You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
11 Áhrif landbúnaðarkerfis <strong>og</strong> breytinga <strong>á</strong> því <strong>á</strong> byggð<br />
Landbúnaður er helsta atvinnugreinin í sveitum landsins, en ekki sú eina. Ýmis önnur störf<br />
eru stunduð í sveitum, en flest tengjast landbúnaði <strong>á</strong> einhvern h<strong>á</strong>tt. Þetta eru meðal annars<br />
kennsla, matreiðsla <strong>og</strong> þrif í skólum, póst- <strong>og</strong> verslunarstörf, snjómokstur, sl<strong>á</strong>trun <strong>og</strong><br />
s<strong>á</strong>lusorgun. Þessi starfsemi mundi að miklu leyti leggjast af ef landbúnaður væri ekki<br />
stundaður. Á stöku stað er rekinn sm<strong>á</strong>iðnaður í sveitum, til dæmis fiskeldi, en ekki hefur alls<br />
staðar reynst auðvelt að f<strong>á</strong> Íslendinga til vinnu í slíkri starfsemi. Þ<strong>á</strong> er ferðaþjónusta víða<br />
öflug. Algengt er að bændur <strong>og</strong> fjölskyldur þeirra vinni í öðrum atvinnugreinum en<br />
landbúnaði í hlutastarfi. Margir bændur reka reyndar ferðaþjónustu sj<strong>á</strong>lfir (um 7% bænda að<br />
mati Hagstofunnar). Hún er líklega sú aukabúgrein sem gefið hefur mest af sér undanfarin <strong>á</strong>r.<br />
Víða um heim kemur stór hluti af tekjum bænda <strong>og</strong> fjölskyldna þeirra úr öðrum<br />
atvinnugreinum en landbúnaði, en ekki er vitað hvernig þessu er farið hér <strong>á</strong> landi.<br />
Þegar horft er <strong>á</strong> heila landshluta er landbúnaður víðast hvar ekki mikilvæg atvinnugrein.<br />
Aðeins í tveim, Norðurlandi vestra <strong>og</strong> Suðurlandi, munar verulega um hann í framleiðslu, en<br />
þar var hann 8-9% framleiðslunnar <strong>á</strong>rið 2011. Alls var landbúnaður um 4% framleiðslu utan<br />
höfuðborgarsvæðisins <strong>á</strong>rið 2011 <strong>og</strong> hafði hlutfallið lækkað úr 5% <strong>á</strong>rið 2004. 160 Landbúnaður<br />
vegur þyngra þegar horft<br />
Suðurland<br />
Austurland<br />
N-Eystra<br />
N-Vestra<br />
Vestfirðir<br />
Vesturland<br />
Suðurnes<br />
Landsbyggð<br />
meðaltal: 4%<br />
0% 2% 4% 6% 8% 10%<br />
Mynd 11.1: Hlutur landbúnaðar í framleiðslu <strong>á</strong>rið 2011 eftir landshlutum.<br />
Heimild: Byggðastofnun <strong>og</strong> Hagfræðistofnun, 2013, Hagvöxtur landshluta.<br />
er <strong>á</strong> íbúafjölda, því að þar<br />
eru tekjur <strong>á</strong> mann minni<br />
en í öðrum atvinnugreinum.<br />
Árið 2011 unnu<br />
8% starfandi íbúa <strong>á</strong><br />
landsbyggðinni í landbúnaði<br />
samkvæmt úrtakskönnun<br />
Hagstofunnar, en<br />
hlutfallið var 6% <strong>á</strong>rið<br />
2013.<br />
Landbúnaður var um 2%<br />
af framleiðslu <strong>á</strong> öllu<br />
landinu <strong>á</strong>rið 2011. Hugtakið sem hér er horft <strong>á</strong> er vergar þ<strong>á</strong>ttatekjur. Hér er notast við gamla<br />
atvinnugreinaskiptingu. Samkvæmt þeirri atvinnugreinaskiptingu sem Hagstofan notar nú er<br />
ræktun nytjajurta <strong>og</strong> búfj<strong>á</strong>rrækt aðeins liðlega 1% af vergum þ<strong>á</strong>ttatekjum <strong>á</strong> landinu öllu.<br />
Mjólkurbúskapur er tæplega fjórðungur landbúnaðarframleiðslunnar. 161<br />
Þr<strong>á</strong>tt fyrir að flutningsjöfnunargjald sé lagt <strong>á</strong> mjólk <strong>og</strong> hún sé sótt <strong>á</strong> afskekkta bæi víða um<br />
land hefur framleiðslan þjappast saman. Segja m<strong>á</strong> að tveir kjarnar séu nú í mjólkurframleiðslu<br />
160 Hagfræðistofnun <strong>og</strong> Byggðastofnun: Hagvöxtur landshluta.<br />
161 Hér er miðað við neyslutölur OECD, þar sem reyndar vantar nokkrar búgreinar.<br />
80
Change language