventurat me ishullin lundrues”? Shëno me<br />
kryq përgjigjen e saktë.<br />
□ 2008 □ 2019 □ 2013<br />
2. Në cilin qytet zhvillohen ngjarjet? ______________________<br />
3. Një ditë jeta në qytet u trondit nga një stuhi e paparë, duke shkaktuar përmbytje<br />
të rrugëve, shkundje të forcës së Tokës dhe mjaft shkatërrime të tjera të pandodhura<br />
ndonjëherë më parë.<br />
Çfarë ndodhi atë ditë në vilën e pishave nr. 5?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
4. Cilat personazhe ndodheshin brenda vilës dhe si reaguan ato?<br />
___________________________________________________________________<br />
5. Ku ndodheshin prindërit e Vigit?<br />
___________________________________________________________________<br />
6. Udhëtimi i parë i Vigit me ishullin lundrues ishte në atdheun e fundit të dinozaurëve.<br />
Pamja që iu shfaq para syve ishte e tmerrshme. Dinozaurët të këputur nga lodhja e me sy<br />
që shkëlqenin nga etja dhe uria. Pse? Çfarë po ndodhte me ta?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
7. Si reaguan ata ndaj ishullit? Cili ishte qëllimi i përbindëshit fluturues? Çfarë amaneti i<br />
la ai Vigit? A e mbajti Vigi premtimin e dhënë dhe si?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
8. Udhëtimi i dytë e çoi Vigin në epokën e katragjyshërve. Përshkruaj karakteristikat dhe<br />
mënyrën e tyre të të jetuarit, duke plotësuar tabelën e dhënë.
Veshja<br />
Pamja fizike<br />
Mjedisi ku jetonin<br />
Veglat dhe armët që përdornin<br />
Me çfarë ushqeheshin<br />
9. Në cilat rrethana i provon Vigi emocionet e mëposhtme?<br />
Orë të lira<br />
Vigi e mblodhi veten dhe vështroi rrotull i mrekulluar. Nga brendësia e Tokës vinte drejt<br />
detit një lumë i gjerë, i cili degëzohej në cekëtinë si një dorë gjigante. Anash tij shtriheshin<br />
fusha të fundme, të blerta.<br />
Më tej vija e horizontit bëhej e verdhë, në ngjyrën e shkretëtirës.<br />
- Ku kam ardhur kështu? – filloi të pyesë djali vetëm i hutuar.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
10. Sa vjet u deshën për të ndërtuar piramidën e faraonit? Sa blloqe guri u përdorën?<br />
_________________________________________________________________<br />
11. Çfarë ritesh kryheshin për ceremoninë e vdekjes së faraonit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
12. Vigi thur një plan për t’u arratisur nga Egjipti dhe për të shpëtuar nga vdekja e sigurt<br />
në piramidën e faraonit. Cili ishte plani? Kush e ndihmoi për t’u arratisur?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
13. Autori ka krijuar mjaft fjalë të reja për të zëvendësuar fjalët e huaja. Gjej disa prej tyre<br />
dhe shkruaji më poshtë.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
1
0<br />
Orë të lira<br />
Kapitujt IV, V, VI<br />
1. Plotëso paragrafin e mëposhtëm me fjalët dhe shprehjet që mungojnë dhe pastaj<br />
përgjigjju pyetjeve.<br />
a. Vigin e shpunë këmbët pranë përbindëshit ____________. Ai qëndronte mbi një<br />
mëkëmbëse _____________, të pajisur me rrota të mëdha. E rrethonte një heshtje e __<br />
_____________. Vigi erdhi një herë rrotull i menduar. Ndërkohë trojanët, të mëdhenj e të<br />
vegjël, ia mbërritën aty sa ___________ aq dhe ________. Të gjithë pyesnin pse grekët e<br />
kishin lënë atë kalë druri aty, por askush nuk ishte në gjendje të jepte përgjigje. (faqe 48)<br />
• Rretho alternativën e saktë. Fjalët që shkruat kanë të përbashkët faktin që:<br />
a. janë mbiemra,<br />
b. i referohen Vigit,<br />
c. emërtojnë të njëjtin objekt.<br />
2. Cili qe fati i Laokontit që mori guximin të kundërshtonte hyrjen e kalit në Trojë?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Cilët ishin dy burrat që pa Vigi në lokal? Ç’ndodhi mes tyre?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
4. Ç’prova solli Vigi për të bindur mbretin Priam se kali ishte dinakëri e Odisesë për të<br />
pushtuar Trojën? A e besoi mbreti? Ç’qëndrim mbajti ai ndaj Vigit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________
Orë të lira<br />
5. A është i njëjti variant i luftës së Trojës i dhënë në roman me atë që njeh nga historia?<br />
Cilat janë të përbashkëtat dhe ndryshimet?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
6. Pse e ndryshon autori fundin e luftës. Cili është qëllimi i tij?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
7. Kush ishte perëndesha që mbronte grekët? Si u hakmor ajo ndaj Vigit? A e fitoi Vigi<br />
këtë luftë? Pse?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
8. Mbasi u largua nga Troja, ku e çuan erërat ishullin lundrues të Vigit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
9. Me kë i ngjasonte gruaja e Hamletit, Vigit?<br />
________________________________________________________________<br />
10. Ç’dënim i dhanë Vigit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
11. Kush e ndihmoi Vigin për t’u arratisur nga Kartagjena?<br />
________________________________________________________________<br />
12. Cilat nga frazat e mëposhtme, që kanë lidhje me arratisjen e Vigit nga Kartagjena,<br />
janë të vërteta? Shënoni me V për të vërtetën dhe me P për të pavërtetën.<br />
a. Planin e arratisjes e mendoi vetëm Vigi? □ □<br />
b. Plani filloi të zbatohej që të nesërmen e takimit të Danakeas me Vigin. □□<br />
1
Orë të lira<br />
Kapitujt VII, VIII, IX<br />
1. Sa kohë kishte sulltani pa fjetur? Pse?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
2. Ç’efekt shkaktoi muzika e Vigit te sulltan Mehmeti?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
3. Rretho alternativën e saktë. Sulltani e shpërbleu Vigin duke e shpallur atë:<br />
a. kryeministrin e qeverisë së tij;<br />
b. kryemuzikantin e pallatit;<br />
c. këshilltarin e tij personal.<br />
4. Sulltani i kërkon Vigit të luajë një pjesë që t’i kujtojë atij fëmijërinë, duke deklaruar se<br />
atëherë ai ishte i lumtur, ndërsa tani ndihej i dëshpëruar. Pse?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
5. Si e mori vesh Vigi planin e sulltanit për të kapur Skënderbeun?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
6. A të duket pakujdesi nga ana e sulltanit që planin për kapjen e Skënderbeut e zbuloi<br />
para Vigit? Pse?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
7. Trego planin e Vigit për të shpëtuar Skënderbeun, duke listuar veprimet që ai kryen.<br />
- Thërret dy miqtë e tij dinozaurë.<br />
- ......................................................................................................................................<br />
- ......................................................................................................................................<br />
- ......................................................................................................................................<br />
8. Nga sjellja e Vigit për shpëtimin e Skënderbeut, cilat karakteristika mund të zbulosh<br />
mbi karakterin e tij.<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
• Nga mbiemrat e mëposhtëm nënvizo ata që të duken më të përshtatshëm për të<br />
përshkruar karakterin e Vigit.<br />
i kujdesshëm, frikacak, i zgjuar, i guximshëm, egoist, i padurueshëm, imponues,<br />
këmbëngulës, i shkathët.<br />
9. Pse banorët e ishujve Bahamas quheshin “Qeshi Diellit”?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
10. Çfarë dhurate i bënë vendasit Vigit? Përse e përdori Vigi atë?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
11. Cila ishte kafsha e detit që e tmerronte me të vërtetë Vigin?<br />
_____________________________________________________________________<br />
12. Çfarë vendosi të bënte Vigi një ditë kur shtëpia u gjend e rrethuar nga gaforre<br />
gjigante?<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
13. Pasi të kesh kujtuar ngjarjen që ndodh në tregimin “Heroi i anijes Mars” përgjigju<br />
pyetjeve në tabelën e mëposhtme.<br />
Ku zhvillohen ngjarjet e tregimit?<br />
Në cilin vit?<br />
Çfarë pa Vigi nga dritarja e shtëpisë?<br />
Si e vlerëson ti veprimin e tij?<br />
Kush e shpëtoi anijen?<br />
Në ç’mënyrë e shpëtoi?<br />
Pse u shqetësua ai?
Orë të lira<br />
Kapitujt X, XI, XII<br />
1. Si e pritën banorët e Nju-Jorkut Vigin?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Cila familje e mirëpriti Vigin në qytet? _____________________________________<br />
3. Pse vendosi Vigi të marrë pjesë në garën me makina?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Si të duket veprimi i tij? Po ti si do të kishe bërë po të ndodheshe në vendin e tij?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
5. Sipas teje pse e fitoi Vigi garën?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
6. Si do t`ia përshkruaje mjedisin ku jetonin vikingët një shoku, që nuk e ka lexuar librin?<br />
Provo ta realizosh edhe me anë të vizatimit.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
7. Përshkruaj pamjen fizike të vikingëve, mënyrën e tyre të të jetuarit, qëndrimin e tyre<br />
para Vigit duke plotësuar tabelën e mëposhtme.<br />
Pamja fizike e vikingëve<br />
Mënyra e të jetuarit<br />
Qëndrimi përballë Vigit. Pse?
Orë të lira<br />
8. Trego shkurtimisht me fjalët e tua luftën që bën Vigi për të shpëtuar princeshën nga<br />
Zhgabonja e zezë deri te demat e zinj e të tërbuar. Çfarë përdori Vigi për të vrarë demat?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
9. Vigi fitoi në dyluftimin me princin Osdvaldsen, sepse:<br />
a. e përdorte shpatën më mirë se ai,<br />
b. u tregua i zgjuar,<br />
c. ishte më i fortë se Osdvaldsen.<br />
10. Si quhej “E bukura e oqeanit”?<br />
a. Era,<br />
b. Danaklea,<br />
c. Balena.<br />
11. Në të gjitha aventurat që ka bërë Vigi me ishullin lundrues, ka ndihmuar<br />
mjaft personazhe. Edhe në tregimin “E bukura e oqeanit” ai i shpëton jetën<br />
Balenës. Cili është vlerësimi i saj dhe i Danakleas për Vikin?<br />
Po për peshkatarin? Jep edhe ti mendimin tënd.<br />
Tregimi Personazhet Vlerësimet e personazheve të tjerë Vlerësimi im<br />
E bukura e<br />
oqeanit<br />
Peshkatari<br />
Vigi<br />
12. Cili ishte miku që erdhi në shtëpinë e Vigit? ___________________<br />
Si e pritën atë Vigi dhe Danaklea? A ndihej aq i lumtur në ishullin e akullit?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
Kapitujt XIII, XIV<br />
1. Pas një rrugëtimi të gjatë përmes ngricash pafund të mbuluara nga bora dhe akujt,<br />
më në fund ishulli lundrues kishte hyrë në Oqeanin Paqësor. Çfarë pa Vigi dhe Danaklea,<br />
ndërkohë që po lundronin nën rrezet e ngrohta të diellit?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Nga cili vend vinte ajo? ________________________________________________<br />
Me ç’detyrë ishte ngarkuar? ____________________________________________<br />
Kujt ia besoi dërgimin e lajmit? Pse?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Ç’gjë i bëri përshtypje Vikit në Mbretërinë e Armëve dhe të Bunkerëve?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Mbreti i tregoi Vigit një trëndafil mbi tryezën e tij. Përse shërbente ai?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
5. Meqenëse Vigi nuk pranon të flasë para mbretit “Dielli që shkëlqen” dhe ushtarëve të<br />
tij për zbulimin e breshkës dhe misionin e Danakleas, mbreti jep urdhër ta torturojnë. Çfarë<br />
torturash i bëjnë Vigit dhe si reagon ai?<br />
1. Shtrati i tërheqjes<br />
2. Rrota e drunjtë<br />
Torturat Reagimi i Vigit<br />
1. Vigi ndjeu<br />
2. Vigit filloi t’i turbullohej shikimi<br />
6. Pse quheshin breshka kundër hekurbeton? Cili ishte ushqimi i tyre?<br />
Ç’ndodhte më pas me ushqimin që ato gëlltitnin?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
7. Si e pritën breshkat-hekurbeton sirenën kur morën vesh lajmin që ajo sillte?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
8. Kapitulli mbyllet me luftën që zhvillohet midis dy forcave: Mbretërisë së Armëve dhe të<br />
Bunkerëve dhe Republikës pa Hekur dhe Beton.<br />
Si përfundoi ajo? Ç’mesazhe jepen përmes kësaj ngjarjeje?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________
Kapitujt XV, XVI, XVII<br />
Orë të lira<br />
1. Në cilin ishull i kthejnë në skllevër Vigin dhe Danaklean? ________________<br />
2. Çfarë kërkoi prej dy fëmijëve mbreti Fiku i Lumtur dhe mbretëreshë Frutiana e Bukur<br />
si Hëna?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Puna në ishull ishte e rëndë dhe e vështirë për dy personazhet tona, duke u nisur nga<br />
mosha e tyre. Përveç kësaj, robotët i keqtrajtonin duke i rrahur për vdekje. Shkruaj ndonjë<br />
episod ku të duket kjo gjë.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Listo emrat e disa fëmijëve të tjerë që, ashtu si Vigi dhe Danaklea, ishin kthyer në<br />
skllevër në Ishullin e të Gjitha Frutave.<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
5. Në ç’mënyrë mendon Danaklea të shpëtojë prej robotëve që shërbejnë në ishull?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
6. Fëmijët hartojnë një plan për t’u arratisur nga ishulli. Cili qe ai?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
7. Mbyllja e Danakleas në vilë e vë në rrezik zbatimin e planit. Kush e ndihmon Danaklean<br />
të largohet nga vila duke zënë vendin e saj?<br />
___________________________________________________________________<br />
8. Danaklea mbas shumë përpjekjesh arrin të takojë mrekullibërësin. Çfarë i tha ai Danakleas<br />
për të shkatërruar robotët e tipit “vetëmohuesi 90”? A ishte ai i dëmshëm për njerëzit?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
9. Ç’ndodhi me robotët pasi Danaklea lëshoi mikrobin “Hiç bëj”?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
10. Si u quajt ishulli pas zhdukjes së robotëve, mbretit e mbretëreshës?<br />
____________________________________________________________________<br />
11. Ç’kupton Vigi pasi lexon urimin e Erës për të bërë ditëlindje?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________
Orë të lira<br />
Udhëtim nëpër histori B<br />
Personazhet<br />
1. Shkruaj përbri secilit përshkrim emrin e personazhit korrespondues, duke zgjedhur<br />
nga lista emërore e dhënë. (Fiku i Lumtur. Frutiana e Bukur si Hëna, Dielli që Shkëlqen,<br />
Robotët, Faraoni Matakhamon”).<br />
a. Trupin e kishin në formën e një rakete, brezin e kishte të zbukuruar me bomba,<br />
që i vareshin në një rrip të trashë, në vend të dhëmbëve kishte 36 fishekë, kurse sytë i<br />
ngjanin si dy granata. Krahët e tij përbëheshin nga dy mitrolozë me nga 5 gryka secili, që<br />
ishin gishtat e duarve. _______________________<br />
b. Dy krijesa të shëndosha, tërë rrudha e pala që ngjanin si elefantë të përgjumur. Kokat<br />
e tyre të rrumbullakëta dukeshin sikur ishin zhytur mes supeve, qafat nuk u dalloheshin<br />
fare, barku u varej deri te gjunjët. Krahët u ishin fryrë si kacekë e mezi u mbylleshin,<br />
ndërsa këmbët qëndronin si dy trungje që nuk kishin lidhje me trupin. ______________<br />
_______________________<br />
c. Gjithçka në trupin e tyre, përfshi kokën e tyre, kishte forma drejtkëndore. Veshja ishte<br />
në ngjyrë gri metalike. Ishin të pajisur me disa lloje armësh, përfshi një brez me lëndë<br />
shpërthyese. Fytyrat e tyre, ndonëse pa mish e gjak, kishin një egërsi që të rrëqethte.<br />
_________________________<br />
d. I pari i vendit ishte në ditët e tij të fundit. I zbehtë, i dobët dhe i këputur, flokët e<br />
lëshuara dhe sytë e futur në zgavra, ai të trembte. ____________________<br />
2. Në kapitullin “Se si Vigi i shpëton jetën Skënderbeut”, një nga personazhet kryesore<br />
është edhe Sulltan Mehmeti II. Analizoje atë duke plotësuar bioskedën (skedën e<br />
biografisë) e personazhit.<br />
Plani Mendime Ndjenja Personalitet
• Për të ndihmuar në plotësimin e tyre po japim pyetjet e mëposhtme.<br />
a. Cili është plani i Sulltanit? Të kapte Skënderbeun ...<br />
b. Ç’mendime i rrihnin atij në kokë? Hakmarrje ...<br />
c. Ç’ndjenja e përshkonin shpirtin e tij?<br />
d. Ç’cilësi e karakterizon personalitetin e Sulltanit?<br />
e. Cilat ishin anët e forta të tij?<br />
f. Si veproi ai për të kapur Skënderbeun?<br />
g. Ç’fjalë thotë Sulltani për Skënderbeun?<br />
Orë të lira<br />
3. Shkruaj emrat e personazheve nëpër skeda. Zgjidh njërën prej tyre dhe rishkruaje<br />
ngjarjen ku ai merr pjesë, mbështetur në imagjinatën tënde, jo vetëm duke e vendosur<br />
veten në vendin e personazhit, por edhe duke vepruar sipas dëshirës sate.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Cilat janë ato cilësi të Vigit, që janë të pranishme në të gjitha aventurat e tij me ishullin<br />
lundrues?<br />
Anët e forta Veprimet Fjalët<br />
Cilësitë e Vigit
0<br />
Orë të lira<br />
Mjedisi<br />
1. Cilat janë disa nga mjediset ku lundron Vigi me ishullin e tij?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Përshkruaje me 5-6 fjali ishullin Bahamas. Përshkrimi mund të realizohet edhe me<br />
anë të vizatimit, duke përdorur lapsa me ngjyra, makete, kartonë ose plastelinë etj.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Vizita e Vigit në piramidën e faraonit Matamkhamon II është një nga ngjarjet më<br />
interesante të romanit. Provo të përshkruash me fjalë ose ta vizatosh duke riprodhuar<br />
pjesët:<br />
- pamja e jashtme<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
- korridoret e errëta<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
- salla ku përgatiten mumiet<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
- salla e madhe katrore ku ndodhen sarkofagët etj.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
Koha<br />
1. Rretho alternativën e saktë. Ngjarjet e romanit janë produkt i fantazisë së autorit, por<br />
janë treguar sikur kanë ndodhur:<br />
a. në të kaluarën,<br />
b. në të tashmen,<br />
c. në të ardhmen.<br />
2. Sa kohë zgjati në të vërtetë udhëtimi imagjinar i Vigit me ishullin lundrues?<br />
_____________________________________________________________________
TË LUAJMË TEATËR<br />
Orë të lira<br />
Historia e Vigit me ishullin lundrues mund të dramatizohet. Fillimisht duhen zgjedhur<br />
sekuencat narrative, që do të bëhen skenat për të dialoguar. Nuk është e rëndësishme të<br />
merret në konsideratë i gjithë libri. Mund të dramatizohet vetëm një pjesë e episodeve, ato<br />
që duken më domethënëse dhe argëtuese.<br />
Mund të ndaheni në këto grupe pune:<br />
- Skenaristi që do të përzgjedhë dhe do të shkruajë dialogët.<br />
- Skenografi që do të realizojë skenografinë, pra mjedisin ku do të<br />
zhvillohet ngjarja.<br />
- Kostumografi do të mendojë si do të vishen personazhet.<br />
- Muzikanti do të përzgjedhë muzikën që do të vendoset në sfond.<br />
- Regjisori do të drejtojë artistikisht punën që do të kryhet.<br />
- Jep një vlerësim për romanin.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
- Cilat personazhe kanë rrëmbyer më shumë simpatinë tënde? Po më pak?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
- Cili episod të ka prekur më shumë?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
- Çfarë do të doje të ndryshoje në këtë roman?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
1
Orë të lira<br />
“Fëmijët e sotëm” nga Aziz Nesin (Lexim jashtë klase)<br />
Në fletoren tënde do të gjesh:<br />
Fjalor<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
Pyetje<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
�Fjalor me fjalët e panjohura për të zbuluar kuptimin e tyre.<br />
�Pyetje, që do të të ndihmojnë të kuptosh ngjarjet e romanit.<br />
�Ushtrime, për të hyrë në botën e personazheve.<br />
Ushtrime<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
................<br />
�Elemente, që do të të nxisin të tregosh përvojat e tua, të shprehësh gjykimet dhe<br />
emocionet që ti ndien.
? Rubrika<br />
I. Të kuptojmë përmbajtjen<br />
Orë të lira<br />
1. Shëno me kryq vetëm personazhet që veprojnë në romanin “Fëmijët e sotëm”.<br />
□ Ahmeti □ Tursun beu □ Hiqmeti<br />
□ Azisi □ Zejnepja □ Rifati<br />
□ Meti □ Fatoshja □ Atamani<br />
2. Rretho alternativën e saktë. Ahmeti dhe Zejnepja ndiqnin klasën:<br />
a. e pestë,<br />
b. e gjashtë,<br />
c. e shtatë.<br />
3. Shokët e babait që vinin në shtëpinë e Zejnepes pasdrekeve diskutonin për:<br />
a. zhvillimet politike të vendit,<br />
b. të ardhmen e fëmijëve të tyre,<br />
c. kohën e shkollës kur kishin qenë vetë nxënës.<br />
4. Personi që këmbënguli më shumë për të shkuar në ditëlindjen e Atamanit ishte:<br />
a. babai,<br />
b. nëna,<br />
c. Zejnepja.<br />
5. Fëmijët që dëgjuan diskutimin e prindërve në mbledhjen e bashkëpunimit shkollë-familje.<br />
a. u mërzitën shumë,<br />
b. u ndjenë të turpëruar,<br />
c. u argëtuan pa masë.<br />
6. Gjashtë gjenitë sipas prindërve të tyre dalloheshin në:<br />
a. pikturë,<br />
b. muzikë,<br />
c. këngë,<br />
d. balet,<br />
e. atletikë,<br />
f. recitim,<br />
g. gara me kuaj,<br />
h. not,<br />
i. frëngjisht.
Orë të lira<br />
7. Në historinë e treguar nga babai i Nurtenit për provimin e matematikës, nxënësit:<br />
a. e kopjuan zgjidhjen e problemit nga njëri-tjetri,<br />
b. e kopjuan nga fleta e ngjitur në kurrizin e mësuesit,<br />
c. e zgjidhën vetë.<br />
8. Shprehjen “Kush unë” Mua më thoni?” e thotë:<br />
a. Tyrkani,<br />
b. Murati,<br />
c. Metini.<br />
9. Në pyetjen që mësuesi i drejton Hysenit: -“Në ç’gjendje është fjala shtëpi?”, kërkon<br />
informacion për:<br />
a. gjendjen fizike të shtëpisë së tij,<br />
b. gjendjen ekonomike të shtëpisë së tij,<br />
c. rasën, si veçori gramatikore të emrit.<br />
10. Arsyet që drama e shkruar nga mësuesi u kthye në komedi shumë të rrallë ishin:<br />
a. aftësitë e jashtëzakonshme skenike të Demirit,<br />
b. vështirësia për të parë përmes syzeve,<br />
c. të dyja së bashku.<br />
11. Në konkursin e romaneve për fëmijë Ahmeti dhe Zejnepja u paraqitën me:<br />
a. poezi,<br />
b. ese,<br />
c. roman të krijuar nga letërkëmbimi midis tyre.<br />
12. Në romanin “Fëmijët e sotëm” mbizotërojnë:<br />
a. notat e humorit,<br />
b. elementet fantastike,<br />
c. notat tragjike.<br />
II. Romani është ndërtuar në formën e letërkëmbimit që dy bashkëmoshatarët e tu,<br />
Zejnepja dhe Ahmeti, i dërgojnë njëri-tjetrit. Duke u mbështetur në tematikën që trajtohet<br />
në secilën prej tyre, klasifikoji letrat në tri grupe sipas tabelës së mëposhtme.<br />
Marrëdhëniet<br />
mësues-nxënës<br />
Marrëdhëniet<br />
prindër-fëmijë<br />
Marrëdhëniet<br />
shkollë-familje
Orë të lira<br />
III. Nga i gjithë letërkëmbimi midis dy personazheve zgjidh pesë letrat që ti i ke ruajtur<br />
në kujtesën tënde si letrat që përshkruajnë ngjarjet më interesante. Titullin e tyre shkruaje<br />
në kutitë brenda skemës së dhënë. Përshkruaje secilën ngjarje të letrës me jo më shumë<br />
se 8-10 fjali në një skedë, palosi ato më katërsh dhe vendosi mbi kutinë ku është shkruar<br />
më parë titulli.<br />
IV. Renditi ato nga 1 në 5 grupe sipas shkallës së pëlqyeshmërisë, domethënë në vend<br />
të parë letra që të ka pëlqyer më shumë, në vend të dytë ajo që të ka pëlqyer më pak se e<br />
para e kështu me radhë deri në rendin e pestë.<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5
Orë të lira<br />
? Rubrika II. Të analizojmë veprimet, veçoritë, qëndrimet e personazheve<br />
I. Nga të gjitha personazhet fëmijë veço 4 personazhet më tipike.<br />
Shëno karakteristikat e tyre fizike dhe shoqërore.
Orë të lira<br />
II. Gjyko për veprimet dhe sjelljet e personazheve prindër dhe mësues të romanit, duke<br />
dalluar cilësitë që i karakterizojnë ato, krahasuar me ato të prindërve dhe mësuesve të tu,<br />
e më pas listo cilësitë që duhet të ketë një prind dhe një mësues i mirë.<br />
Prindërit<br />
Mësuesit
Orë të lira<br />
Një prind i mirë duhet të jetë: - i dashur<br />
- i durueshëm<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
Një mësues i mirë duhet të jetë: - i aftë<br />
- i komunikueshëm<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
III. Lexoni edhe një herë me kujdes letrën “Babai i tetë vajzave”, e më pas<br />
plotësoni hartën duke u ndaluar në konfliktet që trajtohen në të, vendin dhe<br />
kohën kur zhvillohet ngjarja, zgjidhjen, temën, mesazhin.<br />
Shënim: Të njëjtin model mund ta përdorësh edhe për të analizuar letrat e tjera.<br />
Titulli: ________________________<br />
Konfliktet: Zgjidhja<br />
1.___________________________<br />
2.___________________________<br />
3.___________________________<br />
Vendi dhe koha Tema, mesazhi<br />
___________________________<br />
___________________________<br />
___________________________
Orë të lira<br />
IV. Mjedisi familjar dhe shoqëror luan një rol të rëndësishëm në edukimin dhe<br />
formimin e personalitetit të nxënësit. Jep shembuj të kësaj ideje duke<br />
shfrytëzuar ngjarjet dhe personazhet e romanit.<br />
shkolla<br />
familja<br />
nxënësi<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
V. Ngjarjet e romanit zhvillohen në mjedise të ndryshme shkollore dhe familjare. Zgjidh<br />
dhe përshkruaj secilin prej tyre. Përshkrimin mund ta shoqërosh me vizatim ose me makete.<br />
Me këto të fundit mund të krijoni një miniekspozitë, ku të vendosni të gjitha punimet e bëra<br />
prej jush. Kujdes mos harroni t’i vini një titull.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________
0<br />
Orë të lira<br />
VI. Çfarë pyetjesh do t’iu drejtoje prindërve të tu në lidhje me marrëdhëniet që ekzistojnë<br />
midis personazheve prindër dhe fëmijë. (Ne po ju ndihmojmë me disa.)<br />
VII. Mbështetur në pyetjet e mësipërme, harto një listë me këshilla që ti do të doje t’ua<br />
jepje prindërve të tu.<br />
Këshilla prindërve<br />
1. Mos përdorni forcën me mua. Kjo më mëson se vetëm forca ka rëndësi.<br />
2. Mos më trajtoni si të vogël, përpiquni të ma shpjegoni problemin në një mënyrë të tillë që unë ta kuptoj.<br />
3. ________________________________________________________________________<br />
4. ________________________________________________________________________<br />
5. ________________________________________________________________________<br />
6. ________________________________________________________________________<br />
7. ________________________________________________________________________<br />
8. ________________________________________________________________________<br />
Fëmija juaj!<br />
A duhet të përdorni<br />
forcën sa herë që unë<br />
gaboj?<br />
A duhet të më<br />
trajtoni gjithnjë si të<br />
vogël?
Orë të lira<br />
? Rubrika III: Të shtyrë për të menduar, reflektuar, diskutuar e krijuar<br />
I. Një vend të rëndësishëm në roman zë figura e prindërve, marrëdhëniet që ata krijojnë<br />
me fëmijët e tyre. Po ti ç’marrëdhënie ke krijuar me prindërit e tu? Diskuto për këtë çështje<br />
edhe me shokët e tjerë të klasës. Përpiqu të tregohesh sa më i/e sinqertë.<br />
II. Në letrën “Babai i tetë vajzave” trajtohet pabarazia gjinore midis djalit e vajzës (ku<br />
djali vlerësohet në shumë se vajza). Ç’mendon ti për këtë çështje? A vë re qëndrime të<br />
njëanshme në familjen tënde nga prindërit e tu në raportet djali - vajza?<br />
III. Në letrën “Hymë mirë në Vitin e Ri” janë përdorur proverbat: “Ruaje kashtën se edhe<br />
asaj i vjen koha” dhe “Pikë-pikë bëhet liqeni”. Shpjego kuptimin e secilës prej tyre. Trego<br />
nëse kanë kuptim të njëjtë apo të kundërt me njëra-tjetrën.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
IV. Me cilin personazh të romanit e identifikoni veten dhe pse?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
1
Orë të lira<br />
LOJË NË ÇIFT<br />
Ndërto disa pyetje tërësore për cilësitë, veprimet dhe mjedisin ku veprojnë personazhet.<br />
(Por kujdes, ju do të kërkoni nga shoku/shoqja që përgjigja e tij të mos jetë po ose jo, por<br />
me fjalë të tjera që shprehin pohim ose mohim.)<br />
P.sh.:<br />
A zhvillohen ngjarjet e romanit në vitin 1963?<br />
Është e vërtetë, zhvillohen.<br />
Kujdes! Nëse shoku ose shoqja juaj me përgjigjet po ose jo, ai digjet.<br />
KARRIGIA E NXEHTË<br />
Zgjidh njërin prej personazheve që të pëlqen më shumë.<br />
Përpiqu të vihesh plotësisht në vendin e tij: të mendosh si ai, të veprosh si ai. Ulu në një<br />
karrige para klasës (karrigia e nxehtë) dhe kërkoju shokëve të klasës të drejtojnë pyetje<br />
njëlloj sikur ia drejtojnë personazhit që ti po aktron.<br />
P.sh.: Unë jam Zejnepja. Çfarë doni të dini prej meje?<br />
Përgjigju pyetjeve njëlloj sikur të ishit personi në fjalë. Pyetjet e bëra nga shokët mund të<br />
kërkojnë informacion për çdo gjë që lidhet me këtë personazh.<br />
Ata mund të bëjnë pyetje të tilla:<br />
- Pse u larguat nga Stambolli bashkë me familjen tuaj?<br />
- Ç’mendon për mësuesit e tu, a janë ata të kujdesshëm në marrëdhënie me ju?<br />
- Me cilin pjesëtar të familjes keni komunikim dhe marrëdhënie më të mira? etj.<br />
Ah, dhe kujdes se mos digjeni!<br />
Shkruaj edhe ti një letër që të përmbajë nota humori, drejtuar një shoku ose një shoqeje, në<br />
të cilën të tregosh një histori që ka ndodhur kohët e fundit në klasën ose familjen tënde.<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
? Rubrika IV: Rubrika gjuhësore<br />
A) Në fushën e leksikut:<br />
I. Cili është kuptimi i vërtetë i shprehjeve të mëposhtme? Zgjidh alternativën e saktë.<br />
• Fut hundët në punët e tjetrit<br />
a. kërkon të zihet a të grindet me dikë,<br />
b. ndërhyn në punët e tjetrit,<br />
c. i afrohet shumë dhe e bezdis tjetrin.<br />
• Kot i bie më qafë<br />
a. e godet pas qafe,<br />
b. i hyn në hak pa të drejtë,<br />
c. i hipën në qafë.<br />
• Më mori lumi<br />
a. u mbyta në lumë,<br />
b. e pësova keq, u shkatërrova,<br />
c. notoj në lumë.<br />
• I prishet mendja<br />
a. mendon ndryshe,<br />
b. largoj mendjen,<br />
c. ndryshon mendim.<br />
• Lidhi shpresat<br />
a. bëj marrëveshje me dikë,<br />
b. humbi shpresat,<br />
c. mban shpresë.<br />
• Qep gojën<br />
a. mbylli gojën që të mos flasë,<br />
b. mjekoi gojën,<br />
c. flet shumë.<br />
• I qaj hallin<br />
a. ishte në gjendje të mjerueshme,<br />
b. më vjen keq për dikë,<br />
c. nuk bëhet merak për asnjë.<br />
• Sheh me bisht të syrit<br />
a. e sheh shtrembër,<br />
b. nuk e vlerëson siç duhet,<br />
c. e sheh vjedhurazi.<br />
II. Gjej gjegjësen në shqip të fjalëve të mëposhtme, të cilat janë përdorur në roman.<br />
muhabet ..........................<br />
plaçkë .............................<br />
kundruall ........................<br />
fenomen .........................<br />
qerrata ............................<br />
potere .............................<br />
kësmet ...........................<br />
sehir ...............................<br />
hesap ..............................<br />
sahat ...............................<br />
huq ..................................<br />
karar ...............................
Orë të lira<br />
B) Në fushën e drejtshkrimit:<br />
I. Cila nga dy fjalët e nënvizuara nuk është shkruar sipas shqipes standarde? Rrethoje<br />
dhe shkruaje drejt brenda shigjetës.<br />
1. Kulmi arriti atëherë kur mësuesi, i zemëruar ngaqë ata s’ishin pregatitur i thotë njërit<br />
prej tyre:<br />
2. Spektatorët nga tabletë e mëparshme për inerci, ç`do veprim, ç`do fjalë e prisnin me<br />
të qeshura.<br />
3. Më tingëllojnë ende të freskëta fjalët: “Ju arritët ta çoni dritën e qytetërimit në Anadollin<br />
e prapa mbetur”.<br />
4. E mjera vajzë mbeti me veshjet e brëndshme, ndërsa fustani i mbështjellë në<br />
dysheme.<br />
5. Në qoftë se nuk ka prishur para me shokët me ne është dorlëshuar.
Orë të lira<br />
Erdhi koha për të shfaqur aftësitë e tua si aktor i vogël e i talentuar. Së bashku me shokët<br />
e tu mund të organizosh një shfaqje të vogël teatrore, duke u mbështetur në ngjarjet që<br />
ju kanë lënë më tepër mbresa. Është e nevojshme që të jepet ndihmesa e gjithë klasës.<br />
Diskutoni së bashku për të gjetur ngjarjen më të bukur, si dhe aktorët më të mirë.<br />
Thuaj ose shkruaj mendimin tënd<br />
� Sipas teje libri është:<br />
TË LUAJMË TEATËR<br />
� i vështirë për t`u kuptuar � zbavitës<br />
� i mrekullueshëm � interesant<br />
� i mërzitshëm � shumë i gjatë<br />
� i bukur � shumë i shkurtër<br />
� Cila pjesë e librit të ka tërhequr më shumë? Po më pak?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Cilat personazhe kanë tërhequr më shumë simpatinë tënde? Po më pak?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
� Çfarë mendimesh dhe emocionesh kanë përcjellë te ju ngjarjet e këtij romani?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Çfarë do të ndryshoje në këtë roman?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� A të kanë lindur pyetje gjatë leximit të romanit për të cilat do të doje të merrje përgjigje?<br />
Shkruaj disa prej tyre.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
Të vlerësosh veten<br />
Besoj se tani mund të jesh i/e aftë të vlerësosh veten rreth përgatitjes për këtë roman.<br />
Për të bërë këtë të ndihmon tabela.<br />
Sa i kënaqur mbetët nga përgatitja juaj?<br />
Shumë i kënaqur<br />
I kënaqur<br />
Jo i kënaqur, sepse ....
Orë të lira<br />
Orë të lira<br />
për klasën VII
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Titulli: Ata janë si ne<br />
Tema: Diskriminimi, ksenofobia, të drejtat e njeriut, sportet<br />
Synimi: Të inkurajojë njerëzit me aftësi të kufizuara.<br />
Të integrojë në shoqëri njerëzit me aftësi të kufizuara.<br />
Të drejtat: Barazi në dinjitet dhe të drejta.<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të zbulojë problemet që hasin njerëzit me aftësi të kufizuara.<br />
• Të nxitë aftësitë dhe nevojat që kanë njerëzit me aftësi të<br />
kufizuara.<br />
• Të nxitë ndjenjën e bashkëpunimit.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, mësues, psikologë, mjeku i shkollës.<br />
Koha: 120’<br />
Seanca I. 10-15’<br />
Seanca II. 35’<br />
Seanca III. 30-40’<br />
Seanca IV. 30’<br />
Materialet: 1. Për prezantim: letra dhe lapsa për çdo nxënës.<br />
2. Për seancën e dytë: një qese plastike, e cila të përmbajë lakër,<br />
një gjethe sallate, laps, shkumës, gjethe peme, letra me ngjyra,<br />
një shishe plastike e mbushur me ujë ose lëng frutash, shami për<br />
të lidhur sytë, letër, laps.<br />
3. Për seancën e tretë: në një skedë janë shkruar situatat e dhëna.<br />
4. Për seancën e katërt:<br />
• Thes, lidhëse, palestra e shkollës, një kosh basketbolli dhe top.<br />
• Objekte, si: tavolina, karrige, copa druri.<br />
• Një tabelë, shkumës.<br />
• Një orë ose kronometër.<br />
Situata I Pa fjalë, përpiquni t’u shpjegoni shokëve se ju keni qenë viktimë e<br />
dhunës në rrugë. Një grup djemsh të dehur ju kanë sulmuar në park,<br />
ju vodhën çantën, kuletën dhe ju rrahën keq. U kërkoni shokëve të<br />
tregojnë se ku ndodhet Rajoni i policisë.<br />
Situata II Ndodheni në një restorant. Shpjegoji kamerierit se ju nuk i hani<br />
makaronat bolonjeze, sepse jeni vegjetarian, nuk hani as mishin as<br />
nënproduktet e tij.<br />
Udhëzim: Kjo veprimtari do të zhvillohet në katër seanca.
Orë të lira<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
� Seanca I. Prezantimi<br />
U shpjegoni nxënësve (të pranishëm) se kjo veprimtari do të fokusohet në këto tri aftësi<br />
të kufizuara.<br />
Personat që nuk<br />
shohin<br />
Personat që nuk<br />
dëgjojnë e nuk flasin<br />
Personat me aftësi të<br />
kufizuara fizike<br />
U kërkoni nxënësve të mendojnë për disa minuta se si do të pëlqenin të trajtoheshin dhe<br />
të mos trajtoheshin nëse do të kishin aftësi të kufizuara.<br />
Nxënësit të shkruajnë mendimet e tyre përmes fjalëve kyçe, p.sh.: me dinjitet, i barabartë<br />
pa mëshirë.<br />
- I kërkoni mjekut të shkollës ose në mungese të tij mësuesit të biologjisë dhe edukatës<br />
shëndetësore të shpjegojnë shkaqet biologjike të tyre.<br />
- U kërkoni nxënësve të shpjegojnë frikën që ata do të ndienin nëse do të kishin aftësi<br />
të kufizuara.<br />
� Seanca II. Shëtitja e një personi që nuk shikon<br />
Përzgjidhen 4 nxënës, të cilët ndahen në çifte, ku njëri do të luajë rolin e personit që nuk<br />
sheh, kurse tjetri të ndihmësit. Ky i fundit është përgjegjës për sigurinë e tij gjatë gjithë<br />
<strong>veprimtarisë</strong>.<br />
2. U kërkoni partnerëve të nxënësve të luajnë rolin e personit që nuk sheh: të shëtisin<br />
rreth 5 minuta rreth klasës dhe jashtë saj, t’i ngjisin dhe t`i zbresin shkallët pa parë.<br />
3. Kur t’i drejtojnë nxënësit “e verbër” te karriget e tyre, atyre do t’i thuhet se mbi<br />
ndenjëset e karrigeve ndodhet një çantë plastike. Çfarë ka në të?<br />
4. Nxënësit “e verbër” do të dallojnë objektet që përmbajnë qeset, kurse ndihmësi i tyre<br />
do të shkruajë në letër objektet e dalluara prej tyre.<br />
5. Më pas, u hiqni shamitë nga sytë, në mënyrë që të kenë mundësi të shohin objektet e<br />
gjetura prej tyre. U kërkoni nxënësve të flasin shkurtimisht për përvojën dhe të papriturat<br />
që ndeshën me njëri-tjetrin.<br />
6. Pjesëmarrësit bëjnë disa minuta pushim (jo më shumë se 5’) për t’u<br />
shkëputur nga situata e parë.<br />
� Seanca III. Personat që nuk dëgjojnë e nuk flasin<br />
U thoni nxënësve se tani ata do të ndryshojnë rolet, pra ndihmësi i personit që nuk shikon do<br />
të bëhet personi me aftësi të kufizuara (që nuk dëgjon e nuk flet), ndërsa tjetri ndihmësi i tij.<br />
2. U jepni nxënësve me aftësi të kufizuara nga një skedë të përgatitur më parë, në të<br />
cilën të jetë shkruar situata. Ata nuk duhet t’ua tregojnë partnerëve të tyre.<br />
Jepuni laps dhe fletë ndihmesave të tyre.<br />
3. U thoni personave me aftësi të kufizuara se duhet ta përcjellin problemin e dhënë<br />
në situatë te ndihmësit e tyre. Këta nuk duhet të flasin, të shkruajnë apo të vizatojnë.<br />
Ndihmësit duhet të shkruajnë në fletë mesazhin që kanë kuptuar.<br />
4. Kur lojtarët që kanë luajtur rolin e personave që nuk flasin dhe dëgjojnë kanë bërë aq
0<br />
Orë të lira<br />
sa kanë mundur, ata më në fund ua tregojnë ndihmësve të tyre atë ç’ka është shkruar në<br />
skedë. I ftoni lojtarët të përmbledhin shkurtimisht qëllimin, problemin dhe shqetësimin që<br />
ata përjetuan në këtë përvojë.<br />
� Seanca IV. Gara me pengesa (për personat me aftësi të kufizuara fizike)<br />
Për shkak të vështirësisë së sigurimit të karrocave me rrota për të paralizuarit, sugjerojmë<br />
përdorimin e thesit. Nxënësi lojtar i përzgjedhur futet në thes dhe i lidhen këmbët me<br />
lidhëse.<br />
1. U tregoni nxënësve lojtarë pengesat që ata duhet të kalojnë, p.sh.: karrige, tavolina,<br />
copa druri etj. Shpjegojuni se nxënësi që i kalon më shpejt është fituesi.<br />
2. Grupi tjetër do të luajë një ndeshje basketbolli në palestër. U thoni nxënësve se do të<br />
ketë penalizime për ata nxënës që shtyjnë njëri-tjetrin. Skuadra që shënon më shumë pikë,<br />
brenda kohës së caktuar, do të shpallet fituese. Pikët shënohen në tabelë.<br />
� Etapa: Vlerësimi i situatave nga psikologu<br />
Psikologu e nis këtë veprimtari me shëtitjen e personit që nuk sheh. Ai u drejton nxënësve<br />
lojtarë pyetje, në mënyrë që t`i nxitë të reflektojnë mbi njohuritë që kanë për këta persona.<br />
Dhe në fund u drejton përsëri pyetje për të dalluar se çfarë dalluan nga kjo përvojë.<br />
A. Nxënësve u drejtohen pyetje për rolet që luajtën si persona me aftësi të kufizuar në shikim.<br />
1. Si ndihej secili prej jush gjatë ushtrimit të kësaj veprimtarie?<br />
2. Cila ishte vështirësia më e madhe që hasët? U frikësuat shumë?<br />
3. Sa të besueshëm u bëtë me rolin tuaj?<br />
4. Sa të suksesshëm ishit në gjetjen ose në identifikimin e saktë të objekteve në qesen<br />
plastike? Cilat shqisa vutë në përdorim? Sa nga shokët u përpoqën t`ju hapnin shishen?<br />
B. Më pas vazhdohet me grupin e dytë të lojtarëve (për personat që nuk dëgjojnë dhe flasin).<br />
- Si u ndje secili prej jush në këtë veprimtari?<br />
- A u mërzitët që ndonjëherë komunikimi me shenja nuk e përcolli mesazhin tuaj?<br />
- Cili moment ishte më i vështiri për ju? Si e kaluat atë? Çfarë ju frikësoi në këtë situatë?<br />
C. Nxënësve u drejtohen pyetje për rolet që luajtën si persona me aftësi të kufizuara fizike.<br />
- Si u ndjetë në këtë situatë?<br />
- Çfarë ju shqetësoi më shumë? Ku hasët më tepër vështirësi?<br />
D. Tani psikologu u kërkon nxënësve të flasin për frikën që ndienin nëse do të kishin<br />
aftësi të kufizuara.<br />
- Çfarë ju ndodhi në fillim të <strong>veprimtarisë</strong> dhe gjatë saj?<br />
- Si e ndihmuan partnerët njëri-tjetrin?<br />
- Si e pritën nxënësit lojtarë këtë ndihmë?<br />
- Pse kanë frikë njerëzit nga të qenit të paaftë fizikisht?<br />
- Ku e bazojnë (e mbështetin) frikën që i zë?
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
- A ju ka kapur ndonjëherë paniku se mos mbeteni të paralizuar nga ndonjë<br />
sëmundje apo aksident?<br />
- Ç’gjë të rëndësishme mësuat nëpërmjet kësaj veprimtarie?<br />
- A keni njohur ndonjë person me aftësi të kufizuar? Si është jeta e tyre? Si i<br />
trajtojnë të tjerët ata? Po ju si i trajtoni?<br />
- Çfarë mund dhe duhet bërë për t’u siguruar këtyre njerëzve barazi dhe dinjitet?<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temave<br />
“Vëllai i Anës” dhe “Ata janë si ne”.<br />
Titulli: Lidhja shqiptare e Prizrenit<br />
Të drejtat: E drejta të kemi atdhe.<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të paraqesë fakte dhe dëshmi historike gjeografike lidhur me ngjarjen.<br />
• Të interpretojë në role fragmente nga drama “Epoka para gjyqit”.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënësit, mësues gjuhe, historie, gjeografie, vizatimi, muzike.<br />
Mjetet: Tabaka të bardhë, lapostila, dy harta të Kosovës, veshje të kohës, kaseta<br />
me këngë patriotike të Lidhjes shqiptare të Prizrenit, foto, pamje,<br />
laptop, videoprojektor.<br />
Koha: 120’<br />
Burime informacionI: Fjalori enciklopedik, interneti, teksti i Historisë 9 dhe i Gjeografisë 9.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:<br />
Faza I. Hulumtimi dhe sistemimi i materialit.<br />
Faza II. Prezantimi.<br />
� Faza I. Hulumtimi dhe sistemimi i materialit<br />
1. Klasa ndahet në pesë grupe pune.<br />
Grupi I � i gjeografëve;<br />
Grupi II � i historianëve;<br />
Grupi III � i letrarëve;<br />
Grupi IV � i piktorëve;<br />
Grupi V � i muzikantëve.<br />
2. Secilit grup i jepet skeda me çështjet për të cilat do të hulumtojë.<br />
1
Orë të lira<br />
Skedat I. Gjeografi<br />
• Pozita gjeografike e Prizrenit.<br />
• Të dhënat arkeologjike.<br />
• <strong>Zhvillimi</strong> ekonomiko-kulturor.<br />
Skeda II. Historiani<br />
• Kushtet historike në të cilat u mbajt Lidhja shqiptare e Prizrenit.<br />
• Figurat qendrore të kësaj Lidhjeje.<br />
• Vendimet dhe veprimtaria e saj.<br />
• Jehona brenda dhe jashtë vendit.<br />
Skeda III. Letrari<br />
• Përgatitja e skenografisë dhe kostumografisë.<br />
• Interpretimi i fragmentit “Epoka para gjyqit”.<br />
Skeda IV. Piktori<br />
• Përgatitja e dy hartave të“Kosovës”:<br />
a. Harta e Kosovës ku veçohet Prizreni.<br />
b. Harta e Kosovës ku jepet itinerari i luftimeve të zhvilluara.<br />
Skeda V. Muzika<br />
• CD me këngë patriotike që i kushtohen kësaj ngjarjeje e figurave të saj.<br />
� Faza II. Prezantimi<br />
� Hapi I. Përfaqësuesi i grupit të gjeografëve, duke shfrytëzuar hartën e Kosovës,<br />
hartuar nga grupi i piktorit ose përmes videoprojektorit, u bën të njohur pjesëmarrësve<br />
informacionin e hulumtuar nga ky grup, sipas kërkesave të shtruara në skedë.<br />
� Hapi II. Duke qenë se grupi i historianëve ka mundësi të sjellë informacione të bollshme<br />
për ta bërë prezantimin më të larmishëm, mendojmë:<br />
a. Nxënësi që do të referojë çështjen “Kushtet historike në të cilat u mbajt Lidhja Shqiptare<br />
e Prizrenit”, të vihet në rolin e historianit. Referimi i tij të nxitet nga pyetje të drejtuara nga<br />
një nxënës në rolin e gazetarit, p.sh.:<br />
- Cilat ishin ngjarjet që ndikuan në krijimin e kushteve të reja historike në vitet<br />
1875-1878?<br />
- Cili ishte qëndrimi i qarqeve të huaja ndaj çështjes shqiptare?<br />
- Cili ishte reagimi shqiptar ndaj qëndrimit të Fuqive të Mëdha? (etj.)<br />
b. Prezantimi i <strong>veprimtarisë</strong> atdhetare të disa prej figurave të shquara të kësaj lidhjeje
Orë të lira<br />
mund të realizohen përmes videoprojektorit, ku në qendër vendosin fotot, ndërkohë<br />
nxënësit flasin rreth <strong>veprimtarisë</strong> së tyre në interes të çështjes shqiptare.<br />
Një mënyrë tjetër prezantimi mund të jetë veçimi i një prej figurave të Lidhjes, si: Abdyl<br />
Frashërit, Sulejman Vokshit. Nxënësi vihet në rolin e kësaj figure dhe referon momentet<br />
kryesore të <strong>veprimtarisë</strong> së tij, të cilat lidhen me ngjarjen, duke iu referuar pyetjeve të<br />
“gazetarit”, p.sh.:<br />
Për Abdyl Frashërin<br />
- Cili ishte momenti që ju nxiti të merreshit me çështjen kombëtare?<br />
- Çfarë kërkuat nga rivalet e Perandorisë Ruse?<br />
- Si reaguan ata? Pse?<br />
- Cili ishte qëllimi i mbajtjes së Lidhjes shqiptare të Prizrenit?<br />
- Cili ishte roli juaj në këtë lidhje? etj.<br />
Për Sulejman Vokshin<br />
- Ku dhe kur keni lindur?<br />
- Cila ishte veprimtaria juaj patriotike para Lidhjes së Prizrenit?<br />
- Cili ishte roli juaj në këtë Lidhje?<br />
- Cila ishte veprimtaria e Forcave të Lidhjes nën komandën tuaj?<br />
c. Këngët kushtuar Lidhjes Shqiptare të Prizrenit e figurave të shquara të kësaj lëvizjeje,<br />
të sjella nga nxënësit, interpretohen prej tyre ose dëgjohen në CD.<br />
d. Në një tabak të madh letre nxënësit e këtij grupi listojnë vendimet e Lidhjes Shqiptare<br />
të Prizrenit dhe ua bëjnë të njohura pjesëmarrësve.<br />
Ndërsa veprimtaria e Forcave të Lidhjes, luftimet që ata zhvilluan ilustrohen duke<br />
shfrytëzuar hartën e dytë të punuar nga grupi i piktorit. Nxënësi përshkruan në hartë<br />
itinerarin e këtyre betejave.<br />
e. Një përfaqësues i grupit bën të njohura faktet, dëshmitë e kohës rreth jehonës që pati<br />
kjo ngjarje brenda dhe jashtë vendit.<br />
�Faza III. Interpretimi dhe vlerësimi<br />
� Hapi I. Interpretohet nga grupi i nxënësve fragmenti nga drama “Epoka para gjyqit”, të<br />
dramaturgut Ekrem Kryeziu.<br />
� Hapi II. Bëhet vlerësimi i punës në grupe e <strong>veprimtarisë</strong> në tërësi duke i falënderuar<br />
nxënësit për ndihmesën e dhënë.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës “Epoka para gjyqit”.
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Titulli: Heronjtë dhe heroinat e vendit tim<br />
Tema: Edukim. Barazi gjinore<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth ndihmesës që kanë dhënë heronjtë<br />
në historinë e vendit tonë.<br />
• Të portretizojë heronjtë dhe heroinat e vendit tonë.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, mësues historie dhe letërsie.<br />
Materialet: Letra të bardha A4, lapsa me ngjyra (të kuq, blu), tabakë të bardhë<br />
letra dhe lojëra.<br />
Koha: 90’<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza.<br />
Faza I. Përgatitja.<br />
Faza II. Diskutimi dhe vlerësimi.<br />
� Faza I. Përgatitja<br />
� Hapi I. U kërkoni nxënësve të hulumtojnë rreth heronjve e heroinave të vendit, të cilët<br />
ata i admirojnë dhe i kanë model në jetën e tyre.<br />
Nxënësit duhet të veçojnë fakte historike, që kanë lidhje me rolin që kanë dhënë heronjtë<br />
e tyre, kushtet ekonomike dhe politike të shoqërisë së kohës, vlerësime që u janë bërë<br />
këtyre figurave. Këngë, poezi, tregime, filma dokumentarë që u janë kushtuar këtyre<br />
heronjve.<br />
� Hapi II. Përzgjidhni dy çifte nxënësish, njëri prej tyre të jetë në rolin e gazetarit<br />
intervistues, kurse tjetri në rolin e heroit. Pyetjet të jenë interesante dhe të hartuara bukur.<br />
Udhëzoni nxënësit që gjatë intervistës të jepet një informacion i ri mbi jetën e tyre familjare<br />
e shoqërore. (Të mos përsëritet informacioni që do të prezantojnë grupet.)<br />
� Faza II. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
� Hapi I. U shpërndani nxënësve letra formati A4, lapsa të kuq dhe blu. I udhëzoni ta<br />
ndajnë letrën në dy kolona sipas këtij modeli të dhënë.<br />
Heronjtë Heroinat<br />
Në kolonën e parë të përdoret lapsi blu. Nxënësit duhet të shkruajnë emrat e tre ose<br />
katër heronjve që admirojnë, kurse në kolonën e dytë me laps të kuq të shkruhen emrat e
Orë të lira<br />
heroinave. Emrat e përzgjedhur duhet të shoqërohen me një përshkrim të shkurtër se cilët<br />
janë dhe çfarë kanë bërë për vendin.<br />
� Hapi II. Nxënësit ndahen në grupe me nga 5-7 nxënës dhe u kërkohet që të shprehin<br />
mendimet e tyre me njëri-tjetrin për heronjtë e zgjedhur.<br />
� Hapi III. U kërkoni nxënësve që të arrijnë në një konsensus të përbashkët për dy<br />
heronjtë dhe dy heroinat më të rëndësishme e më të vlerësuara nga vetë ata.<br />
Secili grup e paraqet punën e tij në një tabak të bardhë letra.<br />
- Rolin, funksionin ose titullin që ka pasur heroi, p.sh.: mbret, princ, komandant,<br />
pasha, mbretëreshë, princeshë, si dhe funksionet e ndryshme që kanë pasur ata<br />
në jetën politike dhe shoqërore të kohës.<br />
- Vendin ku e ka zhvilluar veprimtarinë e tij.<br />
- Vlerësime për këtë figurë.<br />
- Varg poezie, kënge ose thënie kushtuar heronjve.<br />
- Përshkrim i cilësive fizike dhe morale, këto të jepen vetëm me fjalë kyç.<br />
Modeli i çdo grupi do të jetë si më poshtë.<br />
Titulli<br />
Vendi<br />
Roli<br />
Vlerësime<br />
Këngë<br />
Poezi etj.<br />
Portreti<br />
Heronjtë Heroinat<br />
Ali Pashë Tepelena<br />
Pashallëku i Janinës<br />
Luftoi për t’u shkëputur nga<br />
Perandoria Osmane<br />
� Hapi III. Secili grup prezanton punën e tij përmes përfaqësuesit të tij të zgjedhur. Gjatë<br />
prezantimit të punës të shmanget përshkrimi i jetës dhe i veprës së heroit ose heroinës,<br />
veprimtaria e të cilit mund të jetë prezantuar nga një grup tjetër më parë.<br />
� Hapi IV. Në këtë hap mësuesi bën përmbledhjen dhe vlerësimin e gjithë <strong>veprimtarisë</strong><br />
nëpërmjet këtyre pyetjeve të shtruara.<br />
1. Si janë heronjtë dhe heroinat tuaja? (Njerëz të thjeshtë apo udhëheqës?)<br />
2. Si ndikuan ata në veprën e tyre në ndryshimin e fateve të historisë së vendit?<br />
3. Cilat janë ndryshimet dhe ngjashmëritë midis dy grupeve të heronjve?<br />
4. A mendoni se disa nga karakteristikat e tyre të listuara nga ju janë produkt i<br />
karakteristikave të një kombi? Pse?<br />
5. Cilin nga dy grupet e heronjve e keni si model në jetën tuaj? Pse?<br />
6. Nëse do të bënit një intervistë imagjinare, cilin nga heronjtë do të zgjidhnit si intervistues<br />
dhe çfarë pyetjesh do t’i drejtonit?
Orë të lira<br />
Sugjerim. Një veprimtari të tillë të ngjashme mund ta zhvillojë mësuesi i letërsisë për<br />
personazhet e librave dhe filmave.<br />
- mësuesi i fizikës për fizikanët, të cilët kanë dhënë ndihmesë të madhe në këtë fushë;<br />
- mësuesi i kimisë për kimistët më të dëgjuar;<br />
- mësuesi i matematikës për matematicienët më të njohur në të gjithë njerëzimin.<br />
Do të ishte interesante që veprimtaria e këtyre lëndëve të shoqërohet me eksperimente<br />
të ndryshme, të cilat mund të realizohen në kushtet e çdo shkolle.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temave “Margaritë,<br />
moj”, “Ndërgjegje me katrorë të zinj”, “Kënga e Marko Boçarit”,<br />
“Ali Pashë Tepelena”.<br />
Tema. Një botë, dy realitete<br />
(Në jetë disa luftojnë për të realizuar ëndrrat e tyre dhe disa për pasuri e pushtet.)<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth pabarazisë sociale dhe rrugëve të<br />
ngushtimit të saj.<br />
• Të hartojë plane në ndihmë të njerëzve në nevojë.<br />
• Të nxitë ndjenjën e humanizmit dhe të bashkëpunimit.<br />
Grupi pjesëmarrës: Nxënës, mësues.<br />
Materialet: 120 copë monedha 1-lekëshe, 3 deri 4 palë çorapë, 2 tabakë letre,<br />
fletë formati A4 dhe lapsa me ngjyra.<br />
Koha: 90’<br />
Përgatitja: Kjo veprimtari do të zhvillohet në tri faza.<br />
Faza I. Grumbullimi i monedhave (10 minuta).<br />
Faza II. Dhurimi i monedhave (10 minuta).<br />
Faza III. Hartimi i një plani për ndihmë sociale (70 minuta).<br />
Hiqni mënjanë 20 copë monedha nga 120 të siguruara.<br />
Zgjidhni 3 nxënës në rolin e njeriut në nevojë.<br />
Në një tabak letre vizatoni modelin e dhënë ku të regjistroni të ardhurat e lojërave.<br />
Regjistrimi i pasurisë<br />
Shtresa e të pasurve Shtresa e mesme Shtresa e të varfërve<br />
Përgatitni një kartelë të titulluar “Dhurimi i monedhave”.
Orë të lira<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
U shpjegoni nxënësve se kjo veprimtari ka për qëllim nxitjen e ndjenjës së bamirësisë.<br />
� Faza I. Grumbullimi i monedhave (të ardhurave)<br />
1. U thoni nxënësve se në këtë lojë ata duhet të mbledhin sa më shumë monedha që të<br />
jetë e mundur. Për këtë duhet të zbatohet një rregull:<br />
Askush nuk duhet të prekë njëri-tjetrin në lojë, përndryshe do të penalizohet.<br />
Nxënësit janë të lirë të vendosin për “dënimet” që do të japin.<br />
2. U kërkoni nxënësve të ulen në dysheme në formë rrethi me diametër sa më të madh për<br />
të krijuar hapësirën për të luajtur. Në këtë rreth nuk përfshihen 3 nxënësit që përfaqësojnë<br />
njerëzit në nevojë.<br />
3. Merrni 20 monedhat e veçuara dhe jepuani 4-5 pjesëmarrësve, kurse 4 të tjerëve<br />
nga një palë çorapë. U thoni t’i mbajnë lekët dhe çorapët gjatë gjithë lojës. Shmangni çdo<br />
diskutim të të tjerëve për përzgjedhjen e bërë.<br />
4. Shpërndani 100 monedhat e mbetura në mes të rrethit.<br />
5. Me sinjalin “nisu” nxënësit-lojtarë duhet të ngrihen për të mbledhur monedhat e<br />
shpërndara brenda rrethit.<br />
Ky moment i lojës të mos kalojë kohën prej 2 minutash.<br />
6. Në përfundim të kohës (2’) nxënësit-lojtarë t’i tregojnë njëri-tjetrit sasinë e monedhave<br />
të grumbulluara. Regjistroni të ardhurat e secilit lojtar në tabelën “Regjistrimi i pasurisë”,<br />
sipas të ardhurave që kanë grumbulluar.<br />
7. U bëni të njohur nxënësve se këto monedha përfaqësojnë pasurinë dhe pushtetin e<br />
tyre brenda grupit.<br />
Me këto të ardhura ata mund të plotësojnë, p.sh.: nevojat e tyre jetike, si: arsimim më të<br />
mirë, kujdes shëndetësor, veshmbathje, ushqim etj.<br />
� Faza II. Dhurimi i monedhave<br />
1. U thoni nxënësve nëse dëshirojnë t’ua shpërndajnë monedhat e grumbulluara lojtarëve<br />
të tjerë, që nuk kanë arritur të mbledhin monedha ose kanë mbledhur pak.<br />
Nxënësit që do t’i ndajnë monedhat e tyre me të tjerët do të quhen bamirës dhe emri i<br />
tyre do të shkruhet në kartelën “Dhurimi i monedhave”.<br />
2. U jepni 3-4 minuta kohë për të shpërndarë monedhat.<br />
3. Më pas mbani shënim emrat e nxënësve që i dhuruan monedhat dhe sasinë që<br />
dhanë.<br />
4. Nëse ndonjëri nga nxënësit ndryshon mendjen për shkak të veprimit të të tjerëve<br />
(dhuron ose nuk dhuron), vendosni me shigjetë emrin në drejtim të kolonës ku vendosi të<br />
shkojë nxënësi.<br />
� Faza III. Hartimi i një plani për ndihmë sociale<br />
1. Ndajini nxënësit në tri grupe mbështetur në sasinë e monedhave të grumbulluara.<br />
Grupet do të emërtohen:
Orë të lira<br />
Shtresa e të pasurve Shtresa e mesme Shtresa e varfër<br />
________________<br />
________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
2. Në çdo grup vendosni nga një nxënës-lojtar “njerëz në nevojë”.<br />
Mbani shënim reagimet e këtyre tre lojtarëve kur u bë përzjedhja, por ruajeni diskutimin<br />
për në fund.<br />
3. Shpërndajuni nxënësve lapsa dhe letra. Kërkoni nga secili grup të hartojë një plan për<br />
ndihmë sociale me qëllim për të ngushtuar dallimin ndërmjet shtresës së të pasurve dhe<br />
të të varfërve.<br />
Secili grup në planin e tij duhet:<br />
- Të shpjegojë se çfarë nevojash do të plotësojë.<br />
- Të përshkruajë se çfarë do të bëj dhe pse.<br />
- Të tregojë pse plani i tyre është më i mirë.<br />
4. Jepuni 10 minuta kohë të hartojnë planin e tyre. I udhëzoni se plani nuk duhet të jetë i<br />
detajuar, por i përgjithshëm, pra të japin disa nga veprimet që do të ndërmarrin në ndihmë<br />
të njerëzve në nevojë.<br />
5. Çdo grup të përzgjedhë përfaqësuesin e tij për të shpjeguar planin, si dhe për t’iu<br />
përgjigjur pyetjeve që mund të kenë grupet e tjera. Listoni propozimet e tri grupeve në një<br />
tabak të bardhë letre.<br />
6. Për të përcaktuar planin më të mirë, nxënësit le të votojnë.<br />
Shkruani në tabelë numrin e votave që mori secili grup.<br />
� Faza IV. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
Niseni këtë hap me vjeljen e mbresave që u la nxënësve kjo veprimtari.<br />
- A u argëtuat gjatë kësaj veprimtarie?<br />
- Çfarë mësuat prej saj?<br />
- Si u ndjetë ju, grupi që ju dhanë monedha, në pjesën e dytë të <strong>veprimtarisë</strong>?<br />
- Po ju, grupi që morët çorapë, si u ndjetë? Cilën shtresë në nevojë<br />
përfaqësoni?<br />
- Po ju tre përfaqësuesit e njerëzve në nevojë si u trajtuat në grupet ku u<br />
vendosët?<br />
- Po ju që dhuruat monedhat nga se u shtytë: nga dëshira për t’u vlerësuar apo për<br />
të ndihmuar të tjerët?<br />
- Si u ndjetë në momentin që bëtë dhurimin?<br />
- Çfarë e bën të dallueshëm një plan bamirësie nga një tjetër?<br />
- A ndihej në plan reflektimi i pasurisë së grupit?<br />
- A ndikoi pasuria në renditjen e planeve?<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të tekstit<br />
“Shporta magjike”.
? Rubrika<br />
Orë të lira<br />
Analiza e romanit “Shpella e Piratëve” Petro Marko (Lexim jashtë klase)<br />
1<br />
I. Të kuptojmë përmbajtjen<br />
1. Në sa pjesë ndahet romani “Shpella e Piratëve”? Rretho alternativën e saktë:<br />
a. në 2 pjesë,<br />
b. në 3 pjesë,<br />
c. në 5 pjesë.<br />
2. Sa tregime përmban çdo pjesë dhe si titullohen ato?<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
• Përleshja me peshkaqenin<br />
1. Niko Daboja është:<br />
a. viktimë e kushteve të jetës,<br />
b. fitimtar,<br />
c. shembull për të tjerët.<br />
2. Çfarë nxori Niko Dabo nga barku i peshkaqenit:<br />
a. karkaleca deti,<br />
b. alga deti,<br />
c. thikë?<br />
3. Me çfarë e vrau Niko Daboja peshkaqenin:<br />
a. me dinamit,<br />
b. me thikë,<br />
c. me armë gjahu?<br />
• Loloja “Gjonbaba”<br />
1. Cili nga pesë fëmijët do të hynte i pari në shpellë? ______________________<br />
2. Çfarë pajisjeje mori me vete Loloja (Lolua) para se të hynte në shpellë?<br />
________________________________________________________________<br />
3. Çfarë misteri u zgjidh me hyrjen në shpellë?<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________
0<br />
Orë të lira<br />
• Përgatitja<br />
1. Ç’kanë qenë piratët?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Fellukja u pagëzua me emrin:<br />
a. Vetëtima,<br />
b. Partizani,<br />
c. Fellukja misterioze,<br />
ç. Delfini i Pionierëve?<br />
3. Pse fëmijët vendosën në direk flamurin e Marinës Luftarake?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Kur zhvillohen ngjarjet e tregimit: Në sulm! Për futjen në shpellë.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
5. Çfarë pengese u doli fëmijëve gjatë lundrimit për në shpellë:<br />
a. shkëmbi,<br />
b. peshkaqeni,<br />
c. breshka?<br />
6. Rendit sipas radhës vendet ku kaluan fëmijët gjatë lundrimit, si dhe veprimet e tyre.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
• Në Detin e Shpellës<br />
1. Çfarë e ndriçoi shpellën:<br />
a. fenerët e fëmijëve,<br />
b. pishtari i Niko Dabos,<br />
c. sytë e peshkaqenëve të mëdhenj?<br />
2. Ç’pamje kishte Deti i Shpellës?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Listo llojet e peshqve që përmendin fëmijët në këtë pjesë.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
4. Çfarë u ndodhi fëmijëve kur u futën në Detin e Shpellës?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
• Emri i Rusman el Namsurit<br />
1. Cili nga fëmijët zbuloi emrin e Rusman el Namsurit:<br />
a. Iliri,<br />
b. Fotoja,<br />
c. Jani?<br />
2. Kush ishte Rusman el Namsur?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Në ç’gjuhë ishte shkruar historia e lexuar nga fëmijët në libër:<br />
a. latinisht,<br />
b. greqisht,<br />
c. shqipe e vjetër?<br />
4. Çfarë historie ishte shkruar në libër? A ju pëlqeu? Pse?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
5. Cili është kuptimi i fjalëve të mëposhtme:<br />
beleg - ______________________________________________________<br />
horra - ______________________________________________________<br />
6. A të ngjan Gjonbaba me një personazh përrallash? Pse?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
7. Cilat ishin arsyet që e shtynë Gjonbabën në tërbim dhe hakmarrje?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
8. Sa kohë vazhdoi lufta midis Gjonbabës e Rusmanit:<br />
a. një javë,<br />
b. nëntë ditë,<br />
c. nëntë orë?<br />
1
Orë të lira<br />
9. Me cilat personazhe të folklorit shqiptar të ngjason dyluftimi i Gjonbabës me Rusman<br />
el Namsur?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
10. Cila është etimologjia e fjalëve të mëposhtme (historiku i fjalës):<br />
a. mirëmëngjesi,<br />
b. mirëdita,<br />
c. natën e mirë?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
Gjonbiri<br />
1. Cilat ishin amanetet e fundit të Gjonbabës?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Ku u takuan Gjonbiri me Dajan Kalojan Bujan?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Si e pritën shqiptarët atë?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Cila ishte kërkesa e bullgarëve? A e pranuan shqiptarët atë? Ç’qëndrim mbajtën ata?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
5. Cili zakon përmendet në kanunin e arbëreshëve?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
6. Cila ishte porosia e fundit e Gjonbirit?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________
• Gjonipi<br />
Orë të lira<br />
1. Çfarë i kërkoi komandanti i piratëve Gjonipit?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Pse iu drejtua atij? Ç’virtyt i shqiptarëve përmendet këtu?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Merjeme el Emerjem al Katar u bë shkak i luftës midis arbëreshëve e saraçenëve.<br />
Me cilën figurë tjetër femërore nga kultura botërore ju ngjason kjo?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
4. Cila është historia e Merjemes së bukur?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
• Rruga e kthimit<br />
1. Përmend vendet, veprimet e secilit personazh dhe të papriturat e rrugës gjatë kthimit<br />
për në shtëpi.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
2. Çfarë objektesh historike gjetën fëmijët në shpellë?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Cili është mësimi që morën fëmijët gjatë leximit të librit të vjetër?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
II. Personazhet<br />
1. Cilat personazhe përshkruhen në fragmentet e mëposhtme? Shkruaj emrin e<br />
personazhit përbri fragmentit të dhënë (Niko Dabo, Foto, Lule, Ilir, Jani, Lolo).<br />
“… Ishte peshkatari më i mirë i fshatit, ishte më i fuqishmi i fshatit, disa thoshin<br />
arey më i patrembur i botës.” _________________<br />
“… Ishte një shok trim. Atë e kemi dhe komandant të çetës.” _______________<br />
“… Nuk është shumë trim, por është shumë i mençur.” ___________________<br />
“… dhe më trimi më dukesh ti. Të njoha nga sytë, nga shtati dhe nga fjalët.”<br />
____________________<br />
“… Pse të zbres unë më pak se të gjithë? Unë do të të fal sinagridhën.<br />
E meriton …” ________________<br />
III. Nga të gjitha tregimet e romanit zgjidh tri tregimet që të kanë mbetur në mendje, ku<br />
përshkruhen ngjarjet më interesante. Titullin e tyre shkruaje në kutitë brenda skemës së<br />
dhënë. Përshkruaj secilën ngjarje të përzgjedhur, jo më shumë se me 8-10 fjali, në një skedë,<br />
palosi ato më katërsh dhe vendosi mbi kutinë ku është shkruar më parë titulli përkatës.<br />
� Renditi ato nga 1 deri në 3 sipas shkallës së pëlqyeshmërisë.<br />
1<br />
2<br />
3
? Rubrika II<br />
I. Të analizojmë veprimet, veçoritë, qëndrimet e personazheve<br />
Orë të lira<br />
1. Nga të gjitha personazhet e romanit veço personazhet-fëmijë. Shëno në tabelën e<br />
mëposhtme karakteristikat e tyre fizike dhe shoqërore.<br />
Personazhi Karakteristikat fizike Karakteristikat shoqërore<br />
II. 1. Plotëso pemën e mendjes duke u nisur nga përshkrimi i portretit fizik që i bën autori<br />
Niko Dabos.<br />
2. Gjyko mbi veprimet dhe sjelljet e personazheve të mëposhtme duke bërë komentin.<br />
Personazhet Veprimi Komenti<br />
Niko Dabo<br />
Loloja<br />
Lulja<br />
veshja<br />
sytë<br />
duart<br />
dhëmbët<br />
Niko<br />
Dabo<br />
mosha<br />
trupi<br />
fytyra
Orë të lira<br />
3. Vini në dukje aspekte të kundërta të personazheve.<br />
Personazhet Portreti fizik Cilësi të kundërta Veprime të kundërta<br />
Gjonbaba<br />
Rusman el<br />
Namsur<br />
4. Gjonbaba, Gjonbiri, Gjonipi, tri breza luftëtarësh heroikë. Fati i secilit prej tyre është<br />
lidhur ngushtë me momente të ndryshme historike, luftërat, qëndrimet e shqiptarëve ndaj<br />
pushtuesve.<br />
- Gjonbaba luftoi kundër: _______________________________________<br />
- Gjonbiri luftoi kundër: ________________________________________<br />
- Gjonipi luftoi kundër: _________________________________________<br />
� Mësimi që mora unë prej tyre ____________________________ _________<br />
______________________________________________________________<br />
______________________________________________________________<br />
______________________________________________________________<br />
______________________________________________________________<br />
• Vëzhgimi im<br />
� Duke lexuar romanin “Shpella e Piratëve” vura re këto cilësi të shqiptarëve:<br />
1. Trimërinë;<br />
2. Guximin;<br />
3. _______________<br />
4. _______________<br />
5. _______________ etj.
Orë të lira<br />
? Rubrika III<br />
• Shtysë për të diskutuar, reflektuar dhe krijuar<br />
1. Cilat do të vlerësoje më shumë te shoku? Shëno me x cilësitë që ti vlerëson më<br />
shumë.<br />
□ bukurinë □ forcën fizike<br />
□ sinqeritetin □ egoizmin<br />
□ pasurinë □ veshjen<br />
□ besnikërinë □ zgjuarsinë<br />
□ pastërtinë □ dinakërinë<br />
□ trimërinë □ ndihmën<br />
2. Çfarë cilësish duhet dhe nuk duhet të ketë një drejtues grupi? Plotësoje tabelën me<br />
cilësi të tjera.<br />
Një drejtues duhet të jetë Një drejtues nuk duhet<br />
- i komunikueshëm<br />
- i drejtë<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
- të flasë me ton të ashpër<br />
- të fyejë<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
3. Një vend të rëndësishëm në roman zë figura e Niko Dabos, marrëdhëniet që ai krijon<br />
me grupin e fëmijëve. Ç’rol luan ai në jetën e tyre?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
4. Me cilin prej personazheve të romanit mund ta identifikosh veten dhe pse?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
5. Personazhi që pëlqej më shumë dhe që dua t’i ngjaj është:<br />
____________________________________________________________________<br />
6. Nëse ti do të ishe pjesë e grupit të fëmijëve, çfarë strategjie do t’u propozoje shokëve<br />
të tu, në mënyrë që të dilnit nga labirintet e shpellës?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
• Punë në çift<br />
Krijo një intervistë imagjinare, duke vendosur njërin nga shokët e klasës në rolin e autorit<br />
të romanit dhe veten në atë të gazetarit.<br />
- Duke pasur parasysh veprimet e personazheve, diskuto për temën: “Fitimtarë ndaj<br />
vështirësive janë ata njerëz që i sfidojnë ato”.
Orë të lira<br />
LOJË NË ÇIFT<br />
- Ndërto disa pyetje tërësore për cilësitë, veprimet, mjedisin ku veprojnë personazhet<br />
(por kujdes, ju do të kërkoni nga shoku ose shoqja që përgjigjja e tij të mos jetë po ose jo,<br />
por me fjalë që shprehin pohim ose mohim.) P.sh.:<br />
A zhvillohen ngjarjet e romanit në Himarë? Është e vërtetë, zhvillohen.<br />
Kujdes! Nëse shoku juaj ose shoqja juaj përgjigjet po ose jo digjet.<br />
• Karrigia e nxehtë<br />
Zgjidh njërin prej personazheve që ti pëlqen më shumë. Përpiqu të vihesh në vendin e<br />
tij: të mendosh si ai, të veprosh si ai, të ndjesh si ai. Ulu në një karrige para klasës (karrigia<br />
e nxehtë) dhe kërkoju shokëve të drejtojnë pyetje njëlloj sikur ia drejtojnë personazhit që<br />
ti po aktron.<br />
P.sh.: Unë jam Lulja. Çfarë doni të dini prej meje?<br />
Përgjigju pyetjeve njëlloj sikur të ishit personi në fjalë. Pyetjet e bëra nga shokët mund<br />
të kërkojnë informacion për çdo gjë që lidhet me këtë personazh. Ata mund të bëjnë pyetje<br />
të tilla:<br />
- Si munde ta kaloje shpellën-kanal në errësirë?<br />
- Çfarë të shtyu të ndjekësh vëllanë tënd këmba-këmbës?<br />
- Si të priti grupi i djemve? A ishin ata dakord që ti të ishe pjesë e aventurës së<br />
tyre? etj.<br />
• Ti dhe historia<br />
Bota e fëmijëve është e pasur. Ajo ngacmohet nga dëshira për të zbuluar “të mistershmen”.<br />
- Po ti a je gjendur ndonjëherë në një situatë të tillë?<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
Në tregimin Lolua “Gjonbaba” vihet re se fëmijët gjatë aventurës së tyre për të hyrë në<br />
Shpellën e Piratëve pushtohen nga ndjenja e frikës.<br />
- Po ti a je frikësuar ndonjëherë? Kur? Pse? Çfarë ke ndjerë?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
• Në fushën e leksikut<br />
Gjatë leximit të romanit mund të jesh ndeshur me fjalë dhe shprehje të panjohura më<br />
parë. Mjaft prej tyre mund t’i kesh kuptuar duke u mbështetur në kontekstin në të cilin janë<br />
përdorur. Sidoqoftë, burimi më i saktë mbetet Fjalori i gjuhës së sotme shqipe. Provoje<br />
veten duke plotësuar tabelën e mëposhtme:<br />
Fjala e<br />
panjohur<br />
Kuptimi i nxjerrë nga<br />
konteksti<br />
Shpjegimi i fjalorit Vlerësimi (i saktë ose i<br />
gabuar)
“Princi dhe i varfri” Mark Tuein (Lexim jashtë klase)<br />
• Të kuptomë përmbajtjen<br />
I. Rretho alternativën e saktë.<br />
1. Ngjarja e romanit zhvillohet:<br />
a. në fund të shekullit XVI,<br />
b. në mes të shekullit XIV,<br />
c. në fillim të shekullit XV.<br />
2. Shtëpia e Tomit gjendet në:<br />
a. Urën e Londrës,<br />
b. Oborrin e Mbeturinave,<br />
c. Në rrugën “Strend”.<br />
3. Jeta e njerëzve në “Oborrin e Mbeturinave” ishte:<br />
a. e vështirë dhe e tmerrshme,<br />
b. e qetë dhe e sigurt,<br />
c. e gëzueshme.<br />
4. Në mjedisin ku jetonte Tomi vlerësohej, si:<br />
a. hajdut dhe intrigant,<br />
b. i zgjuar dhe i mprehtë,<br />
c. grindavec dhe i pashoqërueshëm.<br />
5. Princi e gjeti vendin e saktë të vulës në saje të:<br />
a. kujtesës së tij,<br />
b. ndihmës së Tomit,<br />
c. ndihmës së lordit Sent-Xhons.<br />
6. Vendimi i Tomit për t’ia lënë fronin princit të vërtetë ishte:<br />
a. veprim i drejtë,<br />
b. veprim i gabuar,<br />
c. veprim i papjekur.<br />
7. Si reagon Editi kur takohet me Gendonin në kështjellë:<br />
a. hiqet sikur nuk e njeh,<br />
b. rebelohet,<br />
c. e përqafon me mall?<br />
Orë të lira<br />
8. Mark Tueni e vendos mbretin Eduart VI në situata të vështira, me qëllim që:<br />
a. të njohë realitetin e vërtetë,<br />
b. të tregojë se vendin e tij mund ta drejtojë ai që është i lidhur me popullin,<br />
c. të tregojë se sa i zoti është për t’u përballuar me aventura të rrezikshme.
0<br />
Orë të lira<br />
II. Rendit fjalitë e mëposhtme duke vendosur numrat në kolonën përkatëse në përputhje<br />
me zhvillimin e ngjarjeve të romanit.<br />
Nr. Fjalitë<br />
Eduarti njihet me shpëtimtarin e tij Majlls Gendom.<br />
Princi strehohet te “Streha Kristiane”.<br />
Gendoni takon vëllanë e tij, Hju.<br />
Majllsi martohet me Editin dhe merr titullin konti i Kentskit.<br />
1 Tomi takohet me princin.<br />
Eduartit i vendosin titullin Fu Fu, Mbreti i Budallenjve.<br />
Gendoni shpëton princin nga burgu.<br />
Eremiti kërcënon jetën e princit.<br />
Tomi ndihmon princin për të gjetur vulën.<br />
Mbreti vdiq.<br />
III. Imagjino sikur je duke dëgjuar bisedën e dy personazheve të romanit: Mail Gendonit<br />
dhe Editit. Duke u mbështetur në historinë e tyre, si dhe duke shfrytëzuar aftësitë e tua<br />
krijuese, plotëso dialogun.<br />
Unë kam qenë viktimë e një<br />
shpifjeje të paskrupullt, Edit!<br />
E ndieja se gjithçka që më thoshte Hju ishte<br />
gënjeshtër. Po në të vërtetë çfarë ndodhi me ty<br />
Gendon?
Prandaj vendosi të të largojë tre vjet<br />
nga shtëpia?<br />
Besoj se jeta e këtyre viteve ka qenë e<br />
vështirë dhe ti ke vuajtur shumë.<br />
Sa vjet qëndrove në burg?<br />
Edhe për mua nuk ka qenë e lehtë. Duhet të<br />
përballesha me kërcënimet e ashpra të Hjusë. Nëse<br />
nuk do të hiqja dorë prej teje, ai do të më vriste.<br />
Tani që jemi bashkë, të gjitha vuajtjet morën fund.<br />
Orë të lira<br />
1
Orë të lira<br />
• Të analizojmë<br />
Analiza e personazheve dhe e mjedisit<br />
I. Përshkruaj mjediset ku zhvillohen ngjarjet dhe shkruaj emrin e personazheve që<br />
veprojnë në to:<br />
Përshkrimi i mjedisit Emri i personazhit<br />
II. Duke shfrytëzuar karakteristikat e personazheve krijo çifte antonimike.<br />
Lidh me shigjetë.<br />
i pasur i frikësuar<br />
i veshur jetonte në skamje<br />
i sigurt i uritur dhe i lodhur<br />
i fortë i varfër<br />
i shëndetshëm i keqtrajtuar<br />
i mbajtur në pëllëmbë të dorës thatanik<br />
jetonte në luks përrallor i veshur me zhele<br />
III. Shkruaj disa veprime që i bëjnë personazhet e tjera të mendojnë se Tomi nuk ishte<br />
princ i vërtetë:
Orë të lira<br />
IV. Në kapitullin III dhe IV shfaqen personazhe të reja. Shëno emrat e tyre dhe përkrah<br />
karakteristikat që u përshtaten:<br />
V. Gjyko mbi veprimet e personazheve duke dhënë komentit tënd:<br />
Babai<br />
Gjyshja<br />
Personazhi Karakteristikat<br />
Personazhet Veprimet Komenti yt<br />
VI. Veço dy personazhet që ti dëshiron, dhe dallo të përbashkëtat dhe ndryshimet midis tyre.<br />
Emri i personazhit I Emri i personazhit II<br />
______________<br />
______________<br />
______________<br />
_________<br />
_________<br />
_________<br />
VII. A pësojnë ndryshime personazhet? Kush? Ku? Kur?<br />
______________<br />
______________<br />
______________
Orë të lira<br />
VIII. Cili personazh ka pasur më shumë aventura?<br />
IX. Cili personazh ndihet më me fat dhe cili jo?<br />
Pa fat<br />
Me fat<br />
X. Cila gjendje ose ngjarje vë në lëvizje zhvillimin e veprimit:<br />
1. Momenti _______________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
2. Qëllimi _________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
3. Aktorët ________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
4. Bashkëpunëtorët _________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
5. Viktimat ________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
6. Rezultati përfundimtar _____________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
XI. Renditi personazhet sipas vlerave morale, njerëzore dhe edukative që ato përcjellin.<br />
Tomi, Princi Eduart, Gendoni, prifti, Eremiti, babai, Hju, xhaxhai i Eduartit, gjyshja, mbreti<br />
Henriku VII.<br />
1 2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10
Analiza e strukturës së romanit “Princi dhe i varfri”<br />
Orë të lira<br />
I. Lexo me kujdes paragrafin e mëposhtëm.<br />
Një ditë janari doli për të lypur si zakonisht. Disa orë zbathur e duke u dridhur deri në<br />
palcë u end rrotull. Binte shi i imët. Dita ishte e ftohtë, e vrenjtur. Afër mbrëmjes Tomi u<br />
kthye në shtëpi qull, i dërmuar, i uritur, aq sa dhe i ati e gjyshja për herë të parë e mëshiruan.<br />
Natyrisht sipas mënyrës së vet. Për orë të tëra uria, të sharat e zënkat e komshinjve nuk<br />
e lanë të mbyllte sy.<br />
II. Cila nga çështjet e mëposhtme nuk trajtohet në këtë paragraf.<br />
a. jeta e vështirë e Tomit,<br />
b. mungesa e dashurisë prindërore,<br />
c. përshkrimi i një dite të ftohtë janari,<br />
d. Tomi fle i qetë.<br />
III. Toni i autorit në këtë pjesë mund të përshkruhet si ton:<br />
a. kritik,<br />
b. emocional,<br />
c. indiferent.<br />
IV. Vendosi një titull paragrafit:<br />
___________________________________________________________________<br />
V. Gjej një autor shqiptar, të cilin e ke lexuar apo studiuar në shkollë, ku përshkruhet<br />
tema kryesore e këtij paragrafi. Shkruaj titullin e pjesës apo të poezisë.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
VI. Zgjidh një kapitull, ndaje në pjesë më të vogla, duke u munduar ta përmbledhësh sa<br />
më shkurt që të jetë e mundur.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
P.S. Ky ushtrim mund të shndërrohet në garë me shokët e tu, ku fitues del ai që mund ta<br />
përmbledhë kapitullin me një numër sa më të vogël fjalish.
Orë të lira<br />
• Shtysë për të menduar, reflektuar e krijuar<br />
I. Majlls Gendoni dhe Tom Kenti gjatë mbretërimit të shkurtër të Eduartit VI mbetën miqtë<br />
e tij më të mirë.<br />
Çfarë mendon ti për këtë ndjenjë të thellë miqësie? A ekziston edhe sot një ndenjë e tillë<br />
ndërmjet bashkëmoshatarëve tuaj. Përpiqu t’i përgjigjesh kësaj pyetjeje duke menduar për<br />
jetën tënde, raportet me miqtë e tu, me familjen dhe me shokët e klasës.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
II. Pasi të kesh lexuar romanin dhe të kesh reflektuar, listo mendimet e reja që të lindën<br />
mbi cilësinë që duhet të zotërojë një udhëheqës. Çfarë mund dhe çfarë nuk mund të bëjë<br />
ai (udhëheqës). Plotëso murin e mundësive.<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
• Muri i mundësive<br />
Cilësitë e<br />
udhëheqësit<br />
Nuk mund të<br />
ketë një jetë të tij<br />
private.<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
_________________<br />
III. Me cilin prej personazheve të romanit mund ta identifikosh veten dhe pse?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________
Orë të lira<br />
Erdhi koha për të shfaqur aftësitë e tua si aktor i vogël e i talentuar. Së bashku me shokët<br />
e tu mund të organizosh një shfaqje të vogël teatrore, duke u mbështetur në ngjarjet që<br />
ju kanë lënë më tepër mbresa. Është e nevojshme që të jepet kontributi i gjithë klasës.<br />
Diskutoni së bashku për të gjetur ngjarjen më të bukur, si dhe aktorët më të mirë.<br />
• Thuaj ose shkruaj mendimin tënd<br />
� Sipas teje libri është:<br />
TË LUAJMË TEATËR<br />
□ i mrekullueshëm □ i vështirë për t’u kuptuar<br />
□ i pëlqyeshëm □ i pakëndshëm<br />
□ i bukur □ shumë i gjatë<br />
□ zbavitës □ shumë i shkurtër<br />
□ interesant □ i mërzitshëm<br />
� Cila pjesë e librit të ka tërhequr më shumë? Po më pak?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
� Cilat personazhe kanë rrëmbyer më shumë simpatinë tënde? Po më pak?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
� Cili episod të ka prekur më shumë?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________
Orë të lira<br />
• Në fushën e edukimit artistik<br />
I. Provo të vizatosh me teknikën që ti parapëlqen<br />
(dritëhije, ngjyra, penel, bojëra uji etj.) veshjet e<br />
personazheve që të kanë bërë më shumë përshtypje.<br />
II. Duke u mbështetur në karakteristikat e mjediseve<br />
të ndryshme, në të cilat zhvillohen ngjarjet e romanit,<br />
përpiqu të ndërtosh makete.<br />
P.sh.: - Oborri i Mbeturinave,<br />
- pallati mbretëror etj.<br />
(P.S.: Duke u ndihmuar edhe nga mësuesit, nxënësit mund të hapin një ekspozitë ku të<br />
vendosin të gjitha punimet e bëra prej tyre. Kujdes, të mos harrojmë t’i vendosim një titull.)<br />
• Në fushën e leksikut:<br />
I. Gjatë leximit të romanit mund të jesh ndeshur me<br />
fjalë dhe shprehje të panjohura më parë. Shumicës prej<br />
tyre mund t’ua kesh nxjerrë kuptimin duke u mbështetur<br />
në kontekstin në të cilin janë përdorur. Sidoqoftë, burimi<br />
më i saktë për të mësuar kuptimin e fjalëve mbetet Fjalori<br />
i gjuhës së sotme shqipe. Provoje veten duke plotësuar<br />
tabelën e mëposhtme:<br />
Fjala e panjohur Kuptimi i nxjerrë nga<br />
konteksti<br />
Shpjegimi i fjalorit Vlerësimi (i saktë ose<br />
i gabuar)<br />
II. Gjej kuptimin e shprehjeve të mëposhtme. Rretho alternativën e saktë.<br />
• Fut hundët në punët e tjetrit<br />
a. kërkon të zihet a të grindet me dikë,<br />
b. ndërhyn në punët e tjetrit,<br />
c. i afrohet shumë dhe e bezdis tjetrin.<br />
• Ma mori mendja<br />
a. e kuptova, e parashikova,<br />
b. marr mendimin e dikujt,<br />
c. e largova mendjen.
• E bën qimen tra<br />
a. i zmadhon shumë gjërat,<br />
b. është shumë kërkues,<br />
c. punon shumë.<br />
• Flet kodra pas bregut<br />
a. flet bukur dhe me intonacion,<br />
b. bisedon shtruar,<br />
c. flet kot më kot.<br />
Orë të lira<br />
III. Lexo me kujdes fjalinë e mëposhtme të thënë nga princi Eduart. Diskutoje me shokët<br />
kuptimin e saj.<br />
Do të jepja mbretërinë e babait, vetëm të argëtohesha edhe unë një herë kështu, që<br />
askush të mos më shante e qortonte. Madje do t’i falja edhe kurorën.<br />
• Në fushën e drejtshkrimit<br />
I. Cila nga fjalët e nënvizuara nuk është shkruar sipas shqipes standarde? Rrethoje dhe<br />
shkruaje drejt brenda shigjetës.<br />
1. I zhytur në bataniet e fëlliqura e të grisura të burgut Gendoni dhe mbreti<br />
kaluan një natë të shqetësuar.<br />
2. Në qoftë se atij djali i shkrepi në kokë të bëhej princi i Uellsit, veprimet dhe sjellja do<br />
të tradhëtonin në çast.<br />
3. Vallë nuk jam nëna tënde që të kam lindur e të dua shumë? Kujtesa të ka<br />
lënë, më vështro në sy.<br />
4. Mbrojtësi i vetëm i princit kërcevi pranë për të parandaluar goditjen, por<br />
shkopi i fërshëlleu në kokë.<br />
5. Pas tyre qëndronte një djalë simpatik, fytyrënxirë nga djelli.
0<br />
Orë të lira<br />
II. Zgjidhni fjalën ose shprehjen që plotëson më mirë kuptimin e fjalisë.<br />
1. E ndjeu .................... të tij u erdhi fundi.<br />
a. se telasheve,<br />
b. që telasheve,<br />
c. sepse telasheve,<br />
d. kur telasheve.<br />
2. Ata, pasi .................... nga trupi zhelet, u ngritën.<br />
a. duke hequr,<br />
b. hoqën,<br />
c. u hoqën,<br />
d. kanë hequr.<br />
3. Drita vinte ....... dritarja e vogël e kasolles.<br />
a. nga,<br />
b. prej,<br />
c. mbi,<br />
d. tek.<br />
4. Mbreti .................. e flaku derrkucin në tokë<br />
a. ofendimi,<br />
b. i ofenduar,<br />
c. ofenduar,<br />
d. ofendoj.<br />
5 ............... djali foli në gjumë<br />
a. pas pak,<br />
b. papritur,<br />
c. menjëherë,<br />
d. sapo.<br />
I. Ti u njohe me një pjesë të historisë së dinastisë së famshme të Tudorëve. Vazhdo<br />
të zgjerosh më tej njohuritë e tua mbi realitetin kohor të Anglisë së shekekulit XVI duke<br />
shfrytëzuar të gjitha mjetet e mundshme të informacionit.
• Në fushën e gjeografisë:<br />
(Kjo është harta e Mbretërisë së Bashkuar,<br />
me katër pjesët e saj përbërëse.)<br />
Orë të lira<br />
• Në fushën e edukimit të të drejtave të njeriut:<br />
I. Duke u mbështetur në njohuritë e tua mbi “Konventën e të Drejtave të Fëmijëve”, cilat<br />
të drejta i mohohen Tomit në këtë roman? Listo disa prej tyre.<br />
Tomit i mohohen:<br />
II. Po ty, a të është mohuar ndonjë e drejtë? Si je ndier në ato momente? (Jep ndonjë<br />
shembull.)<br />
III. Harto një letër proteste drejtuar një institucioni a personi të njohur prej jush, ku t’i<br />
shprehësh revoltën tënde për shkeljet që u bëhen të drejtave të fëmijëve.<br />
Presidentit të Republikës<br />
1
Orë të lira<br />
� Çfarë mendimesh dhe emocionesh kanë përcjellë te ty ngjarjet e këtij romani?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� A mendon se Tomi duhej t’ia dorëzonte fronin princit të vërtetë? Pse? Argumento.<br />
1. ___________________________________________________________________<br />
2. ___________________________________________________________________<br />
3. ___________________________________________________________________<br />
� Çfarë mendoni se do të ndryshojë nga dorëzimi i fronit?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� A të kanë lindur gjatë leximit të romanit pyetje për të cilat do të doje të merrje përgjigje?<br />
Shkruaj disa prej tyre.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Vlerësime të tjera.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
• Të vlerësosh veten<br />
Besoj se tani në fund të leximit jashtëklase ti mund të jesh i aftë të vlerësosh veten rreth<br />
përgatitjes për këtë roman. Për të bërë këtë të ndihmon edhe tabela.<br />
Sa i kënaqur mbete nga përgatitja jote?<br />
Shumë i kënaqur I kënaqur Jo i kënaqur, sepse ...
Të thellojmë njohuritë<br />
• Në fushën e historisë<br />
Orë të lira<br />
Në këtë libër u njohe me historinë e princit Eduart VI dhe babait të tij Henri VIII. Natyrisht<br />
që në këtë roman ka ngjarje që nuk janë të vërteta, por dy personazhet e lartpërmendura<br />
kanë qenë protagonistët kryesorë të Anglisë së shekullit XVI.<br />
- Por, cilët ishin në të vërtetë Henri VIII dhe princi Eduart VI?<br />
Henri VIII lindi në Grinuiç, më 28 qershor<br />
1491. Ishte djali i dytë i Henrit VII dhe<br />
Elizabetës së Jorkut. Ai u bë trashëgimtar<br />
i fronit mbas vdekjes së vëllait të tij të<br />
madh, princit Artur. Në rininë e tij dallohej<br />
për inteligjencë të lartë, fliste shumë mirë<br />
frëngjisht, latinisht dhe spanjisht. Ishte<br />
shumë besimtar dhe jashtëzakonisht i<br />
dhënë pas gjuetisë, gjithashtu i pëlqente<br />
dhe tenisi. Henri VIII kishte vetëm një djalë<br />
të ligjshëm, princin Eduart, lindur në tetor<br />
të vitit 1537.<br />
Eduarti VI ishte plotësimi i ëndrrës së Henrit VIII. Ky i fundit kishte gjashtë gra dhe secila<br />
prej tyre i dhuroi Henrit VIII vetëm princesha. Xhejn Sejmur ishte gruaja më me fat, ajo lindi<br />
Eduartin, por pas lindjes së tij vdiq. Vogëlushi<br />
Eduart ishte mashkulli i vetëm trashëgimtar i<br />
monarkisë mbretërore, ai kishte dy motra. Në<br />
qoftë se Eduarti vdiste, froni i kalonte një gruaje<br />
dhe dinastia Tudor merrte fund. Henri VIII bëri<br />
të pamundurën për të mbrojtur shëndetin e djalit<br />
të tij. Princi vogëlush jetoi në një vend të izoluar.<br />
Ai u bë mbret në moshën 10-vjeçare vetëm sa<br />
për figurë. Gjatë mbretërimit të tij të shkurtër ai<br />
shfaqi përkushtim dhe inteligjencë, por pushteti<br />
i tij nuk u realizua kurrë. Ai vdiq në moshën<br />
15-vjeçare nga sëmundja e tuberkulozit dhe e<br />
malaries. Vdekja e tij shënoi një nga historitë<br />
më tragjike të mbretërisë angleze. Froni i kaloi<br />
një gruaje.
Orë të lira<br />
Orë të lira<br />
për klasën VIII
�<br />
�<br />
�<br />
Tema: Te muzika gjej paqen<br />
Orë të lira<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth rrymës muzikore që i pëlqen.<br />
• Të krahasojë rrymat muzikore me njëra-tjetrën.<br />
• Të interpretojë këngë të këngëtarit a grupit që pëlqen.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues muzike dhe të gjuhëve të huaja.<br />
Materialet: Tabakë të bardhë, lapostila, fletë formati A4, CD, magnetofon,<br />
videoprojektor, kaseta filmi dokumentar kushtuar këngëtarit ose<br />
grupit muzikor, televizor.<br />
Koha: 90’<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:<br />
Faza I. Përgatitja.<br />
Faza II. Prezantimi.<br />
�Faza I. Përgatitja<br />
Gruponi nxënësit sipas parapëlqimeve të tyre muzikore.<br />
Grupi I muzika pop;<br />
Grupi II muzika xhaz;<br />
Grupi III muzika bluz;<br />
Grupi IV muzika rep;<br />
Grupi V muzika rock enroll;<br />
Grupi VI muzika hip pop etj., nëse parapëlqejnë rryma të tjera.<br />
Secilit grup i jepet skeda me çështjet për të cilat do të hulumtojë.<br />
Skeda I. • Historiku i rrymës muzikore.<br />
• Këngëtarët, grupet më të njohura të rrymës.<br />
• Këngët më të dëgjuara dhe më të pëlqyera të tyre.<br />
• Kuriozitete nga jeta e këngëtarëve ose grupeve.<br />
• Kronikat rozë të jetës së tyre.<br />
Nxënësve brenda grupit mund t’u jepet nga një rol sipas çështjeve të parashtruara.<br />
� Faza II. Prezantimi<br />
Përgatitet mjedisi fizik ku do të zhvillohet veprimtaria. Nxënësit ulen të grupuar sipas<br />
parapëlqimeve të tyre muzikore. Për t’i identifikuar grupet nga njëri-tjetri në çdo tavolinë<br />
të tyre vendoset një etiketë kartoni, ku shkruhet emërtimi i rrymës, p.sh., grupi i rokut. Te
Orë të lira<br />
bluzat e pjesëtarëve të grupeve mund të vizatohen ose të stampohen emërtime, si p.sh.:<br />
rryma, grupi, këngëtari, tituj këngësh etj.<br />
� Hapi II. Brenda secilit grup bëhet i njohur materiali i hulumtuar.<br />
Nxënësit që kanë hulumtuar për të njëjtën çështje, përzgjedhin informacionin më të<br />
rëndësishëm.<br />
P.sh.: dy nxënësit që kanë hulumtuar për historikun e rrymës muzikore veçojnë momentet<br />
më të rëndësishme, si: viti, vendi, themeluesi, përfaqësuesit etj.<br />
- Informacioni i përzgjedhur për secilën çështje të shtruar pasqyrohet në një tabak të<br />
bardhë ose me ngjyrë, në krye të të cilit shkruhet emri i rrymës. Do të ishte me interesante<br />
që prezantimi i informacionit të realizohej me videoprojektor.<br />
- Një përfaqësues i grupit u bën të njohur pjesëmarrësve informacionin e rrymës që<br />
pëlqejnë. Prezantimi shoqërohet me muzikën e rrymës.<br />
- Pjesëtarët e grupeve të tjera mund të drejtojnë pyetje për të shuar kureshtjen e tyre për<br />
rrymën.<br />
- Një pjesëtar i grupit referues, i cili ka prirje në fushën e këngës, këndon fragmente<br />
këngësh. Këto prezantime këngësh mund të shoqërohen me kërcime tipike të rrymës.<br />
- Nëse grupet kanë siguruar dokumentarë për rrymat e tyre muzikore, t’i shfaqin ato.<br />
� Hapi III. Argëtim e diskutim<br />
Për të provuar se sa mirë e njohin rrymën muzikore të preferuar drejtojuni pyetje që<br />
kërkojnë përgjigje të shpejta (quiz) e mëposhtme. Ky quiz drejtohet nga mësuesi/ja e<br />
gjuhës së huaj (anglisht) ose nga nxënës që mësojnë këtë gjuhë.<br />
Pop<br />
1. We are the crowd, we’re c – coming out<br />
Got my flash on it`s true<br />
Need that picture of you<br />
- Who sings?<br />
a. Akon b. Demi Lovato<br />
c. Britney Spears d. Lady Gaga (Paparazzi)<br />
2. I was like, why are you so obsessed with me?<br />
a. Jennyfer Lopez b. Avril Lavinge<br />
c. Pink d. Mariah Carrey<br />
Rock<br />
1. I remembered black skies<br />
The lightning all around me<br />
a. AC/DC b. Linking Park (New Devide)<br />
c. Europe. d. Aerosmith<br />
2. I used to rule the world<br />
Seas would rise when gave the word<br />
Now in the morning I sleep alone<br />
a. Nevada Tan b. Elton John<br />
c. Cold play (Vita la vida) d. Reamon
Hip hop – rap<br />
1. Don’t forget to remember me, I’II be back so remember me<br />
a. 50 cent b. 2 Pac<br />
c. OTR d. T.I (Remember me)<br />
2. Double di, double di. My lips like sugar, that candy can you sprung.<br />
a. Lil Wayne b. Florida (Sugar)<br />
c. Vanessa Hudgens d. Ashley Tisdale<br />
House<br />
1. When you are gonna stop breaking my heart.<br />
a. Eduard Maya (Stereo Love) b. Laurent Wolf<br />
c. The Killers d. Dj Blunt<br />
Orë të lira<br />
2. Now that the love is gone<br />
What are we supposed to do<br />
a. Akon b. Soulja Baj Tell’Em<br />
c. Basshunter d. David Guetta (Love is gone)<br />
Secili grup të krijojë tekst kënge me një strofë, duke e përshtatur atë me muzikën e një<br />
prej këngëve të rrymës të cilën pëlqen. Ky tekst të krijohet në gjuhë të huaj; në pamundësi<br />
le ta krijojë edhe në shqip.<br />
Diskutim: Bëhet një përmbledhje e punës së nxënësve brenda grupit dhe mënyrës së<br />
prezantimit nga secili grup.<br />
- A ishte e vështirë të krijonit një tekst kënge në gjuhë të huaj në përshtatje me<br />
muzikën e dhënë?<br />
- Pse e pëlqeni këtë rrymë muzikore? (Secilit grup për rrymën e vet.)<br />
- Ç’tema trajtohen në tekstet e këngëve të rrymës që ju pëlqeni?<br />
- Ç’të përbashkëta shihni mes natyrës suaj dhe rrymës muzikore që ju pëlqen?<br />
- Kur dëgjoni më shumë muzikë?<br />
- A ndikohen parapëlqimet tuaja muzikore nga grupi shoqëror ku ju bëni pjesë?<br />
- A i ndryshoni shpesh shijet tuaja muzikore?<br />
- Nëse po, drejt cilës shije muzikore shkoni?<br />
Sugjerim:<br />
Një veprimtari e tillë mund të zhvillohet edhe për muzikën popullore.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temave “Tefta<br />
Tashko Koço” dhe “Artistët shqiptarë më të njohur në botë”.
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Tema: Migjeni, uragani i ndërprerë<br />
Të drejtat: E drejta për të jetuar jetën<br />
E drejta për të pasur familje<br />
E drejta për t’u arsimuar<br />
E drejta për të punuar<br />
E drejta për barazi gjinore<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth problematikës që trajton autori në<br />
krijimtarinë e tij.<br />
• Të interpretojë vargje ose fragmente nga krijimtaria e Migjenit.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues: gjuhe shqipe, historie, edukate<br />
shoqërore, vizatimi.<br />
Materialet: Skeda, tabakë të bardhë, tabakë me ngjyra, lapostila,<br />
videoprojektor, magnetofon, CD.<br />
Koha: 120’<br />
Burimet e informacionit: Libri “Migjeni”, interneti, tekstet shkollore të gjuhës<br />
shqipe dhe historisë.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari zhvillohet në dy faza:<br />
Faza I. Hulumtimi.<br />
Faza II. Prezantimi.<br />
�Faza I. Hulumtimi<br />
� Hapi I. Klasa ndahet në 7 grupe pune:<br />
Grupi I � i historianëve,<br />
Grupi II � i biografëve (jeta e Migjenit),<br />
Grupi III � i letrarëve,<br />
Grupi IV � i interpretuesve,<br />
Grupi V � i të drejtave të njeriut,<br />
Grupi VI � i vlerësimeve,<br />
Grupi VII � i piktorëve.<br />
� Hapi II. Secilit grup pune i jepet skeda me çështjet për të cilat do të hulumtojë.<br />
Skeda I. Historianët<br />
• Kushtet ekonomike dhe shoqërore të Shqipërisë në vitet ’30.
Skeda II. Biografët (Jeta e Migjenit)<br />
• Datëlindja, vendlindja, fëmijëria, arsimimi, marrëdhëniet<br />
në familje dhe në mjedisin ku jetoi e punoi Migjeni.<br />
Orë të lira<br />
Shënim: Për realizimin e skedës së dytë duhet të punojnë 3 nxënës. Njëri nga nxënësit<br />
duhet të jetë vajzë, e cila do të rrëfejë jetën e Migjenit, duke u vënë në rolin e motrës së tij,<br />
kurse dy të tjerët do të përgatisin pyetjet rreth çështjeve të dhëna në skedë.<br />
Skeda III. Krijimtaria e Migjenit<br />
• Krijimtaria në prozë dhe në poezi e Migjenit.<br />
• Problematika në krijimet e tij.<br />
Shënim: Ky grup do të jetë më i madh se 6 grupet e tjera, për arsye se do të hulumtojë<br />
në një pjesë të krijimtarisë së Migjenit për të zbuluar problematikat dhe plagët e shoqërisë<br />
shqiptare të kohës.<br />
Për të ndihmuar nxënësit, më poshtë po japim titujt e krijimeve. Për secilin nga çiftet<br />
e titujve të shkëputur do të punojnë dy nxënës, të cilët do të zbulojnë problematikën e<br />
trajtuar.<br />
• “Legjenda e misrit”<br />
- Varfëria<br />
• “Bukuria që vret”<br />
• “Mollë e ndalueme”<br />
• “Novelë mbi krizën”<br />
- Papunësia<br />
• ”Baladë qytetëse” - Prostitucioni<br />
• “Një refren i qytetit tim” -<br />
• “ Lagja e varfun”<br />
• “Studenti në shtëpi”<br />
• “ A do qymyr zotni”<br />
Lypja, shfrytëzimi<br />
i fëmijëve<br />
- Morali hipokrit<br />
Skeda IV. Të drejtat e njeriut<br />
• Të drejtat e njeriut që shkelen dhe mohohen, të identifikuara këto në<br />
personazhet e krijimeve të Migjenit.<br />
• Rrugët dhe mjetet me të cilat duhet të mbrohen të drejtat e mohuara.
0<br />
Orë të lira<br />
Skeda V. (Kritika) Vlerësuesit<br />
• Mendime të kritikës shqiptare për krijimtarinë e Migjenit.<br />
Skeda VI. Interpretuesit<br />
• Përzgjedhja e vargjeve/ fragmenteve nga krijimtaria e veçuar e<br />
Migjenit, ku mesazhi i problematikave del më i qartë.<br />
• Interpretimi i fragmenteve të përzgjedhura.<br />
Skeda VII. Piktorët<br />
• Skicojnë portrete, mjedise ku veprojnë personazhet e Migjenit.<br />
�Faza II. Prezantimi<br />
� Hapi I. Përgatitni mjedisin fizik e figurativ të klasës. Të gjitha vizatimet ngjitini në tri<br />
faqet e murit anësor, kurse në faqen ballore të shkruhet “Migjeni, uragan i ndërprerë” ose<br />
të shfaqet përmes videoprojektorit.<br />
� Hapi II. Një përfaqësues i grupit të historianëve, bën një përmbledhje të situatës së<br />
Shqipërisë në vitet ’30.<br />
Ai përqendrohet te gjendja ekonomike, zhvillimet politike dhe kulturore të Shqipërisë së<br />
asaj kohe.<br />
Nxënësja që luan rolin e motrës së Migjenit ulet në qendër të klasës dhe rrëfen jetën e<br />
“vëllait” të saj, nxitur nga pyetjet e drejtuara nga pjesëtarët e grupit.<br />
Nëse nxënësit e grupeve të tjera janë kureshtarë për më shumë detaje nga jeta e Migjenit,<br />
le të drejtojnë pyetje.<br />
Prezantimi të shoqërohet me foto nga jeta e Migjenit, të cilat shfaqen në videoprojektor.<br />
� Hapi IV. Fillimisht grupi i letrarëve shkruan në një tabak të bardhë problematikën e<br />
zbuluar nga krijimtaria e autorit dhe e ngjit atë në qendër të tabelës. Ky prezantim mund të<br />
bëhet edhe përmes videoprojektorit, ku një nga përfaqësuesit e grupit lidh problematikën<br />
me krijimin ku jepet.<br />
Nxënësit bëjnë analizën problematike të kohës duke e lidhur me realitetin e sotëm, nëse<br />
ky problem ekziston.<br />
Nxënësit, që bëjnë pjesë në grupin e interpretimit, recitojnë vargjet apo lexojnë me<br />
ndjenjë atë fragment ku përcillet më fort mesazhi i problemit në fjalë.<br />
Kështu veprohet pas çdo problemi të prezantuar dhe të analizuar.<br />
Gjithë ky prezantim bëhet nën shoqërimin e muzikës.
Orë të lira<br />
� Hapi V. Një përfaqësues i grupit “Të drejtat e njeriut” prezanton përmes videoprojektorit<br />
të drejtat që u shkelën dhe u mohohen personazheve të Migjenit, duke treguar edhe titullin<br />
e krijimit.<br />
Përfaqësuesit e tjerë japin mendime rreth rrugëve e mjeteve me të cilat duhet të mbrohen<br />
këto të drejta të mohuara.<br />
� Hapi VI. Grupi i vlerësuesve<br />
Nxënësit e këtij grupi lexojnë mendimet dhe vlerësimet më të mira të kritikës shqiptare<br />
rreth krijimtarisë së Migjenit.<br />
Një pjesë e këtyre vlerësimeve të shkruhen bukur në tabakë me ngjyra dhe të ngjiten në<br />
muret përreth vizatimeve.<br />
Veprimtaria të mbyllet me recitime të disa pjesëve nga krijimtaria e Migjenit.<br />
Katër nxënës të recitojnë njëri pas tjetrit vargjet e dhëna.<br />
Na të birtë e shekullit të ri,<br />
që plakun e lamë në “shejtanin” e tij<br />
e çuem grushtin për me luftue<br />
ndër luftra të reja<br />
dhe me fitue ...<br />
Rini, thueja kangës ma të bukur që di!<br />
Thuaja kangës sate që të vlon në gji.<br />
Nxirre gëzimin tand, të shpërthejë me vrull ...<br />
Mos e freno kangën! Le të marri udhë ...<br />
... dhe pranvera erdhi ...<br />
Nëpër ftyra tona rrëshqiti një gëzim<br />
dhe ndër zemra tona ngrehi një fole<br />
e një jetë e bukur, e një jetë e re<br />
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim ...<br />
Dy buzë të kuqe,<br />
bukuri fatale,<br />
të një gruaje stërzane<br />
një pranverë të tanë më more<br />
një pjesë zemre më nxore,<br />
dhe gëzimin ma vodhe ...<br />
Ato dy buzë të kuqe ...<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të veprave “Në Manastir te<br />
Migjeni” dhe “Matan gardhit asgja e re”.<br />
1
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Tema: Një udhëtim drejt tokës së mundësive të barabarta<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të përshkruajë një udhëtim imagjinar drejt tokës së mundësive të<br />
barabarta.<br />
• Të modelojë vendin e mundësive të barabarta.<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth mundësive të barabarta që duhet<br />
të ketë njeriu në shoqëri.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues gjuhe shqipe, gjeografie, edukate shoqërore<br />
dhe vizatimi.<br />
Materialet: Fletë të bardha A4, lapsa për çdo grup, tabakë të bardhë letre,<br />
lapsa me ngjyra, harta fizike në të cilat të jenë vizatuar vetëm të<br />
dhëna fizike të maleve, luginave, lumenjve, pyjeve e fshatrave.<br />
Koha: 120’ �<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
�Faza I. Përgatitja<br />
� Hapi I. Në këtë veprimtari nxënësit do të vizatojnë një hartë ku do të bëjnë një<br />
udhëtim imagjinar drejt tokës së mundësive të barabarta. Ky vend ekziston vetëm në<br />
imagjinatën e nxënësve, por në të ardhmen mund të bëhet realitet.<br />
� Hapi II. U kërkoni nxënësve të tregojnë ngjarje të lexuara, të dëgjuara apo të para, ku<br />
në qendër të tyre janë personazhe, që kanë marrë përsipër të kryejnë udhëtime drejt një<br />
vendi për të siguruar punë ose jetesë më të mirë.<br />
(Nxënësit mund të shfrytëzojnë rrëfenjat e ndryshme popullore, të cilat mund të<br />
interpretohen në role nga nxënës me prirje në aktrim.)<br />
Gjatë kohës që nxënësit rrëfejnë, mësuesi/ja të veçojë pengesat që kalojnë personazhet<br />
e rrëfimeve, p.sh.: pyll, i zi, dragonj etj., e t’i shkruajë mbi një tabak të vendosur në tabelë,<br />
kurse për kapërcimin e pengesave të përdorë simbole të ndryshme, p.sh.: mollë e kuqe,<br />
diell, zog etj.<br />
� Hapi III. Vilni mendime nga nxënësit se cilin nga simbolet e shkruara mund ta përdorin<br />
si tregues të së keqes apo të së mirës në udhëtimin e tyre imagjinar. Ky udhëtim mund<br />
të përshkruhet jo vetëm në tokë, por edhe në lumë, det etj., pra nxënësit le të jenë të<br />
kujdesshëm në zgjedhjet e tyre.<br />
�Faza II. <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
� Hapi I. Nxënësit të ndahen në grupe të vogla me pesë-gjashtë nxënës. Secili grup të<br />
ketë një hartë fizike të një vendi të ideuar nga një nxënës me prirje në vizatim. Nxënësit<br />
fillimisht e vëzhgojnë me kujdes e më pas japim mendime rreth mënyrës së paraqitjes të<br />
kontureve të maleve, lumenjve, luginave e pyjeve.
Orë të lira<br />
� Hapi II. Nxënësve të çdo grupi u shpërndahen fletë dhe lapsa. Ata kanë 10-15 minuta<br />
kohë për t’u dhënë përgjigje tri pyetjeve të shtruara.<br />
1. Si e ëndërroni tokën e mundësive të barabarta?<br />
2. Çfarë vështirësish do të kapërceni për të arritur në atë vend?<br />
3. Si do t`i kapërceni ato?<br />
� Hapi III. U shpërndani grupeve tabakë të mëdhenj, lapsa, bojëra uji me ngjyra. Secili<br />
grup do të krijojë hartën e tij imagjinare, ku të paraqitet rrugëtimi nga e tashmja drejt së<br />
ardhmes nëpërmjet dy degëzimeve.<br />
Fillimisht udhëzoni nxënësit të zgjedhin simbolet, si dhe të dhënat gjeografike të vendeve<br />
ku do të kalojnë vështirësitë, pengesat e të mirat që do të hasin në rrugëtim.<br />
� Hapi IV. Nxënësit duhet të punojnë rreth 25-30 minuta për realizimin e hartës. U kujtoni<br />
të vendosin nga një shenjë konvencionale në çdo të dhënë në tabelën e legjendës.<br />
� Hapi V. Pjesëtari i çdo grupi ngjit në tabelë hartën e përfunduar dhe nis të përshkruajë<br />
rrugëtimin. Udhëzoni nxënësit të përdorin të gjitha aftësitë e tyre interpretuese, si: zërin,<br />
mimikën, gjestet për ta bërë rrëfimin sa më interesant.<br />
� Hapi VI. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
Bëni një përmbledhje të punës së secilit grup. U kërkoni mendime nxënësve për<br />
veprimtarinë e zhvilluar.<br />
- A ju pëlqen kjo veprimtari? Pse?<br />
- Cilat nga tri pyetjet e shtruara iu duk më e vështirë? Po më e thjeshta? Pse?<br />
- Cilat janë vështirësitë që e pengojnë sot shoqërinë tonë për të dhënë mundësi<br />
të barabarta gjinore, sociale etj.<br />
- Çfarë duhet të ndryshojmë për të ndërtuar një shoqëri me bazë mundësi të<br />
barabarta?<br />
- E justifikojnë politikat e sotme sociale barazinë gjinore?<br />
- Në cilin vend nga 1-10 do të rendisje vendin tënd për dhënien e mundësive të<br />
barabarta qytetarëve të tij.<br />
(Numri 1 tregon mungesën e këtyre mundësive, kurse numri 10 një shoqëri ideale mundësish.)<br />
- Cilat grupe shoqërore mendoni se vuajnë nga mungesa e mundësive të barabarta?<br />
- Cilat të drejta u janë shkelur?<br />
- Cili është roli i shkollës në përmirësimin e situatës?<br />
Sugjerime:<br />
1. Alternativë tjetër për ndërtimin e hartave imagjinare.<br />
Grupet, përveç vizatimit, le të përdorin modele të tjera, objekte simbolike, të cilat mund<br />
t’i ndërtojnë me ndihmën e kutive të vogla të kartonit, gurë, lëvozhga, arra, copa telash,<br />
pambuk, ngjitës, si dhe një karton të trashë si bazë për të realizuar maketin e tyre. Kjo do<br />
të sjellë më tepër larmi në veprimtari.<br />
2. Nëse ndonjë grup e ka të vështirë të realizojë idenë e një udhëtimi imagjinar, u jepni<br />
ndonjë shembull dhe ata le ta konkretizojnë në vizatim ose me maket.
Orë të lira<br />
P.sh.: Një grua kërkon shanse (mundësi) të barabarta me burrin në politikë. Ajo përdor<br />
urën e arsimimit për të kapërcyer një lumë padrejtësish ndaj grave, të cilat duan të bëhen<br />
politikane më të zonja.<br />
P.sh.: Një burrë has një zinxhir pengesash për t’u bërë edukator në një kopsht fëmijësh,<br />
profesion të cilin ai e pëlqen shumë. Nxënësit mund të ndihmohen për realizimin e kësaj<br />
ideje dhe nga filmi “Kopshti i baballarëve”.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Tema: Dasma shqiptare<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të hulumtojë rreth traditave e zakoneve të dasmave shqiptare.<br />
• Të interpretojë këngë e valle dasmash.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues i gjuhës shqipe dhe muzikës.<br />
Materialet: Tabakë me ngjyra, skeda, lapostila, videoprojektor, magnetofon,<br />
CD, kostume popullore nga tri krahinat.<br />
Koha: 120’<br />
• Përgatitja: Ndahen nxënësit në tri grupe të mëdha.<br />
Grupi I. Do të hulumtojë rreth traditave dhe zakoneve të zhvillimit të dasmave në<br />
një krahinë të Shqipërisë së Veriut, p.sh.: dasma tropojane.<br />
Grupi II. Do të hulumtojë rreth traditave dhe zakoneve të zhvillimit të dasmave në<br />
një krahinë të Shqipërisë së Mesme, p.sh.: dasma tiranase.<br />
Grupi III. Do të hulumtojë rreth traditave dhe zakoneve të zhvillimit të dasmave në<br />
një krahinë të Shqipërisë së Jugut, p.sh.: dasma vlonjate.<br />
• Secilit grup i jepen skedat e punës me çështjet për të cilat do të hulumtojë.<br />
Skeda I. Veshja dhe paja<br />
• Veshjet e nuses dhe të dhëndrit gjatë gjithë ceremonisë.<br />
• Paja nga nusja dhe nga dhëndëri.<br />
Skeda II. Këngët dhe vallet<br />
• Këngët për nusen dhe për dhëndrin.<br />
• Këngët që vënë në lojë krushqinë e nuses dhe të dhëndrit.<br />
• Emërtimet e valleve në këtë ceremoni.<br />
• Momentet e kërcimit të valleve.<br />
Skeda III. Gatimet dhe pijet<br />
• Gatimet dhe pijet karakteristike që përdoren në dasmë.<br />
• Shtrimi i tavolinës.
Orë të lira<br />
Skeda IV. Riti i dasmës<br />
• Koha e fillimit të dasmës te shtëpia e vajzës dhe te shtëpia e djalit.<br />
• Personi që hap ceremoninë te vajza dhe te djali.<br />
• Pjesëtarët e familjes dhe të rrethit miqësor që zgjidhen si krushq.<br />
• Mjeti i transportit.<br />
- Secili grup të zgjedhë drejtuesin e tij, i cili do të organizojë punën brenda grupit.<br />
- Drejtuesi i grupit u shpërndan nga një skedë çdo 2-3 nxënësve, në varësi të numrit në<br />
grup, për të hulumtuar çështjet e caktuara.<br />
Përpiquni që secili grup të ketë të paktën një nxënës me kostum tradicional të krahinës<br />
që përfaqëson.<br />
- Udhëzoni nxënësit të përgatitin këngë, valle dasme, si dhe një moment nga dasma e<br />
krahinës së tyre për ta interpretuar.<br />
P.sh.: ndarja e nuses nga prindërit;<br />
nisja e krushqve për të marrë nusen;<br />
mbërritja e nuses në shtëpinë e burrit.<br />
Shënim: Drejtuesi i grupit të jetë i kujdesshëm gjatë momentit të përzgjedhjes së informacionit<br />
për çdo skedë. Nga informacionet e grumbulluara të përzgjidhen më të rëndësishmet.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
� Hapi I. Secili grup në 4 tabakë letre me ngjyra të sistemojë informacionin e sjellë nga<br />
nxënësit për secilën çështje (pra, nga një tabak për çdo skedë).<br />
- Përpiquni që prezantimin e informacionit ta bëni nëpërmjet videoprojektorit, në këtë rast<br />
sistemimi i informacionit bëhet në fazën përgatitore.<br />
- Prezantimi i çdo skede bëhet nga një nxënës. Gjatë kohës që prezanton të vihet në<br />
sfond muzikë dasme të krahinës që përfaqëson grupi.<br />
- Pas prezantimit teorik, të interpretohet situata e përgatitur nga grupi. Në këtë moment<br />
ata këndojnë këngë dhe kërcejnë valle dasme.<br />
Sugjerimi: Një veprimtari e tillë mund të zhvillohet për:<br />
a. gatimet tradicionale shqiptare<br />
Nxënësit mund të gatuajnë bashkë me prindërit. Me gatimet e përgatitura të organizojnë<br />
panairin e gatimeve tradicionale shqiptare “Kuzhinë shqiptare”.<br />
b. lojërat popullore<br />
Me ndihmën e prindërve e të internetit t’i njohin këto lojëra, emërtimi, rregullat e tyre, si<br />
dhe t’i luajnë ato.<br />
c. veshjet popullore<br />
Nxënësit të hulumtojnë për të njohur veshjet popullore të krahinave të ndryshme.<br />
Veshje popullore që përdoren në mosha të ndryshme (fëmijë, i rritur, i moshuar), sipas<br />
përkatësisë gjinore. Gjithashtu ata mund të sjellin veshje ose pamje të veshjeve dhe t`i<br />
vizatojnë ato, duke zgjedhur veshjet e disa krahinave.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës<br />
“Tradita dhe zakone shqiptare”.
�<br />
�<br />
�<br />
Orë të lira<br />
Tema: Le të hedhim një hap para<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të interpretojë në role situata të ndryshme për të vënë në dukje<br />
pabarazinë shoqërore dhe ekonomike.<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth të drejtave që ka dhe atyre që i<br />
mohohen njeriut në shoqëri.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues.<br />
Materialet: 2 skeda me role, CD me muzikë të përzgjedhur, magnetofon.<br />
Koha: 150’<br />
Përgatitja: Lexoni me kujdes zhvillimin e <strong>veprimtarisë</strong>, rilexoni listën e situatave për t’iu<br />
përshtatur roleve të dhëna.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
�Faza I. Përgatitja<br />
� Hapi I. Krijoni një atmosferë të këndshme në mjedisin ku do të zhvillohet veprimtaria<br />
duke vendosur muzikë të qetë dhe të përzgjedhur.<br />
� Hapi II. Jepuni nxënësve pjesëmarrës nga një skedë me role. Udhëzoni të mos ua<br />
tregojnë shokëve rolet që u kanë rënë, pra t’i mbajnë të fshehura. (Skedat do t`i gjeni në<br />
fund të <strong>veprimtarisë</strong>.)<br />
� Hapi III. I ftoni nxënësit të ulen (nëse dëshirojnë në dysheme) dhe të lexojnë rolet e<br />
tyre, por pa zë.<br />
� Hapi IV. U kërkoni nxënësve që të mësohen me rolet që u kanë rënë. Për t’i ndihmuar<br />
ata, u drejtoni pyetjet e mëposhtme, bëni një ndalesë të shkurtër pas çdo pyetjeje të<br />
lexuar, me qëllim që nxënësit të reflektojnë dhe të ndërtojnë imazhin e jetës së tyre (duke<br />
u mbështetur në rolin që u ka rënë).<br />
- Si ka qenë fëmijëria juaj?<br />
- Ku keni banuar më parë? Si ishte shtëpia juaj?<br />
- Çfarë lojërash keni luajtur?<br />
- Ç`punë bënin prindit tuaj?<br />
- Si është jeta juaj e përditshme?<br />
- Ku shkoni me shoqërinë tuaj?<br />
- Çfarë bëni në mëngjes, në drekë dhe në mbrëmje?<br />
- Ç’stil jete keni? Ku banoni? Sa lekë fitoni çdo muaj?<br />
- Ç’bëni gjatë kohës së lirë? Ku i kaloni pushimet?<br />
- Çfarë ju gëzon dhe çfarë ju frikëson?
Orë të lira<br />
� Hapi V. U kërkoni nxënësve pjesëmarrës të rreshtohen përbri njëri-tjetrit, njëlloj si në<br />
startin e nisjes.<br />
� Hapi VI. U thoni nxënësve se do t’u lexoni një listë me situata. Sa herë që do të<br />
miratojnë me një “po” pohimin tuaj, ata do të hedhin një hap para, në rast të kundërt, do të<br />
qëndrojnë në pozicionin e tyre dhe nuk do të lëvizin.<br />
� Hapi VII. Lexojini situatat njëra pas tjetrës. Bëni një pushim gjatë leximit për t’u dhënë<br />
mundësinë për të hedhur hapin para e të shohin pozicionin e tyre të ri në një krahasim me<br />
pozicionin e shokëve.<br />
� Hapi VIII. Në fund i ftoni të gjithë të vëzhgojnë pozicionin e tyre përfundimtar. U jepni<br />
kohë nxënësve të dalin nga roli i tyre para se të filloni seancën e diskutimit dhe vlerësimit.<br />
�Faza II. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
� Hapi I. Fillimisht u kërkoni nxënësve të shprehin mbresat e tyre rreth <strong>veprimtarisë</strong>,<br />
çfarë ndodhi, si u ndjenë dhe çfarë mësuan.<br />
- Si u ndjetë kur ndryshuat dhe nuk ndryshuat pozicionin tuaj?<br />
- Për ata që ndryshuan pozicion më shpesh se të tjerët, kur e vutë re se të tjerët<br />
nuk lëviznin aq shpesh sa ju, te cilat situata? Kur e ndjetë se po ju cenoheshin të drejtat<br />
tuaja themelore?<br />
- A mundët t’i zbulonit rolet e njëri-tjetrit nga përgjigjet e dhëna? Nxënësit pas këtij<br />
momenti le t’i zbulojnë rolet e tyre.<br />
- A ishte kjo veprimtari një pasqyrim i problemeve të shoqërisë?<br />
- Sa e thjeshtë apo e vështirë ishte të luaje role të ndryshme?<br />
- Si i imagjinoni njerëzit që luajtët në rolin e tyre?<br />
- Çfarë hapash duhet të ndërmerrni në drejtim të pabarazisë shoqërore?<br />
Hapi II. Përgëzohen nxënësit për bashkëpunimin e suksesshëm që treguan gjatë<br />
zhvillimit të <strong>veprimtarisë</strong>.<br />
Skeda I. Luani këto role<br />
1. Ti je një nënë e vetme e papunë.<br />
2. Ti je vajza e një menaxheri banke të qytetit dhe ndjek studimet e larta për ekonomi.<br />
3. Ti je një vajzë e një besimi fetar që jeton në një familje të devotshme.<br />
4. Ti je një i ri që kryen me detyrim shërbimin ushtarak.<br />
5. Ti je një burrë me aftësi të kufizuara që lëviz me karrige me rrota.<br />
6. Ti je një vajzë 17-vjeçare rome që s`t`u dha kurrë mundësia të mbarosh arsimin fillor.<br />
7. Ti je një person i infektuar me HIV.<br />
8. Ti je një refugjat 24-vjeçar nga Afganistani.
Orë të lira<br />
9. Ti je një emigrant i jashtëligjshëm nga Shqipëria.<br />
10. Ti je kryetar i Forumit Rinor të një force politike, ku partia që përfaqëson është në pushtet.<br />
11. Ti je djali i një emigranti kinez, i cili drejton me sukses një restorant.<br />
12. Ti je vajza e ambasadorit amerikan dhe jeton në vendin ku kryen detyrën babai yt.<br />
13. Ti je pronar i një kompanie të suksesshme import-eksporti.<br />
14. Ti je një pensionist, i cili ka dalë në pension (ka punuar në një fabrikë këpucësh).<br />
15. Ti je shoqja e një artisti filmi, i cili është VIP në vendin tënd.<br />
16. Ti je një model me origjinë afrikane.<br />
17. Ti je një djalë 27-vjeçar pa shtëpi.<br />
18. Ti je djali (19 vjeç) i një fermeri që banon në një fshat në thellësi të maleve.<br />
Skeda II. Situata<br />
1. Ti nuk je përballur asnjëherë me vështirësi të mëdha financiare.<br />
2. Ti ke një shtëpi të këndshme të pajisur me telefon dhe televizor.<br />
3. Në vendin ku jeton të respektohet e drejta e gjuhës amtare, e kulturës dhe e<br />
besimit fetar.<br />
4. Pikëpamjet e tua rreth çështjeve politiko-shoqërore dëgjohen dhe respektohen nga të gjithë.<br />
5. Shumë njerëz konsultohen me ty për çështje të ndryshme.<br />
6. Ti nuk ke frikë se mund të ndalohesh nga policia.<br />
7. Ti e di se ku mund të shkosh për të kërkuar një këshillë a ndihmë kur të nevojitet.<br />
8. Ti nuk ke qenë kurrë i diskriminuar për shkak të origjinës.<br />
9. Ti ke një status të mirë shoqëror dhe asistencë mjekësore.<br />
10. Ti shkon me pushime një herë në vit.<br />
11. Ti mund të ftosh miqtë e tu për darkë në shtëpi.<br />
12. Ti bën një jetë të mirë dhe ke besim se e ardhmja jote do të jetë e ndritur.<br />
13. Ti studion në shkollën që dëshiron dhe ke të drejtë të zgjedhësh profesionin tënd.<br />
14. Ti nuk ke frikë se mund të dhunohesh a sulmohesh (grabitesh) në rrugë.<br />
15. Ti mund të festosh datat më të rëndësishme fetare bashkë me miqtë dhe të afërmit e tu.<br />
16. Ti mund të ndjekësh kurse të ndryshme për të përmirësuar rezultatet e tua<br />
ose për të thelluar njohuritë.<br />
17. Ti mund të shkosh në kinema ose në teatër një herë në javë.<br />
18. Ti nuk ke frikë për të ardhmen e fëmijëve të tu.<br />
19. Ti mund të blesh veshje të reja së paku çdo sezon.<br />
20. Ti je i vlerësuar dhe i respektuar për aftësitë e tua profesionale.<br />
21. Ti mund të përdorësh internetin dhe të përfitosh prej tij.
Muaji Tetor<br />
Orë të lira<br />
Analizë e romanit “Zemra”, e autorit Edmond de Amiçis (Lexim jashtë klase)<br />
I. Ngjarjet<br />
1. Në cilin qytet zhvillohen ngjarjet e romanit? ________________________________<br />
� Në cilën shkollë?__________________________________<br />
� Në sa kohë shtrihet zhvillimi i ngjarjeve të romanit?<br />
a. 9 muaj,<br />
b. 10 muaj,<br />
c. 12 muaj.<br />
2. Në cilën klasë u regjistrua Enrikoja? _____________________________________<br />
3. Si iu duk Enrikos dita e parë e shkollës?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
4. Si filloi ai vit shkollor për Enrikon dhe fëmijët e tjerë? Çfarë kishte ndodhur?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
5. Cili ishte nxënësi i ri që erdhi në klasë? ___________________________________<br />
� Si e pritën nxënësit e tjerë shokun e tyre?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
6. Cila ishte gruaja që lante ndërresat e familjes së Enrikut?<br />
____________________________________________________________________<br />
7. Si u ndje Krosi përballë shokut të tij, Enrikos?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
8. Veço nga letra që babai i dërgon Enrikos fjalitë që tregojnë rëndësinë e arsimimit.<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
9. Cili është mesazhi i tregimit “Atdhetari i vogël padovan”?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
10. Kush e ndihmoi djaloshin e vogël oxhakfshirës të zëvendësonte paratë e humbura?<br />
_____________________________________________________________________
100<br />
Orë të lira<br />
II. Personazhet<br />
1. Shkruaj përbri secilit paragraf përshkrues emrin e personazhit korrenspodues duke<br />
zgjedhur nga lista emërore e dhënë. (Korreti, Garoni, Votini, Garofi, Karlo Nobis, Stardi,<br />
Derosi, Prekosi)<br />
• Është një djalë i gjatë, me një hundë si sqep kukuvajke e me ca sy të vegjël, që orë e<br />
çast shet e blen pena, fotografi e kuti shkrepësesh, që i shkruan mësimet nëpër thonj, që<br />
t’i lexojë fshehurazi kur ta pyesë mësuesi. _______________<br />
• Tuhaf njeri, trashaluq e shkurtabiq, me një qafë të shkurtër, nuk flet me njeri e është<br />
turivarur, duket se e kupton me zor mësimin; po mësuesin e dëgjon me vëmendje, vështron<br />
drejt përpara, duke rrudhur ballin e duke shtrënguar dhëmbët. Kur i thotë njeri ndonjë fjalë,<br />
për herë të parë e të dytë nuk përgjigjet, por pastaj ia vesh me shqelm. ______________<br />
• Është më i gjati i klasës, pothuaj 14 vjeç, me një kokë të madhe e shpatullgjerë; është i<br />
mirë, siç duket edhe nga fytyra, po është gjithnjë i kredhur në mendime, si të ishte ndonjë<br />
burrë i pjekur. E duan të gjithë, përveç disave, që janë kryelartë; ai nuk shkon mirë me ata,<br />
sepse nuk i lë t’u bien më qafë shokëve. Është i fortë në matematikë. Librat e shkollës i<br />
mban të gjithë stivë, një mbi një e i ka të lidhur me një rrip të kuq lëkure. ____________<br />
• Vesh një fanellë në ngjyrë të çokollatës e mban një kësulë me lëkurë maceje; gjithnjë<br />
i qesh nuri. Është i biri i një drushitësi, që ka qenë ushtar në luftën e ‘66-ës në divizionin<br />
e princit Umbert dhe flitet se ka fituar tri medalje. Është shejtani vetë, s’ka gjë që nuk e<br />
bën, ia pret mendja për çdo gjë dhe e bën menjëherë. Është i shpejtë e i shkathët si ketër.<br />
_______________<br />
• Vishet mirë, lëmohet orë e çast dhe e urren shumë Derosin. Qahet në shtëpi për notat<br />
që merr dhe thotë se i ha hakun mësuesi. Kur Derosi u përgjigjet pyetjeve aq shpejt e mirë,<br />
ai var turinjtë, ul kokën, bën sikur nuk dëgjon dhe mundohet të qeshë, por edhe kur qesh,<br />
duket sikur lëshon vrer. _______________<br />
• Është i biri i një farkëtari. Mban një xhaketë të gjatë. Duket shëndetlig. Thonë se e rreh<br />
shumë i ati; është shumë i ndrojtur dhe, sa herë që pyet ose prek padashur një shok i<br />
kërkon menjëherë ndjesë dhe e sheh me sy të butë e të vrerosur. _______________<br />
• Të gjithë e dinë se është i zoti në çdo lëndë. Është i pari në aritmetikë e gjuhë, në hartim<br />
dhe vizatim. E rrëmben mësimin aty për aty dhe ka një kujtesë të çuditshme. Është i gjatë,<br />
i bukur, me flokë të përdredhur ngjyrë ari, i lehtë si sorkadhe dhe mjafton të mbështesë<br />
një gjë në dorë që të kërcejë nga një bankë në tjetrën. Është 12 vjeç. Vishet me një palë<br />
rroba bojëqielli e me kopsa të verdha. Është i gjallë, i gëzuar, i sjellshëm më të gjithë dhe i<br />
ndihmon me sa mundet shokët e shoqet. _______________<br />
• Mburret shumë, vetëm e vetëm se e ka babanë të pasur. Atij do t’i pëlqente të kishte<br />
me vete në shkollë një bankë të tërë. Ka frikë nga të gjithë se mos e fëlliqin, i shikon të<br />
tërë nga koka gjer te këmbët, vështron kurdoherë duke buzëqeshur si me përbuzje. Për<br />
mosgjë lëshon ndonjë fjalë të rëndë ose u kërcënohet se do të sjellë babanë në shkollë.<br />
_______________
Orë të lira<br />
2. Rikujto historinë e atdhetarit të vogël padovan, duke iu përgjigjur pyetjeve të tabelës.<br />
Historia e atdhetarit të vogël padovan<br />
……………………………….......……………<br />
Në cilin qytet/fshat jetonte djaloshi ………………………………......……………<br />
kur ishte i vogël?<br />
Ç’kishin bërë me të nëna dha babai<br />
i tij dy vjet më parë?<br />
Pse u arratis nga pronari i cirkut?<br />
Kujt i kërkoi ndihmë pas arratisjes?<br />
Kë takoi në anije?<br />
Çfarë ndodhi më pas?<br />
Si reagoi djali në fund?<br />
…………………………………………….....<br />
…………………………………………….....<br />
……………………………………………......<br />
……………………………………………......<br />
……………………………………………......<br />
……………………………………………......<br />
…………………………………………….....<br />
…………………………………………….....<br />
……………………………………………....<br />
……………………………………………....<br />
……………………………………………...<br />
……………………………………………...<br />
3. Lidh me shigjetë personazhin me cilësitë që e karakterizojnë atë.<br />
III. Mjedisi<br />
Korreti<br />
Garoni<br />
Votini<br />
Derosi<br />
Prekosi<br />
Krosi<br />
• i gjatë<br />
• pa mjekër<br />
• e veshur<br />
• me flokë të thinjur e të gjatë<br />
• zë të trashë<br />
• e qeshur<br />
• babaxhan<br />
• e kujdesshme<br />
• e përkushtuar<br />
• tolerant<br />
• i vetmuar<br />
• serioz<br />
• imcake<br />
• me një rrudhë të drejtë mu në mes të ballit<br />
1. Përshkruaj mjedisin e shtëpisë së Krosit mbështetur në elementet e mëposhtme:<br />
a. vendndodhja<br />
b. mobilimi<br />
101
10<br />
Orë të lira<br />
IV. Gjuha dhe stili<br />
1. Në cilën vetë rrëfehet ngjarja:<br />
a. në vetën e parë, b. në vetën e tretë.<br />
2. Shpjego me fjalët e tua kuptimin e fjalive të mëposhtme:<br />
a. Ti i ke të gjitha lehtësitë, e megjithatë të duket i rëndë! Ta dish, o Enrik, se puna<br />
që bën ai djalë në një ditë, vlen më shumë se ajo që bën ti në një vit.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
b. Armët e tua janë librat, toga jote është klasa, fusha jote e luftës është gjithë dheu<br />
dhe fitorja jote është qytetërimi i njerëzisë.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Në tregimin “Kalabrezi i vogël”, në paragrafin e parë gjej dhe nënvizo krahasimet.<br />
V. Ti dhe historia<br />
1. Si të duken shokët e Enrikos? Do të dëshiroje të ishe miku i tyre dhe pse?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
2. Në tregimin “Një sjellje fisnike” Garoni për të ndihmuar shokun e tij, Krosin, merr<br />
përsipër fajin. Po ti si do të veproje po të ishe në vendin e tij?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Në një histori janë shumë të rëndësishme personazhet me karakteristikat e tyre,<br />
veprimet e raportet që krijojnë me njeri-tjetrin. Në këtë mënyrë për të modifikuar një histori<br />
mund të mbështetesh te personazhet, sepse çdo ndryshim i tyre, i veprimeve që ato kryejnë<br />
do të ndikonte mbi vetë historinë. Mbështetur në këtë ide, provo të ndryshosh rrjedhën e<br />
zhvillimit të ngjarjes në tregimin “Një sjellje fisnike” duke rishkruar edhe një herë, pasi të<br />
kesh zgjedhur njërën prej këtyre mundësive:<br />
� shto një personazh,<br />
� hiq një personazh,<br />
� ndrysho karakterin e një personazhi.<br />
4. Si i vlerëson këshillat që babai i dha Enrikos për shkollën? Ç’ndikim patën ato te ti?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
5. Enrikoja kujton me mall dhe respekt mësuesen e klasës së parë. Po te ti ç’vend zë ajo/ai?<br />
A mund të përshkruash portretin e tij/saj? Realizoje duke plotësuar skedën e mëposhtme:<br />
Shkolla ________________________________________________<br />
Qyteti _________________________________________________<br />
Emri mësuesit/mësueses __________________________________<br />
Pamja e jashtme _________________________________________<br />
Karakteristikat shoqërore __________________________________
Muaji Nëntor<br />
I. Ngjarjet<br />
Orë të lira<br />
1. Ç’punë bënte babai i Garonit? Cila është lënda e tij e parapëlqyer? Çfarë do t’i dhuronte<br />
nënës për ditën e emrit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
2. Pse u zu Karl Kobisi me Betin? Cilës shtresë shoqërore i përkiste secili prej tyre? A e<br />
prisnit këtë reagim të babait të Karl Kobisit? Pse? Ç’mësim morën fëmijët atë ditë?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Cilës lëndë i përkiste mësimi që po mësonte Korreti? Ç’mendon Enrikoja pasi u nda<br />
me Korretin? Cili ishte më i lumtur ai apo Korreti?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
4. Çfarë i dhuroi mamaja e Neli Garonit dhe pse?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
5. Pse e respektonin shokët Derosin?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
6. Ç’ndodhi në një mëngjes qershori të vitit 1859? Ç`bëri djali kur plumbat i vinin sa<br />
majtas e djathtas?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
7. Cila ishte arsyeja që drejtori donte të largohej nga detyra? Ç’ndodhi më tej? Pse<br />
ndryshoi mendim ai?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
10
10<br />
Orë të lira<br />
II. Personazhet<br />
1. Veço veprimet që bën mësuese Delkati gjatë kohës që ajo jep mësim dhe kujdeset për<br />
nxënësit e saj. Duke u mbështetur në këto veprime jep vlerësimin tënd për të.<br />
2. Nga letra që babi i shkruan Enrikos, listo sakrificat që bën nëna dhe këshillat që ai i<br />
jep Enrikos.<br />
3. Analizo personazhin e Derosit duke plotësuar tabelën.<br />
Pamja fizike<br />
Mënyra se si sillet<br />
Veprimet e mësueses<br />
� U mëson shkrim e këndim fëmijëve.<br />
� I ndihmon ata të vishen.<br />
� U merr kësulat që u bien përdhe.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Qëndrimi i tij përballë<br />
Enrikos dhe Votinit<br />
III. Mjedisi<br />
Vlerësimi im<br />
Sakrificat e nënës Këshillat e babait<br />
1. Pasi të kesh rilexuar tregimin “Shoku im Korreti”, përshkruaj me kujdes mjedisin ku<br />
punonte e mësonte ai.<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________
Orë të lira<br />
2. Vëzhguesi i vogël Lombard.<br />
Vizato skenën duke pasur parasysh mjedisin ku zhvillohen ngjarjet në këtë tregim. Mos<br />
harro të paraqitësh në të elementet e mëposhtme:<br />
shtëpi, një frashër i lartë, flamur trengjyrësh, lëndina me grurë, varrezat etj.<br />
IV. Gjuha dhe stili<br />
1. Plotëso përshkrimin e drejtorit të shkollës me fjalët që mungojnë. Nëse e ke të vështirë<br />
kërko ndihmën e tregimit “Drejtori”.<br />
Pastaj kemi drejtorin, një burrë _________________ dhe tullac, me syze ari, me një<br />
mjekër _________________ e ________________, që i zbret gjer në kraharor, që vishet<br />
gjithnjë me rroba ___________________ e që e kopsit xhaketën gjer në fyt. Ai është<br />
shumë i mirë. Kur thërret në drejtori ndonjë nxënës për ta qortuar, nuk i bërtet, po e kap<br />
për dore e i thotë urtë e butë se duhet të pendohet e t’i japë fjalën se do të bëhet një djalë<br />
_____________________.<br />
� Duke u mbështetur në njohuritë gjuhësore, cilës klasë i përkasin fjalët që plotësove?<br />
_________________________________________________________________<br />
2. Shpjego me fjalët e tua kuptimin e fjalisë së mëposhtme:<br />
Ai që e nderon flamurin, kur është i vogël, do t’i dalë zot kur të rritet.<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
3. Shprehjet e nënvizuara zëvendësoji me shprehje ose fjali të tjera pa prishur kuptimin e fjalisë.<br />
Ai që do të guxojë ta prekë Kelin me dorë, do të hajë një dackë sa t’i vijë mendja vërdallë.<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
V. Ti dhe historia<br />
1. Te tregimi “Nëna ime” babai kritikon Enrikon për sjelljen e tij të ashpër ndaj nënës. Po<br />
ti a e ke lënduar ndonjëherë nënën tënde? Si është ndier ajo? Ç’qëndrim kanë mbajtur të<br />
tjerët ndaj teje? Ç’ke ndier? Trego ndonjë rast.<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
2. Cilët janë nxënësit më të mirë të klasës sate? Si sillen ata me ty? A të ndihmojnë në<br />
rast nevoje? A ndien zili ndaj tyre? Nëse po, si e shpreh atë?<br />
10
10<br />
Orë të lira<br />
Muaji Dhjetor<br />
I. Ngjarjet<br />
1. Rretho personazhet që dalin te tregimi “Pramatari”:<br />
a. Nobisi<br />
b. Enrikoja<br />
c. Derosi<br />
d. Garofi<br />
e. Vatini<br />
2. Cilat janë dëshirat e Garofit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Dallo personazhet kryesore të tregimit “Në shtëpinë e të plagosurit”.<br />
________________________________________________________________<br />
4. Çfarë lidhjesh vendosin ata me njëri-tjetrin?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
5. Çfarë të bie më shumë në sy në këtë tregim?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
6. Pse Juli filloi të binte nga mësimet? A i jep të drejtë atij?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
7. Çfarë tregon për Julin mbajtja e fshehtë e punës që bën?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
8. Cili është për ty momenti më i rëndësishëm i tregimit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________
II. Tregimi i fshehur<br />
Orë të lira<br />
Përzgjidh një nga tregimet e muajit dhjetor. Shkruaji në skeda të vogla letre fragmentet<br />
kryesore të tregimit të përzgjedhur. Përzieji ato, dhe vendosi para shokut tënd. Ai/ajo<br />
duhet t’i vendosë skedat sipas kronologjisë së ngjarjeve të tregimit, duke rindërtuar kështu<br />
tregimin e fshehur.<br />
III. Nga një ngjarje në tjetrën<br />
� A e di se çfarë ndodh më pas? Plotëso ngjarjen duke përdorur alternativat e dhëna.<br />
1. E kishte goditur mu në sy një top bore.<br />
2. Kush ishte ai? Ti je? Flisni, kush ishte?<br />
3. Është poshtërsi që të merret më qafë ndonjë i pafajshëm.<br />
4. Garoni hyri në mes duke thirrur: Dhjetë burra, me një fëmijë doni të tregoni trimëri?<br />
5. Ulu në gjunjë dhe kërkoji ndjesë.<br />
� Një plak kishte humbur kapelën dhe po lëkundej, sepse _____________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Një polic e disa burra po vraponin nga të katër anët duke pyetur ______________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Garoni i tha Garofit: “Shko e thuaj se ke qenë ti __________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Kur e pa populli se kush ishte fajtori, shumë vetë ngritën dorën të qëllonin, po<br />
_____________________________________________________________________<br />
� Nja dy-tri veta e shtynë brenda në dyqan duke thirrur _______________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
10
10<br />
Orë të lira<br />
II. Personazhet<br />
1. Plotëso tabelën e mëposhtme. Vendos në ndarjen e parë emrat e personazheve, kurse<br />
në të dytën qëllimin e autorit. (Tregimet “Në shtëpinë e të plagosurit”, “Muratori i vogël”.)<br />
- Nëpunësi<br />
-<br />
-<br />
Personazhi Qëllimi i autorit<br />
- Të tregojë shpirtin fisnik të tij.<br />
-<br />
-<br />
2. Vëzhgo me kujdes secilën ndarje të tabelës. Vendos në ndarjen e parë titullin e<br />
tregimit, personazhet që të kanë tërhequr më tepër. Ç’vlerësime ka mjedisi ku jeton për të<br />
dhe ç’vlerësime ke për ta.<br />
Titulli Personazhi Vlerësimet e shokëve dhe e<br />
familjes për të<br />
Vlerësimi im<br />
3. Me anë të diagramit shkak-pasojë trego qëndrimin e babait të Julit. Si ndryshoi ai? Pse?<br />
SHKAK PASOJË<br />
QËNDRIMI<br />
I BABAIT<br />
4. Në pemën e mëposhtme listo arsyet që babai i jep Enrikos për të qenë mirënjohës<br />
ndaj mësuesit.<br />
Arsyet e babait
Orë të lira<br />
III. Mjedisi<br />
1. Përshkruaj me fjalë dhe me vizatim peizazhin dimëror të dhënë në tregimin “Bora e parë”.<br />
- Bie me flokë të mëdha e të dendura si lule jasemini.<br />
-___________________________________________________________________<br />
-___________________________________________________________________<br />
IV. Gjuha dhe stili<br />
1. Shkëput nga tregimi “Bora e parë” fjalët ose grupet e fjalëve që përshkruajnë ndjenjën<br />
e gëzimit rënia e borës te një pjesë e fëmijëve dhe atë të dëshpërimit te pjesa tjetër.<br />
GËZIM që shkakton ---------------<br />
DËSHPËRIM ------------<br />
2. Shpjego kuptimin e fragmentit të mëposhtëm. Çfarë mesazhi përcjell autori. Gjej dhe<br />
shkruaj tri fjalë të urta për punën.<br />
... njollat e punës nuk janë ndyrësi, sepse puna nuk të ndahet kurrë. Për punëtorin që<br />
kthehet nga puna mos thuaj kurrë: Është i ndotur. Thuaj: “Në rrobat e tij ka shenjat dhe<br />
gjurmët e punës”.<br />
V. Ti dhe historia<br />
1. Tregimi “Një top bore”. Sikur të të ndodhte ty një ngjarje e këtillë si te ky tregim, a do<br />
të guxoje të tregoje fajin tënd?<br />
2. Tregimi “Mirënjohja”: Po ju, a jeni mirënjohës ndaj mësuesit ose mësueses suaj?<br />
3. Tregimi “Shkruesi i vogël fiorentin”: Si do të veproje ti, nëse familja jote do të<br />
gjendej në moment vështirësie? A ke pasur momente të tilla? Nëse po trego ndonjë rast.<br />
10
110<br />
Orë të lira<br />
Muaji Janar<br />
I. Ngjarjet<br />
1. Si e pritën nxënësit ardhjen në klasë të mësuesit zëvendësues? Pse reaguan ashtu?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
2. Cili ishte pasioni më i madh i Stardit? Në ç’mënyrë e realizoi ai dëshirën e tij për të<br />
pasur një bibliotekë? Si kujdesej Stardi për librat?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
3. Pse ajo e enjte ishte dita më e bukur e vitit për Enrikon? Kur Enrikoja u kthye në<br />
dhomë, vuri re se në mur nuk varej portreti i Rigoletos, lolos gungaç. I ati e kishte hequr atë<br />
para se shokët e tij të vinin për vizitë. Cili ishte qëllimi që kishte bërë atë veprim?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
4. Cilat ishin arsyet që Frantin e përjashtuan nga shkolla?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
5. Ç’cilësi të lodërtarit të vogël Sard admironi më shumë?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
6. Pas vlerësimit të Derosit më notën 10 dhe medaljen e parë, Votini i mbushur me zili<br />
shkruan një pusullë, të cilën donte t’ia dërgonte Derosit. Ç’shkruhej në atë letër? Pse nuk<br />
ia dërgoi? Çfarë e bëri Votinin të ndryshonte mendje?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
7. A e recitoi Votini poezinë në orën e mësimit të fesë? Pse?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
8. Tregimi “Lodërtari i vogël Sard” ka një fund edukativ. Sipas teje cili është mesazhi që<br />
jepet dhe kujt i drejtohet?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________
II. Personazhet<br />
Orë të lira<br />
1. Listo disa nga veprimet e babait të Prekosit, që të bëjnë ty të mendosh se ai nuk është<br />
një baba i mirë?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
2. Nga personazhet e tregimeve të muajit janar po veçojmë 3 prej tyre: Stardin, Prekosin,<br />
Korretin. Me cilët mbiemra do ta përshkruaje karakterin e secilit prej tyre?<br />
Stardi Perkosi Korreti<br />
__________________ ____________________ __________________<br />
__________________ ____________________ __________________<br />
__________________ ____________________ __________________<br />
3. Në tregimin “Frantin e dëbuan nga shkolla” një vend të rëndësishëm zë përshkrimi i<br />
figurës së Frantit. Transformoje përshkrimin e këtij personazhi zemërlig në një personazh<br />
zemërbardhë e të dashur me shokët e shoqet.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
4. Mendo për një çast se je ti lodërtari i vogël Sard. Duke u mbështetur në faktet e dhëna<br />
në libër dhe fantazinë tënde plotëso intervistën imagjinare të bërë me lodërtarin e vogël<br />
Sard. Ne po të ndihmojmë me pyetjet e para. Më tej ti je në gjendje të vazhdosh vetë...<br />
G: Si e keni emrin?<br />
L: Të gjithë më njohin si lodërtari i vogël nga Sardenja.<br />
G: Sa vjeç jeni?<br />
L: 14 vjeç.<br />
G: Ç’ndodhi në regjimentin ku ju bënit pjesë më 24 korrik 1848?<br />
L: U sulmua befasisht nga një kompani ushtarësh austriakë, që i rrethuam në një shtëpi<br />
të veçuar në kodër.<br />
G: Me ç’detyrë ju ngarkoi kapiteni?<br />
L: ___________________________________________________________________<br />
G: A e përmbushët detyrën?<br />
L: ___________________________________________________________________<br />
G: Ç’ndodhi me ju derisa arritët ta dorëzonit letrën atje ku duhej?<br />
L: ___________________________________________________________________<br />
G: Përpjekja për të përmbushur detyrën ju bëri që të humbisni këmbën?<br />
L: ___________________________________________________________________<br />
G: Çfarë ju tha kapiteni pasi mori vesh se ç’ju kishte ndodhur?<br />
L: ___________________________________________________________________<br />
111
11<br />
III. Mjedisi<br />
Orë të lira<br />
1. Biblioteka e Stardit përbëhet nga një raft i bukur prej druri arre me një perde të gjelbër.<br />
Sapo perdja hapet, shfaqen tri radhë me libra të çdo ngjyre, të renditur për merak, me titujt<br />
e praruar anash. Provo ta vizatosh bibliotekën sipas përshkrimit të dhënë më lart. Mund<br />
ta realizosh këtë detyrë së bashku me një grup shokësh ose shoqesh duke ndarë detyra.<br />
(Dikush vizaton raftin, dikush tjetër librat, ndërsa tjetri perden.) Në këtë rast është mirë të<br />
përdorësh kartonë për të ndërtuar këto objekte, pastaj i bashkon për të krijuar bibliotekën.<br />
IV. Gjuha dhe stili<br />
1. Shpjego kuptimin e shprehjes së mëposhtme. Është këshilla që mësuesi i jep Votinit<br />
pas reagimit të tij, kur mori vesh se Derosi u vlerësua me notën 10 dhe me çmim të parë.<br />
- Mos e qas krimbin e smirës, se është një krimb që të bren trutë e të prish zemrën.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
2. Ç’figura letrare janë përdorur në shprehjen e mësipërme.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
V. Ti dhe historia<br />
1. Ç’mendon për mënyrën se si sillen nxënësit me mësuesin zëvendësues?<br />
Po ju si silleni kur ju vjen një mësues zëvendësues? Pse?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
2. Duke shfrytëzuar enciklopedinë ose burime të tjera informacioni ç’mund të thuash për<br />
figurën e Viktor Emanuelit.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Lodërtarit të vogël Sard i caktuan një detyrë, të cilën ai e kreu me sukses.<br />
Po ty, a të kanë ngarkuar ndonjëherë detyrë të rëndësishme? Si e ke kryer atë?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________
Orë të lira<br />
4. Të ka ndodhur ndonjëherë (ose ke parë, lexuar apo dëgjuar nga të tjerët) që të jeni<br />
ndodhur në një situatë, në të cilën keni ndier frikë dhe nga e cila keni dalë falë kurajës<br />
suaj? Tregoje këtë situatë.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
5. Të kesh kurajë nuk do të thotë vetëm të përballosh prova të vështira fizike, por edhe<br />
morale (të mbash një premtim, të mos shkelësh vlerat në të cilat ti beson, të mos tradhtosh një<br />
mik etj.). Krijo dhe shkruaj një ngjarje në të cilën personazhi përballon (kapërcen) një rrezik për<br />
motive morale. (P.sh.: rrezikon të dënohet për të mos tradhtuar një shok klase etj.)<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
6. Rendit disa nga arsyet që ti e do atdheun tënd.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
7. Franti është një nxënës problematik. Shkruaj një letër drejtuar Frantit ku ti e kritikon<br />
për sjelljen e tij. Ne po të ndihmojmë me fillimin e saj. Më tej vazhdoje vetë.<br />
I dashur shoku im Franti,<br />
Ajo që më shtyn të të shkruaj është sjellja jote e keqe.<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
________________________________________________________<br />
Të përqafoj fort<br />
11
11<br />
Orë të lira<br />
Muaji Shkurt<br />
I. Ngjarjet<br />
1. Cilët ishin dy njerëzit që morën medaljet e dhëna nga inspektori i arsimit?<br />
Ç’ndodhi me babanë e Prekosit, pasi mori vesh se i biri kishte fituar medaljen e dytë<br />
ndër 50 nxënësit e tjerë të klasës?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
2. Cilat ishin premtimet që Enrikoja i bëri vetes pas marrjes së medaljeve nga Derosi<br />
dhe Prekosi?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
3. Çfarë i dhuroi Enrikoja Prekosit atë ditë që e ftoi në shtëpi? Pse? Si u ndie ai?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
4. Pse nuk e duan nxënësit Karlo Nobisin?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
5. Si ishte numri 78? Cili ishte i panjohuri që u duk behu në shtëpinë e mësuesit një<br />
mëngjes? Çfarë i kishte sjellë mësuesit ai? Ç’ishte ajo? A e pranoi mësuesi? Ç’lidhje<br />
kishte midis numrit 78 dhe Krosit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
6. Ç’bëri Enrikoja i ndihmuar edhe nga i ati për t’i ardhur në ndihmë gaztorit të vogël dhe<br />
familjes së tij?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
7. Ç’fatkeqësi ndodhi ditën e karnavaleve? Kush e kishte gjetur vajzën? Ç’i dhuroi ai asaj?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
8. Çfarë mësuan nxënësit për të verbrit nga rrëfimi i mësuesit?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________
Orë të lira<br />
9. Sipas Enrikos, pse ishte sëmurë mësuesi? A u gëzua mësuesi nga vizita e Enrikos?<br />
Ç’porosi i dha mësuesi atij?<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
10. Cilat ishin këshillat e babait për mënyrën se si duhej të sillej Enrikoja në rrugë? Listo<br />
disa prej tyre.<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
II. Personazhet<br />
1. Duke listuar përpjekjet e bëra nga Prekosi dhe Enrikoja për të mësuar, shpjegoni<br />
arsyen e dhënies së çmimit të dytë Prekosit.<br />
Prekosi Enrikoja<br />
2. Gjyko veprimin e personazheve të mëposhtme duke dhënë komentin tënd.<br />
Personazhet Veprimet Komenti<br />
Karl Nobisi<br />
Franti<br />
Numri 78<br />
� Cili prej këtyre personazheve pëson ndryshime? Si dhe pse?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
3. Pasi të kesh rikujtuar ngjarjet që ndodhin në tregimin e përmuajshëm “Infermieri i<br />
babait”, përgjigju pyetjeve të renditura në tabelën e mëposhtme.<br />
Infermieri i babait<br />
Ku zhvillohen ngjarjet e tregimit?<br />
Kush ishte i sëmuri?<br />
Çfarë kishte ndodhur me pamjen fizike të babait?<br />
Kur e kuptoi djali që i sëmuri, të cilit i kishte shërbyer<br />
kaq ditë e net, nuk ishte babai i tij i vërtetë?<br />
Pse djali nuk pranoi kërkesën e babait për t’u kthyer<br />
së bashku në shtëpinë e tyre?<br />
Si e vlerëson veprimin e djalit?<br />
11
11<br />
Orë të lira<br />
III. Mjedisi<br />
1. Si do ta përshkruaje farkën e Prekosit një shoku që nuk e ka lexuar librin. Provo ta<br />
realizosh atë me anë të vizatimit.<br />
IV. Gjuha dhe stili<br />
1. Në dhuratën që i burgosuri me numrin 78 i dha mësuesit 6 vjet më vonë, përveç të tjerave,<br />
ishte shkruar me shkronja të vogla: “Mësim dhe shpresë”…. Si i kupton ti këto fjalë?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
2. Autori në këtë roman përdor gjuhë të thjeshtë e të pasur me figura letrare. Disa prej<br />
tyre janë veçuar më poshtë. Ç’lloj figurash letrare janë?<br />
të ndezur si prushi<br />
ngushëllim hyjnor<br />
të helmohet shpiri<br />
zi të vrerosur<br />
e kanë zemrën gur<br />
fatin e tyre të zi<br />
kanë hyrë në botë si në një<br />
varr të pasosur<br />
Metaforë Krahasim Epitet<br />
3. Atje ku gjen njerëz të liq në rrugë, do t’i gjesh edhe nëpër shtëpi. Në fjalinë e mësipërme<br />
ka një gabim gramatikor, gjeje atë dhe shkruaje formën e saktë përbri saj.<br />
Forma e gabuar Forma e saktë<br />
______________________ _______________________
V. Ti dhe historia<br />
Orë të lira<br />
1. Përfytyro sikur ti të ishe gazetar/e dhe do të të duhej të shkruaje një artikull për të<br />
ndihmuar pehlivanin e vogël dhe familjen e tij. Provo ta shkruash artikullin, por kujdes mos<br />
harro t’i vesh një titull.<br />
Titulli: ______________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
2. Festa e karnavaleve ishte një ngjarje e shënuar për personazhet e romanit. Trego<br />
edhe ti se si festohen karnavalet në shkollën ose qytetin tënd.<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
Thesi i premtimeve<br />
Në çdo fillim viti ti dhe shokët e tu të klasës mund të realizoni<br />
atë që quhet thesi i premtimeve. Secili prej jush shkruan në një<br />
fletë (mund të përdoren edhe fletore me ngjyra) premtimet<br />
që ai do të përpiqet t’i përmbushë gjatë vitit shkollor. I vendosni<br />
të gjitha premtimet tuaja brenda një thesi, në të cilin keni shkruar<br />
Thesi i premtimeve dhe i vendosni fletët në murin e klasës.<br />
Në fund të vitit ju mund ta hapni thesin dhe të shikoni se sa të<br />
aftë keni qenë në përmbushjen e zotimeve tuaja.<br />
11
11<br />
Orë të lira<br />
Muaji Mars<br />
I. Ngjarjet<br />
1. Pse e përjashtuan Frantin nga shkolla? Çfarë bëri ai për t’u hakmarrë?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
2. Përse Derosi e donte dhe e ndihmonte kaq shumë Krosin?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
3. Pse zgjodhën kalabrezin për ndarjen e çmimeve në teatrin “Viktor Emanueli”?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
4. Cila ishte arsyeja që Enrikoja u grind me Korretin? Si sillet Korreti me të kur dalin<br />
jashtë? A e qortoi babai Enrikon për ngjarjen e ndodhur? Ç’këshillë i dha?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
5. Me kë gjendej Ferruçoja në shtëpi kur hynë dy të panjohurit? Ku ndodheshin prindërit<br />
e tij? Çfarë kërkonin ata (të panjohurit)? Gjyshja e njohu njërin prej tyre dhe e thirri me<br />
emër? Si veproi më tej vrasësi? Cili u plagos në të vërtetë?<br />
A ju duket i drejtë veprimi i Ferruços për të mbrojtur gjyshen me jetën e tij?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
6. Cilët ishin nxënësit që vizituan “muratorin e vogël” që ishte i sëmurë rëndë? Si reagoi<br />
ai pas vizitës së tyre? Emrin e cilit fëmije shqiptoi pas dy ditësh pa folur fare? Pse pikërisht<br />
atë?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________
Orë të lira<br />
II. Personazhet<br />
1. Krahaso dy personazhet, Stardin dhe Frantin, dhe dallo të veçantat dhe të përbashkëtat<br />
midis tyre. Plotëso diagramin e Venit.<br />
Stardi Franti<br />
2. Guximi i Ferruçios. Paraqit grafikisht guximin që tregon Ferruçioja përballë dy<br />
kusarëve, duke shoqëruar çdo lloj lëvizjeje të kurbës me një fjali përmbledhëse.<br />
Djali kërkon të shohë se nga vinte zhurma.<br />
Ferruçioja ngrin nga frika kur sheh dy burra që kishin hyrë në dhomë.<br />
III. Mjedisi<br />
______________<br />
______________<br />
______________<br />
_________<br />
_________<br />
_________<br />
______________<br />
______________<br />
______________<br />
1. Duke kujtuar tregimin “Ndarja e çmimeve”, përshkruaj mjedisin fizik të teatrit, si dhe<br />
klimën që mbizotëronte te të ftuarit. (Përshkrimi të mos i kalojë 8-10 fjali.)<br />
a. Mjedisi fizik i teatrit: palestra, galeritë … ______________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
b. Klima që mbizotëronte te të ftuarit: mërmëritje e dendur dhe e gëzueshme …<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
11
1 0<br />
Orë të lira<br />
IV. Gjuha dhe stili<br />
1. Kërko te Fjalori i gjuhës së sotme shqipe shpjegimin e fjalëve të mëposhtme:<br />
- kopuk ___________________________<br />
- haram ___________________________<br />
- kanakar ___________________________<br />
- grosh ___________________________<br />
2. Jep antonimin (me fjalë ose shprehje) të shprehjeve frazeologjike të mëposhtme:<br />
e ka ngritur kundër _________________________________________________<br />
i kish hyrë në zemër _________________________________________________<br />
e vështroja me sy të shtrembër __________________________________________<br />
më qe helmuar shpirti _________________________________________________<br />
V. Ti dhe historia<br />
1. A je grindur ndonjëherë me motrën ose vëllanë? Pse jeni grindur? Ç’qëndrim keni<br />
mbajtur pas grindjes? Pas sa kohësh jeni pajtuar? Cili është i pari që e shtriu dorën e<br />
pajtimit?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
2. Në tregimin “Në prag të 14 Marsit” janë përmendur qytete nga vise të ndryshme të<br />
Italisë. Veçoji ato dhe vendos emrin e secilit qytet në hartën memece të mëposhtme.
Muaji Prill<br />
I. Ngjarjet<br />
Orë të lira<br />
1. Cila qe arsyeja që Enrikoja së bashku me nënën e tij vajtën në strehën foshnjore, që<br />
ndodhej në rrugën “Voldoko”? Çfarë pa Enrikoja atje që i bëri aq shumë përshtypje?<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
2. Nëna e Nelit i kërkoi drejtorit që ta përjashtonin të birin nga ushtrimet e reja. Cili ishte shkaku<br />
i kësaj kërkese? Pse e kundërshtoi Neli? A arriti ai ta kryente ushtrimin si të gjithë shokët e tjerë?<br />
Cilët e ndihmuan? Si mendon ti, a do t’ia kishte arritur Neli pa ndihmën e tyre?<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
3. Ç’lajm mori babai i Enrikos nëpërmjet gazetës? Ç’vendos të bëjë ai më tej?<br />
Sa kohë kishte kaluar që kur e kishte parë mësuesin për herë të fundit? A e njohu<br />
mësuesi babanë e Enrikos? Si u ndje mësuesi, pasi mori vesh se një ish-nxënës i tij, pas<br />
kaq vitesh kishte ardhur ta takonte? Çfarë kujtuan ata së bashku?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
4. Cilat ishin porositë që i jep babai Enrikos për shokët e tij më të dashur: Garonin,<br />
Prekosin e Korretin?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
5. Zbulo dhe shkruaj mesazhin e tregimit “Qytetari trim”.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
1 1
1<br />
Orë të lira<br />
II. Personazhet<br />
1. Pasi të kesh lexuar edhe një herë tregimin “Mësuesi i tim ati”, plotëso hartën e tregimit.<br />
Titulli:<br />
8.<br />
7.<br />
6.<br />
5.<br />
4.<br />
3.<br />
2.<br />
1.<br />
Vendi dhe<br />
koha:<br />
Konflikti kryesor<br />
HARTA E TREGIMIT<br />
Tema, mesazhi<br />
morali ose mësimi<br />
2. Duke pasur parasysh figurën e mësues Viçenc Krosetit krijo një pesëvargësh me<br />
fjalën mësues:<br />
mësues<br />
2 mbiemra ________________ _________________<br />
3 folje ________________ _________________ ________________<br />
1 fjali sintetike me katër fjalë_____________________________________<br />
sinonimi _____________________<br />
3. Rendit veprimet që kryen Pinoja për të shpëtuar djaloshin?<br />
- U zhvesh shpejt e shpejt.<br />
- I shkoi në ndihmë pa u menduar gjatë.<br />
- ___________________________________________<br />
- ___________________________________________<br />
- ___________________________________________<br />
Pika kulmore<br />
Zgjidhja,<br />
ngjarjet dhe ndryshimet<br />
përfundimtare<br />
III. Mjedisi<br />
1. Fëmijëve që mësonin në shkollën “Beneti”, u pëlqen te shumë stina e pranverës.<br />
Po ty cila stinë të pëlqen? Përpiqu ta përshkruash nëpërmjet një vizatimi.<br />
2. Veço nga tregimi “Mësuesi i tim ati” fjalitë që tregojnë kushtet në të cilat jetonte mësuesi.<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________
IV. Gjuha dhe stili<br />
Orë të lira<br />
1. Gjatë orës së fizkulturës Neli, ashtu si edhe shokët e tij kërkon t’i ngjitet deri në majë<br />
hekurit të pingultë. Ai përpiqet dhe e kryen shumë mirë ushtrimin. Plotëso tabelën me<br />
elementet kryesore, nëpërmjet të cilave autori tregon veprimet dhe gjendjen shpirtërore<br />
plot ankth të Nelit.<br />
Përpjekja e madhe e Nelit<br />
Veprimet Gjendja shpirtërore<br />
� Kapi hekurin e filloi të ngjitej.<br />
�<br />
�<br />
�Gulçonte, fytyra iu bë mavi, merrte<br />
frymë shpesh, djersa i kullonte çurkë<br />
prej ballit.<br />
�<br />
�<br />
2. Veço urimet që janë përdorur në tregimin “Mësuesi i tim ati”, nënvizo foljet dhe shkruaj<br />
mënyrën e tyre.<br />
- Të lumshin këmbët që erdhe!<br />
- Shëndet e të mira paç, o mësuesi im i dashur!<br />
-<br />
-<br />
V. Ti dhe historia<br />
1. A të pëlqen ora e fizkulturës? Pse? Gjithmonë i kryen me lehtësi ushtrimet apo ka<br />
ndonjë që të duket i vështirë? Kush të ka ndihmuar për ta kryer sa më mirë atë?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
2. Bëj një intervistë me prindërit (nënën ose babanë) nëpërmjet së cilës të zbulosh<br />
kujtimet e tyre për mësuesin e shkollës fillore. Do të ishte interesante nëse fjalët e tyre do<br />
të shoqëroheshin edhe me fotografi apo ndonjë objekt tjetër kujtimi nga koha e shkollës.<br />
3. A je dakord me fjalët e babait të Enrikos: “Se njeriun e frikëson puna e jo fitimi, vlera e<br />
jo grada”? Argumentoje mendimin tënd.<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
1
1<br />
Muaji Maj<br />
I. Ngjarjet<br />
Orë të lira<br />
1. Ç’plan kishin menduar fëmijët, Silvioja dhe Enrikoja, për të ndihmuar prindërit që të<br />
kursenin më shumë? Si e priti nëna planin e tyre?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
Të nesërmen në mëngjes, nën pecetën e bukës, Enrikoja gjeti kutinë që i kishin premtuar<br />
prindërit, ndërsa Silvioja freskun. Ky veprim i prindërve e gëzoi, por edhe e trishtoi shumë<br />
Enrikon. Si mendon ti, pse?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
2. Si mundi kapteri i zjarrfikësve të futej brenda në shtëpi për të ndihmuar njerëzit që ishin<br />
bllokuar nga zjarri?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
Si reaguan njerëzit pas këtij veprimi?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
3. Cila ishte arsyeja e nisjes së Gjenovezës për në Buenos-Aires?<br />
__________________________________________________________________<br />
- Kush do ta ndihmonte Gjenovezën për të gjetur punë atje? __________________<br />
- Ç’ndodhi pas një viti me të? Kujt i kërkoi ndihmë i shoqi i saj?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
Cili nga fëmijët vendosi të shkonte të kërkonte të ëmën? Pse? A e gjeti? Në ç’gjendje<br />
ndodhej ajo? Pse nëna pranoi të të operohej?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
4. Cili ishte personi që e vizitoi atë fundjavë familjen e Enrikos? Pse kishte ardhur ai?<br />
Ç’mendonte babai gjatë rrugës për në kolegjin e shurdhmemecëve? Ai mbeti i habitur pasi<br />
u takua me të bijën? Pse?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________
II. Personazhet<br />
Orë të lira<br />
1. Rilexo edhe një herë tregimin “Nga Apeninet në Ande”, ku autori tregon udhëtimin e<br />
Markut, një djalë 12-vjeçar, nga Italia në Buenos-Aires për të gjetur nënën e tij.<br />
�Trego pa parë në tekst të gjitha detajet e rrugës që përshkon Markoja. Mund të mbash<br />
në fletore shënimet përkatëse.<br />
�Vizato një skicë të udhëtimit të Markos nga një krahinë në tjetrën, duke e shoqëruar me<br />
shënimet dhe përshkrimet e nevojshme.<br />
�Gjatë udhëtimit Markoja përjeton ndjenja të ndryshme. Herë ndihet i gëzuar, se edhe<br />
pak do të takohet me nënën e tij, e herë i mërzitur dhe në rrezik kur mëson se ajo është<br />
larguar në një vend tjetër, e kështu me radhë … Trego më hollësisht ndjenjat që përjeton<br />
ai.<br />
2. Shkruaj përbri emrit të secilit personazh dy ose tri cilësi lidhur me pamjen e jashtme<br />
dhe karakterin e tyre.<br />
Babai ______________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
Xhixhja _____________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
Mësuesja ___________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
III. Gjuha dhe stili<br />
1. Nga tregimi “Fëmijët sakatë” veço fjalitë që tregojnë mirësinë, shpirtgjerësinë dhe<br />
dhembshurinë e nënës së Enrikos ndaj fëmijëve që ndodheshin në Institutin e Fëmijëve<br />
Sakatë.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
2. Formo fjali të prejardhura ose të përbëra nga fjalët rrënjë.<br />
� vesh: __________________________________________________________<br />
� shkollë: ________________________________________________________<br />
� qesh: __________________________________________________________<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
Orë të lira<br />
për klasën IX
�<br />
�<br />
�<br />
Tema: Krijimi i rruzullimit<br />
Orë të lira<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të hulumtojë informacione rreth kozmosit.<br />
• Të paraqesë me anë të vizatimit katër teoritë e krijimit të Botës.<br />
• Të kryejë eksperimente të thjeshta për katër elementet e krijimit të Botës.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues gjuhe, historie, gjeografie, fizike, kimie,<br />
vizatimi.<br />
Materialet: Tabakë me ngjyra, lapostila, gogla, plastelinë, fije teli, portokall,<br />
videoprojektor, CD me dokumentarë shkencorë, skeda, fletë pune<br />
“Kornizë poezie”.<br />
Koha: 120’<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
�Faza I. Përgatitja<br />
Ndahen nxënësit në 6 grupe duke shfrytëzuar prirjet dhe dëshirat e tyre. Secilit grup i<br />
shpërndahet skeda e punës, që përmban çështje mbi të cilat do të hulumtojnë nxënësit.<br />
Skeda I. Historiani<br />
• Teoria e krijimit të Botës sipas:<br />
a. mitit grek,<br />
b. filozofisë hindu,<br />
c. doktrinës së katër elementeve,<br />
d. Big Bang-ut,<br />
e. Pjetër Bogdanit.<br />
Shënim: Si burim informacioni për plotësimin e kësaj skede mund të shfrytëzohen: libri<br />
“50 mitet më të famshme të lashtësisë”, Atlasi filozofik, interneti.<br />
Skeda II. Gjeografi<br />
• Hulumto informacione rreth planetëve, yjeve, si dhe lëvizjes<br />
së planetëve në hapësirë.<br />
• Plotëso tabelën “PLANETI”<br />
Emri i<br />
planetit<br />
Veçoritë Diametri (km) Largësia prej<br />
Diellit (km)<br />
Koha që duhet për<br />
t’u rrotulluar<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
Skeda III. Kimisti<br />
• Të paraqesë përmes eksperimenteve të thjeshta dy elementet<br />
përbërëse të krijimit të Botës (ujë, ajër), si dhe shtresat përbërëse të Tokës.<br />
• Elementi kimik që çlirohet gjatë zjarrit.<br />
• Kuriozitetet shkencore që lidhen me elementet kimike që gjenden në planetë<br />
të ndryshëm.<br />
Skeda IV. Fizikani<br />
• Ligjet që veprojnë në kozmos.<br />
• Kuriozitete rreth fluturimeve në kozmos<br />
• Dokumentarë të fluturimeve në kozmos.<br />
Skeda V. Letrari<br />
• Të interpretojë teorinë e krijimit të Botës sipas Pjetër Bogdanit në fletën e<br />
punës “Kornizë poezie”.<br />
Shënim: Fleta e punës “Kornizë poezie” është vendosur në faqen vijuese, në mënyrë që<br />
mësuesi/ja t’ua fotokopjojë nxënësve.<br />
Skeda VI. Piktori<br />
• Të paraqesë përmes vizatimit katër teoritë e krijimit të Botës.<br />
• Të modelojë sistemin diellor duke përcaktuar vendin e secilit planet rreth Diellit.<br />
• Secili grup të zgjedhë drejtuesin e tij, i cili do të ndajë punën brenda grupit sipas<br />
çështjeve të shtruara në skedë.<br />
• Përzgjedhja dhe sistemimi i informacionit të bëhet në fazën përgatitore.<br />
• Paraqitja mund të bëhet në dy forma:<br />
a. tabakë me ngjyra;<br />
b. videoprojektor.
FLETË PUNE<br />
“Kornizë poezie”<br />
Të shohim nga afër: Parëse Qiellja, Dheu, Deti në Zjarmi<br />
Ishte; kje zjarmi, Dheu, Qiellja e Deti<br />
Ma shëmpton Qiellja, Dhenë e Detin e Zjarmin,<br />
Orë të lira<br />
• Për cilën dukuri flet poeti? _______________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
Ndoshta kërkon të shtojë _________________________________________________<br />
Shpresoj që, pasi ta kem interpretuar gjithë poezinë, ta kem kuptuar ________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
• Autori shkruan: Mbë qiellt nuk ishte as yll, as diell,<br />
Qi me dritën e vet zbardhën dritë të re<br />
As han dielte me dy të rigjata bri....<br />
Po me këto vargje ç’do të thotë poeti? _______________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
• Them se në vargjet: As nijegullë me shi, as breshën’, as rrëfe,<br />
As deti me valë epte të madhen gjamë.<br />
As lymnajtë të me breg ishinë zanë.<br />
Do të thotë ____________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
• Them gjithashtu se në këtë poezi filozofike gjej edhe elemente lirike. Jam shumë i sigurt<br />
për këtë, sepse ________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
1
1 0<br />
Orë të lira<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
�Faza II. Prezantimi dhe vlerësimi<br />
� Hapi I. Bëni përgatitjen e mjedisit fizik ku do të zhvillohet veprimtaria.<br />
- Vendosni grupet e punës në formë të tillë që të përcjellin imazhin e Gjithësisë.<br />
- Në qendër të ulet në formë rrethore grupi “historiani”, i cili do të simbolizojë planetin<br />
Tokë. Drejtuesi i këtij grupi të mbajë një shirit me mbishkrimin Toka.<br />
- 5 grupet e tjera të vendosen po në mënyrë rrethore përqark “Tokës”, që do të simbolizojnë<br />
nga një planet të zgjedhur prej tyre. Drejtuesi i secilit grup do të mbajë shiritin me mbishkrimin<br />
e planetit të zgjedhur. Në faqet anësore të mjedisit, ku zhvillohet veprimtaria të ngjiten yje<br />
të madhësive të ndryshme. Vendosja e grupeve do të jetë:<br />
JUPITERI NEPTUNI<br />
MARSI TOKA<br />
HËNA SATURNI<br />
� Hapi II. Veprimtaria nis me prezantimin e informacionit nga një përfaqësues i zgjedhur<br />
i grupit “Historiani”. Për secilën teori të krijimit të Botës informacioni të shoqërohet me<br />
vizatime të realizuara nga grupi “Piktori”.<br />
- Nxënësit e grupeve të tjera mund të drejtojnë pyetje ose të japin informacion shtesë<br />
rreth këtyre teorive.<br />
- Interpretimi i teorisë së Pjetër Bogdanit prezantohet nga një përfaqësues i grupit<br />
“Letrari”.<br />
- Grupi “Gjeografi” informacionin e përzgjedhur ta paraqesë me pamje në videoprojektor.<br />
- Grupi “Kimisti”, për ta bërë sa më të këndshëm prezantimin e punës së tij, mund të<br />
zhvillojë eksperimente të thjeshta për secilin element të krijimit të Botës. Eksperimentet të<br />
zhvillohen nën kujdesin e mësuesit të kimisë.<br />
- Shfaqja e sekuencave nga dokumentarë shkencorë rreth udhëtimeve në kozmos do të<br />
bëjë të mundur shpjegimin shkencor të ligjeve të fizikës, që veprojnë në të.<br />
� Hapi III. Bëhet vlerësimi i punës së çdo grupi dhe të grupeve në tërësi për mënyrën se<br />
si kanë bashkëpunuar.<br />
Përgëzohen të gjithë nxënësit për ndihmesën e dhënë në zhvillimin e kësaj veprimtarie.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temave<br />
“Krijimi i rruzullimit” dhe “Ishuj në qiell”.
�<br />
�<br />
�<br />
Tema: Fëmijët ambientalistë<br />
Orë të lira<br />
Të drejtat: • E drejta për të marrë pjesë në vendimmarrje.<br />
• E drejta për të pushuar e argëtuar.<br />
• E drejta për të marrë pjesë në jetën kulturore të komunitetit.<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të hulumtojë rreth historisë së zhvillimit të vendbanimit të tij.<br />
• Të krahasojë ndryshimet ndërmjet vendbanimit të tij.<br />
• Të modelojë një mjedis të ndryshuar.<br />
• Të japë mendim për mjedisin ku jeton dhe nevojat për ndryshimin e tij.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues historie, gjeografie, kimie dhe vizatimi.<br />
Materialet: Harta, foto të vendit ku banoni (pamje të qytetit/fshatit në të kaluarën<br />
dhe sot). Një hartë e vendbanimit, fletë dhe lapsa për të modeluar,<br />
objekte të ndryshme, si: kuti të vogla, tuba, tapa shishesh vere,<br />
pambuk, lëvozhga arre ose druri, kuti kartoni vezësh, tela,<br />
plastelinë, ngjitëse dhe penela për të ngjyrosur, fletë të trashë<br />
kartoni ose të holla, kompaset, që mund të përdoren si bazë për të<br />
realizuar maketin.<br />
Koha: 180’<br />
Përgatitja. Ky aktivitet do të zhvillohet në tri faza:<br />
Faza I. <strong>Zhvillimi</strong>: Si dhe pse.<br />
Faza II. Hartimi dhe zbatimi i planit për ndryshim.<br />
Faza III. Diskutimi dhe vlerësimi.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
�Faza I. <strong>Zhvillimi</strong>: Si dhe pse<br />
Grumbulloni harta, foto, pamje nga e kaluara dhe e tashmja e vendit ku banoni.<br />
Lokalizoni vendin ku mendoni se do të bëni ndryshme.<br />
� Hapi I. Prezantoni para grupit të nxënësve pikat kryesore ku do të bëni ndryshimet<br />
e mjedisit. Përdorni harta, pamje, fotografi për të nxitur diskutimin e nxënësve se si ka<br />
ndryshuar qyteti gjatë 100 vjetëve të fundit. Flisni për sistemet në të cilat ndodhën këto<br />
ndryshime. Ndryshimet që në përgjithësi kanë ndodhur për mirë, p.sh.: pamje të qytetit të<br />
Tiranës në vitet ’30, vitet ’80 dhe në 2009.<br />
� Hapi II. U kërkoni nxënësve të listojnë ndryshimet që ka pësuar qyteti/ fshati i tyre<br />
gjatë këtyre viteve të fundit, siç mund të jenë zgjerime rrugësh, ndërtesa të reja, dyqane,<br />
si dhe cilët kanë përfituar nga këto ndryshime.<br />
P.sh.: A kanë përfituar nga këto ndryshime njerëzit në nevojë për strehim apo janë<br />
ndërtuar apartamente luksoze, qendra argëtimi, si investime nga kompani private.<br />
1 1
1<br />
Orë të lira<br />
� Hapi III. Nxënësit vëzhgojnë me kujdes hartën e zmadhuar të një mjedisi, të cilën e<br />
sigurojnë në internet, për të marrë një vendim të përbashkët se çfarë duhet të ndryshojnë<br />
në hartë. Sigurohuni që mjedisi që do të ndryshojë të njihet mirë nga të gjithë nxënësit.<br />
�Faza II. Hartimi dhe zbatimi i planit për ndryshim<br />
Mblidhni informacione rreth vendit që do të ndryshoni, p.sh.: artikuj gazetash, plan<br />
rregullues etj.<br />
Sigurohuni se i keni të gjitha materialet e duhura për të modeluar ndryshimin.<br />
� Hapi I. Grumbulloni të gjitha idetë e propozuara për ndryshimin, si dhe çfarë interesash<br />
shprehen nëpërmjet tyre.<br />
� Hapi II. Nxënësit ndahen në grupe pune, 6-7 nxënës, rishikojnë edhe një herë mjedisin,<br />
si dhe propozimet e bëra, bien në një mendim të përbashkët për propozimin më të mirë.<br />
� Hapi III. Detyra e grupit në këtë hap është të vizatojë pamjen e mjedisit që do të<br />
ndryshojë e më pas të përgatitë modelet për maketin.<br />
� Hapi IV. Kur të gjitha maketet të jenë të përfunduara, përfaqësuesi i secilit grup<br />
prezanton modelin dhe shpjegon planimetrinë e mjedisit.<br />
�Faza III. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
Bëni një përmbledhje të punës që kanë bërë grupet e ndryshme. Më pas zhvilloni një<br />
diskutim.<br />
- A u ndjetë të gjithë të motivuar në këtë veprimtari?<br />
- Cila ishte arsyeja që vendosët të ndryshonit mjedisin?<br />
- Çfarë burimesh do të nevojiten për të vënë në zbatim planin tuaj.<br />
- Si ndikon plan-projekti juaj në gjithë ekosistemin?<br />
- A janë mbjellë pemë apo i keni parashikuar mbjelljen e tyre në plan-projektin tuaj?<br />
- A duhet marrë mendimi i qytetarëve për ndryshimin e një mjedisi nga Këshilli<br />
Bashkiak?<br />
- A janë bërë ndryshimet në përputhje me nevojat reale që ka komuniteti?<br />
Sugjerimi: Zgjedhja e mjedisit ku do të punohet është në varësi të interesave dhe<br />
dëshirave që ka çdo grup. Si mjedis për të ndryshuar (nëse është e vështirë të gjesh<br />
planimetrinë e mjedisit) mund të propozoni mjedisin e një qendre tregtare, qendre argëtimi,<br />
shkollë, kënd lojërash, park për fëmijët e për të moshuarit, një fermë etj.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës<br />
“Fëmijët ambientalistë”.
�<br />
�<br />
�<br />
Tema: Adoleshenca dhe problemet e saj<br />
Orë të lira<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij/saj rreth problemeve që shfaqen në<br />
adoleshencë dhe rrugët e zgjidhjes së tyre.<br />
• Të interpretojë në role situata të ndryshme nga jeta e adoleshentit.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues, psikologë.<br />
Materialet: Fletë të bardha A4, lapsa me ngjyra, tabakë të bardhë kartoni,<br />
gërshërë, ngjitës.<br />
Koha: 120’<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
� Hapi I. Ndahet klasa në disa grupe të vogla pune me 5-6 nxënës.<br />
- U jepen pjesëtarëve të grupit fletë formati A4 dhe lapsa me ngjyra.<br />
- I kërkoni secilit pjesëtar të listojë problemet që ka ai në këtë moshë (adoleshencë).<br />
- Nxënësit të punojnë për një kohë jo më shumë se 10 minuta.<br />
- U sugjeroni nxënësve që brenda grupit të shkëmbejnë mendimet me njëri-tjetrin<br />
dhe të qarkojnë me laps me ngjyrë, p.sh., me të kuqe, problemet e përbashkëta që<br />
ata kanë identifikuar.<br />
� Hapi II. Jepini secilit grup nga një tabak të bardhë, në të cilin të shkruhen problemet (e<br />
përbashkëta që ata i identifikuan si të përbashkëta për këtë moshë.<br />
- Tabakët e plotësuar të secilit grup të ngjiten në faqen ballore të murit të tabelës njëri<br />
pas tjetrit.<br />
- Të qarkohen me laps me ngjyrë (ndryshe nga ngjyra brenda grupit) problemet e<br />
përbashkëta që janë evidentuar në të gjitha grupet.<br />
marrëdhëniet me bashkëmoshatarët, mësuesit, prindërit.<br />
� Hapi III. U kërkoni grupeve të shkruajnë në fletën e bardhë mendimet e tyre rreth<br />
mënyrës së përmirësimit të marrëdhënieve.<br />
Që kjo veprimtari të bëhet më e larmishme dhe nxënësit të mos përsëritin njëri-tjetrin,<br />
secili grup të japë mendime për një problematikë të identifikuar.<br />
Zgjedhjet të bëhen nga vetë nxënësit ose të përcaktohen nga mësuesi.<br />
� Hapi IV. Secili grup të paraqesë nëpërmjet interpretimit situata të ndryshme nga jeta e tij si<br />
adoleshent. Në secilën situatë të trajtohet jo vetëm problemi, por të jepet edhe zgjidhja e tij.<br />
Disa nga problematikat që mund të trajtohen nëpërmjet situatash janë:<br />
a. marrëdhëniet që ata kanë me bashkëmoshatarët për të krijuar identitetin e tyre;<br />
b. dhuna mes bashkëmoshatarëve ku adoleshenti detyrohet të bëjë diçka jashtë<br />
dëshirës së tij;<br />
c. gjendja emocionale e adoleshentit gjatë një konflikti familjar, i cili sjell:<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
• rezultate të dobëta në mësime;<br />
• frekuentim të dobët ose braktisje të shkollës;<br />
• përfshirje në botën e krimit;<br />
• formim të sjelljeve të rrezikshme (duhani, alkooli, droga).<br />
� Hapi V. Pasi të dramatizohen, situatat të interpretohen para shokëve.<br />
Një alternativë tjetër veprimtarie për temën: “Adoleshenca dhe problemet e saj” mund të<br />
jenë një nga dy veprimtaritë e dhëna më poshtë, të cilat kanë lidhje me problematikën e<br />
krijimit të identitetit vetjak të adoleshentit.<br />
VEPRIMTARIA I<br />
Tema: Kush jam unë?!<br />
� Hapi I. Udhëzoni nxënësit të vizatojnë diçka si simbol të vetvetes, p.sh.: një udhëkryq,<br />
det, lule, busull etj.<br />
Nxënësit të punojnë për rreth 10 minuta. U kujtoni se kjo veprimtari nuk ka lidhje me orën<br />
e vizatimit, e rëndësishme është simbolika.<br />
� Hapi II. (Gruponi nxënësit.) Ndani nxënësit në grupe të vogla pune me nga 5-6 nxënës.<br />
Vullnetarisht pjesëtarët e çdo grupi bëjnë interpretimin e simbolikës, si përfaqësues të<br />
vetvetes.<br />
P.sh.: një udhëkryq mund të interpretohet si gjendje pështjellimi, e cila s’përcakton dot<br />
drejtimin që duhet të marrë etj.<br />
� Hapi III. Nxitni nxënësit t’u drejtojnë pyetje konstruktive dhe jo fyese, interpretuesve të<br />
simbolikave.<br />
- Ç’cilësi të karakterit tënd sheh tek udhëkryqi? (pasiguri)<br />
- Në tri ngjyrat e semaforit: e kuqe, portokalli, jeshile pranë cilës ngjyrë e gjen veten?<br />
Pse? etj.<br />
VEPRIMTARIA II<br />
Tema: Unë dhe bota rreth meje<br />
� Hapi I. Secili nxënës të vizatojë në një fletë formati A4, 5 rrathë nga më i vogli deri tek<br />
i madh, ku në qendër qëndron ai vetë, pra nxënësi.<br />
Udhëzoni nxënësit ta palosin fletën më katërsh.<br />
Pasi e hapin, shkruajnë në pjesën e sipërme, në të majtë pesë cilësi pozitive që ata<br />
mendojnë se i kanë. Në pjesën e poshtme të këtij krahu pesë cilësi negative që ata<br />
mendojnë se i kanë. Në pjesën e sipërme dhe të poshtme të krahut të djathtë veprohet në<br />
të njëjtën mënyrë, por me pesë cilësi që ai mendon se të tjerët dallojnë tek ai.
Modeli i plotësuar mund të jetë:<br />
“Rrethi i cilësive”<br />
Orë të lira<br />
� Hapi II. Lexohen disa të dhëna të plotësuara nga Rrethi i cilësive.<br />
Pas leximit të çdo rrethi nxënësit mund të drejtojnë pyetje rreth vlerësimit që ai i bën<br />
vetvetes.<br />
P.sh.: Cila pjesë e Rrethit të cilësive mendon se ishte më e vështira për t’u plotësuar?<br />
Po më e lehta?<br />
Ku u mbështete për të bërë vlerësimin që kanë të tjerët për ty dhe e ti për veten? etj.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
bujar<br />
mendjemadh<br />
punëtor<br />
i drejtë<br />
gjaknxehtë<br />
�<br />
mirëkuptues<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të pjesës letrare<br />
“Shpirti i botës” .<br />
Tema: Të jetosh në një botë të mrekullueshme<br />
Objektivat: Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të japë mendimin e tij në gjuhë të huaj rreth kuptimeve të ndryshme<br />
që mbart fjala paqe.<br />
• Të japë mendimin e tij në gjuhë të huaj rreth sjelljeve paqësore.<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues të gjuhës angleze.<br />
idhnak<br />
tolerant<br />
Materialet: Tabakë të bardhë, lapsa, bojëra, pyetësorë për çdo grup, skeda me<br />
fjalë të shkëputura nga fjalët e urta dhe nga mendimet e njerëzve<br />
të shquar.<br />
Koha: 90’<br />
Përgatitja. Kopjoni në një tabak të bardhë modelin e dhënë të Rrethit të jetës.<br />
Paraqiteni këtë në një madhësi sa më të madhe të jetë e mundur.<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:<br />
Faza I. Plotësimi me fjalën e duhur të Rrethit të jetës.<br />
Faza II. Diskutim me temë “Të flasim për paqen”.<br />
� Faza I. Plotësimi me fjalën e duhur të Rrethit të jetës<br />
� Hapi I. U tregoni nxënësve modelin e vizatuar të Rrethit të jetës, si dhe tri ndarjet që<br />
ka: paqe me veten, paqe me të tjerët, paqe me natyrën”.<br />
• U shpjegoni se Rrethi i jetës i plotësuar do të mbartë qëndrimet më të mira për paqen.<br />
Për ta plotësuar atë, u duhet ndihma e 21 fjalëve, që janë shkëputur nga 21 fjalët e urta a<br />
mendime të çmuara nga vende të ndryshme të botës.<br />
� Hapi II. Nxënësit ndahen në disa grupe pune me nga 5-6 pjesëmarrës (kjo në varësi<br />
të numrit të nxënësve).<br />
Secilit grup i jepet një kopje bosh e Rrethit të jetës dhe një kopje bosh e pyetësorit. U kujtoni<br />
nxënësve se fillimisht duhet të gjejnë fjalët që u mungojnë fjalëve të urta, duke u ndihmuar<br />
nga bashkësia e fjalëve të dhëna nga mësuesi/ja, të cilat të jenë të vendosura në mënyrë të<br />
çrregullt.<br />
� Hapi III. Kontrolli i punës<br />
Secili grup lexon fjalët e urta të plotësuara. Kontrollohet saktësia e secilës prej tyre.<br />
Fjalët e gjetura shkruhen në sekuencën e duhur me lapsa me ngjyra (secila sekuencë të<br />
përfaqësohet me një ngjyrë të dallueshme nga njëra-tjetra) mbi Rrethin e jetës të vendosur<br />
të tabelë.<br />
�Faza II. Diskutimi: Të flasim për paqen<br />
� Hapi I. Secilit grup i jepet nga një skedë (skedat 1, 2, 3) pa emërtimin e kokës.<br />
Nëse ka më shumë se tri grupe, e njëjta skedë t’u jepet dy grupeve.<br />
• Nxënësit le t’i diskutojnë përgjigjet e secilës pyetje brenda grupit për të arritur në një<br />
mendim të përbashkët. Grupet duhet të vëzhgojnë njëkohësisht edhe fletën e punës Rrethi<br />
i jetës për të përcaktuar sekuencën së cilës i përkasin përgjigjet e pyetjeve.<br />
• Grupet zgjedhin përfaqësuesin e tij më të mirë anglishtfolës për t’u dhënë përgjigje pyetjeve<br />
të shtruara në skedat 1, 2 ,3. (Peace with oneself, Peace with nature, Peace with others.)<br />
� Hapi II. Vazhdoni diskutimin rreth vlerave universale që përfaqëson çdo sekuencë e saj.<br />
PART! How hard was to find the missing words?<br />
- How many of proverbs or saying did students already know? Are they in fact<br />
“words of wisdom” that are relevant to our lives today?<br />
- Are they equally important in all cultures?<br />
- Which are the most important in our country?<br />
- Was it easy to reach a consensus on all issues discussed?<br />
- Which question was the most controversial? Why?<br />
- Why do people have different views on their issues relating to peace?<br />
- What is their opinion on the country?<br />
- Is peace a necessary prior condition for a culture of human rights to exist orit is<br />
necessary to have human rights respected before people can reach a status of peace?<br />
Në fund të <strong>veprimtarisë</strong> mësuesi/ja përgëzon nxënësit për ndihmesën që dhanë, si dhe<br />
për njohuritë e mira gjuhësore.
Quiz sheet<br />
Orë të lira<br />
Can you find the words which are missing from the following proverbs and quotations?<br />
Identify the words and you have the clues to fit into the peace circle!<br />
The words you have to match are: Beauty, Body, Compassion, Co-operation, Culture,<br />
Economy, Emotions, Environment, Patience, Harmony, Health, Individual, Information, Joy,<br />
Justice, Knowledge, Life, Love, Mind, Respect, Social life, Society, Solidarity, Substance,<br />
Truth, Welfare and Wisdom.<br />
Area 1. Experience is the mother of ___________________.<br />
Area 2. a. Where there is ______________ there is no darkness. (Burundi proverb)<br />
b. ______________ and perseverance have a magical effect before which<br />
difficulties disappear and obstacles vanish. (John Quincy Adams)<br />
c. Man may dismiss __________from his heart, but God near will. (William Cowper)<br />
d.Don’t promise something when you are full of ________; don’t answer letters<br />
when you are full of anger. (Chinese proverb)<br />
Area 3. ____________ is better than wealth.<br />
Area 4. Doubt is the key to ____________. (Iranian proverb)<br />
Area 5. If you want to be respected, you must __________ yourself. (Spanish proverb)<br />
Area 6. To touch the earth is to have ____________ with nature. (Oglala Sioux. Native<br />
American)<br />
Area 7. For the sake to other’ ______________, however great, let not one neglect one’s<br />
own _____________. Let one be intent on one’s own goal. (Buddhist proverb)<br />
Area 8. Government and ______________ are in all things the law of life; anarchy and<br />
competition the laws of death. (John Ruskin)<br />
Area 9. a._________ without wisdom is like a flower in the mud. (Romanian proverb)<br />
b. Sooner or later the ___________ comes to light. (Dutch proverb)<br />
c. ____________ forever, ____________ forever, ____________ forever. For the<br />
union makes us strong. (Ralph Chaplin)<br />
d. When violence comes into the house, law and __________ leave through the<br />
chimney. (Turkish proverb)<br />
Area 10. __________ of the mind must be subservient to the heart. (Mahatma Gandhi)<br />
Area 11. See ___________ and glee sit down, / All joyous and unthinking, / Till, quite<br />
transmogrified, they’re grow / Debauchery and drinking. (Robert Burns, 1759 - 1796)<br />
Area 12. There can be ___________ where there is no efficiency. (Beaconsfield)<br />
Area 13. Be not deceived with the first appearance of things, for show is not _________.<br />
(English proverb)<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
Area 14. A moment of patience can prevent a great disaster and a moment of impatience<br />
can ruin a whole. (Chinese proverb)<br />
Area 15. Where is the wisdom we have lost in knowledge? Where is the knowledge we<br />
have lost in ___________. (T.S.Eliot)<br />
Area 16. Easier to bend the _________ than the will. (Chinese proverb)<br />
Area 17. By starving ____________ we become humorless, rigid and stereotyped; by<br />
repressing them we become literal, reformatory and holier-than-thou; encouraged, they<br />
perfume life; discouraged; they poison it. (Joseph Collins)<br />
Area 18. See with you ___________, hear with your heart. (Kurdish proverb)<br />
Area 19. Man shapes himself through decision that shapes his _________. (Rene Dubos)<br />
Area 20. Every heart is the other heart. Every soul is the other soul. Every face is the<br />
other face. The ____________ is the one illusion. (Margaurite Young)<br />
Area 21. You can tell how high a ________ is by how much of its garbage is recycled. (Tahanie)<br />
The peace wheel
Discussion guides<br />
Discussion guides: Peace with oneself (group 1)<br />
1. What does it mean to be at peace with oneself?<br />
2. What sorts of thongs that we say and do everyday,<br />
show that we are war with ourselves and do not have a<br />
quality of inner peace?<br />
3. Is there a relationship between the body, mind and<br />
emotions? What kid of relationship?<br />
4. How can we develop the qualities that help us to be<br />
at peace with ourselves?<br />
5. Is it possible to have a positive relationship with<br />
others if we do not have inner peace ourselves?<br />
Discussion guides: Peace with oneself (group 2)<br />
1. Do we - as human beings - have the capacity to live<br />
at peace with others?<br />
2. Does absence of war mean that we are at peace<br />
with others?<br />
3. Can we learn to be more peaceful with others in our<br />
daily lives? How?<br />
4. What grounds are there to be hopeful for a peaceful<br />
world in the future?<br />
5. Can the scars left by wars be overcome so that<br />
people can lives in peace again?<br />
Answer to the peace wheel quiz<br />
Area 1. Wisdom<br />
Area 2. a. Love<br />
b. Patience<br />
c. Compassion<br />
d. Joy<br />
Area 3. Health<br />
Area 4. Knowledge<br />
Area 5. Respect<br />
Area 6. Harmony<br />
Area 7. Welfare<br />
Area 8. Co-operation<br />
Area 9. a. Beauty<br />
b. Truth<br />
c. Solidarity<br />
d. Justice<br />
Area 10. Culture<br />
Area 11. Social life<br />
Area 12. Economy<br />
Area 13. Substance<br />
Area 14. Life<br />
Area 15. Information<br />
Area 16. Body<br />
Area 17. Emotions<br />
Area 18. Mind<br />
The completed peace wheel<br />
Orë të lira<br />
Discussion guides:<br />
Peace with oneself<br />
(group 3)<br />
1. Does society value<br />
the environment?<br />
2. What does it mean to<br />
live in harmony with nature?<br />
3. Whose duty is it to<br />
care for the environment?<br />
4. In the future, how<br />
many wars will be fought<br />
over basic natural<br />
resources (for example,<br />
water), comported to<br />
wars fought for other<br />
reasons (for example,<br />
ethnic, cultural or religions<br />
clashes)?<br />
5. Do you think that the<br />
art of living in peace with<br />
nature is relevant to the<br />
achievement of a total<br />
state of peace?<br />
Area 19. Environment<br />
Area 20. Individual<br />
Area 21. Society<br />
1
1 0<br />
Orë të lira<br />
Sugjerim: Më poshtë po japim disa modele veprimtarish, të cilat mësuesi/ja mund t’i<br />
realizojë me nxënësit e klasës VI, VII, VIII.<br />
PERSONAL PICTURE<br />
Goals:<br />
1. Get in touch with real face beneath the persona.<br />
2. Provide an artistic way of expressing that face.<br />
3. Analyze a face or use in writing or theater.<br />
Steps:<br />
1. Find a piece of paper and some crayons or colored markers.<br />
2. Try to think of how feel in your mind.<br />
3. Make a picture of yourself from the inside.<br />
4. Use any shapes or colors that you like – you may make a picture of a face or<br />
try to draw a picture of your feelings.<br />
Variations:<br />
This could be used in conjunction with a journal; each written entry could be<br />
accompanied with a personal picture of the day. If you have a member who is not<br />
verbal and you would like more information about them this picture with the personal<br />
poem (next exercise) could offer some insights. Also, if the group seems edgy or<br />
out of sorts, this can be an effective way of allowing them to express their negative<br />
emotions in a creative, non-aggressive way.<br />
This is a way to help the group center itself and you can easily use the picture<br />
as a springboard for discussion of moods or feelings after they are completed.<br />
PERSONAL PICTURE POEM<br />
Goals:<br />
1. Provide a way to release pent-up feelings in a safe, artistic manner.<br />
2. Provide stimulation for a writing exercise.<br />
3. Gain insight into character.<br />
Steps:<br />
1. First, draw your personal picture.<br />
2. Now, write a poem to go with the picture.<br />
3. Your can be any words or sentences that remind you of your picture or of how<br />
you feel.<br />
4. Now copy your poem and put it with your picture, either on the same paper or<br />
no another paper.<br />
Variations:<br />
This can be take home work brought back to the group to share. If it is done in<br />
the group, some soft most music will help people focus. You might suggest that the
Orë të lira<br />
poem be inspired by the color of the mood of the picture. It can be a superficial<br />
take-off on the way that the picture looks or it can be written in the second person<br />
as if about someone else. You may write a poem about how this person does<br />
something, such as how they walk, talk, perform a task, etc. There can be several<br />
pictures and several poems made into a book.<br />
PERSONAL PICTURE STORY<br />
Goals:<br />
1. Get in touch the inner child.<br />
2. Give the participant a format to easily bring forth information to be used in a<br />
creative writing piece.<br />
3. Beginning character analysis.<br />
Steps:<br />
1. First, make a personal picture of your inner child.<br />
2. Write a little story about the person in the picture.<br />
A. Give the child’s name and age.<br />
B. Where does the child live?<br />
C. Who is the child’s family?<br />
D. How does the child feel?<br />
E. What is the day of this child like?<br />
1. Where do they go?<br />
2. What do they do?<br />
3. Who are they with?<br />
F. What does the child do before going to bed?<br />
Variations:<br />
In group therapy you can use this to help people get in touch with their inner<br />
child. Allow them to share their stories in pairs along with what comes up for them<br />
when they uncover their child. They may also wish to share a couple of sentences<br />
with the group on the feeling that arise from this exercise. They will be warmed up<br />
if you wish to go on with deeper sharing or experiential work.<br />
In the classroom this is an exercise to challenge the child’s imagination and<br />
improve creation writing skills. It is also an early step toward creating a performable<br />
character either as a part of a large play or an individual theater piece. You may<br />
wish to play music softly while they are working on this.<br />
For a deeper writing experience ask the child to answer these questions or any<br />
others that you or he may add to the list: How does the child feel about school,<br />
friends, home, activities? What type of child is this? Does this child have outstanding<br />
talents or outstanding problems? Explain each characteristic on the picture, namely,<br />
hair, eyes and their expressions, mouth and its expressions, etc.<br />
1 1
1<br />
Orë të lira<br />
GROUP EXERCISES<br />
I thank You God for this most amazing<br />
day: for the leaping greenly spirits of trees<br />
and a blue true dream of sky: and for everything<br />
which is natural which is infinite which is yes<br />
(I who have died am alive again today,<br />
and this is the sun’s birthday; this is the birth<br />
day of life and of love and wings: and of the gay<br />
great happening illimitably earth)<br />
how should tasting touching hearing seeing<br />
breathing any-lifted from the on<br />
of all nothing-human merely being<br />
doubt unimaginable You?<br />
(now the ears of my ears awake and<br />
now the eyes of my eyes are opened)<br />
SCULPTURING<br />
E.E. Cummings<br />
Goals:<br />
1. Gain information about personal history.<br />
2. Bring on to the “stage” an internal situation and give it three dimensions.<br />
3. Provide an opportunity to work out personal history in the present day with<br />
substitute role plays.<br />
Steps:<br />
1. Ask the group which one of them would like to work.<br />
2. Ask the person who is working to choose people from the group to play the<br />
characters in their personal drama. It may be just one character or it may involve<br />
the entire group.<br />
3. Ask the protagonist to tell each person a little bit about themselves to help them<br />
to get into the character. Two or three sentences are sufficient.<br />
4. Ask the protagonist what they would like to say to the various characters they<br />
have chosen.<br />
5. Allow the protagonist to say anything they like to the characters they have<br />
chosen, moving from one to another as they feel so inclined.<br />
6. Allow the characters to speak back to the protagonist if the protagonist desires<br />
it. The characters speak as the person they are playing.<br />
7. Let this interchange go on as long as it is constructive and working to get<br />
feelings out of the protagonist.<br />
8. When the protagonist seems finished, ask them to say one last thing to each<br />
character. Then allow everyone to return to their seats.<br />
Variations:<br />
This is a basic psycho dramatic technique and is very powerful. It bypasses much<br />
of the intellectualization of talking about oneself and puts one directly into feeling
Orë të lira<br />
reality, dredging up repressed material from the past that is often a surprise to the<br />
protagonist. For this reason it is best to keep the feedback simple and focused on<br />
the people giving it. Since the protagonist needs support and affirmation for doing<br />
this type of work, any critical or negative feedback could be harmful to them in<br />
this state.<br />
You may have a group of characters represent one thing that is particularly powerful<br />
or significant for the protagonist. It may be helpful to use props to represent things<br />
or to help create a character.<br />
ART GAME<br />
Goals:<br />
1. Warm up a group to deeper work.<br />
2. Help a new group get to know each other.<br />
3. For the group leader to gain insight into group members.<br />
4. For group members to gain insight into themselves.<br />
Steps:<br />
1. Give each group member two or three large pieces of paper and put boxes of<br />
colored pencils or pens around within everyone’s reach.<br />
2. On the first piece of paper ask member just to scribble all over to warm them<br />
up and lower their inhibitions.<br />
3. Next ask each group member to draw a picture using one of the following<br />
ideas or any others:<br />
A. Aplace that makes them feel peaceful and happy.<br />
B. How they would like to be in the future.<br />
C. A side of themselves that frighten them.<br />
D. A side of themselves that they feel good about.<br />
E. What they feel to be a strength.<br />
F. What they feel to be a weakness.<br />
G. A famous person or character form literature or film that come into their mind<br />
(take the first image).<br />
H. The way they felt at some point in childhood.<br />
4. After everyone has finished with their pictures ask them to share about them,<br />
why they drew them and what they mean to them.<br />
Variations:<br />
You may put all of the pictures on the floor and from a loose line, putting pictures<br />
that have the same feel to them next to each other and seeing how the group<br />
relates to each. Next ask group members to leave their own pictures and stand<br />
behind someone else’s picture that they feel connects to them in some way. They<br />
can each share why they relate to it. If several people end up grouped behind<br />
the same picture they can share common themes. In the case of the picture of a<br />
famous person, ask people to talk about what that person may have to say to them.<br />
They can put it into one sentence and share it with the group after talking more<br />
generally about why they drew it. This game was inspired by an exercise done by<br />
Jean Peterson, C.S.W., T.E.P., A.T.R.<br />
Kjo veprimtari u ideua në mbështetje të temës<br />
“Përkthimi i soneteve”.<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
Tema: SIDA, sëmundja më e re dhe më vdekjeprurëse e<br />
qytetërimit të sotëm<br />
�Objektivat:<br />
Nxënësi/ja të arrijë:<br />
• Të hulumtojë informacione rreth sëmundjes vdekjeprurëse të SIDA-s.<br />
• Të njihet me rrugët e mbrojtjes nga kjo sëmundje.<br />
• Të interpretojë situata ku trajtohet tema e SIDA-s.<br />
• Të përgatitë postera sensibilizues në mbrojtje të shëndetit nga<br />
kjo sëmundje.<br />
�<br />
�<br />
Grupet pjesëmarrëse: Nxënës, mësues të gjuhës shqipe, biologjisë, edukatës<br />
shoqërore, psikologë.<br />
Materiale: Tabakë të bardhë kartoni, lapostila, shiringa, fjongo të kuqe,<br />
videoprojektor, CD të këngëtarit Fred Mërkuri, magnetofon.<br />
Koha: 150’<br />
Përgatitja: Ndahet klasa në 4 grupe të mëdha pune duke emërtuar secilin:<br />
Grupi I → i biologëve;<br />
Grupi II → i letrarëve;<br />
Grupi III → i sociologëve;<br />
Grupi IV → i piktorëve.<br />
Jepet skeda e punës për secilin grup.<br />
Skeda I. Biologët<br />
• Virusi që shkakton sëmundjen e SIDA-s.<br />
• Rrugët e transmetimit.<br />
• Shenjat dhe pasojat e sëmundjes.<br />
• Rrugët e mbrojtjes prej sëmundjes.<br />
Skeda II. Letrarët<br />
• Të krijojë një situatë, ku i droguari e merr sëmundjen nga përdorimi i<br />
shiringës së infektuar.<br />
Shënim. Në situatat që kërkohen të mos jepen vetëm rrugët e marrjes së sëmundjes, por<br />
edhe dhimbjet që kalon pacienti i infektuar, si dhe reagimin e mjedisit ku jeton. Në situatë<br />
të përfshihen jo më pak se 3 nxënës në role, si: pacienti, mjeku, bashkëmoshatarë,<br />
prindër, psikologë, mësues.
Orë të lira<br />
Skeda III. Sociologët<br />
• Të sjellë fakte dhe të dhëna statistikore për numrin e të prekurve<br />
nga SIDA në botë dhe Shqipëri.<br />
• Të sjellë dëshmi të të prekurve me SIDA, si dhe emra artistësh, të<br />
cilët kanë vdekur nga kjo sëmundje.<br />
Skeda IV. Piktorët<br />
• Të skicojë: a. Procesin e dëmtimit të rruazave të bardha.<br />
b. Rrugët e marrjes së sëmundjes.<br />
• Të përgatitë postera, ku përcillet mesazhi i mbrojtjes nga SIDA.<br />
• Secili grup të zgjedhë drejtuesin e tij, i cili duhet të caktojë<br />
detyrat e kërkuara në skeda për çdo pjesëtar të grupit.<br />
? <strong>Zhvillimi</strong> i <strong>veprimtarisë</strong><br />
� Hapi I. Përgatitet mjedisi fizik ku do të zhvillohet veprimtaria. (Mirë është që kjo<br />
veprimtari të zhvillohet Ditën e luftës kundër SIDA-s, më 1 Dhjetor.)<br />
Në faqet e murit të vendit ku do të zhvillohet veprimtaria të vendosen fjongo të mëdha<br />
të kuqe, të cilat janë simbol i luftës kundër SIDA-s, si dhe skicat e kërkuara në skedën e<br />
piktorit, pikat a dhe b.<br />
Të gjithë nxënësit dhe mësuesit pjesëmarrës në veprimtari të vendosin<br />
nga një fjongo të vogël dhe të kuqe në veshjen e tyre.<br />
� Hapi II. Veprimtaria nis me interpretimin e situatës.<br />
U kërkohet nxënësve të japin mbresat që përcolli tek ata kjo situatë, si dhe mendimet për<br />
katër pyetjet e shtruara.<br />
- Ç’ndjenjë përcolli te ju kjo situatë? Pse?<br />
- Cila ishte rruga përmes të cilës “pacienti” mori sëmundjen?<br />
- Veçoni dy nga momentet që kaloi pacienti, të cilat të bënë të ndiheshit keq.<br />
- A i keni ju njohuritë e nevojshme për t’u mbrojtur nga kjo sëmundje?<br />
� Hapi III. Secilit grup shpërndajuni aq tabakë letre sa dhe çështje që përmban skeda e<br />
tyre. P.sh.:<br />
Grupi i biologëve → 4 tabakë.<br />
Grupi i sociologëve → 1 tabak.<br />
Grupi i piktorëve → 2 tabakë, fleta formati A4.<br />
- Udhëzojini nxënësit të përzgjedhin informacionin e hulumtuar dhe ta paraqesin atë në<br />
mënyrë të përmbledhur sipas çështjeve në secilën prej tabakëve të dhënë.<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
- Grupi i biologëve të përzgjedhë katër nxënës për të prezantuar materialin e përgatitur,<br />
pra një nxënës për secilën çështje të parashikuar. Çdo prezantim i informacionit të ilustrohet<br />
me skicat e përgatitura më parë nga grupi i piktorëve.<br />
- Grupi i sociologëve e paraqet materialin e tij grafikisht në një tabak ose nëpërmjet<br />
videoprojektorit, për këtë të fundit materiali duhet të përgatitet më parë.<br />
- Pas paraqitjes grafike të informacionit për përhapjen e kësaj sëmundjeje në botë dhe<br />
Shqipëri, nxënësit e këtij grupi lexojnë dëshmitë e sjella duke përcjellë dhimbjen shpirtërore<br />
që përjetojnë këto personazhe.<br />
Ndërkohë që lexohen dëshmitë në magnetofon të vihen këngët e këngëtarit Fredi Mërkuri,<br />
i cili vdiq nga kjo sëmundje.<br />
- Grupi i piktorëve të vendosë posterat e përgatitura gjatë <strong>veprimtarisë</strong> në mjedisin ku<br />
zhvillohet veprimtaria.<br />
� Hapi IV. Psikologu ose psigologia (në mungesë të tij mësuesi/ja) shtron situatën e<br />
mëposhtme.<br />
- Një shoku/shoqe e juaja është mbartës i SIDA-s nëpërmjet trashëgimisë.<br />
- Ç’raporte do të ndërtoni ju, pasi mësuat që shoku/shoqja është mbartës i SIDA-s?<br />
Pse?<br />
Nxitni nxënësit të shprehin lirshëm mendimin e tyre pa pasur frikë se mund të ketë<br />
kundërshtime. Shmangni sharjet dhe komentet fyese!<br />
� Hapi V. Diskutimi dhe vlerësimi<br />
E nisni diskutimin me nxënësit që interpretuan situatën e parë duke marrë prej tyre<br />
ndjesitë që përjetuan gjatë përjetimit të rolit si të sëmurë (dhimbjen fizike nga sëmundja<br />
dhe atë shpirtërore si i paragjykuar).<br />
- A u çuditët nga mendimet e dhëna? (Rreth situatës së shtruar nga psikologu/ia ose<br />
mësuesi/ja.) Nga cili? Pse?<br />
- Në rrethin tuaj shoqëror sa të hapur janë njerëzit për bashkëpunim me personat e<br />
infektuar nga SIDA?<br />
- A duhet të ndikojë sëmundja në vlerësimin e njerëzve mbartës së SIDA-s?<br />
- Sa i ndryshëm është qëndrimi juaj nga i prindërve ndaj këtyre njerëzve? Nëse po, cili<br />
është ndryshimi?<br />
Përgëzohen nxënësit për ndihmën e dhënë gjatë gjithë zhvillimit të <strong>veprimtarisë</strong>.
Orë të lira<br />
Plaku dhe deti” nga Ernest Heminguej (lexim jashtë klase)<br />
Të kuptojmë përmbajtjen<br />
1. Në cilin vit u botua novela “Plaku dhe deti”?<br />
a. 1950,<br />
b. 1951,<br />
c. 1952,<br />
d. 1953.<br />
2. Në fillim të novelës tregohet se sa ditë kanë kaluar<br />
që kur Santiagoja ka kapur peshkun e fundit.<br />
a. 40 ditë,<br />
b. 84 ditë,<br />
c. 87 ditë,<br />
d. 120 ditë.<br />
3. Cili është heroi i Santiagos?<br />
a. Harry Truman,<br />
b. Joe Di Maggio,<br />
c. Dick Sisler,<br />
d. Fidel Castro.<br />
4. Një natë para se të dilte për peshkim Santiagoja ëndërroi:<br />
a. Një stuhi të madhe,<br />
b. Një grua të bukur,<br />
c. Luanë në breg të detit,<br />
d. Një ndeshje mundjeje?<br />
5. Ç’lloj peshku kapi Santiagoja në fillim:<br />
a. ton,<br />
b. marlin,<br />
c. karkalec deti,<br />
d. breshkë uji?<br />
Ernest Heminguej<br />
6. Cila ishte dëshira që përsëriste vazhdimisht plaku Santiago gjatë dyluftimit me peshkun<br />
Marlin:<br />
a. që djali, Manoli, të ishte me të,<br />
b. të ishte më i ri.<br />
c. të kishte pajisje më të mira.<br />
d. të kishte si dëshmitarë të fitores së tij peshkatarët që e tallnin.<br />
1
1<br />
Orë të lira<br />
7. Për t’i dhënë më tepër kurajë vetes, Santiagoja kujtoi ndeshjen e tij me “zezakun e<br />
madh të Cienfuegos”. Lloji i sportit ku mundi ai sfiduesin e tij ishte:<br />
a. tenis,<br />
b. boks,<br />
c. mundje krahu (thyerje krahu),<br />
d. skermë?<br />
8. Çfarë nxori e hëngri plaku nga barku i delfinit:<br />
a. karkalec deti,<br />
b. peshk fluturues,<br />
c. alga deti,<br />
d. kallamar?<br />
9. Si e vrau Santiagoja peshkun Marlin:<br />
a. e goditi me fuzhnjë në zemër.<br />
b. e goditi me thikë në sy.<br />
c. e goditi në kokë me çomangë.<br />
d. e fshikulloi brenda në barkë?<br />
10. Sa kohë iu deshën peshkaqenëve të mbërrinin dhe të sulmonin peshkun Marlin:<br />
a. 10 minuta,<br />
b. 1 orë,<br />
c. 6 orë,<br />
d. 1 ditë?<br />
11. Opinionet që dëgjonte plaku për veten e tij në tarracën e kafenesë:<br />
a. e konsideronin si hero,<br />
b. e tallnin për humbjen e tij,<br />
c. i ofronin një pjesë të gjahut të tyre,<br />
d. sikur nuk ekzistonte në kafene?<br />
12. Çfarë ndodhi kur plaku u kthye në klubin e peshkatarëve:<br />
a. Manoli i premton se do të peshkonin së bashku.<br />
b. Peshkatarët e tallën Santiagon për tekën e tij që të peshkonte larg.<br />
c. Turistët i kërkuan të rrëfente me hollësi aventurën e tij.<br />
d. Për nder të tij u ngrit një statujë.
• Të analizojmë<br />
Analiza e personazheve dhe e mjedisit<br />
Orë të lira<br />
I. Plotëso pemën e mendjes (kllasterin), duke u nisur nga përshkrimi i portretit fizik që i<br />
bën autori Santiagos.<br />
sytë<br />
veshja<br />
II. Kjo novelë është e pasur me përshkrime të mrekullueshme artistike. Jep<br />
përshkrimin e autorit për:<br />
Përshkrimi i autorit<br />
peshqit Ata ishin miqtë e tij më të mirë atje në det<br />
detin<br />
zogun<br />
plakun<br />
peshkaqenin<br />
djalin<br />
III. Duke u mbështetur në pikturën e<br />
dhënë dhe në novelën “Plaku dhe deti”<br />
përshkruaj shtëpinë ku jetonte plaku<br />
Santiago (jo më shumë se 10 fjali).<br />
Santiagoja<br />
duart<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________________<br />
qafa<br />
fytyra<br />
1
1 0<br />
Orë të lira<br />
IV. Cilat janë veprimet më të rëndësishme që kryen plaku gjatë shtjellimit të ngjarjes dhe<br />
si ndikojnë ato në gjendjen e tij shpirtërore dhe psikologjike?<br />
V. Në bashkëbisedimin e plakut me veten nxirr arsyet se pse e vrau plaku peshkun?<br />
� E vrau për të sfiduar peshkatarët e tjerë.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
Veprimet<br />
- Plaku ka 84 ditë që nuk ka<br />
zënë asnjë peshk.<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
Gjendja shpirtërore e psikologjike<br />
VI. Në këtë novelë autori përdor shumë simbole. Lidh me shigjetë objektin me simbolin e tij.<br />
Peshku marlin Ligjet shkatërruese të universit.<br />
Luanët Kundërshtar ideal që nxjerr më të mirën prej tij.<br />
Peshkaqenët Lidhja vëllazërore midis Santiagos dhe peshkut.<br />
Plaku Harmonia midis dy forcave të kundërta: jetës e<br />
vdekjes, shkatërrimit dhe rigjenerimit të jetës.<br />
Filli i grepit Mençuria, përvoja e jetës dhe intuita e lindur.<br />
VII. Për tri ditë e tri net plaku dhe peshku luftojnë nëpër hapësirat ujore të mbërthyer njëri<br />
me tjetrin pa pasur asnjë mundësi shkëputjeje, më e ashpër bëhet kjo luftë kur marrin<br />
pjesë edhe peshkaqenët. Gjatë kësaj beteje plaku ka humbur dhe ka fituar. Bëj bilancin e<br />
fitoreve dhe humbjeve të tij.<br />
Fitoret<br />
Humbjet<br />
- Disfatë që paralajmëron nënshtrimin e plakut dhe<br />
ndarjen e tij përfundimtare me detin, por nga ana tjetër<br />
përqendrimin e të gjitha forcave mendore, shpirtërore dhe<br />
fizike, për t’u përballur për herë të fundit me detin.<br />
-<br />
-<br />
-<br />
� Luftoi me peshkun dhe e mundi.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
� Nuk arriti ta mbronte peshkun nga peshkaqenët.<br />
�<br />
�<br />
�<br />
VIII. Në ç’përfundim arrin duke pasur parasysh bilancin e bërë më lart? Argumenton<br />
përgjigjen. A mendon se njeriu duhet të luftojë deri në fund të jetës së tij pavarësisht nga<br />
humbjet? (Diskutoni me shokët dhe mësuesin/en.)<br />
IX. Heminguej ka dashur të japë një mesazh të rëndësishëm për jetën në novelën e tij.<br />
Cili është ai? Formuloje me kujdes mendimin tënd duke pasur parasysh edhe diskutimin<br />
që bëtë më lart me shokët dhe mësuesin/en.
• Bashkëbisedim<br />
Orë të lira<br />
I. Novela “Plaku dhe deti” paraqet duelin e njeriut me natyrën, humbjes dhe fitores, jetës<br />
dhe vdekjes, vetësakrifikimit në emër të madhështisë së njerëzimit. Përmend disa autorë<br />
dhe veprat e tyre që trajtojnë të njëjtën temë.<br />
II. Ç’rol luan djali në jetën e plakut? Kë i sjell ndër mend ai plakut?<br />
III. Ç’ka dashur të thotë plaku Santiago me thënien “Njeriu nuk ka lindur për të duruar<br />
dështimin. Atë mund ta asgjësosh, por nuk mund ta mundësh”.<br />
IV. Cila ishte ajo gjë që e vret më tepër shpirtërisht peshkatarin si qenie njerëzore?<br />
V. Pjesën më të madhe të novelës e zë meditimi i plakut, meditim që jepet në formën e<br />
një bashkëbisedimi me veten, me kujtimet, me peshkun apo edhe me zogun e detit që i<br />
sillet mbi krye. Si mendoni ju, pse autori ka zgjedhur këtë mënyrë ndërtimi të novelës?<br />
VI. Ç’mund të thoni për stilin e autorit (gjuha e përdorur, vërtetësia e përshkrimit, rrëfimi,<br />
figurat letrare, marrëdhëniet që ai vendos me lexuesin etj.).<br />
• Ti dhe historia<br />
I. A mund të propozosh një zgjidhje tjetër të konfliktit, që plaku Santiago të kthehej së<br />
bashku me peshkun fitimtar në fshat?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
II. Çfarë cilësish duhet të ketë një njeri që të triumfojë mbi vështirësitë e jetës?<br />
_____________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
III. Trego ndonjë ngjarje kur je ndodhur para vështirësish të mëdha dhe si i ke<br />
kapërcyer ato? I ke përballuar i vetëm apo të kanë ndihmuar të tjerë?<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
IV. Pasi ke lexuar veprën plotëso tabelën e mëposhtme.<br />
Çfarë dije për veprën? Çfarë mësove për të?<br />
• Këshilla leximi<br />
Për të krijuar një përfytyrim më të plotë dhe më të saktë për krijimtarinë e Heminguejt ju<br />
këshillojmë të lexoni edhe vepra të tjera të tij. Po listojmë disa nga veprat e tij:<br />
Vëllime me tregime: “Në kohën tonë”, “Burra pa gra”, “Fitimtari nuk merr asgjë”, “Vdekja<br />
në mesditë”, “Dëborat e Kilimanxharos”, “Kodrat e gjelbra të Afrikës”.<br />
Romane: “Lamtumirë armë!”, “Për kë bien kambanat?”, “Dhe lind dielli” etj.<br />
1 1
Klasa VI<br />
Përmbajtja<br />
1. Natyra dhe mjedisi 5<br />
2. Të njohim kafshët 8<br />
3. Lojërat 10<br />
4. Fëmijëria 12<br />
5. Paqja dhe konflikti 14<br />
6. Aventurat me ishullin lundrues (Lexim jashtë klase) 18<br />
7. Fëmijët e sotëm (Lexim jashtë klase) 32<br />
Klasa VII<br />
1. Ata janë si ne 48<br />
2. Lidhja shqiptare e Prizrenit 51<br />
3. Heronjtë dhe heroinat e vendit tim 54<br />
4. Një botë, dy realitete 56<br />
5. Shpella e Piratëve (Lexim jashtë klase) 59<br />
6. Princi dhe i varfri (Lexim jashtë klase) 69<br />
Klasa VIII<br />
1. Te muzika gjej paqen 85<br />
2. Migjeni, uragani i ndërprerë 88<br />
3. Një udhëtim drejt shanseve të barabarta 92<br />
4. Dasma shqiptare 94<br />
5. Le të hedhim një hap përpara 96<br />
6. Zemra (Lexim jashtë klase) 99<br />
Klasa IX<br />
1. Krijimi i rruzullimit 127<br />
2. Fëmijët ambientalistë 131<br />
3. Adoleshenca dhe problemet e saj 133<br />
4. Të jetosh në një botë të mrekullueshme 134<br />
5. SIDA, sëmundja më e re dhe më vdekjeprurëse<br />
e qytetërimit të sotëm 144<br />
6. Plaku dhe deti (Lexim jashtë klase) 147