Mjólkurvöruframleiðsla á Íslandi – Staða og horfur

More documents

Recommendations

Info

fengið úr útflutningstölum dönsku hagstofunnar. Tölur hennar eru án kostnaðar við að flytja þær úr landi (miðað er við verð á hafnarbakka í Danmörku, FOB), en flutningskostnaður hingað til lands er hér áætlaður með hliðsjón af gögnum Hagstofu Íslands um innflutning á mjólkurvörum (horft er á mun á FOB og CIF verði). Gert er ráð fyrir að kostnaður við að flytja hingað mjólk og rjóma sé 30% af innkaupsverði í Danmörku. Þetta er nálægt mesta kostnaði við að flytja mjólk til Íslands, samkvæmt upplýsingum Hagstofunnar. Þá er áætlað að á súrmjólk og jógúrt sé flutningskostnaður 10% af verði í Danmörku og á öðrum vörum sé hann 2-5%. Að síðustu bætast við tollar. Eins og sjá má á mynd 7.2 fer því yfirleitt fjarri að danskur innflutningur sé samkeppnisfær við íslenskar búvörur eins og málum er nú háttað, nema hvað dönsk jógúrt virðist vera heldur ódýrari en íslensk, komin hingað til lands. Árið 2014 var verðlag enn óvenjulágt á Íslandi miðað við helstu viðskiptalönd, en að jafnaði leitar hlutfallslegt verðlag, raungengi krónunnar, aftur í sama far ef það sveiflast frá meðaltali. Ekki er ólíklegt að íslenskt verðlag muni í ,,meðalári“ verða liðlega 10% hærra en það var árið 2014 miðað við helstu viðskiptalönd. Flestar íslenskar mjólkurvörur munu þá áfram standa af sér samkeppni við danskar vörur. 120% 100% 80% 60% 40% 20% % Mjólk Súrmjólk Rjómi Jógúrt Smjör Ostar Undanrennuduft Nýmjólkurduft Mynd 7.3: Hlutfall verðs á íslenskum mjólkurvörum af líklegu verði á vörum frá Danmörkuárið 2014 ef tollar hefðu verið felldir niður og markaðsstuðningi breytt í greiðslur til vinnslustöðva. Heimildir: Bændasamtökin, Hagstofa Íslands, Danmarks statistik, eigin útreikningar og áætlanir. Hægt er að ímynda sér ýmsar breytingar á fyrirkomulagi stuðnings við mjólkurframleiðslu á Íslandi. Einn kosturinn er að tollar séu með öllu felldir niður, en ígildi markaðsstuðnings sem þeir veita nú íslenskum bændum yrði bætt við stuðning úr ríkissjóði við framleiðsluna. Framkvæmdin getur að vísu reynst erfið, því að markaðsstuðningurinn er mismikill fyrir hinar ýmsu tegundir mjólkurvara. Ígildi markaðsstuðningsins yrði því að fara til vinnslustöðva, en ekki beint til bænda. Útkomuna má sjá á mynd 7.3. Sem fyrr segir var markaðsstuðningurinn árið 2014 minni en í meðalári. Fyrir mjólk og súrmjólk var hann enginn, hann var 190 krónur á lítra af rjóma, rúmar 50 krónur á kíló af jógúrt og 150 krónur á kíló af algengum ostum. Að meðaltali hefðu mjólkurvörur lækkað í verði um tæp 10% árið 2014 ef þessi leið hefði verið farin. 137 Verðlækkunin yrði meiri í meðalári, þegar gera má ráð fyrir að innlendur kostnaður hafi hækkað meira en framleiðslukostnaður í grannlöndunum. Við sömu aðstæður og voru árið 2014 yrði heildarstuðningur við kúabændur hins vegar um það bil jafnmikill og áður. Við breytinguna yrði stuðningur við mjólkurframleiðslu sýnilegri. Hann kæmi allur fram á 137 Eigin útreikningar. 64
fjárlögum. Eins og málum er nú háttað er erfitt að gera sér grein fyrir tollverndinni sem íslenskar mjólkurvörur njóta. Um leið og opinber stuðningur við bændur verður skýrari en áður verður auðveldara fyrir alla að mynda sér skynsamlega skoðun á því hvað hann ætti að vera mikill. Mynd 7.3 tekur mið af því verði sem verðlagsnefnd ákveður nú á mjólk, rjóma, undanrennu, skyri, brauðostum og mjólkurdufti. Ekki er víst að það sé raunhæf forsenda, ef verðlagning á mjólkurvörum verður gefin frjáls. Daði Már Kristófersson og Erna Bjarnadóttir hafa til dæmis bent á að afkoma mjólkurvinnslu hér á landi af nýmjólk sé slök. 138 Hún kann því að hækka í verði ef opinber verðlagning verður lögð af. Mjólkursölufyrirtæki sem eru ráðandi á markaðinum kunna jafnvel að reyna að hækka verð á íslenskri mjólk og súrmjólk allt að verði erlendra keppinauta. En þegar frá líður er svigrúm þeirra til þess að hækka verð takmarkað við það forskot sem stærðarhagkvæmni í framleiðslu gefur þeim á aðra innlenda framleiðendur. Það er varla meira en fá prósent af framleiðslukostnaði. Ef þau hækka verð meira er hætt við að nýjar mjólkurvinnslur spretti upp hér á landi. Önnur forsenda sem hér er miðað við er að verð á dönskum mjólkurvörum sé ekki langt frá heimsmarkaðsverði. Það er sennilega ekki fjarri lagi ef marka má verðupplýsingar Hagstofunnar og Efnahags- og framfarastofnuninnar, OECD. Hér er gert ráð fyrir að engu muni á verði margra mjólkurvara sem framleiddar eru hér á landi og líklegu innflutningsverði. Markaðsstuðningurinn sem tollar veita nú er mældur sem mismunur á því sem innlend framleiðsla kostar, eftir að hún hefur þegið ríkisstyrki, og verði innfluttra vara, með flutningskostnaði. Í sjálfu sér er nóg að einsleit vara sem framleidd er hér sé krónu ódýrari en erlend, til þess að innlend framleiðsla fái 100% markaðshlutdeild. Einnig má hugsa sér að tryggð neytenda við innlenda framleiðslu, sem er vel þekkt, nægi til þess að þeir haldi sig að mestu við íslenskar vörur, þó að kostur gefist á erlendum vörum jafndýrum. En þetta mundi aðeins eiga við þegar aðstæður á mjólkurmörkuðum væru svipaðar því sem var 2014, eða hagkvæmari íslenskri framleiðslu. Ef mjólkurverð lækkar í útlöndum verða erlendar búvörur ódýrari en íslenskar og eftirspurn beinist að nokkru leyti að innflutningi. Íslenskir mjólkurframleiðendur verða með öðrum orðum ekki lengur ónæmir fyrir aðstæðum á heimsmarkaði. Þeir verða að fylgjast með hreyfingum þar og taka ákvarðanir um framleiðslu í ljósi þeirra. Núna geta kúabændur á Íslandi látið sér að mestu leyti í léttu rúmi liggja hvað gerist utan landsteinanna. Eins og málum er nú háttað eykst markaðsstuðningur við íslenska mjólkurvöruframleiðslu þegar verð lækkar á mjólk á erlendum mörkuðum. Tollar eru svo háir að þeir koma í veg fyrir innflutning, þó að mjólkurverð lækki töluvert í útlöndum. Stuðningur neytenda við mjólkurframleiðslu eykst við þetta, án þess að stjórnvöld eða aðrir hafi tekið um það nokkra ákvörðun. En ef markaðsstuðningur ársins 2014 breytist í fasta peningastyrki 138 Daði Már Kristófersson, Erna Bjarnadóttir, ártal vantar, Staða íslensks landbúnaðar gagnvart aðild að Evrópusambandinu, bls. 15. 65
Page 1 and 2:
Skýrsla nr. C14:04 Mjólkurvörufr
Page 3 and 4:
Formáli Atvinnuvega- og nýsköpun
Page 5 and 6:
fjárhagslegt áfall fyrir alla bæ
Page 7 and 8:
Efnisyfirlit Formáli .............
Page 9 and 10:
Inngangur Í þessari skýrslu er f
Page 11 and 12:
aðfanga. Stefnt er að því að s
Page 13 and 14: a. að almenn starfsskilyrði í fr
Page 15 and 16: 2 Inngrip hins opinbera Landbúnað
Page 17 and 18: (framboðskúrfan hliðrast út á
Page 19 and 20: Í þessu tilliti verður þó að
Page 21 and 22: lágmarksverðið brengli markaðin
Page 23 and 24: gerð tilraun til að leiðrétta f
Page 25 and 26: markaðarins „að koma til móts
Page 27 and 28: Styrkjagildran Tullock (1975) færi
Page 29 and 30: Óframleiðslutengdum styrk er vari
Page 31 and 32: Samkvæmt upplýsingum FAO fara al
Page 33 and 34: WTO ESB1 ESB2 WTO ESB1 ESB2 WTO ESB
Page 35 and 36: neyslu á mjólk og mjólkurvörum
Page 37 and 38: Fjöldi kúabúa 1000 800 600 400 2
Page 39 and 40: Af töflu 4.1 má ráða að magn i
Page 41 and 42: Innvgitun (Þús. ltr.) Meðalinnvi
Page 43 and 44: Kaupfélag Skagfirðinga (KS). Í d
Page 45 and 46: Kr. öðrum matvörum. 4.4.1 Lágma
Page 47 and 48: Kr 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 80
Page 49 and 50: Vísitala Vísitala Aðrar vörur
Page 51 and 52: % Vísitala mjólkurafurðum þegar
Page 53 and 54: Hluti II: Horfur í greininni Hluti
Page 55 and 56: kúabænda greiddu afurðastöðvar
Page 57 and 58: 6 Má auka hagkvæmni í rekstri? E
Page 59 and 60: meðalári um 25-30% hærra miðað
Page 61 and 62: 7 Breytingar á innflutningshömlum
Page 63: komið hefur út úr nýlegum ranns
Page 67 and 68: vöruúrval mundi sennilega aukast.
Page 69 and 70: um gagnkvæmar tollalækkanir. 143
Page 71 and 72: Hlutdeild mjólkurvara í matarútg
Page 73 and 74: 9 Þjóðhagslegur kostnaður stuð
Page 75 and 76: teygni í bandarískri mjólkurfram
Page 77 and 78: 10 Möguleikar á útflutningi mjó
Page 79 and 80: finnast ekki. Á markaði fyrir alm
Page 81 and 82: á Íslandi. Annar er á Suðurland
Page 83 and 84: takmarkaðar, ef tún eiga ekki að
Page 85 and 86: Viðauki A - Fræðileg umfjöllun
Page 87 and 88: Ef hið opinbera setur bindandi 163
Page 89 and 90: tíma hefur myndast umframhagnaður
Page 91 and 92: Viðauki B - Skipting beingreiðsln
show all

Mjólkurvöruframleiðsla á Íslandi – Staða og horfur

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?