Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1980<br />
1983<br />
1986<br />
1989<br />
1992<br />
1995<br />
1998<br />
2001<br />
2004<br />
2007<br />
2010<br />
2013<br />
Fjöldi<br />
Hlutfall<br />
4 Fólk <strong>og</strong> fyrirtæki <strong>á</strong> mjólkurmarkaði<br />
Mjólkurmarkaðurinn <strong>á</strong> <strong>Íslandi</strong> er flókið samspil fimm meginleikenda. Þeir eru kúabændur,<br />
afurðastöðvar í mjólkuriðnaði, sm<strong>á</strong>salar, neytendur <strong>og</strong> hið opinbera. Kúabændur framleiða<br />
mjólk sem seld er til afurðastöðva til vinnslu. Afurðastöðvarnar búa til mjólkurvörur sem<br />
síðan eru seldar <strong>á</strong>fram til sm<strong>á</strong>söluverslana <strong>og</strong> þaðan til neytenda. Hið opinbera kemur ekki<br />
beint að framleiðslu eða sölu en stendur fyrir veigamiklu stuðningskerfi við framleiðendur,<br />
auk þess sem það <strong>á</strong>kveður verð til kúabænda <strong>og</strong> verð <strong>á</strong> ýmsum mjólkurvörum fr<strong>á</strong><br />
afurðastöðvum. Í köflum 2 <strong>og</strong>3 var fjallað um aðkomu hins opinbera að markaði. Í þessum<br />
kafla verður gerð frekari grein fyrir öðrum leikendum hins íslenska mjólkurmarkaðar.<br />
4.1 Kúabændur<br />
Bændum, sem stunda mjólkurframleiðslu, hefur fækkað um langt <strong>á</strong>rabil. Þeir voru tæplega<br />
2.400 talsins <strong>á</strong>rið 1980 en þeir eru nú 650-700. 66 Fækkunin hefur verið fremur stöðug, eins <strong>og</strong><br />
sj<strong>á</strong> m<strong>á</strong> <strong>á</strong> mynd 4.1. Að jafnaði fækkaði þeim um 4% <strong>á</strong> <strong>á</strong>ri fr<strong>á</strong> 1980 til 2014, en alls um 73% <strong>á</strong><br />
tímabilinu.<br />
2.500<br />
2.000<br />
1.500<br />
1.000<br />
500<br />
0<br />
Ár<br />
Fjöldi mjólkurframleiðenda<br />
Mynd 4.1: Fjöldi mjólkurframleiðenda 1980-2013 <strong>og</strong> hlutfall<br />
mjólkurframleiðenda af öllum starfandi í landbúnaði, 1991-2013.<br />
Heimild: Vefsíða Auðhumlu <strong>og</strong> vefsíða Hagstofunnar.<br />
Heildarfjöldi þeirra sem starfa í<br />
landbúnaði hefur einnig dregist<br />
saman. Fr<strong>á</strong> 1991 til 2013 hefur<br />
starfsfólki í landbúnaði fækkað<br />
um tæp 40% en kúabændum<br />
fækkaði um rúm 55% <strong>á</strong> sama<br />
tímabili. Hlutfall mjólkurframleiðenda<br />
af þeim sem vinna<br />
í landbúnaði hefur þannig<br />
lækkað. Hlutfallið n<strong>á</strong>ði h<strong>á</strong>marki<br />
<strong>á</strong>rið 1993 þegar mjólkurframleiðendur<br />
voru um 24% af<br />
starfsfólki í landbúnaði. Í lok<br />
tímabilsins var hlutfallið aðeins<br />
um 14%. Þ<strong>á</strong> var starfsfólk í<br />
mjólkurframleiðslu um 0,4% af<br />
öllum sem störfuðu <strong>á</strong> landinu samkvæmt gögnum Hagstofunnar. Af þessu m<strong>á</strong> r<strong>á</strong>ða að meira<br />
hefur fækkað í mjólkurframleiðslu en í öðrum búgreinum.<br />
Á sama tíma <strong>og</strong> kúabúum hefur fækkað hefur framleiðsla búanna vaxið. Mynd 4.2 sýnir<br />
fjölda kúabúa eftir greiðslumarki, mældu í þúsundum lítra, auk þess sem sj<strong>á</strong> m<strong>á</strong> heildarfjölda<br />
kúabúa með greiðslumark. Þarna sést að kúabúum hefur fækkað um rúm 20% fr<strong>á</strong> <strong>á</strong>rinu 2004.<br />
Þ<strong>á</strong> er ljóst að kúabúum með greiðslumark undir 122 þúsund lítrum <strong>á</strong> <strong>á</strong>ri hefur fækkað hratt <strong>á</strong><br />
síðustu <strong>á</strong>rum. Þeim fækkaði um rúm 45% fr<strong>á</strong> 2004 til 2012. Búum í næsta greiðslumarksþrepi<br />
30%<br />
25%<br />
20%<br />
15%<br />
10%<br />
5%<br />
0%<br />
Hlutfall mjólkurframleiðenda af starfandi í landbúnaði<br />
66 Skv. vef Auðhumlu.<br />
36
Change language