Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hlutdeild mjólkurvara í matarútgjöldum<br />
lækkaði það. Mynd 8.2 sýnir verð mjólkurvara miðað við aðrar matvörur (meðaltal verðs<br />
allra matvara er jafnt 1,0). Mjólkurverð hækkar í kringum 1960, en lækkar undir aldamót. Að<br />
öðru leyti sveiflast það ekki mjög mikið, enda draga opinber afskipti af verðlagningu úr<br />
verðsveiflum.<br />
Á mynd 8.3 m<strong>á</strong> sj<strong>á</strong> að hlutdeild mjólkurvara í matarútgjöldum minnkar þegar tekjur aukast.<br />
Þegar tekjur dragast saman eykst hlutdeild mjólkurvara. Ef litið er svo <strong>á</strong> að matarútgjöld séu<br />
fast hlutfall af tekjum þýðir þetta að mjólk sé nauðsynjavara <strong>–</strong> en það kemur sennilega ekki <strong>á</strong><br />
óvart. Fólk neytir mjólkurvara að nokkru óh<strong>á</strong>ð því hvað þær kosta. Hér eru heildarútgjöld til<br />
matvara <strong>á</strong> föstu verði notuð sem mælikvarði <strong>á</strong> tekjur. Annað sem mynd 8.3 ber með sér er að<br />
gögnin skiptast í tvær þyrpingar. Önnur<br />
.40<br />
.36<br />
.32<br />
.28<br />
.24<br />
samanstendur af athugunum fr<strong>á</strong> því fyrir<br />
1968 <strong>og</strong> í hinni eru neyslugögn fr<strong>á</strong> því eftir<br />
1984. Þegar horft er <strong>á</strong> hvorn hóp fyrir sig<br />
virðist samhengi tekna <strong>og</strong> hlutdeildar<br />
mjólkurvara í matarútgjöldum ekki vera<br />
eins mikið <strong>og</strong> þegar horft er <strong>á</strong> allt tímabilið.<br />
Þó virðist ljóst þegar hvor hópur er<br />
.20<br />
.16<br />
skoðaður fyrir sig, að hlutdeild mjólkurvara<br />
í matarneyslu minnkar heldur þegar tekjur<br />
60 70 80 90 100 110 120<br />
aukast. Það skapar vanda þegar samhengi<br />
Tekjur<br />
tekna <strong>og</strong> mjólkurneyslu er skoðað, að<br />
Mynd 8.3: Tekjur <strong>og</strong> hlutfallslegt verð mjólkurvara<br />
Heimildir: Hagstofan, Hagskinna, eigin útreikningar.<br />
tekjur vaxa með tímanum. Ekki er alveg<br />
ljóst hvort þessar tvær stærðir hanga saman<br />
eða hvort breyttur smekkur eða<br />
fjölbreyttara vöruúrval veldur því að eftirspurn eftir mjólkurvörum fer minnkandi með<br />
tímanum.<br />
8.2 Niðurstöður rannsóknar<br />
Samhengi mjólkurneyslu, verðs <strong>og</strong> tekna var metið með kvikri útg<strong>á</strong>fu af líkani Deatons <strong>og</strong><br />
Muellbauers. 145 Líkanið var metið fyrir þrjú tímabil. Í fyrsta lagi var allt tímabilið fr<strong>á</strong> 1950 til<br />
2012 skoðað. Í öðru lagi var horft <strong>á</strong> <strong>á</strong>rin fr<strong>á</strong> 1950 til 1968 <strong>og</strong> í þriðja lagi <strong>á</strong>rin fr<strong>á</strong> 1984 til<br />
2012. Langtímateygni eftirspurnar eftir mjólk var -0,3 til -0,5 eftir því hvaða tímabil var<br />
skoðað. Það þýðir að þegar verð mjólkurvara hækkar um 1% dregst eftirspurn saman um 0,3-<br />
0,5%. Eftirspurnin er með öðrum orðum óteygin (eftirspurn er talin vera teygin þegar teygnin<br />
fer yfir 1). Skammtímateygnin er nær núlli, en mismiklu munar eftir því hvaða tímabil er<br />
skoðað. 146 Þegar tímabilin 1950-1968 <strong>og</strong> 1984-2012 eru skoðuð virðist nokkur fylgni vera<br />
milli neyslu <strong>á</strong> mjólkurvörum <strong>og</strong> tekna. Tekjuteygni neyslunnar er 0,3-0,4 þegar horft er <strong>á</strong><br />
145 Sj<strong>á</strong> David Edgerton (1996) The Econometrics of Demand Systems, 4. kafla.<br />
146 Hér er um að ræða óbætta teygni, þ.e. tekjur eru ekki bættar vegna nytjataps sem rekja m<strong>á</strong> til verðhækkana.<br />
71
Change language