Fachowy Elektryk 1/2016
19.02.2016 • Views
Share Embed Flag

Fachowy Elektryk 1/2016

6 Aktualności 25, 35, 72, 73, 78 Nowości, w tym m.in.: 25 Nowe jednofunkcyjne przekaźniki czasowe 35 R060 konwerter Modbus/M Bus 14 Pojedynczy punkt awarii – „przyczajony tygrys” dla systemów UPS 18 Rozdzielnice siłowe – niezbędne na budowach 20 Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych) 26 ENYGUIDE – narzędzie nie tylko dla projektantów 28 Zabezpieczenie instalacji fotowoltaicznej przed przepięciami 30 Kable i przewody do instalacji PV 36 Osprzęt do grupowania oraz segregacji kabli i przewodów w trasach kablowych 42 Dubaj, Oslo, Frankfurt… 44 Bezhalogenowe kable dla automatyki oferowane przez Technokabel 46 Sposób na bezpieczeństwo instalacji. ABC uziemień i połączeń wyrównawczych 51 Uziomy ELKO-BIS 52 Łączenia przewodników metodą egzotermiczną 54 Liczniki energii elektrycznej w dużym wyborze 58 Lampy wyładowcze nie odchodzą do lamusa 62 Oświetlenie na życzenie 66 Sterowanie oświetleniem za pomocą paneli z serii LCN-GTS 68 Stacje pogodowe. Co i jak odczuwa IB – inteligentny budynek? 74 Mierniki i testery instalacji elektrycznej: co wybrać? 79 Objęte promocją produkty firmy ENERGOTYTAN 80 ENERGOTYTAN® EXPERT – nowa seria profesjonalnych narzędzi dla elektromonterów 82 Pozytywne wibracje

6 Aktualności
25, 35, 72, 73, 78 Nowości, w tym m.in.:
25 Nowe jednofunkcyjne przekaźniki czasowe
35 R060 konwerter Modbus/M Bus
14 Pojedynczy punkt awarii – „przyczajony tygrys” dla systemów UPS
18 Rozdzielnice siłowe – niezbędne na budowach
20 Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)
26 ENYGUIDE – narzędzie nie tylko dla projektantów
28 Zabezpieczenie instalacji fotowoltaicznej przed przepięciami
30 Kable i przewody do instalacji PV
36 Osprzęt do grupowania oraz segregacji kabli i przewodów w trasach kablowych
42 Dubaj, Oslo, Frankfurt…
44 Bezhalogenowe kable dla automatyki oferowane przez Technokabel
46 Sposób na bezpieczeństwo instalacji. ABC uziemień i połączeń wyrównawczych
51 Uziomy ELKO-BIS
52 Łączenia przewodników metodą egzotermiczną
54 Liczniki energii elektrycznej w dużym wyborze
58 Lampy wyładowcze nie odchodzą do lamusa
62 Oświetlenie na życzenie
66 Sterowanie oświetleniem za pomocą paneli z serii LCN-GTS
68 Stacje pogodowe. Co i jak odczuwa IB – inteligentny budynek?
74 Mierniki i testery instalacji elektrycznej: co wybrać?
79 Objęte promocją produkty firmy ENERGOTYTAN
80 ENERGOTYTAN® EXPERT – nowa seria profesjonalnych narzędzi dla elektromonterów
82 Pozytywne wibracje

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
rafaello

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

1/<strong>2016</strong><br />

Luty <strong>2016</strong><br />

ISSN 1643-7209

Oferta firmy JEAN MUELLER POLSKA:<br />

nowe rozłączniki bezpiecznikowe skrzynkowe<br />

typu KETO oraz LTL wlk. 000-4a (100-1600A)<br />

rozłączniki bezpiecznikowe listwowe typu SL<br />

wlk. 00-3 (160-2000A)<br />

listwy bezpiecznikowe typu L wlk. 00-3<br />

(160-1000A)<br />

system komponentów C | O | S | M | O ®<br />

do 630A, na szyny zbiorcze o rozstawie 60 mm<br />

zaciski szeregowe, kablowe i transformatorowe<br />

z osłonami<br />

rozłączniki z bezpiecznikami typu SASILplus<br />

wlk. 00-3 (160-1000A)<br />

rozłączniki i odłączniki do 160kA firmy MERSEN<br />

przekładniki prądowe nn, amperomierze<br />

analogowe i analizatory sieci<br />

wkładki topikowe nn (NH, D, D0, cylindryczne,<br />

przykręcane) - zwłoczne i szybkie do ochrony<br />

półprzewodników<br />

wkładki topikowe, podstawy i rozłączniki SN<br />

obudowy poliestrowe LABEO, KVS i NKVS<br />

ograniczniki przepięć firmy CITEL<br />

Na targach Elektrotechnika i Światło <strong>2016</strong><br />

odbywających się w dniach 27-29.01.<strong>2016</strong><br />

w Warszawie<br />

otrzymaliśmy za nasze produkty 3 nagrody:<br />

<br />

<br />

<br />

- Główna Nagroda Targów Prezydenta Lecha<br />

Wałęsy oraz nagroda Polskiej Izby Inżynierów<br />

Budownictwa<br />

<br />

- I nagroda<br />

Ministra Gospodarki w konkursie na Najbardziej<br />

Innowacyjny Produkt prezentowaną na Targach<br />

<br />

<br />

<br />

www.jeanmueller.pl www.bezpieczniki.com<br />

info@jeanmueller.pl

Drodzy czytelnicy!<br />

www.fachowyelektryk.pl<br />

Wydawca:<br />

Wydawnictwo Target Press<br />

sp. z o.o. sp. k.<br />

Biuro w Warszawie:<br />

ul. Przasnyska 6B, 01-756 Warszawa<br />

tel. +48 22 635 05 82<br />

tel./faks +48 22 635 41 08<br />

Redaktor Naczelna:<br />

Małgorzata Dobień<br />

tel. kom. 502 255 773<br />

malgorzata.dobien@targetpress.pl<br />

Redaktor Prowadzący<br />

Jerzy Wierzbowski<br />

tel. kom. 501 602 059<br />

jerzy.wierzbowski@targetpress.pl<br />

Dyrektor Marketingu i Reklamy:<br />

Robert Madejak<br />

tel. kom. 512 043 800<br />

robert.madejak@targetpress.pl<br />

Dział Promocji i Reklamy:<br />

Andrzej Kalbarczyk<br />

tel. kom. 531 370 279<br />

andrzej.kalbarczyk@targetpress.pl<br />

Marcin Sikora<br />

tel. kom. 515 251 052<br />

marcin.sikora@targetpress.pl<br />

Ryszard Staniszewski<br />

tel. kom. 503 110 913<br />

ryszard.staniszewski@targetpress.pl<br />

Dyrektor Zarządzający:<br />

Robert Karwowski<br />

tel. kom. 502 255 774<br />

robert.karwowski@targetpress.pl<br />

Adres Działu Promocji i Reklamy:<br />

ul. Przasnyska 6B, 01-756 Warszawa<br />

tel./faks +48 22 635 41 08<br />

Prenumerata:<br />

prenumerata@fachowyelektryk.pl<br />

Skład:<br />

As-Art Violetta Nalazek<br />

as-art.studio@wp.pl<br />

Druk:<br />

MODUSS<br />

Redakcja nie zwraca tekstów<br />

niezamówionych, zastrzega sobie prawo<br />

ich redagowania oraz skracania.<br />

Nie odpowiadamy za treść<br />

zamieszczonych reklam.<br />

ISSN 1643-7209<br />

6 Aktualności<br />

Witam w pierwszym tegorocznym zeszycie Fachowego <strong>Elektryk</strong>a. Tym, którzy<br />

mieli wyjechać na urlop lub na ferie, współczuję zawodu, jaki – poza wybranymi<br />

miejscami – sprawiła zima. Tym, którzy zyskali dzięki nietypowej<br />

styczniowo-lutowej pogodzie szansę na mniej uciążliwe prowadzenie prac na<br />

polu zawodowym – gratuluję. Czas pokaże, jaki ciąg dalszy będą miały zachodzące<br />

zmiany pogodowe i czy wyjdą nam na dobre.<br />

To samo dotyczy niepokojów w kraju oraz bliżej i dalej za jego granicami. Mam<br />

nadzieję, że Wy jesteście optymistami, ja w każdym razie staram się zachować<br />

taką postawę i innym ją polecam.<br />

W bieżącym zeszycie znalazło się dużo informacji i zaproszeń związanych<br />

z branżowymi imprezami targowymi. Na pewno warto rozważyć wybranie się<br />

przynajmniej na niektóre z nich. Są też nowości produktowe, choć na początku<br />

roku nie pojawiło się ich zbyt wiele. Tematem przeglądu są rozdzielnice<br />

określane jako siłowe, a znajdujące zastosowanie na placach budów. Pojawiły<br />

się dwa artykuły związane z fotowoltaiką oraz z kablami i przewodami. Coś<br />

dla siebie znajdą w zeszycie zainteresowani inteligentnymi budynkami, techniką<br />

świetlną, pomiarami elektrycznymi oraz narzędziami dla elektryków.<br />

Życzę przyjemnej i pożytecznej lektury.<br />

SPIS TREŚCI<br />

25, 35, 72, 73, 78 Nowości, w tym m.in.:<br />

25 Nowe jednofunkcyjne przekaźniki czasowe<br />

Jerzy Wierzbowski<br />

redaktor prowadzący<br />

35 R060 konwerter Modbus/M Bus<br />

14 Pojedynczy punkt awarii – „przyczajony tygrys” dla systemów UPS<br />

18 Rozdzielnice siłowe – niezbędne na budowach<br />

20 Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)<br />

26 ENYGUIDE – narzędzie nie tylko dla projektantów<br />

28 Zabezpieczenie instalacji fotowoltaicznej przed przepięciami<br />

30 Kable i przewody do instalacji PV<br />

36 Osprzęt do grupowania oraz segregacji kabli i przewodów w trasach kablowych<br />

42 Dubaj, Oslo, Frankfurt…<br />

44 Bezhalogenowe kable dla automatyki oferowane przez Technokabel<br />

46 Sposób na bezpieczeństwo instalacji. ABC uziemień i połączeń wyrównawczych<br />

51 Uziomy ELKO-BIS<br />

52 Łączenia przewodników metodą egzotermiczną<br />

54 Liczniki energii elektrycznej w dużym wyborze<br />

58 Lampy wyładowcze nie odchodzą do lamusa<br />

62 Oświetlenie na życzenie<br />

66 Sterowanie oświetleniem za pomocą paneli z serii LCN-GTS<br />

68 Stacje pogodowe. Co i jak odczuwa IB – inteligentny budynek?<br />

74 Mierniki i testery instalacji elektrycznej: co wybrać?<br />

79 Objęte promocją produkty firmy ENERGOTYTAN<br />

80 ENERGOTYTAN ® EXPERT – nowa seria profesjonalnych narzędzi<br />

dla elektromonterów<br />

82 Pozytywne wibracje

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Rozbudowa Centrum Logistycznego w Siechnicach<br />

Ponad 41 100 m 2 , czyli więcej niż powierzchnia<br />

wrocławskiego czy krakowskiego rynku, będzie<br />

mieć po rozbudowie Centrum Logistyczne TIM<br />

SA – jednego z największych dystrybutorów<br />

artykułów elektrotechnicznych w Polsce. Inwestycję<br />

zainaugurowano 15 grudnia ub.r. w podwrocławskich<br />

Siechnicach. Jej zakończenie planowane<br />

jest na lato <strong>2016</strong> r.<br />

Mający swą centralę we Wrocławiu TIM od lat<br />

zajmuje 1.– 2. miejsce wśród dystrybutorów artykułów<br />

elektrotechnicznych w Polsce. W swojej<br />

ofercie ma asortyment ponad 100 producentów,<br />

w tym tak znanych marek, jak m.in. Bosch,<br />

Philips, Osram, Legrand, Siemens, Schneider<br />

Electric, Kontakt Simon, 3M. Centrum logistyczne<br />

w Siechnicach, w sporej części zautomatyzowane,<br />

funkcjonuje od 2008 roku.<br />

TIM rozwijał ogólnopolską sieć hurtowni elektrycznych<br />

przez ponad ćwierć wieku. W lipcu<br />

2013 r. firma uruchomiła sklep internetowy. Od<br />

tego czasu notuje dynamiczny wzrost sprzedaży.<br />

Obecnie 70% przychodów ze sprzedaży pochodzi<br />

z kanału e-commerce. W 2014 r. skonsolidowane<br />

obroty firmy przekroczyły 0,5 mld zł.<br />

W 2014 r. TIM całkowicie zmienił model biznesowy<br />

– zrezygnował z prowadzenia sieci hurtowni<br />

i postawił na handel online. Siechnickie<br />

centrum logistyczne zaczęło obsługiwać wszystkich<br />

klientów firmy. Realizuje wysyłki nie tylko<br />

na teren Polski, ale także do klientów z Europy<br />

Zachodniej, korzystających z e-sklepów prowadzonych<br />

tam przez spółkę Rotopino.pl, której<br />

większościowym udziałowcem jest TIM SA.<br />

W efekcie obecna powierzchnia obiektu stała się<br />

dla TIM-u za mała. W ciągu najbliższych miesięcy<br />

zostanie ona powiększona z 12 000 do ponad<br />

41 100 m 2 . Obecnie co miesiąc z Centrum<br />

Logistycznego TIM SA do klientów wyjeżdża<br />

ponad 80 tys. przesyłek ze zrealizowanymi zamówieniami.<br />

Po zakończeniu inwestycji obiekt<br />

będzie mogło opuszczać nawet ponad 200 tys.<br />

przesyłek miesięcznie.<br />

Wartość rozbudowy wynosi ponad 40 mln zł.<br />

Generalny wykonawca inwestycji to japońska<br />

firma Kajima<br />

Poland.<br />

Zrealizuje<br />

ją we<br />

współpracy<br />

z HE (Hillwood<br />

Europe) Enterprises.<br />

Hillwood należy do rodziny<br />

Rossa Perota jr. – jednego z gigantów amerykańskiego<br />

i światowego rynku nieruchomości.<br />

Rozbudowane centrum logistyczne będzie naszpikowane<br />

układami automatyki, które usprawnią<br />

proces realizacji zamówień. Niemniej jednak<br />

TIM będzie potrzebował także nowych pracowników.<br />

Obecnie jest zatrudnionych w Siechnicach<br />

ponad 200 osób.<br />

– Jeśli stawiamy obiekt trzy razy większy, łatwo wyobrazić<br />

sobie, ile nowych miejsc pracy powstanie.<br />

I to – co warto podkreślić – nie z wynagrodzeniami<br />

na poziomie minimalnej krajowej płacy – mówił<br />

Krzysztof Folta, prezes zarządu TIM SA.<br />

www.tim.pl<br />

Fot.: TIM<br />

Rozwiązania Schrack Seconet w Alchemii II<br />

Fot.: SCHRACK-SECONET<br />

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat działalności<br />

w Polsce firma Schrack Seconet Polska<br />

Sp. z o.o., wykorzystując zaawansowane systemy<br />

sygnalizacji pożarowej, zabezpieczyła<br />

ponad 4500 obiektów, spośród których większość<br />

stanowią najwyższej klasy budynki biurowe.<br />

Z tego większość stanowią najwyższej<br />

klasy budynki biurowe. W ostatnim czasie lista<br />

referencyjna poszerzyła się o kilkadziesiąt kolejnych,<br />

zlokalizowanych w różnych częściach<br />

kraju, wyróżnianych w wielu konkursach:<br />

m.in. złotym certyfikatem LEED – jak biurowiec<br />

Green Day we Wrocławiu czy platynowym<br />

certyfikatem LEED oraz nagrodą główną<br />

Eurobuild Awards 2015 w kategorii: „Nowy<br />

Biurowiec Roku w Polsce” dla ALCHEMII II<br />

w Gdańsku.<br />

Biurowiec Alchemia II pokonał 18 innych<br />

projektów z Polski. Obiekt jest kolejnym etapem<br />

wielofunkcyjnego kompleksu biurowego<br />

(pierwszy został oddanych do użytku w 2013 r.),<br />

który dostarczył blisko 22 tys. m 2 powierzchni<br />

biurowej. Aktualnie trwa budowa trzeciego etapu<br />

inwestycji, który będzie największym wolno<br />

stojącym budynkiem w północnej Polsce. Docelowo<br />

inwestycja zamknie się w sześciu budynkach:<br />

w etapie I i II są to kompleksy 2 wież<br />

połączonych wspólną, czterokondygnacyjną<br />

podstawą; etap III oraz IV to pojedyncze wolno<br />

stojące budynki biurowe z usługami towarzyszącymi.<br />

Obiekty Alchemia I i II, w sumie cztery wieże<br />

(dwie sześcio- i dwie ośmiokondygnacyjne),<br />

zostały wyposażone w doskonałe systemy bezpieczeństwa,<br />

w tym również systemy sygnalizacji<br />

pożarowej Schrack Seconet. Dotychczas<br />

zainstalowano łącznie: 4700 inteligentnych,<br />

wielosensorowych czujek CUBUS MTD 533,<br />

wykrywających wszystkie pożary testowe<br />

(TF1–TF9). Co więcej, mogą być one zastosowane<br />

jako czujki dymu, ciepła lub jako czujki<br />

dualne dymu/ciepła, a dzięki zastosowanej technice<br />

interaktywnego działania CUBUS Nivellierung<br />

® mogą dostosowywać swoją czułość działania<br />

do zmieniających się warunków otoczenia.<br />

W każdym z obiektów pracuje po 8 modułowych<br />

central sygnalizacji pożarowej Integral IP,<br />

których architektura została oparta na idei 100%<br />

redundancji sprzętowej i programowej, a każda<br />

centrala ma zdolność zapamiętania do 65 tys.<br />

zdarzeń. W każdym z obiektów zainstalowano<br />

również ponad 800 modułów oraz 5 systemów<br />

zasysających ASD 535. Praca poszczególnych<br />

komponentów nadzorowana jest przez efektywny<br />

system wizualizacji i zarządzania SecoLOG<br />

– wielostanowiskowe narzędzie graficzne z przyjaznym<br />

użytkownikowi interfejsem, umożliwiający<br />

przegląd zarejestrowanych zdarzeń oraz obsługę<br />

całego systemu sygnalizacji pożarowej.<br />

www.schrack-seconet.pl<br />

6 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

ELEKTROTECHNIKA + ŚWIATŁO + TELETECHNIKA<br />

W dniach 27-29 stycznia w Warszawskim<br />

Centrum EXPO XXI odbyły się<br />

XIV Międzynarodowe Targi Sprzętu<br />

Elektrycznego i Systemów Zabezpieczeń<br />

ELEKTROTECHNIKA <strong>2016</strong>. Równolegle<br />

z nimi zorganizowane zostały<br />

XXIV Targi ŚWIATŁO oraz VI Wystawa<br />

TELETECHNIKA.<br />

Targi ELEKTROTECHNIKA tradycyjnie<br />

skierowane były do producentów i użytkowników<br />

sprzętu niskiego, średniego<br />

i wysokiego napięcia oraz systemów<br />

alarmowych i rozwiązań umożliwiających<br />

instalację przewodów elektrycznych<br />

w nowoczesnych budynkach.<br />

Powyższe imprezy w liczbach przedstawiały<br />

się łącznie następująco:<br />

• około 400 wystawców polskich i zagranicznych,<br />

• ponad 14 000 odwiedzających,<br />

• 14 000 m 2 powierzchni wystawienniczej<br />

• 26% odwiedzających stanowili instalatorzy<br />

i elektrycy,<br />

• 41% odwiedzających to producenci<br />

oraz dystrybutorzy produktów<br />

oświetleniowych i elektrycznych,<br />

• 12% odwiedzających to przedstawiciele<br />

sklepów oraz hurtowni.<br />

Największym sektorem wystawowym<br />

targów był sektor instalacji elektrycz-<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

7

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

nych i osprzętu instalacyjnego, który<br />

zajmował 23% ekspozycji. Wystawcy<br />

pokazali także szeroki asortyment<br />

z zakresu automatyki oraz sieci niskiego<br />

i średniego napięcia. Dużo miejsca zajęła<br />

prezentacja innowacji w energetyce,<br />

systemów zasilających i sterujących<br />

oraz systemów oszczędności energii.<br />

Integralnym elementem Targów ELEK-<br />

TROTECHNIKA <strong>2016</strong> były konferencje,<br />

szkolenia i warsztaty, w których<br />

wzięło udział blisko 2000 projektantów<br />

instalacji elektrycznych oraz wyższej<br />

kadry menadżerskiej odpowiedzialnej<br />

za nadzór, wykonawstwo, inwestycje<br />

oraz eksploatację instalacji w różnego<br />

typu obiektach. Cykl szkoleń co roku<br />

organizowany jest wspólnie z Polską<br />

Izbą Inżynierów Budownictwa. Dzięki<br />

targowo-szkoleniowej formule Targi<br />

ELEKTROTECHNIKA to najskuteczniejsza<br />

forma dotarcia do projektantów,<br />

inwestorów, osób odpowiedzialnych za<br />

modernizacje instalacji elektrycznych<br />

zasilających i rozdzielczych, systemów<br />

zabezpieczeń i monitoringu, a także systemów<br />

teletechnicznych oraz okablowania<br />

strukturalnego.<br />

Uczestnicy spotkań, dzięki takiej formule<br />

Targów, mieli możliwość skonfrontowania<br />

uzyskanych informacji z praktyczną<br />

ofertą producentów na stoiskach<br />

targowych. Każdy z uczestników otrzymał<br />

certyfikat potwierdzający udział<br />

w szkoleniu.<br />

Kolejna edycja Targów ELEKTRO-<br />

TECHNIKA odbędzie się 22-24 marca<br />

2017 r.<br />

Ponownie – w połączeniu z Targami<br />

ŚWIATŁO, które na stałe wpisały się<br />

w kalendarz imprez targowych zarówno<br />

w Polsce, jak również za granicą.<br />

Misja branżowej edukacji, która przez<br />

lata przyświecała organizatorom, zaowocowała<br />

pojawieniem się nowej jakości<br />

na polskiej mapie targowej. Targi<br />

ŚWIATŁO to nie tylko największe branżowe<br />

targi oświetleniowe w Europie<br />

Środkowo-Wschodniej, lecz także jedyne<br />

wydarzenie branżowe w Polsce łączące<br />

prezentację najnowszych produktów<br />

z koncepcją szkoleniową. Agencja Soma,<br />

promując corocznie firmy i ich produkty,<br />

jednocześnie dba o bogatą ofertę warsztatową<br />

dla uczestników targów, którzy<br />

mogą brać udział w seminariach naukowych,<br />

konferencjach i szkoleniach dla<br />

specjalistów, obejmujących prezentację<br />

sprzętu i najnowszych technologii stosowanych<br />

w branży oświetleniowej, budownictwie<br />

i w sektorze komunalnym.<br />

Bardzo dużym zainteresowaniem cieszył<br />

się podczas imprezy sektor poświęcony<br />

technologii LED. Tej tematyce poświęcona<br />

była Konferencja Technologia<br />

LED i OLED – konferencja z udziałem<br />

specjalistów z Polski i ze świata. Wiele<br />

z proponowanych rozwiązań miało swoją<br />

premierę właśnie podczas Targów. Podobnie<br />

Konferencja ARCHITEKTURA<br />

* ŚWIATŁO * PRZESTRZEŃ przyciągała,<br />

jak co roku architektów i projektantów<br />

z całej Polski.<br />

www.elektroinstalacje.pl<br />

Fot. (10) Ryszard Staniszewski<br />

8 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Targi Light + Building<br />

we Frankfurcie – czekają<br />

Targi Light + Building – wiodące targi<br />

oświetlenia, elektrotechniki oraz automatyki<br />

domów i obiektów organizowane są<br />

po raz kolejny we Frankfurcie nad Menem,<br />

13.03-18.03.<strong>2016</strong>.<br />

Wystawcy zaprezentują nowoczesne rozwiązania<br />

zarówno dla budynków publicznych,<br />

takich jak szpitale czy hotele i dla<br />

wnętrz domowych. Technologie oraz najnowsze<br />

wzornictwo podwyższają jakość życia<br />

i pracy oraz uwzględniają dopasowanie<br />

oferty na indywidualne potrzeby.<br />

Postęp przemysłowy sprawił, że pojawiły<br />

się nowe rozwiązania oraz technologie,<br />

które podwyższają zarówno wydajność<br />

i funkcjonalność budynków, jak i komfort<br />

użytkowników. Główne tematy w nadchodzącej<br />

edycji targów to: „Inteligentne technologie:<br />

podstawa nowoczesnych systemów<br />

budynkowych”, a także „Trendy w oświetleniu:<br />

design i funkcjonalność w harmonii.”<br />

Kwestie te odnoszą się do takich dziedzin<br />

jak: dygitalizacja, inteligentnie połączone<br />

budynki, systemy bezpieczeństwa i ochrony,<br />

trendy na rynku oświetlenia oraz skutki<br />

oddziaływania oświetlenia na ludzi.<br />

Inteligentne technologie: podstawa<br />

nowoczesnych systemów budynków<br />

Pod hasłem inteligentne technologie kryje<br />

się wiele aspektów. Light + Building porusza<br />

zagadnienia takie jak: inteligentny<br />

dom, inteligentnie zasilane budynki, technologie<br />

bezpieczeństwa i ochrony oraz<br />

BIM – modelowanie informacji o budynkach<br />

i budowlach. W dziale inteligentny<br />

dom dużą rolę odgrywa sterowanie urządzeniami<br />

za pomocą smartfonów oraz ich<br />

łatwa instalacja.<br />

Smart Powered Building to natomiast idea<br />

inteligentnie zasilanych budynków. Pomysł<br />

ten bazuje na rozwiązaniach przyjaznych<br />

środowisku, polegających na rozsądnym<br />

zarządzaniu energią. Ta grupa produktowa<br />

obejmuje także ostatnie osiągnięcia w dziedzinie<br />

inteligentnych systemów połączeń<br />

budynków. Na Light + Building będą zaprezentowane<br />

rozwiązania w odniesieniu<br />

Przykład komputerowego projektowania oświetlenia w BIM<br />

do budowania oraz do remontowania budynków.<br />

Systemy bezpieczeństwa i ochrony to kolejny<br />

z kluczowych tematów nadchodzących<br />

targów Light + Building. Systemy bezpieczeństwa<br />

i ochrony budynków to także<br />

podstawowa część działu dotycząca inteligentnych<br />

budynków – zarówno jeśli chodzi<br />

mieszkalne, jak i niemieszkalne zabudowania<br />

z monitoringiem, systemami antywłamaniowymi,<br />

kontrolą dostępu, a także<br />

zewnętrznymi roletami i oświetleniem zewnętrznym.<br />

Light + Building przedstawią,<br />

jakie nowości i tendencje pojawią się w tym<br />

dziale produktowym.<br />

Coraz bardziej popularną dziedziną staje się<br />

modelowanie informacji o budynkach i budowlach.<br />

Tzw. Building Information Modeling<br />

to elektroniczna metoda planowania<br />

w budownictwie. Jakie zalety ma ta technika<br />

oraz jak ważna jest dla projektantów,<br />

planistów, architektów czy przedsiębiorców,<br />

o tym odwiedzający przekonają się na targach<br />

Light + Building.<br />

Tendencje w oświetleniu:<br />

design i funkcjonalność w harmonii<br />

Nowoczesne wzornictwo, nowe materiały<br />

oraz kreatywne formy tworzą zgraną<br />

kompozycję z innowacyjnymi systemami<br />

oświetleń: targi Light + Building zaprezentują<br />

ostatnie trendy dotyczące także<br />

rynku oświetleń. Cyfryzacja w systemach<br />

oświetleń dała nowe możliwości w designie.<br />

Oświetlenie odpowiednio dopasowane<br />

w pomieszczeniach może także stanowić<br />

element dekoracji. Ponadto źródła światła<br />

i oprawy oświetleniowe są mniejsze i bardziej<br />

wydajne. W zależności od przeznaczenia<br />

pomieszczenia, stosowane jest światło<br />

pośrednie lub bezpośrednie o regulowanym<br />

natężeniu. Światło dekoracyjne do wnętrz<br />

mieszkań i obiektów jest projektowane natomiast<br />

na podstawie tendencji kierowanych<br />

indywidualnością oraz różnorodnością.<br />

Innowacje w dziedzinie systemów oświetlenia<br />

uwzględniają ludzi oraz ich potrzeby.<br />

Człowiek i zdrowie – Human Centric<br />

Lighting to kolejna kwestia, która zostanie<br />

poruszona na Light + Bulding <strong>2016</strong>. Koncepcja<br />

Human Centric Lighting wpływa<br />

na człowieka zawczasu. Rozwiązanie<br />

to wspomaga większą produktywność<br />

u młodzieży, poprawia dobre samopoczucie<br />

w każdej grupie wiekowej oraz oddziałuje<br />

na szybszy proces rekonwalescencji.<br />

www.poland.messefrankfurt.com<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

9

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Nagroda dla klimatyzatora Blue e+<br />

Nowa generacja klimatyzatorów Rittal<br />

Blue e+ otrzymała nagrodę przemysłu niemieckiego<br />

dla najlepszego produktu za innowacyjność<br />

za 2015 r.. Wysoka efektywność energetyczna,<br />

intuicyjna obsługa oraz integracja<br />

klimatyzatorów z Przemysłem 4.0 przekonały<br />

jury czasopisma „Produktion” i firmy Staufen<br />

AG, które w tym roku przyznawały nagrodę<br />

Fot.: RITTAL<br />

po raz pierwszy. Doceniono wybitne usprawnienia,<br />

które wzmocnią szczególnie niemieckie<br />

firmy średniej wielkości.<br />

W uzasadnieniu jury możemy przeczytać,<br />

że „w celu opracowania tej nowej generacji<br />

urządzeń firma zasadniczo zakwestionowała<br />

wiele tradycyjnie wykorzystywanych metod<br />

i przemyślała je na nowo“. W związku<br />

z oszczędnościami energii rzędu 75% i przy<br />

około 2 mln urządzeń, w których są stosowane<br />

klimatyzatory szaf sterowniczych,<br />

projekt ten jest silnym bodźcem.<br />

Na Forum Innowacji Przemysłu Niemieckiego<br />

w Stuttgarcie nagrodę odebrali:<br />

dr Thomas Steffen, dyrektor Rittal ds. badań<br />

i rozwoju (na zdjęciu w środku), Heiko<br />

Holighaus, szef działu badawczo-rozwojowego<br />

(po prawej) i projektant Juan Carlos<br />

Cacho Alonso (po lewej).<br />

Nowa generacja klimatyzatorów Blue e+<br />

do szaf sterowniczych została po raz pierwszy<br />

zaprezentowana na targach w Hanowerze<br />

w 2015 roku i jest milowym krokiem<br />

w dziedzinie efektywności energetycznej.<br />

Innowacyjne rozwiązanie Rittal zostało wyposażone<br />

w całkowicie nową technologię<br />

i podczas testów u renomowanych producentów<br />

samochodów odnotowano mniejsze<br />

zużycie energii o ponad 75%. Hybrydowa<br />

technologia urządzeń polega na współdziałaniu<br />

klimatyzatora sprężarkowego i technologii<br />

heat pipe. Sprężarka znajduje zastosowanie<br />

tylko wówczas, gdy chłodzenie<br />

pasywne staje się niewystarczające. Ponadto<br />

dzięki opatentowanej obsłudze różnych<br />

napięć urządzenia te mogą być w sposób<br />

elastyczny stosowane we wszystkich popularnych<br />

sieciach na całym świecie. Standardowe<br />

interfejsy komunikacji umożliwiają<br />

integrację ze strukturami Przemysłu 4.0.<br />

www.rittal.pl<br />

OZE + Efektywność Energetyczna we Wrocławiu<br />

W ramach targów InEnerg ® <strong>2016</strong> OZE<br />

+ Efektywność Energetyczna przedsiębiorcy<br />

będą mogli się dowiedzieć, jakie proenergetyczne<br />

zachowania należy wdrożyć, aby<br />

ograniczyć zużycie energii. REECO Poland<br />

we współpracy z Krajową Agencją Poszanowania<br />

Energii (KAPE) organizują dwudniową<br />

konferencję „Korzyści dla przedsiębiorstw<br />

wdrażających inwestycje ukierunkowane na<br />

efektywność energetyczną”, która odbędzie<br />

się w dniach 13-14 kwietnia <strong>2016</strong> w ramach<br />

targów InEnerg ® we Wrocławiu.<br />

Koszty energii rosną z roku na rok, odczuwa<br />

to nieomalże każdy z nas. Jednak znacznie<br />

bardziej odczuwają to przedsiębiorstwa,<br />

które w Polsce nadal pochłaniają więcej<br />

energii niż te na Zachodzie Europy. W dobie<br />

kryzysu gospodarczego każde obniżenie<br />

kosztów ma pozytywny wpływ na płynność<br />

finansową firmy. Stąd też tym ważniejsze<br />

staje się obniżenie kosztów energii. Pojęcie<br />

zrównoważonego rozwoju i racjonalnego<br />

zużycia energii weszły już na trwałe do naszego<br />

słownika. A jak wygląda praktyka?<br />

Jak to zwykle bywa, nieco gorzej. Eksperci<br />

Fot.: REECO POLAND<br />

biją na alarm, sektor przedsiębiorstw cechuje<br />

ogromny niewykorzystany potencjał<br />

w oszczędzaniu energii.<br />

Oszczędności te można poczynić na wiele<br />

sposobów. Najprostszym, wręcz bezkosztowym,<br />

jest oszczędzanie energii. Można jednak<br />

również zainwestować, co nie zawsze oznacza<br />

duży wydatek. Wręcz przeciwnie, Unia Europejska<br />

i inne instytucje mają wiele programów<br />

wspierających przedsiębiorstwa dążące do obniżenia<br />

zużycia energii.<br />

Podczas konferencji zostaną przedstawione<br />

między innymi systemy finansowania inwestycji<br />

poprawiających efektywność energetyczną<br />

w przedsiębiorstwach, metodologia<br />

przeprowadzania audytów energetycznych<br />

oraz nowoczesne technologie dla przemysłu.<br />

Eksperci przedstawią system białych certyfikatów,<br />

normy prawne wynikające z obowiązującej<br />

ustawy oraz proces wdrażania<br />

Art. 7 Dyrektywy o Efektywności Energetycznej<br />

w Polsce. Nie zabraknie także informacji<br />

o audycie oświetlenia w zakładzie<br />

przemysłowym. Na koniec każdego dnia<br />

organizatorzy przewidują konsultacje z ekspertami.<br />

Konferencja skierowana jest do przedstawicieli<br />

kadry inżynierskiej i menadżerskiej<br />

małych, średnich i dużych zakładów przemysłowych,<br />

którzy wdrażają lub planują<br />

inwestycje ukierunkowane na zoptymalizowanie<br />

zużycia energii w swoich przedsiębiorstwach.<br />

www.renexpo-warsaw.com<br />

10 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Zbliżają się targi<br />

AUTOMATICON<br />

1 marca br. rozpoczyna się kolejna edycja<br />

Międzynarodowych Targów Automatyki<br />

i Pomiarów AUTOMATICON. Impreza ta<br />

stanowi największe w Polsce, organizowane<br />

od 21 lat, profesjonalne spotkanie, w którym<br />

udział wezmą producenci, firmy zajmujące<br />

się kompletacją, montażem i serwisem oraz<br />

odbiorcy i użytkownicy elementów, urządzeń<br />

i układów automatyki przemysłowej.<br />

Organizatorami targów AUTOMATICON<br />

są Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów<br />

PIAP oraz firma MVM Sp. z o.o.<br />

Wydarzenie jest objęte patronatem honorowym<br />

ministra gospodarki.<br />

Targi dają wystawcom nie tylko możliwość<br />

zaprezentowania najnowocześniejszych produktów<br />

z dziedziny automatyki, pomiarów<br />

przemysłowych czy robotyki, ale także okazję<br />

do przestawienia najciekawszych idei<br />

i rozwiązań podczas towarzyszących im seminariów<br />

i konferencji. Dlatego też impreza<br />

jest licznie odwiedzana przez inżynierów<br />

działających w branży automatyki, pomiarów<br />

i elektroniki przemysłowej.<br />

Tegoroczny AUTOMATICON zgromadzi<br />

316 wystawców na 280 stoiskach. Organizatorzy<br />

przewidują, że w ciągu czterech dni<br />

targi odwiedzi 11 tys. osób.<br />

Tym razem podczas targów AUTOMATI-<br />

CON odbędą się – po raz pierwszy w Polsce<br />

– Mistrzostwa w Lutowaniu, zorganizowane<br />

przez firmę Renex z Włocławka.<br />

Jak co roku, przyznany zostanie też Złoty<br />

Medal Targów AUTOMATICON dla urządzenia<br />

szczególnie wyróżniającego się innowacyjnością.<br />

Targi odbędą się 1-4 marca w Warszawskim<br />

Centrum EXPO XXI, ul. Prądzyńskiego 12/14<br />

w dzielnicy Wola, niedaleko Dworca Zachodniego.<br />

Godziny otwarcia Targów dla zwiedzających:<br />

1-3 marca 9:00 ÷ 17:00<br />

4 marca 9:00 ÷ 15:00<br />

Wstęp na targi jest bezpłatny, a zaproszenia<br />

można pobrać ze strony internetowej imprezy.<br />

W 2015 r. na targi AMTOMATICON przybyło<br />

11 tys. zwiedzających, było 10 800 m 2<br />

powierzchni wystawienniczej, 740 firm reprezentowanych<br />

i 316 samodzielnych wystawców.<br />

Najbliższa edycja podzielona została na<br />

13 bloków tematycznych. Najważniejsze<br />

z nich to:<br />

• Aparatura kontrolno-pomiarowa i elementy<br />

automatyki<br />

• Automatyzacja – analogowe i cyfrowe<br />

systemy<br />

• Robotyzacja – oprogramowanie, urządzenia,<br />

komponenty<br />

• Napędy: elektryczne, pneumatyczne,<br />

hydrauliczne<br />

• Pompy dla przemysłu, energetyki, kopalnictwa<br />

• Zawory odcinające, bezpieczeństwa, regulatory<br />

• Armatura pomocnicza<br />

• Elektronika przemysłowa<br />

REKLAMA<br />

Napisz: piotr.zielinski@elektroomega.pl<br />

www.automaticon.pl<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

11

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

BUDMA <strong>2016</strong> – inspiracje, wiedza, biznes<br />

Ponad sześciuset wystawców, setki nowości<br />

produktowych, rynkowe premiery, szereg<br />

merytorycznych spotkań, designerskie perły<br />

producentów materiałów budowlanych,<br />

spotkania ze światowej sławy architektami,<br />

mistrzowskie pokazy i prezentacje technik<br />

montażowych – tak, w ogromnym skrócie,<br />

prezentowała się jubileuszowa, 25. edycja<br />

najbardziej rozpoznawalnych targów w branży<br />

budowlanej – Międzynarodowych Targów<br />

Budownictwa i Architektury BUDMA<br />

<strong>2016</strong>. Odbyły się one tradycyjnie w Poznaniu,<br />

tym razem w terminie 2-5.02.<strong>2016</strong>.<br />

Z okazji, by poznać aktualne oblicze branży<br />

budowlanej, skorzystali i pracownicy naszego<br />

wydawnictwa, Target Press, i byli oni<br />

pełni uznania dla rozmachu imprezy oraz<br />

poziomu merytorycznego przedsięwzięcia.<br />

Nowości rynkowe to zawsze dobry pretekst,<br />

aby odwiedzić targi. Na BUDMIE <strong>2016</strong> można<br />

było zobaczyć najnowsze propozycje wielu<br />

producentów i dystrybutorów w jednym<br />

miejscu. Po raz drugi organizatorzy Targów<br />

uruchomili program Klub Premier BUDMA,<br />

dzięki któremu w Poznaniu zobaczyliśmy<br />

absolutne rynkowe premiery, produkty, które<br />

na rynku dostępne będą dopiero po BUDMIE.<br />

Dotyczy to np. produktów takich marek jak<br />

Blachy Pruszyński, BudMat, MOL, Novoferm,<br />

Pol-Skone, Renson czy także Raiko.<br />

Zwróciliśmy uwagę na długą listę Złotych<br />

Medalistów MTP, produkty najwyżej ocenione<br />

przez eksperckie jury, które dokonało<br />

wyboru na podstawie ich innowacyjności<br />

i wysokiej jakości. Podczas Targów BUDMA<br />

poznaliśmy aż 23 laureatów tego prestiżowego<br />

konkursu, a ich listę można znaleźć w jednej<br />

z zakładek strony internetowej imprezy.<br />

Do grupy najważniejszych wydarzeń towarzyszących<br />

BUDMIE <strong>2016</strong> można zaliczyć<br />

VII Forum Budownictwa Energooszczędnego<br />

i Pasywnego, podczas którego były prezentowane<br />

i omawiane m.in. takie aspekty<br />

jak ekologiczne budownictwo drewniane<br />

w standardzie pasywnym, ekonomiczne korzyści<br />

budynków pasywnych, czy także rewitalizacja<br />

istniejących budynków do standardu<br />

pasywnego.<br />

www.budma.pl<br />

ENEX i ENEX Nowa Energia<br />

W końcu marca, 30-31 III <strong>2016</strong>, w Kielcach<br />

odbędą się, mające już kilkunastoletnią tradycję,<br />

połączone imprezy targowe: XIX Międzynarodowe<br />

Targi Energetyki i Elektrotechniki<br />

i XIV Targi Odnawialnych Źródeł Energii,<br />

w skrócie ENEX i ENEX Nowa Energia.<br />

Organizatorzy przekonują do udziału wystawców<br />

i gości targowych hasłem: Warto<br />

dzielić się dobrą energią!<br />

Na obecnych będą czekały hale ze stoiskami<br />

wystawowymi, konferencje branżowe, możliwość<br />

prowadzenia poważnych rozmów biznesowych,<br />

nawiązywanie nowych relacji<br />

techniczno-fachowych i inwestorskich.<br />

Zakres branżowy targów to:<br />

ENEX<br />

• wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucja<br />

energii;<br />

• maszyny, urządzenia energetyczne i elektroenergetyczne;<br />

• budownictwo energetyczne;<br />

• eksploatacja urządzeń energetycznych<br />

i modernizacja istniejących sieci;<br />

• użytkowanie energii i metody jej oszczędzania;<br />

• odnawialne źródła energii i ciepła;<br />

• informatyka w energetyce;<br />

• telekomunikacja; wytwarzanie ciepła dla<br />

systemów ciepłowniczych;<br />

• skojarzone wytwarzanie ciepła i energii<br />

elektrycznej;<br />

• technologie systemów przesyłowych, armatura<br />

sieciowa.<br />

ENEX Nowa Energia<br />

• Biogaz;<br />

• Biopaliwa stałe (biomasa);<br />

• Energia słoneczna;<br />

• Energia wodna;<br />

• Energia wiatrowa;<br />

• Energia geotermalna;<br />

• Biopaliwa płynne;<br />

• Pojazdy na biopaliwo;<br />

• Energia jądrowa;<br />

• Rozwiązania informatyczne dla sektora<br />

OZE;<br />

• Doradztwo energetyczne i finansowe;<br />

• Automatyka;<br />

• Osprzęt eksploatacyjny i narzędzia;<br />

• Wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej;<br />

• Technologie pozyskiwania energii elektrycznej<br />

i cieplnej ze źródeł odnawialnych;<br />

• Technologie oparte na odnawialnych<br />

źródłach energii;<br />

• Możliwości finansowania energii ze<br />

źródeł odnawialnych;<br />

• Urządzenia i linie technologiczne do<br />

produkcji pelet.<br />

Wsród kilku imprez konferencyjnych<br />

i szkoleń zaplanowanych przez organizatorów<br />

warto w pierwszej kolejności wymienić<br />

VII Forum Solar + Technologie i Rynek.<br />

Będą je prowadzili: Grzegorz Burek – redaktor<br />

naczelny czasopisma GLOBEnergia<br />

i Bogdan Szymański – prezes Stowarzyszenia<br />

Branży Fotowoltaicznej POLSKA PV.<br />

Podsumowany zostanie rozwój rynku fotowoltaicznego<br />

w Polsce i omówiona lista<br />

produktów TOP50 GLOBENERGIA (moduły,<br />

falowniki, ceny instalacji). To tylko<br />

dwa spośród kilkunastu tematów wystąpień<br />

i dyskusji bliskich praktyce instalacji PV.<br />

www.targikielce.pl<br />

12 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Wzornictwo przemysłowe<br />

w cenie<br />

REKLAMA<br />

Obudowy podtynkowe 4XP160<br />

Fot.: SKIL<br />

Jury międzynarodowego konkursu iF Design Award doceniło unikatowe,<br />

przyjazne użytkownikom wzornictwo oraz łatwą obsługę<br />

narzędzi Skil. IF Design Award <strong>2016</strong> dla dwóch elektronarzędzi:<br />

niewielkiej kosiarki do miejskich ogrodów Skil 0711 i piły szablastej<br />

z funkcją wyrzynarki SKIL 4600. Nagrodę iF Design Award<br />

uznaje się za jedno z najważniejszych wyróżnień w dziedzinie<br />

wzornictwa na świecie. Przyznawana jest od ponad 60 lat przez<br />

niemiecką organizację The iF Industrie Forum Design. Otrzymują<br />

ją produkty, w których doskonała jakość idzie w parze z funkcjonalnością<br />

i wyjątkowym designem. W ostatniej edycji konkursu<br />

blisko 2500 uczestników z 53 krajów nadesłało ponad 5000 zgłoszeń.<br />

Były one oceniane przez jury składające się z 58 ekspertów<br />

w dziedzinie wzornictwa.<br />

Kosiarka elektryczna Skil 0711 jest przeznaczona do niedużych<br />

ogrodów w miastach z trawnikami o powierzchni do 50 m 2 , gdzie<br />

łatwość obsługi i wygodne przechowywanie narzędzia mają<br />

priorytetowe znaczenie. Przyjazne użytkownikom wzornictwo,<br />

kompaktowe wymiary i niska waga (zaledwie 4,3 kg) sprawiają,<br />

że model 0711 jest łatwy w obsłudze i gwarantuje szybką i niewymagającą<br />

wysiłku pracę. Zaletą urządzenia jest zastosowany w nim<br />

system Easy Storage. Dzięki praktycznej stopce parkującej, która<br />

umożliwia przechowywanie narzędzia w pionie, kosiarka zajmuje<br />

minimum miejsca w komórce na narzędzia lub w garażu.<br />

Z kolei piła szablasta z funkcją wyrzynarki, model 4600 to wszechstronne<br />

narzędzie do różnorodnych prac związanych z cięciem,<br />

łączące w sobie funkcje dwóch popularnych narzędzi dla majsterkowiczów:<br />

piły szablastej (na fotografii z prawej) i wyrzynarki<br />

(na fotografii z lewej). Jest odpowiednia zarówno do pracy<br />

w domu, jak i w ogrodzie. Można ją stosować m.in. do cięcia gałęzi,<br />

przycinki drzew i krzewów, wykonywania wycięć oraz innych<br />

prac wymagających precyzji cięcia.<br />

www.bosch.pl<br />

Obudowy natynkowe 4XN160<br />

Obudowy hermetyczne GT<br />

infolinia: 801 501 571<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

13

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Pojedynczy punkt awarii<br />

– „przyczajony tygrys” dla systemów UPS<br />

Postęp technologiczny oraz rozwój świadomości konsumenckiej w zakresie zasilania<br />

gwarantowanego pozwala na rozkwit tej branży. Wzrasta liczba producentów oraz rodzajów<br />

i modeli urządzeń dostępnych na rynku. Różnorodność rozwiązań i systemów może<br />

doprowadzić inwestora do bólu głowy, gdy staje przed koniecznością dokonania wyboru<br />

odpowiedniej architektury systemu zasilania.<br />

Fot. 1.<br />

Wymiana modułu 100 kW w systemie EcoPower DPA PLUS<br />

W tym artykule skupię się na sektorze<br />

Data Center. Jest on mi najbliższy zawodowo,<br />

a jeśli chodzi o niezawodność,<br />

to właśnie ten segment rynku stawia<br />

najwyższe wymagania. Nie oznacza to,<br />

że wnioski mają jedynie zastosowanie<br />

w serwerowni, ponieważ system zasilania<br />

np. sali operacyjnej jest równie<br />

istotnym, jeśli nawet nie bardziej krytycznym<br />

systemem, w którym należy stosować tak samo<br />

wysokie wymagania.<br />

Podstawową i najważniejsza zasadą, od której<br />

należy wyjść przy projektowaniu systemów elektroenergetycznych<br />

(jak również innych systemów,<br />

ale w tym artykule skoncentruję się na zasilaniu<br />

gwarantowanym), jest niezawodność.<br />

Podejście do niezawodności<br />

Czym jest tak naprawdę niezawodność? Często<br />

mylona jest ona z pojęciem prawdopodobieństwa<br />

awarii, tzn. im rzadziej występują<br />

awarie systemu UPS, tym bardziej niezawodny<br />

jest system. Otóż nie do końca.<br />

Prawdopodobieństwo awarii możemy (i powinniśmy!)<br />

minimalizować między innymi poprzez<br />

14 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

wybór rozwiązań renomowanych producentów<br />

prezentujących najwyższą jakość wykonania,<br />

poprzez właściwy i regularny serwis, wymiany<br />

prewencyjne elementów eksploatacyjnych oraz<br />

właściwy monitoring urządzeń.<br />

Jeśli zastosować rachunek prawdopodobieństwa<br />

i niezawodności, oczywiste staje się,<br />

że systemem, w którym najrzadziej dochodzi<br />

do awarii, będzie pojedynczy monoblokowy<br />

UPS, a system nadmiarowy będzie miał wyższe<br />

prawdopodobieństwo awarii, ponieważ<br />

będzie ono iloczynem prawdopodobieństwa<br />

awarii każdej jednostki UPS. Niezawodność<br />

powinna być jednak rozpatrywana w zakresie<br />

całego systemu, funkcjonalności i stawianych<br />

mu celów. Jeśli mamy serwerownię, która powinna<br />

pracować nieprzerwanie przez cały rok<br />

24/7, powinniśmy zaprojektować system elektroenergetyczny,<br />

który będzie to umożliwiał –<br />

nawet w przypadku awarii, prowadzenia prac<br />

serwisowych, czy też naprawy. Awaria jednego<br />

z podsystemów nie powinna mieć wpływu<br />

na poprawność funkcjonowania całego systemu.<br />

Przykładowo: dysponujemy systemem<br />

UPS, który umożliwia pracę z falownika, pracę<br />

na by-passie elektronicznym (tryb ECO) i<br />

pracę z baterii. Jeśli w takim systemie dojdzie<br />

do awarii UPS, a mimo to nadal mamy dostęp<br />

do wszystkich funkcji gwarantujących poprawną<br />

i bezpieczną pracę, to mamy do czynienia<br />

z systemem niezawodnym. Należy poszukiwać<br />

systemów niezawodnych o wysokiej jakości<br />

wykonania – bo systemy całkowicie bezawaryjne<br />

po prostu nie istnieją.<br />

Czym jest wspomniany już w tytule pojedynczy<br />

punkt awarii? Pojedynczy punkt awarii<br />

– z angielskiego Single Point of Failure (w skrócie<br />

SPOF) jest elementem, którego awaria spowoduje<br />

przerwanie działania całego systemu<br />

lub utratę podstawowych funkcji. Dlaczego<br />

użyłem w odniesieniu do niego porównania<br />

do przyczajonego tygrysa? Ponieważ – podobnie<br />

jak dzikie zwierzę – taki system jest nieobliczalny<br />

i może „zaatakować” w dowolnym<br />

momencie. Możemy próbować go oswoić, ale<br />

musimy się pogodzić z realnym, nie dającym<br />

się całkowicie wyeliminować zagrożeniem.<br />

Rys. 2.<br />

UPS-y monoblokowe typ Tajfun Eco<br />

MAXI w pracy równoległej<br />

– w systemie UPS pracuje zwykle jedna jednostka<br />

nadmiarowa (n+1), co w przypadku awarii jednego<br />

z komponentów gwarantuje ciągłość pracy<br />

systemu. Każdy z UPS-ów powinien być przystosowany<br />

do autonomicznej niezależnej pracy.<br />

Przykładowo nasze zapotrzebowanie na moc<br />

wynosi 100 kW, nasz system redundantny<br />

może się składać z dwóch jednostek UPS<br />

o mocy 100 kW.<br />

Minusem takich systemów jest zajmowana<br />

powierzchnia (trzeba przewidzieć dodatkowe<br />

miejsce na rozbudowę w przyszłości), a także<br />

konieczność wykonywania prac kablowych,<br />

instalacyjnych i przyłączeniowych na działającym<br />

systemie. Naprawa takich systemów<br />

jest trudna i czasochłonna – wykonywana<br />

zwykle w miejscu instalacji.<br />

Pojawiające się pojedyncze punkty awarii<br />

przy tego rodzaju architekturze (choć niekoniecznie)<br />

to wspólny system baterii oraz centralny<br />

by-pass – oba przypadki mogą prowadzić<br />

do groźnych awarii. Omówię je za chwilę<br />

na przykładzie systemów modułowych.<br />

• Systemy modułowe redundantne<br />

Podobnie jak w przypadku systemów monoblokowych<br />

tworzy się je z autonomicznych zasilaczy<br />

UPS mających swój własny prostownik,<br />

falownik, układ sterowania, wyświetlacz i zestaw<br />

baterii. Zaletą takich systemów jest bardzo łatwa<br />

rozbudowa „na gorąco”, bez wykonywania połączeń<br />

kablowych, dużo mniejsza zajmowana<br />

powierzchnia (rozbudowa pionowo) oraz bardzo<br />

łatwy i pewny serwis polegający na wymianie<br />

uszkodzonego modułu UPS. Rama UPS, w którą<br />

wsuwane są moduły, jest jedynie elementem<br />

pasywnym, podobnie jak rozdzielnia elektryczna.<br />

Koncepcje zasilania – w kontrze dla SPOF<br />

Poniżej omówię różne koncepcje zasilania pozwalające<br />

uniknąć pojedynczych punktów awarii.<br />

• Systemy monoblokowe redundantne<br />

Jest to najpopularniejszy sposób zwiększania niezawodności<br />

systemu poprzez pracę równoległą<br />

Rys. 3.<br />

Schemat systemu modułowego bez pojedyńczych punktów awarii<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

15

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

uprawnienia „master”, sterując resztą modułów.<br />

Uszkodzenie systemu master ma wpływ<br />

na działanie systemu i może spowodować<br />

zanik zasilania.<br />

• System z centralnym panelem kontroli<br />

O dziwo to najczęściej spotykane na rynku<br />

rozwiązanie, ponieważ w tym zakresie zagadnienie<br />

niezawodoności jest bagatelizowane.<br />

Co prawda sam centralny wyświetlacz nie jest<br />

elementem krytycznym, jednak jego awaria<br />

może uniemożliwić wykonanie innych istotnych<br />

operacji przy urządzeniu do czasu jego<br />

naprawy np. transfer na by-pass, odczytanie<br />

alarmów czy pomiarów. Znowu możemy sobie<br />

zadać pytanie: czy wolimy mieć system z zdecentralizowanymi<br />

wyświetlaczami (na każdym<br />

panelu można odczytać wszystkie parametry<br />

systemu), czy też z jednym centralnym.<br />

Rys. 4.<br />

Schemat systemu modułowego z pojedyńczymi punktami awarii<br />

Koszt takich systemów w zestawieniu z systemami<br />

monoblokowymi 1 do 1 jest zawsze<br />

większy, jednak ze względu na łatwość rozbudowy<br />

i dopasowania się do aktualnego<br />

obciążenia, a także ogromną elastyczność<br />

i szybkość napraw, niejednokrotnie to rozwiązanie<br />

jest częściej wybierane przez inwestorów.<br />

W przypadku systemów modułowych, jakie<br />

obecnie mnożą się na rynku, spotkać można<br />

poniższe wersje architektury z pojedynczymi<br />

punktami awarii.<br />

• System z centralnym by-passem<br />

W tym przypadku każda szafa UPS, w której<br />

można zainstalować od kilku do kilkunastu<br />

modułów mocy ma jeden centralny moduł<br />

by-passu elektronicznego. Jego uszkodzenie<br />

powoduje upośledzenie działania całego<br />

systemu, który nie jest w stanie realizować<br />

wszystkich oczekiwanych od niego funkcji.<br />

Centralny system by-passu ma lepsze zdolności<br />

zwarciowe, charakteryzuje się też mniejszym<br />

prawdopodobieństwem awarii. Zadajmy<br />

sobie jednak pytanie – co, jeśli już awaria nastąpi?<br />

Zawodność systemu w szerszym spojrzeniu<br />

jest niezaprzeczalna.<br />

• System z centralną szyną DC<br />

(„wspólna” bateria)<br />

Większość modułów na rynku ma zdecentralizowany<br />

system ładowarek baterii, jednakże<br />

baterie są połączone szeregowo-równolegle,<br />

pracując na wspólną dla wszystkich modułów<br />

UPS szynę DC. Po pierwsze zwiększa to zagrożenie<br />

awarii, tak jak w przypadku systemów<br />

monoblokowych, a po drugie utrudnia skalowalność<br />

systemu, ponieważ zwiększanie czasu<br />

autonomii wiąże się z koniecznością dołączenia<br />

kolejnych baterii do pracującej szyny DC.<br />

Co więcej systemy ze wspólną baterią często<br />

charakteryzują się zmniejszoną żywotnością<br />

zestawów bateryjnych, gdyż zbyt duża liczba<br />

bloków połączonych szeregowo-równolegle<br />

powoduje większy rozrzut napięć na poszczególnych<br />

ogniwach i ich szybszą degradację.<br />

Taki system komplikuje również okresowe<br />

kontrolne rozładowania baterii, wymuszając<br />

zastosowanie zewnętrznych rozładownic i prostowników.<br />

• System z centralnym układem sterowania<br />

System UPS z centralnym układem sterowania<br />

jest coraz rzadziej spotykanym rozwiązaniem.<br />

Jeden z modułów ma przyznane<br />

* * *<br />

Reasumując, podczas doboru optymalnego<br />

rozwiązania dla naszego systemu, zawsze<br />

powinniśmy zwracać uwagę na eliminację<br />

pojedynczych punktów awarii. Poziom<br />

niezawodności ustala się na zasadzie pewnego<br />

kompromisu pomiędzy kosztami oraz<br />

prawdopodobieństwem wystąpienia awarii<br />

i jej skutków. Dlatego konieczna jest ścisła<br />

współpraca dostawcy systemów, projektanta<br />

i inwestora.<br />

W branży Data Center tworzone są normy<br />

opisujące poziomy niezawodności systemów,<br />

np. podział TIER wg Uptime Institute, Amerykańska<br />

norma ANSI TIA-942, czy też nowa<br />

norma Europejska PN-EN 50600.<br />

W części przypadków kompromisem są właśnie<br />

zdecentralizowane systemy modułowe<br />

typu DPA. Innym, bardzo często stosowanym,<br />

rozwiązaniem w Data Center jest zasilanie<br />

dwutorowe, które przy prawidłowym<br />

zaprojektowaniu może zapewnić eliminację<br />

pojedynczych punktów awarii w systemie<br />

elektroenergetycznym. W obrębie każdego<br />

z torów można również tworzyć systemy nadmiarowe,<br />

co jeszcze bardziej zabezpiecza nasze<br />

systemy w przypadku awarii. Nie można<br />

jednak popadać w obsesję redundancji, gdyż<br />

to prowadzi do nakręcenia ogromnej spirali<br />

kosztów, zwykle niepotrzebnych.<br />

Mgr inż. Michał Redlich<br />

Inż. Sprzedaży Data Center<br />

FAST Group sp. z o.o.<br />

http://www.fast-group.com.pl<br />

16 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

AKTUALNOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Targi EXPOPOWER <strong>2016</strong><br />

W doborowym towarzystwie<br />

Tegoroczne poznańskie targi EXPOPOWER odbędą się 10-12 maja <strong>2016</strong> r. Towarzyszyć im<br />

będzie cykl wydarzeń skierowanych dla szeroko rozumianej branży energetycznej – od energii<br />

konwencjonalnej i innowacji z rynku, poprzez gaz, po energię odnawialną.<br />

Od ubiegłego roku targi EXPOPOWER odbywają<br />

się w nowej formule, w ramach której<br />

prezentowana jest oferta z zakresu szeroko rozumianego<br />

dostarczania energii – zarówno ze<br />

źródeł rozproszonych, jak i konwencjonalnych.<br />

Szczególny akcent położony został na potencjał<br />

edukacyjno-biznesowy imprezy, czego efektem<br />

były wydarzenia: forum i wystawa InnoPower<br />

oraz dwudniowy Międzynarodowy Kongres<br />

Naukowo-Przemysłowy Energi@21. Imprezy<br />

zgromadziły prelegentów oraz słuchaczy z USA,<br />

Francji, Niemiec, Włoch, Litwy, Islandii, Norwegii.<br />

Miarą sukcesu tych wydarzeń, poza dużym<br />

oddźwiękiem medialnym, były wzmianki<br />

na stronach American Enterprise Instytut. W Poznaniu<br />

gościli przedstawiciele organizacji zagranicznych<br />

jak: Electric Power Research Institute,<br />

Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Instytutu<br />

Jacquesa Delorsa, Public Utility Research Center<br />

i wielu innych.<br />

W tym roku nie tylko odbędzie się druga edycja<br />

InnoPOWER oraz kongresu ENREGI@21, ale<br />

do palety wydarzeń dołączą kolejne. Zadebiutuje<br />

GasReg21, wystawa i konferencja zaadresowana<br />

do sektora gazowego, naftowego i energii elektrycznej<br />

oraz branżowe seminaria m.in. organizacji<br />

Energy Regulators Regional Association,<br />

czy stowarzyszenia ELSA. Planowana jest też<br />

konferencja „Energia i Samorządy”.<br />

Powstały w ten sposób cykl wszystkich majowych<br />

wydarzeń przeznaczonych dla branży<br />

energetycznej, w tym targi EXPOPOWER<br />

i GREENPOWER, będzie nosił nazwę Ener-<br />

gy Future Week (tydzień od 9 do 13 maja).<br />

Do udziału w Energy Future Week zostali zaproszeni<br />

światowej klasy praktycy, eksperci<br />

i naukowcy, a także krajowe oraz zagraniczne<br />

koncerny energetyczne (przesył, dystrybucja,<br />

sprzedaż, wytwarzanie), administracja centralna<br />

oraz samorządowa, uczelnie wyższe, jednostki<br />

badawczo-rozwojowe, producenci urządzeń<br />

i technologii energetycznych oraz dystrybutorzy<br />

(energia elektryczna, górnictwo, gaz, przemysł<br />

naftowy, ciepłownictwo, OZE).<br />

Ekspozycja EXPOPOWER będzie obejmować<br />

ofertę producentów wyposażenia i systemów,<br />

a także dostawców aparatury i gotowych rozwiązań<br />

dla branży energetycznej. W ramach targów<br />

odbędą się, jak co roku, cykliczne konferencje<br />

Stowarzyszenia <strong>Elektryk</strong>ów Polskich oraz Polskiego<br />

Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego.<br />

Udział w targach dla profesjonalnych zwiedzających<br />

jest bezpłatny (rejestracja na wydarzenie<br />

i pobranie bezpłatnego biletu na www.mtp24.pl)<br />

Więcej informacji na www.expopower.pl •<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

17

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: ELEKTRO-PLAST<br />

Rozdzielnice siłowe<br />

– niezbędne na budowach<br />

Na kilku następnych kolumnach prezentujemy kolejny PRZEGLĄD Fachowego <strong>Elektryk</strong>a,<br />

a w nim kilkanaście przykładowych modeli rozdzielnic siłowych (budowlanych). Zastosowanie<br />

tego rodzaju urządzenia jest obecnie niezbędnym warunkiem prowadzenia wszelkiego<br />

rodzaju prac na budowach – małych i dużych.<br />

Z jednej strony szybko przybywa<br />

sprzętów ułatwiających i przyspieszających<br />

prace stricte budowlane, montażowe,<br />

instalacyjne: elektronarzędzi,<br />

urządzeń grzewczych, czy choćby<br />

sprzętu oświetleniowego uniezależniających<br />

pracowników od pogody,<br />

pory doby i roku. Z drugiej strony<br />

– pojawia się tym większe zapotrzebowanie<br />

na energię elektryczną na placu<br />

budowy. Rozdzielnice budowlane są<br />

niezbędne, by zapewnić niezawodny<br />

i bezpieczny rozdział energii, a także<br />

umożliwić – w razie potrzeby – jej lokalny<br />

pomiar, co może być konieczne<br />

np. przy rozliczaniu podwykonawców.<br />

Przy wyborze rozdzielnicy siłowej warto<br />

zwrócić uwagę na konstrukcję obudowy,<br />

na sposób umieszczenia rozdzielnicy na stanowisku<br />

roboczym, czy będzie to wersja<br />

wolno stojąca, czy zawieszana na ścianie<br />

lub słupie. Jak jest zabezpieczona przed<br />

niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi<br />

i przez ingerencją osób niepowołanych.<br />

W jaką aparaturę zabezpieczającą może być<br />

lub jest już fabrycznie wyposażona.<br />

Warunki na placu budowy są bardzo wymagające.<br />

Zarówno dla pracowników, jak i poszczególnych<br />

sprzętów i instalacji. Tyczy się<br />

to przede wszystkim systemów pozwalających<br />

na dystrybucję i rozdział energii. Konieczne<br />

jest również zabezpieczenie poszczególnych<br />

maszyn i urządzeń przed skutkami<br />

zwarć i przeciążeń. Za kluczowe uznaje się<br />

więc odpowiedni dobór rozdzielnicy, która zapewni<br />

tymczasowe zasilanie. Producenci oferują<br />

urządzenia w wersji do zawieszenia (słup,<br />

ściana) oraz wolno stojącej, na metalowej podstawie<br />

lub fundamencie termoutwardzalnym.<br />

W dalszej kolejności – zależnie od lokalnych<br />

potrzeb – czy rozdzielnica jest wyposażona<br />

w urządzenia pomiarowe, licznik<br />

energii elektrycznej.<br />

Dokładniej na ten temat informowaliśmy<br />

w poprzednim zeszycie Fachowego <strong>Elektryk</strong>a,<br />

do którego odsyłamy zainteresowanych<br />

czytelników.<br />

Redakcja FE<br />

18 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Rozdzielnice budowlane: liczy się zgodność z normami<br />

• PN-EN 61439-1 – „Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe – Część 1: Postanowienia ogólne”;<br />

• PN-EN 61439-4 – „Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe – Część 4: Wymagania dotyczące zestawów<br />

przeznaczonych do zasilania placu budowy”;<br />

• PN-EN 60529 – „Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy (Kod IP)”;<br />

• PN-EN 62208 – „Puste obudowy do rozdzielnic i sterownic niskonapięciowych. Wymagania ogólne”;<br />

• PN-EN 62262 – „Stopnie ochrony przed zewnętrznymi uderzeniami mechanicznymi zapewnianej<br />

przez obudowy urządzeń elektrycznych (Kod IK) (IDT PN-EN 50102:2001)”;<br />

• PN-EN ISO 4628 – „Farby i lakiery – Ocena zniszczenia powłok – Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń<br />

oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie – Część 6: Ocena stopnia skredowania metodą<br />

taśmy”;<br />

• PN-EN ISO 2409 – „Farby i lakiery — Badanie metodą siatki nacięć”.<br />

Fot.: PRE EDWARD BIEL<br />

Fot.: HENSEL<br />

Fot.: SAKS-POL<br />

Fot.: DOKTORVOLT<br />

Fot.: ELEKTRO-PLAST<br />

Fot.: PCE<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

19

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)<br />

Producent PRE EDWARD BIEL PRE EDWARD BIEL<br />

Model/seria<br />

Rozdzielnica Budowlana<br />

RB-1, RB-2, RB-63, RB-100, RB-200, RB-250, RB-400, RB-630<br />

Rozdzielnica Budowlana Podziemna RBZ<br />

Stopień ochrony IP IP44-45 IP55-66<br />

Napięcie znamionowe [V] 500 500<br />

Miejsce (liczba modułów) na<br />

aparaturę zabezpieczającą<br />

Dowolna do 630 A<br />

Dowolna do 630 A<br />

Liczba i rodzaje gniazd Dowolna do 125 A w wersji w obudowie i na obudowie Dowolna do 125 A w wersji w obudowie i na obudowie<br />

Wyposażenie standardowe<br />

Moduł zasilający – do 910 A, zaciski typu V lub śrubowe<br />

Moduł gniazd – obwód dźwigowy, 125 A, 63 A, 32 A, 16 A<br />

Moduł zabezpieczeń – różnicowoprądowe, nadprądowe<br />

Moduł do pomiaru energii – w układzie bezpośrednim<br />

lub półpośrednim<br />

Moduł zasilający – do 910 A, zaciski typu V lub śrubowe<br />

Moduł gniazd – obwód dźwigowy, 125 A, 63 A, 32 A, 16 A<br />

Moduł zabezpieczeń – różnicowoprądowe, nadprądowe<br />

Moduł do pomiaru energii – w układzie bezpośrednim<br />

lub półpośrednim<br />

Standardowe wyposażenie<br />

zabezpieczające<br />

– rozłącznik izolacyjny (bezpiecznikowy) lub wyłącznik mocy<br />

do 910 A z blokadą otwarcia drzwi pod obciążeniem<br />

– wyłączniki różnicowoprądowe do 63 A<br />

– zabezpieczenia nadprądowe gniazd wtykowych<br />

– rozłącznik izolacyjny (bezpiecznikowy) lub wyłącznik mocy<br />

do 910 A z blokadą otwarcia drzwi pod obciążeniem<br />

– wyłączniki różnicowoprądowe do 63 A<br />

– zabezpieczenia nadprądowe gniazd wtykowych<br />

Możliwość zamykania na kluczyk<br />

lub plombowania<br />

Tak<br />

Tak<br />

Wymiary (szer. x wys. x gł.) [mm] Bez ograniczeń Bez ograniczeń<br />

Cechy charakterystyczne<br />

Dowolna konfiguracja, przenośna, bardzo wytrzymała,<br />

zgodna z nowymi normami dla rozdzielnic budowlanych:<br />

PN-EN 61439-1:2011,<br />

PN-EN 61439-4: 2013<br />

W studzience z recyclingowanego tworzywa Podziemna<br />

z członem wysuwnym za pomocą siły mechanicznej lub<br />

silnika. Dowolna konfiguracja zgodna z nowymi normami<br />

dla rozdzielnic budowlanych:<br />

PN-EN 61439-1:2011, PN-EN 61439-4: 2013<br />

Cena katalogowa W zależności od konfiguracji W zależności od konfiguracji<br />

20 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)<br />

DOKTORVOLT ® DOKTORVOLT ® ELEKTRO-PLAST NASIELSK<br />

TD 1x16 A 2x230 V TD-S/FI 1x32 A 1x16 A 4x230 V RS 9-mod 2x2P+Z, 2x3P+N+Z 32A<br />

IP44 (na życzenie IP65) IP44 (na życzenie IP65) IP44<br />

400 400 400<br />

12 12 9<br />

1x16 A 5P 2x230 V Mennekes 1x32 A 5P 1x16 A 5P 4x230 V Mennekes 2x2P+Z, 2x3P+N+Z 32A<br />

– szyna TS<br />

– listwa N+PE<br />

– maskownica modułów<br />

– dławik PG<br />

– akcesoria montażowe<br />

– szyna TS<br />

– listwa N+PE<br />

– maskownica modułów<br />

– dławik PG<br />

– akcesoria montażowe<br />

– rozdzielnica kompletna z zabezpieczeniem<br />

− szyna TS<br />

− zaślepki wkrętów<br />

− opcjonalny zamek metalowy 0260-03<br />

− osłabienia ułatwiające wprowadzenie przewodów<br />

− drzwiczki otwierane do góry<br />

Brak<br />

– wył. różnicowoprądowy 40 A 30 mA 4P 10 kA Typ A<br />

– wył. nadprądowe, charakterystyka C 32/16A 10 kA<br />

(z certyfikatem VDE)<br />

Szyna TS<br />

Tak Tak Tak<br />

255 x 370 x 130 255 x 370 x 130 345 x 22 x 175<br />

– naszym zdaniem najlepsza rozdzielnica na rynku<br />

polskim, zgodna z nową normą IEC 61439<br />

– jakość każdego egzemplarza potwierdzona<br />

certyfikatem<br />

– obudowa z tworzywa ABS-PC<br />

– poliwęglanowa szybka<br />

– śruby ze stali nierdzewnej, osadzone w ukrytych<br />

otworach, zapewniające odporność w szczególnie<br />

wymagających warunkach eksploatacyjnych<br />

– złącza N+PE montowane wewnątrz obudowy<br />

– otwory na przewód: PG 13,5 – PG 21<br />

– pełne okablowanie<br />

– rozdzielnica wykonana z wysokiej jakości<br />

podzespołów:<br />

• gniazda Mennekes<br />

• przewody Lapp Kabel<br />

• włoska obudowa<br />

– możliwość zastosowania różnej kombinacji gniazd<br />

– możliwość zamontowania uchwytu do łatwego<br />

przenoszenia<br />

– możliwość montażu na ścianie<br />

– gwarancja 24 miesiące<br />

– naszym zdaniem najlepsza rozdzielnica na rynku<br />

polskim, zgodna z nową normą IEC 61439<br />

– jakość każdego egzemplarza potwierdzona<br />

certyfikatem<br />

– obudowa z tworzywa ABS-PC<br />

– poliwęglanowa szybka<br />

– śruby ze stali nierdzewnej, osadzone w ukrytych<br />

otworach, zapewniające odporność w szczególnie<br />

wymagających warunkach eksploatacyjnych<br />

– złącza N+PE montowane wewnątrz obudowy<br />

– otwory na przewód: PG 13,5 – PG 21<br />

– pełne okablowanie<br />

– rozdzielnica wykonana z wysokiej jakości podzespołów:<br />

• gniazda Mennekes<br />

• przewody Lapp Kabel<br />

• włoska obudowa<br />

• zabezpieczenie SEZ Krompachy (zdolność<br />

łączeniowa 10 kA)<br />

– optymalna liczba zabezpieczeń w stosunku do<br />

wyposażenia<br />

– możliwość zastosowania różnej kombinacji gniazd<br />

– możliwość zamontowania uchwytu do łatwego<br />

przenoszenia<br />

– możliwość zamontowania przewodu zasilającego<br />

z wtyczką IP44<br />

– możliwość montażu na ścianie<br />

– gwarancja 24 miesiące<br />

− możliwość zwiększenia IP rozdzielnicy poprzez<br />

zainstalowanie w niej gniazd o IP65<br />

− wytrzymałość na uderzenia IK08<br />

− warunki pracy -20 o C +70 o C<br />

− próba termiczna o C<br />

− miejsce na zabezpieczenia − 13 modułów<br />

− montaż natynkowy<br />

Netto 121,00 zł Netto 378,00 zł Netto 199,61 zł<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

21

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)<br />

Producent ELEKTRO-PLAST NASIELSK HENSEL POLSKA<br />

Model/seria RS 13-mod 2x2P+Z, 2x3P+N+Z 16A, 2x3P+N+Z 32A Mi-RBT<br />

Stopień ochrony IP<br />

IP44; możliwość zwiększenia IP rozdzielnicy poprzez<br />

zainstalowanie w niej gniazd o IP65<br />

IP44 lub IP65<br />

Napięcie znamionowe [V] 400 230/400<br />

Miejsce (liczba modułów) na<br />

aparaturę zabezpieczającą<br />

13 od 24 do 72<br />

Liczba i rodzaje gniazd 2x2P+Z, 2x3P+N+Z 16A, 2x3P+N+Z 32A CEE 16 do 63 A, jednofazowe typu „belgijskiego” lub innego<br />

Wyposażenie standardowe<br />

Standardowe wyposażenie<br />

zabezpieczające<br />

− szyna TS<br />

− N 1 x (7 x 10 mm 2 + 2 x 16 mm 2 )<br />

− PE 1 x (7 x 10 mm 2 + 2 x 16 mm 2 )<br />

− zaślepki wkrętów<br />

− opcjonalny zamek metalowy 0260-03<br />

− osłabienia ułatwiające wprowadzenie przewodów<br />

− drzwiczki otwierane do góry<br />

Rozłącznik główny z napędem zewnętrznym z możliwością<br />

blokady w pozycji wyłączonej za pomocą kłódek.<br />

Osłony zamków pokrywy zabezpoieczające przez pyłem.<br />

Dławnica kabla zasilającego<br />

Wyłączniki różnicowoprądowe.<br />

Wyłączniki nadmiarowoprądowe o charakterystyce B lub C<br />

(według wskazań klienta)<br />

Możliwość zamykania na kluczyk<br />

lub plombowania<br />

Opcjonalny zamek metalowy 0260-03<br />

Tak<br />

Wymiary (szer. x wys. x gł.) [mm] 330 x 506 x 175 od 810 x 950 x 500 do 1100 x 1100 x 500<br />

Cechy charakterystyczne<br />

− wytrzymałość na uderzenia IK08<br />

− warunki pracy -20 o C +70 o C<br />

− próba termiczna o C<br />

− miejsce na zabezpieczenia − 13 modułów<br />

− montaż natynkowy<br />

Rozdzielnice oparte na systemie skrzynek izolacyjnych<br />

serii Mi wykonanych z odpornego na udary mechaniczne<br />

poliwęglanu i konstrukcji metalowej (malowanej proszkowo)<br />

wyposażonej w daszek, uszy do prznoszenia dźwigiem oraz<br />

rączki do przenoszenia, z płozami. Zasilanie podłączane<br />

bezpośrednio na rozłącznik główny<br />

Cena katalogowa<br />

W zależności od wyposażenia<br />

22 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)<br />

HENSEL POLSKA PCE POLSKA PCE Polska<br />

Mi-GN Suwałki Adamów<br />

IP44 lub IP65 IP54, IP66/67 na życzenie IP54, IP66/67 na życzenie<br />

230/400 230/400 230/400<br />

od 12 do 48<br />

CEE 16 do 63 A, jednofazowe typu „belgijskiego”<br />

lub innego<br />

Uchwyty do zawieszenia na ścianie<br />

ze stali nierdzewnej.<br />

Osłony zamków pokrywy zabezpoieczające<br />

przez pyłem.<br />

Dławnica kabla zasilającego<br />

Wersje:<br />

bez okienka inspekcyjnego,<br />

1 okienko 14-modułowe (IP54)<br />

1 okienko 13-modułowe (IP66/67),<br />

2 okienka 14-modułowe (IP54)<br />

2 okienka 13-modułowe (IP66/67)<br />

Możliwość zamontowania wszystkich typów<br />

rozłączników, gniazd i wtyków w zakresie 16 A<br />

– 125 A oraz gniazd jednofazowych (różne standardy)<br />

Wersje:<br />

bez okienka inspekcyjnego,<br />

1 okienko 10-modułowe<br />

2 okienka 10-modułowe<br />

Możliwość zamontowania wszystkich typów<br />

rozłączników, gniazd i wtyków w zakresie 16 A<br />

− 125 A oraz gniazd jednofazowych (różne standardy)<br />

Wyłączniki różnicowoprądowe<br />

Wyłączniki nadmiarowoprądowe o charakterystyce B<br />

lub C (według wskazań klienta)<br />

Zabezpieczenia charakterystyka „B”, „C”<br />

lub inne na życzenie<br />

Zabezpieczenia charakterystyka „B”, „C”<br />

lub inne na życzenie<br />

Tak Możliwość zamykania oraz plombowania Możliwość zamykania oraz plombowania<br />

od 450 x 300 x 170 do 450 x 450 x 170 520 x 297 x 165 320 x 222 x 140<br />

Rozdzielnice oparte na systemie skrzynek<br />

izolacyjnych serii Mi wykonanych z odpornego<br />

na udary mechaniczne poliwęglanu.<br />

Gniazda montowane z boku obudowy.<br />

− wejścia kablowe maks. do M63, wejście od góry<br />

lub od dołu<br />

− system regulowanych szyn montażowych w formie<br />

rowków umożliwia zindywidualizowane, optymalne<br />

rozmieszczenia mocowań, płyt montażowych itp.<br />

− pokrywa i podstawa obudowy są połączone<br />

elastycznym zawiasem, pokrywa dostępna<br />

w wersji prostej lub skośnej<br />

− poszczególne obudowy mogą być w łatwy sposób<br />

łączone ze sobą dzięki prostym ściankom<br />

bocznym<br />

− wszystkie zewnętrzne śruby wykonane są ze<br />

stali nierdzewnej zapewniającej odporność<br />

w szczególnie wymagających warunkach<br />

eksploatacyjnych<br />

− złącza N i PE (neutralne i ochronne) i przewodu<br />

zerowego montowane są wewnątrz obudowy przy<br />

wykorzystaniu sprawdzonego i przetestowanego<br />

systemu Vario Connector<br />

− zwarta obudowa, tworzywo PC/ABS<br />

− okablowanie wykonane − gotowa do podłączenia<br />

− wejścia kablowe maks. do M63, wejście od góry<br />

lub od dołu<br />

− system regulowanych szyn montażowych w formie<br />

rowków umożliwia zindywidualizowane, optymalne<br />

rozmieszczenia mocowań, płyt montażowych itp.<br />

− pokrywa i podstawa obudowy są połączone<br />

elastycznym zawiasem, pokrywa dostępna<br />

w wersji prostej lub skośnej<br />

− poszczególne obudowy mogą być w łatwy sposób<br />

łączone ze sobą dzięki prostym ściankom<br />

bocznym<br />

− wszystkie zewnętrzne śruby wykonane są ze<br />

stali nierdzewnej zapewniającej odporność<br />

w szczególnie wymagających warunkach<br />

eksploatacyjnych<br />

− złącza N i PE (neutralne i ochronne) i przewodu<br />

zerowego montowane są wewnątrz obudowy przy<br />

wykorzystaniu sprawdzonego i przetestowanego<br />

systemu Vario Connector<br />

− zwarta obudowa, tworzywo PC/ABS<br />

− okablowanie wykonane − gotowa do podłączenia<br />

W zależności od wyposażenia W zależności od wyposażenia W zależności od wyposażenia<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

23

PRZEGLĄD<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Przegląd rozdzielnic siłowych (budowlanych)<br />

Producent SAKS-POL SPÓŁKA JAWNA SAKS-POL SPÓŁKA JAWNA<br />

Model/seria RBMN 50x60x35 160 A RBTUPN 146x80 250 A<br />

Stopień ochrony IP IP66/67 IP44<br />

Napięcie znamionowe [V] 400/230 400/230<br />

Miejsce (liczba modułów) na<br />

aparaturę zabezpieczającą<br />

40 modułów 120 modułów<br />

Liczba i rodzaje gniazd<br />

63 A /400 V − 1 szt.; 32 A /400 V − 3 szt.;<br />

16 A /400 V − 2 szt.<br />

16 A /230 V − 2 szt.<br />

125 A /400 V − 3 szt.; 32 A /400 V − 4 szt.;<br />

16 A /230 V − 4 szt.<br />

Wyposażenie standardowe<br />

Rozłącznik główny, podstawy bezpiecznikowe,<br />

wyłączniki różnicowoprądowe, wyłączniki nadprądowe,<br />

gniazda, zamki z kluczykami, nogi metalowe<br />

Rozłącznik główny, przekładniki prądowe, układ pomiarowy<br />

półpośredni, wyłączniki różnicowoprądowe,<br />

wyłączniki nadprądowe, gniazda, zamki z możliwością<br />

założenia wkładki, nogi metalowe<br />

Standardowe wyposażenie<br />

zabezpieczające<br />

Rozłącznik główny, podstawy bezpiecznikowe,<br />

wyłączniki różnicowoprądowe, wyłączniki nadprądowe<br />

Rozłącznik główny, wyłączniki różnicowoprądowe,<br />

wyłączniki nadprądowe<br />

Możliwość zamykania na kluczyk<br />

lub plombowania<br />

Zamek kształtowy z kluczem – możliwość plombowania,<br />

maskownice z możliwością plombowania<br />

Zamki typu HS z możliwością założenia kłódki i dowolnej<br />

wkładki – możliwość plombowania, maskownice<br />

z możliwością plombowania<br />

Wymiary (szer. x wys. x gł.) [mm] 500 x 600 / 510 x 350 1460 x 823 / 510 x 250<br />

Cechy charakterystyczne<br />

Wysoka szczelność IP66/67,<br />

Dowolna kolorystyka,<br />

Możliwość dowolnej konfiguracji wyposażenia<br />

Rozdzielnica budowlana<br />

z układem pomiarowym półpośrednim,<br />

Gniazda 125A,<br />

Możliwość dowolnej konfiguracji wyposażenia<br />

Cena katalogowa W zależności od wyposażenia W zależności od wyposażenia<br />

24 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

NOWOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Nowe jednofunkcyjne przekaźniki czasowe<br />

Oferta przekaźników czasowych firmy<br />

Relpol SA została poszerzona o trzy nowe<br />

wersje jednofunkcyjnych przekaźników<br />

czasowych dedykowanych do zastosowań<br />

w instalacjach niskiego napięcia oraz prostych<br />

systemach i układach automatyki. Elementem<br />

wykonawczym nowych przekaźników<br />

czasowych, podobnie jak całej serii<br />

MT-T…, jest bardzo popularny przekaźnik<br />

RM85, do którego dołączono najwyższej jakości<br />

podzespoły elektroniczne decydujące<br />

o dokładności działania i wysokiej niezawodności<br />

całej serii przekaźników.<br />

Cechy nowych przekaźników to:<br />

• 8 zakresów czasowych od 1 s do 10 d,<br />

• płynna nastawa czasowa od 0,1 do 1 x zakres<br />

czasowy,<br />

• uniwersalne napięcie wejściowe i napięcie<br />

sterowania - 12...240 V AC/DC,<br />

• obudowa: moduł instalacyjny szerokość<br />

17,5 mm.<br />

Czas oraz zakres odczytywane są w trakcie<br />

pracy przekaźnika, a nastawione wartości<br />

mogą zostać zmodyfikowane w dowolnym<br />

czasie.<br />

Funkcje realizowane przez przekaźniki MT- T…<br />

to:<br />

• MT-TE-17S-11-9240 – funkcja E – opóźnione<br />

załączenie. Włączenie napięcia zasilania<br />

U rozpoczyna odmierzenie nastawionego<br />

czasu T – opóźnienia załączenia<br />

przekaźnika wykonawczego R; po odmierzeniu<br />

czasu T przekaźnik wykonawczy R<br />

załącza się i pozostaje załączony do momentu<br />

wyłączenia zasilania U;<br />

• MT-TWU-17S-11-9240 – funkcja Wu<br />

– załączenie na nastawiony czas. Włączenie<br />

napięcia zasilania U powoduje<br />

natychmiastowe załączenie przekaźnika<br />

wykonawczego R na nastawiony czas T.<br />

Po odmierzeniu czasu T przekaźnik wykonawczy<br />

R wyłącza się;<br />

• MT-TBP-17S-11-9240 – funkcja Bp<br />

– symetryczna praca cykliczna rozpoczynająca<br />

się od przerwy. Włączenie napięcia<br />

zasilania U rozpoczyna pracę cykliczną<br />

od odmierzenia czasu T<br />

– wyłączenia przekaźnika<br />

wykonawczego R, po<br />

którym następuje załączenie<br />

przekaźnika<br />

wykonawczego R<br />

na czas T; praca<br />

cykliczna trwa do<br />

momentu wyłączenia<br />

zasilania U.<br />

Realizowane są też<br />

funkcje dodatkowe.<br />

Bardzo często w aplikacjach<br />

nie ma potrzeby<br />

stosowania przekaźników<br />

wielofunkcyjnych,<br />

które są droższe od jednofunkcyjnych.<br />

Zastosowanie<br />

mniej złożonych modułów elektronicznych,<br />

takich jak opisane w artykule przekaźniki jednofunkcyjne,<br />

pozwala na prostą i tanią realizację<br />

potrzebnych funkcji.<br />

www.relpol.pl<br />

REKLAMA<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

25

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

– narzędzie nie tylko dla projektantów<br />

Konfigurator rozdzielnic ENYGUIDE opracowany przez firmę Hensel znacząco ułatwia pracę<br />

projektantom. Dodatkowo do jego działania wystarczy jedynie przeglądarka internetowa,<br />

co daje możliwość wykorzystania go przez wszystkie osoby związane<br />

z procesem powstawania rozdzielnicy (od sporządzenia projektu i oferty, do jej wykonania).<br />

ENYGUIDE umożliwia projektowanie<br />

rozdzielnic niskiego napięcia<br />

w oparciu o system skrzynkowy Mi<br />

(do 630 A , IP65) lub w oparciu o system<br />

obudów ENYSTAR (do 250 A,<br />

IP66). Oba systemy mają drugą klasę<br />

ochronności. Pracę rozpoczyna<br />

się od wyboru systemu i umieszczenia<br />

w polu projektowym odpowiednich<br />

obudów, wybierając je spośród<br />

przedstawionych w formie zdjęć<br />

propozycji (pustych, wyposażonych<br />

w aparaty lub szyny zbiorcze). Każdą<br />

z obudów można uzupełnić o wyposażenie<br />

dodatkowe (płyty przepustowe,<br />

dławnice, płyty montażowe itp.),<br />

które są także elementami oferowanymi<br />

przez firmę Hensel. Program<br />

umożliwia również wprowadzenie<br />

do projektu komponentów innych<br />

producentów, takich jak zaciski rzędowe<br />

oraz aparatura modułowa.<br />

Tak skomponowaną rozdzielnicę można<br />

wyposażyć w elementy umożliwiające<br />

zamontowanie jej na ścianie<br />

oraz w daszki zabezpieczające przed<br />

czynnikami atmosferycznymi (jeśli<br />

rozdzielnica ma być zamontowana<br />

na zewnątrz). Na końcu procesu<br />

konfiguracji należy użyć przycisku<br />

„Sprawdzenie”, co spowoduje uzupełnienie<br />

rozdzielnicy o łączniki szyn<br />

zbiorczych, ścianki zewnętrzne (w systemie<br />

ENYSTAR), zestawy do łączenia<br />

obudów (w systemie Mi) oraz<br />

sprawdzenie poprawności konfiguracji.<br />

Jeśli utworzony układ obudów jest<br />

niewykonalny, program poinformuje<br />

o tym, zaznaczając błędy kolorem<br />

czerwonym.<br />

Zarówno pojedynczą obudowę, jak<br />

i całą rozdzielnicę można wyświet-<br />

Fot. 1.<br />

Widok okna projektowego z rozdzielnicą Mi wyposażoną w daszek i panele z gniazdami<br />

lić w trójwymiarze i obracać, śledząc każdy<br />

szczegół. Istnieje możliwość „zrobienia<br />

zdjęcia” widocznej na ekranie wizualizacji<br />

i zapisania jej w formie pliku JPG, do wykorzystania<br />

np. w dokumentacji projektu.<br />

Program umożliwia wygenerowanie dokumentacji<br />

składającej się między innymi<br />

z rysunków, listy detali na każdą rozdzielnicę<br />

z osobna, zestawienia zbiorczego<br />

łącznie z wyceną oraz listy aparatów modułowych<br />

i zacisków rzędowych. Dokumentację<br />

projektu można wydrukować<br />

w postaci plików PDF, a także wyeksportować<br />

rysunki do formatu DXF, a inne dane<br />

do formatu Excela.<br />

Istnieje możliwość zapisania całego projektu<br />

w jednym pliku np. celem przesłania go<br />

do innego użytkownika programu lub do firmy<br />

Hensel Polska do weryfikacji.<br />

ENYGUIDE w wersji online dostępny jest<br />

pod adresem www.enyguide.pl. Znajduje<br />

się tam zawsze najnowsza wersja programu<br />

z aktualnymi cenami w PLN. Przy korzystaniu<br />

z tej wersji nie ma potrzeby instalowania<br />

go na komputerze użytkownika (wystarczy<br />

wpisać ww. adres do przeglądarki).<br />

Wskazane jest zarejestrowanie się, ze względu<br />

na możliwość zapamiętywania utworzonych<br />

projektów na serwerze programu ENYGUIDE<br />

i łatwe nimi zarządzanie. Dane użytkownika<br />

26 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot. 2. Rozdzielnica ENYSTAR z daszkiem, szynami do montażu<br />

Fot. 3.<br />

na ścianie oraz panelem z<br />

gniazdami<br />

Obudowa w fazie dodawania płyt przepustowych<br />

pojawiają się wtedy automatycznie w projektach.<br />

Zaleca się stosowanie przeglądarki<br />

Mozilla Firefox.<br />

Istnieje także wersja offline dająca możliwość<br />

pracy bez dostępu do internetu. Aby<br />

rozpocząć pracę z tą wersją, należy jedynie<br />

skopiować zawartość CD-ROMu na komputer.<br />

CD-ROM z programem można zamówić<br />

w firmie Hensel Polska lub pobrać ze strony<br />

www.hensel-electric.pl (zakładka Serwis<br />

Pomoce ProjektoweENYGUIDE). Wersja<br />

offline aktualizuje się do najnowszej<br />

wersji, jeśli komputer jest podłączony do internetu.<br />

Program ten jest cały czas rozwijany.<br />

W najbliższym czasie ENYGUIDE umożliwi<br />

określenie współczynnika RDF dla<br />

projektowanej rozdzielnicy, co znacznie<br />

ułatwi spełnienie wymogów nowej normy<br />

PN-EN 61439.<br />

•<br />

PROMOCJA<br />

REKLAMA<br />

Nowe puszki odgałęźne<br />

Ewolucja<br />

oryginału<br />

Hensel Polska Sp. z o.o.<br />

www.enycase.eu<br />

Firma Hensel, wynalazca puszek<br />

odgałęźnych z tworzyw sztucznych i<br />

lider europejskiego rynku, wprowadza<br />

wiele innowacyjnych i użytecznych<br />

funkcji w kolejnej odsłonie swojego<br />

oryginału. Oto najnowsza puszka do<br />

instalacji zewnętrznych.<br />

1931<br />

2014<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

27

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Zabezpieczenie instalacji<br />

fotowoltaicznej<br />

przed przepięciami<br />

Moduły PV i falowniki DC/AC wchodzące w skład instalacji PV są poważnie narażone<br />

na zniszczenie w wyniku bezpośredniego uderzenia pioruna w taką instalację lub<br />

w jej bezpośrednim otoczeniu, jak też na uszkodzenia w wyniku indukowanych przepięć<br />

powstałych przez pobliskie wyładowania atmosferyczne.<br />

Ryzyko jest stosunkowo duże, gdyż<br />

w Polsce notujemy statystycznie w ciągu<br />

roku ok. 25 dni burzowych i średnio<br />

ponad 2 uderzenia piorunów na 1 km².<br />

Dlatego do ochrony instalacji PV konstruuje<br />

się specjalne ograniczniki przepięć<br />

na napięcia od 500 do 1500 V DC.<br />

Jeżeli przy projektowaniu ochrony<br />

odgromowej zgodnie z normą PN-EN<br />

62305 nie udało się zachować właściwych<br />

odstępów izolacyjnych pomiędzy<br />

instalacją odgromową a instalacją<br />

PV (zwykle powyżej 0,5 m, co wynika<br />

z obliczeń) lub np. instalacja fotowoltaiczna<br />

jest zainstalowana na dachu<br />

pokrytym metalową dachówką, to<br />

wówczas należy koniecznie zastosować<br />

ograniczniki typu T1+T2 (dawniej<br />

zwane B+C). Specyfikacja techniczna<br />

CLC/TS 50539-12 w Aneksie A zaleca<br />

w tym przypadku stosowanie ograniczników<br />

z iskiernikiem gazowym, wskazując<br />

przy tym przewagę technologii<br />

połączenia szeregowego iskiernika<br />

gazowego i warystora, jak np. w ogranicznikach<br />

przepięć firmy CITEL wykonanych<br />

w technologii VG. Przykładowo<br />

w tabeli A.2.2. w tej specyfikacji<br />

dla LPL I, czyli dla prądów udarowych<br />

do 200 kA przy 2 zwodach pionowych<br />

sugeruje zastosowanie ograniczników<br />

o połączeniu szeregowym iskiernika<br />

gazowego i warystora na prąd udarowy<br />

10/350 μs minimum 10 kA na biegun<br />

(ograniczniki DS60VGPV firmy CI-<br />

TEL są na 12,5kA na biegun), podczas<br />

gdy ograniczniki o połączeniu równoległym<br />

iskiernika gazowego i warystora muszą wg<br />

tabeli A.2.3. wytrzymywać minimum 25 kA<br />

tego prądu na biegun. Natomiast ograniczniki<br />

warystorowe typu T2 (dawniej C) dobrze odprowadzają<br />

prądy indukowane o kształcie fali<br />

8/20 μs, ich jedyną poważniejszą wadą jest<br />

starzenie się pod wpływem tzw. prądu upływu<br />

i prądu roboczego. Taki prąd upływu, początkowo<br />

o wartości ok. 1 mA, występuje również<br />

w przypadku prądu przemiennego, natomiast<br />

w obwodach prądu stałego starzenie się warystora<br />

pod wpływem stałego przepływu takiego<br />

małego, a jednocześnie szkodliwego prądu<br />

upływu jest wielokrotnie większe. Można<br />

temu zapobiec, stosując ograniczniki przepięć<br />

3-modułowe o połączeniach typu „Y”, gdzie<br />

w środkowym module łączącym „+” i „-”<br />

Fot.1.<br />

Zewnętrzna skrzynka połączeniowa<br />

PV z ogranicznikami T1+T2 DS60VGPV<br />

dla 4 łańcuchów PV i 2 par wejść do<br />

falownika<br />

z ziemią zostaje zastosowany iskiernik gazowy<br />

uniemożliwiający przepływ prądu upływu,<br />

jak np. w ograniczniku DS50PVS-1000G/51<br />

firmy CITEL. Konstrukcja 3-modułowa typu<br />

„Y” dodatkowo zapobiega uszkodzeniu ogranicznika<br />

w przypadku zwarcia powstałego np.<br />

w wyniku uszkodzenia izolacji kabla.<br />

Jeżeli instalacja fotowoltaiczna nie jest zabezpieczona<br />

instalacją odgromową lub też<br />

udało się zachować właściwe odległości<br />

pomiędzy instalacją odgromową a instalacją<br />

fotowoltaiczną, to wg zaleceń normy<br />

minimum, co należy zastosować, to właśnie<br />

ograniczniki przepięć typu T2. W przypadku<br />

jednak uderzenia pioruna w taką instalację<br />

PV, ograniczniki typu T2 najczęściej okażą<br />

się niewystarczające, dlatego właściwsze jest<br />

stosowanie zawsze typu T1+T2.<br />

Dobierając ogranicznik do instalacji, bierzemy<br />

pod uwagę głównie dwa parametry – napięcie<br />

pracy oraz zapewniany poziom ochrony dla<br />

falownika PV i modułów fotowoltaicznych.<br />

Każdy producent modułów PV oraz falowników<br />

powinien określić ich wytrzymałość<br />

na przepięcia, względnie podać tzw. napięcie<br />

izolacji. Jeżeli brak tych danych, to podpowiedzią<br />

może być tabela w pkt. 9.2.2.3 specyfikacji<br />

CLC/TS 50539-12. Jeśli zaś chodzi<br />

o napięcie pracy ogranicznika przepięć, to powinno<br />

być one o 20-25% wyższe, niż wyliczone<br />

napięcie w łańcuchu PV. Na poziom ochrony<br />

natomiast bardzo istotnie wpływa długość<br />

przewodu PEN między ogranicznikiem przepięć<br />

a szyną uziemienia – zaleca się stosowanie<br />

przewodu miedzianego PEN o przekroju<br />

minimum 16 mm² i długości do 50 cm, zasto-<br />

28 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot. 2.<br />

Wewnętrzna skrzynka połączeniowa<br />

PV z ogranicznikiem T1+T2 DS60VGPV<br />

dla 2 łańcuchów PV i 1pary wejść<br />

do falownika<br />

sowanie dłuższego odcinka może być wyłącznie<br />

efektem wyliczeń, czy zapewniony przez<br />

taki zestaw poziom ochrony będzie właściwy<br />

dla danego falownika i modułów PV (np. dodatkowe<br />

100 cm przewodu może pogorszyć<br />

poziom ochrony o ponad 1000 V).<br />

Ostatni istotny temat to usytuowanie ogranicznika<br />

przepięć – powinien on znajdować<br />

się w pobliżu chronionego obiektu. Jeżeli<br />

długość przewodu pomiędzy modułami fotowoltaicznymi<br />

a falownikiem DC/AC nie<br />

przekracza 10 m, to wystarczy zainstalować<br />

1 ogranicznik w takim obwodzie, najlepiej<br />

obok falownika, jeżeli natomiast długość<br />

kabla jest większa niż 10 m, to przy modułach<br />

PV na każdym „łańcuchu PV” instalujemy<br />

ogranicznik typu T1+T2 lub T2,<br />

w zależności od obliczeń oraz zasad podanych<br />

powyżej, natomiast drugi ogranicznik<br />

w pobliżu falownika. Generalna zasada wynikająca<br />

ze specyfikacji technicznej CLC/TS<br />

50539-12, zawarta w pkt. 6.2, 6.3 i 6.4 jest<br />

taka, że ogranicznik przepięć obok falownika<br />

ma być tego samego rodzaju, co ogranicznik<br />

przy modułach PV. Ponieważ ograniczniki<br />

przepięć PV wykonane są zwykle ze<br />

stopniem ochrony IP20, dlatego ze względu<br />

na wilgoć należy je montować w skrzynkach<br />

połączeniowych PV ze stopniem ochrony<br />

IP65, jak też wszystkie użyte elementy muszą<br />

być dostosowane do odpowiedniego napięcia<br />

DC. Na stronie www.jeanmueller.pl<br />

w katalogu Zabezpieczenie fotowoltaiki<br />

znajduje się kilkadziesiąt schematów takich<br />

skrzynek w różnych wersjach: dla 1 do 6 łańcuchów<br />

PV, dla zabezpieczenia falowników<br />

z jedną, wiema lub trzema parami wyjść, wykonania<br />

z rozłącznikami DC lub bez, z podstawami<br />

do wkładek 10x38 gPV do 1000 V<br />

Fot. 3.<br />

Podstawa rozłączalna dla wkładek<br />

topikowych 10x38 gPV 1000 V DC<br />

DC i ogranicznikami przepięć T1+T2 lub T2<br />

od 500 do 1000 V DC. Instalując skrzynki<br />

połączeniowe PV zawierające ograniczniki<br />

przepięć należy pamiętać, że należy to zrobić<br />

w miejscu zawsze zacienionym.<br />

Po stronie AC falownika zaleca się zainstalowanie<br />

ograniczników przepięć AC chroniących<br />

przed przepięciami lub uderzeniami<br />

pioruna. Tutaj też, w zależności od budowy<br />

i zabezpieczeń instalacji AC, stosuje się albo<br />

ograniczniki typu T1+T2, jak np. DS134 lub<br />

DS134VG (prawie zawsze, gdy występuje<br />

instalacja odgromowa), albo tylko typu T2<br />

jak np. DS44 firmy CITEL. Dobierając ogranicznik<br />

typu T1+T2, należy pamiętać o tym,<br />

aby w projekcie został obowiązkowo wpisany<br />

prąd udarowy I imp oraz wskazane jest,<br />

aby ogranicznik był wykonany w technologii<br />

iskiernikowej – brak takiej informacji powoduje,<br />

że później instalatorzy kupują najtańsze<br />

ograniczniki warystorowe na prąd udarowy<br />

np. 3-4 kA na biegun zamiast np. 12,5 kA (tę<br />

właśnie wartość zaleca się jako minimalną<br />

w specyfikacji technicznej PKN-CLC/TS<br />

61643-12, gdy nie można wyliczyć, jaki prąd<br />

udarowy może pojawić się w instalacji elektrycznej).<br />

Z tego to właśnie powodu tysiące<br />

instalacji AC w Polsce jest niewłaściwie<br />

chronionych przed prądem piorunowym<br />

i co roku w wyniku pożarów rozdzielnic<br />

oraz uszkodzenia urządzeń elektronicznych<br />

powstają straty liczone w milionach<br />

zł. Ponadto producenci falowników często<br />

zalecają zainstalowanie wyłącznika nadprądowego<br />

o charakterystyce B lub C albo<br />

rozłącznika na wkładki topikowe gG oraz<br />

wyłącznika różnicowoprądowego o prądzie<br />

Fot. 4.<br />

Wkładka topikowa gPV na 250 A<br />

i 1100 V DC<br />

różnicowym 30 lub 100 mA. Firma JEAN<br />

MUELLER POLSKA oferuje wiele wykonań<br />

skrzynek połączeniowych AC zawierających<br />

powyższe elementy. W bardzo małych<br />

instalacjach PV, gdy falownik jest umieszczony<br />

obok rozdzielnicy głównej i uziemiony<br />

do tej samej szyny PEN, co ogranicznik<br />

przepięć AC w rozdzielnicy, można zrezygnować<br />

z dodatkowego ogranicznika.<br />

W przypadku falownika DC/AC podłączonego<br />

do komputera należy zabezpieczyć przewody<br />

komunikacyjne i sterownicze specjalnymi<br />

ogranicznikami przepięć np typu DLA.<br />

lub DLU... firmy CITEL – jest tu bardzo<br />

dużo wersji w zależności od napięcia (6, 12,<br />

24 V DC itd.), liczby żył, prądów i systemu<br />

transmisji danych (RS485, RS422, Profibus,<br />

LONWork itd). Warto też pamiętać o zabezpieczeniu<br />

specjalnymi ogranicznikami przepięć<br />

CITEL kamer monitoringu stosowanych<br />

na farmach PV.<br />

Ponieważ bardzo dużo projektów instalacji<br />

PV zawiera istotne błędy w zakresie<br />

zabezpieczeń przed przepięciami i zwarciami,<br />

na stronach www.jeanmueller.pl<br />

zostało umieszczonych kilka przykładowych<br />

schematów w AUTO-CAD, które<br />

czytelnicy „Fachowego <strong>Elektryk</strong>a”<br />

mogą pobrać i zaadaptować wg swoich<br />

potrzeb.<br />

Zbigniew Błażejewski,<br />

Prezes Jean Mueller Polska Sp. z o.o.<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

29

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: Top Cable<br />

Fot. 1.<br />

Systemy solarne – przynajmniej częściowo - uniezależniają nas od zewnętrznych dostawców prądu<br />

Kable i przewody<br />

do instalacji PV<br />

Poszczególne elementy instalacji fotowoltaicznych są bezpośrednio narażone na<br />

długotrwałe oddziaływanie wilgoci, promieniowania UV i zmiennych temperatur. Wybierając<br />

kable i złączki, musimy szukać produktów o jak najwyższych parametrach technicznych.<br />

Zmieniająca się polityka Unii Europejskiej<br />

dotycząca kwestii energetycznych<br />

oraz – wynikające z niej<br />

– promowanie odnawialnych źródeł<br />

energii sprawia, że coraz więcej<br />

osób i firm inwestuje w systemy<br />

fotowoltaiczne. Systemy solarne<br />

przynajmniej częściowo zabezpieczają<br />

przed wahaniami dopływu<br />

surowców energetycznych, czyli<br />

uniezależniają nas od zewnętrznych<br />

dostawców prądu, a w przypadku<br />

sensownie prowadzonej polityki<br />

państwa mogą się przyczyniać do<br />

wygenerowania znacznych oszczędności<br />

w indywidualnych gospodarstwach<br />

domowych.<br />

Fot.2.<br />

Kable fotowoltaiczne<br />

Na samym początku należy zaznaczyć,<br />

że pod nazwą kabli fotowoltaicznych kryją<br />

się kable służące do połączeń pomiędzy<br />

modułami fotowoltaicznymi, ciągami modułów<br />

oraz do połączeń modułów z przemiennikiem<br />

DC/AC – jedno- i wielożyłowe<br />

(na kompletny system składają się<br />

również kable bardziej „standardowe”, np.<br />

ziemne na 0,6/1 kV). Nadają się one, zależnie<br />

od szczegółowej sytuacji, zarówno<br />

Przewody fotowoltaiczne to specjalne konstrukcje z materiałów zapewniających wysoką<br />

wytrzymałość termiczną i mechaniczną przez długi czas<br />

Fot.: Lapp Kabel<br />

30 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: Lapp Kabel<br />

Fot.: Lapp Kabel<br />

Fot.4.<br />

Priorytetem jest zapewnienie<br />

jak najwyższego bezpieczeństwa<br />

instalacji przez określenie, już na<br />

poziomie projektu, skrajnych warunków<br />

eksploatacji<br />

Fot. 3.<br />

Fot.: Top Cable<br />

Fot. 5.<br />

Wszystkie elementy układu fotowoltaicznego muszą być precyzyjnie dopasowane<br />

Priorytetem przy wyborze kabli<br />

solarnych powinny być dla nas jak<br />

najwyższe parametry produktów<br />

do połączeń ruchomych, jak i układania<br />

na stałe, na wewnątrz i oczywiście przede<br />

wszystkim na zewnątrz pomieszczeń. Kable<br />

stosowane w systemach fotowoltaicznych<br />

powinny charakteryzować się odpornością<br />

na wysokie temperatury, wytrzymałością<br />

na obciążenia, a jednocześnie wyróżniać się<br />

dużą elastycznością. W ciągu ostatnich kilku<br />

lat kable w 1 i 2 klasie giętkości coraz<br />

częściej zastępowane są produktami o giętkości<br />

klasy 5.<br />

W przypadku kabli fotowoltaicznych<br />

mamy do czynienia z szerokim zakresem<br />

pracy – od ok. -40°C do 110°C – dzięki<br />

czemu nie dochodzi do tzw. zimnego<br />

przepływu (cold flow), który mógłby doprowadzić<br />

do nierównomiernego ułożenia<br />

wyrobów kablowych oraz zwarcia. Ponadto<br />

zastosowane materiały izolacji żył muszą<br />

utrzymywać parametry elektryczne,<br />

fizyczne oraz spełniać swe funkcje właśnie<br />

przy dużym zróżnicowaniu temperatur<br />

występującym w zewnętrznych instalacjach<br />

PV.<br />

Liczy się jakość<br />

Priorytetem przy wyborze kabli solarnych<br />

powinny być dla jak najwyższe parametry<br />

produktów. Wymagania, jakie stawia się<br />

instalacjom, wiążą się ze specyfiką miejsca<br />

montażu. Kable w systemie fotowoltaicznym<br />

narażone są na ciągłą ekspozycję<br />

na promieniowanie UV, ozon, zmiany<br />

temperatur, do tego oddziaływanie wody<br />

i wilgoci, jak i ryzyko uszkodzeń mecha-<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Dlaczego stosowanie przewodów o zbyt małym przekroju ma negatywny wpływ<br />

na działanie instalacji fotowoltaicznej?<br />

Mariusz Pajkowski<br />

Z-ca Dyrektora<br />

ds. Technicznych<br />

Lapp Kabel<br />

Dobór odpowiedniego przekroju<br />

przewodu do planowanego obciążenia<br />

jest w każdej instalacji<br />

kwestią zasadniczą. Przeciążone<br />

przewody rozgrzewają się, a tym<br />

samym ich izolacja szybciej się<br />

starzeje, tracąc swoje właściwości<br />

izolacyjne i mechaniczne.<br />

Jednakże w przypadku instalacji<br />

fotowoltaicznej jest to zagadnienie,<br />

z dwóch powodów, szczególnie<br />

ważne. Po pierwsze, instalacje<br />

fotowoltaiczne ze swej natury<br />

są układane na zewnątrz pomieszczeń,<br />

na dachach, elewacjach<br />

budynków lub na otwartej<br />

przestrzeni. Przewody cały rok<br />

są eksponowane na promieniowanie<br />

słoneczne, które, zwłaszcza latem, mocno je ogrzewa.<br />

Dodatkowe podwyższanie tej temperatury przez zły<br />

dobór przekrojów naraża przewody na przegrzanie i uszkodzenie<br />

izolacji. Po drugie, instalacje fotowoltaiczne często<br />

są montowane w gospodarstwach domowych i użytkowane<br />

przez osoby nie posiadające uprawnień elektrycznych. Stąd<br />

potrzeba zapewnienia jak najwyższego bezpieczeństwa instalacji<br />

przez określenie, już na poziomie projektu, skrajnych<br />

warunków eksploatacji. Pamiętajmy, że instalacje fotowoltaiczne<br />

będą pracowały, bez przeglądów czy remontów,<br />

15-20 lat, więc nie unikniemy naturalnego procesu starzenia<br />

się izolacji. Tym bardziej nie można go przyspieszać,<br />

instalując zbyt małe przekroje żył. Z tego samego powodu<br />

przewody fotowoltaiczne to specjalne konstrukcje wykorzystujące<br />

materiały zapewniające wysoką wytrzymałość<br />

termiczną i mechaniczną przez długi czas. Ich zamiana na<br />

standardowe przewody obniżałaby drastycznie bezpieczeństwo<br />

takiej instalacji.<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

31

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: Phoenix Contact<br />

Fot.: Phoenix Contact<br />

Fot.6.<br />

Testy przeprowadzane przez producentów są rygorystyczne. Produkty muszą gwarantować<br />

prawidłowe działanie przez okres minimum kilkudziesięciu lat<br />

Fot.7.<br />

Pożądane są rozwiązania niewymagające<br />

zbyt wiele czasu ani specjalistycznych<br />

przyrządów<br />

nicznych. Liczy się zatem jakość materiałów<br />

oraz wypełnianie przez producentów<br />

wyśrubowanych norm i wytycznych.<br />

Wszystkie komponenty zawarte w instalacjach<br />

PV powinny być wytwarzane zgodnie<br />

z normami europejskimi oraz mieć<br />

m.in. certyfikat CE. Dodatkowym potwierdzeniem<br />

parametrów i jakości kabli<br />

są certyfikaty niezależnych instytutów<br />

certyfikujących np. TÜV.<br />

Wysokie wymagania<br />

Przed zakupem konkretnego produktu warto<br />

sprawdzić, czy został on wykonany w standardzie<br />

HD 605/A1 (norma ta informuje<br />

o odporności kabla na promieniowanie UV<br />

oraz warunki pogodowe). Trzeba też ponadto<br />

zweryfikować, czy materiały, które wykorzystano<br />

do produkcji kabla zgadzają się<br />

z normą EN 60216, co można potraktować<br />

jako gwarancję, że kabel będzie się nadawał<br />

do długotrwałej eksploatacji.<br />

Do produkcji kabli fotowoltaicznych polecane<br />

są żyły z miedzi ocynowanej,<br />

ponieważ mają one wyższą odporność<br />

na utlenianie. Z kolei do izolacji i powłoki<br />

zewnętrznej kabli polecanym tworzywem<br />

jest guma, będąca zarówno dobrym izola-<br />

Fot.8.<br />

Fot.: Top Cable<br />

Kable fotowoltaiczne nadają się<br />

zarówno do połączeń ruchomych,<br />

jak i układania na stałe, na zewnątrz<br />

i wewnątrz pomieszczeń<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Kable i złącza – sprawdzone i od jednego producenta<br />

Piotr Andrzejewski<br />

Product Manager<br />

Phoenix Contact<br />

Na rynku jest kilku wiodących<br />

producentów złącz do instalacji<br />

PV. Niektórzy z nich, starając się<br />

dopasować do przyjętych standardów,<br />

oferują podobne rozwiązania<br />

praktycznie kompatybilne ze sobą.<br />

Niestety tylko praktycznie, gdyż żaden<br />

z nich nie zaleca łączenia swoich<br />

złącz z tymi, które pochodzą od<br />

innego producenta, a wręcz jasno<br />

informuje, że nie bierze odpowiedzialności<br />

gwarancyjnej w przypadku<br />

stwierdzenia takiego działania.<br />

I słusznie, gdyż z pozoru tak samo<br />

wykonane elementy, mimo że na<br />

pierwszy rzut oka pozwalają się ze<br />

sobą spiąć, często różnią się bardzo<br />

istotnymi detalami. Różnice można<br />

znaleźć na przykład w konstrukcji styków prądowych. Aby złącze<br />

przewodziło właściwie prąd (zgodnie z założeniami projektanta),<br />

obie współpracujące części (męska i żeńska) muszą być wykonane<br />

we właściwy sposób, uwzględniający także margines bezpieczeństwa<br />

na „starzenie się” materiału. Producenci przeznaczają<br />

na badania ogromne sumy pieniędzy tak, aby zagwarantować<br />

bezawaryjne działanie raz połączonego systemu przez kilkadziesiąt<br />

lat. Istotne stają się tu wąskie tolerancje wymiarowe, właściwy<br />

materiał, odpowiedni kształt styków czy siły dociskowe między<br />

częścią żeńską a męską złącza. Jako przykład – różne pokrycie<br />

galwaniczne części stykowych może prowadzić do powstania ogniwa<br />

elektrycznego na ich połączeniu, co w niekorzystnym przypadku<br />

powoduje zainicjowanie zjawiska korozji. Konstrukcja izolatora,<br />

który realizuje skuteczne ryglowanie obu części także jest<br />

istotna – czasem drobna różnica wywołać może rozszczelnienie<br />

takiej niedopasowanej pary, narażając połączenie na warunki<br />

zewnętrzne, a w skrajnych przypadkach nawet do jej rozłączenia<br />

przy niewielkim naprężeniu przewodów.<br />

32 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: Phoenix Contact<br />

Fot.9.<br />

Część stykowa powinna być na tyle uniwersalna, aby nie było konieczności stosowania specjalnych adapterów/przejściówek<br />

torem, jak i charakteryzująca się wysoką<br />

odpornością mechaniczną, odpornością<br />

na rozdarcia, ścieranie, wodę czy oddziaływanie<br />

czynników atmosferycznych. Dzięki<br />

temu tego rodzaju elementy wyróżniają się<br />

długą żywotnością (według normy IEC<strong>2016</strong><br />

– 31-krotnie dłuższą niż PVC), niezależnie<br />

od średnic kabli.<br />

Priorytet: bezpieczeństwo pożarowe<br />

Liczą się także parametry odnoszące się<br />

do bezpieczeństwa pożarowego kabli,<br />

szczególnie w przypadku mikroinstalacji<br />

PV na budynkach mieszkalnych<br />

lub w obiektach, w których przebywają<br />

i pracują ludzie. Należy wybierać takie<br />

produkty, które w razie pożaru nie rozprzestrzeniają<br />

ognia, oraz bezhalogenowe.<br />

Instalacja fotowoltaiczna nie może<br />

bowiem stwarzać zagrożenia nawet<br />

w przypadku pożaru. Dzięki wykorzystaniu<br />

specjalnych materiałów nie dochodzi<br />

do emisji szkodliwych związków halogenowych<br />

(zawierających chlorowce –<br />

F, Cl, Br, I), toksycznych gazów trujących<br />

i korozyjnych, emisja dymu utrzymuje się<br />

zaś na bardzo niskim poziomie. Tego typu<br />

kable nie wydzielają też gazów o oddziaływaniu<br />

korozyjnym, które w efekcie pożaru<br />

mogłyby uszkadzać konstrukcje metalowe<br />

wchodzące w skład instalacji PV.<br />

Nie tylko kable<br />

Z dużą uwagą należy dobrać również złącza<br />

fotowoltaiczne, które mogą zadecydować<br />

o działaniu i bezawaryjnej pracy ca-<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

33

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: Phoenix Contact<br />

Fot.10.<br />

Instalacje fotowoltaiczne to przyszłość rynku energetycznego<br />

łego układu. Jedną z kluczowych kwestii<br />

jest tu łatwość podłączenia – za pomocą<br />

standardowych przyrządów i w jak najkrótszym<br />

czasie, przede wszystkim z uwagi<br />

na miejsce wykonywania prac (np.<br />

na pochyłym dachu).<br />

Miejsce montażu sprawia ponadto, że złączom<br />

fotowoltaicznym stawiamy podobne<br />

wymagania, co kablom – czyli odporności<br />

na deszcze, promieniowanie UV, duże<br />

wahania temperatur czy zanieczyszczenia<br />

środowiska. Istotne jest różnicowanie<br />

złącz ze względu na wyższe napięcie, czy<br />

większe obciążenie prądowe. Zaleca się<br />

zastosowanie uniwersalnej części stykowej,<br />

dzięki czemu wykorzystywanie specjalnych<br />

adapterów czy przejściówek nie<br />

będzie konieczne.<br />

Fotowoltaika – przyszłość rynku<br />

energetycznego<br />

Warto zauważyć, że fotowoltaika rozwija<br />

się bardzo prężnie, choć dynamika przyrostu<br />

mocy zainstalowanej i dostarczanej<br />

energii kształtuje się nierównomiernie<br />

w różnych, nawet sąsiadujących ze sobą<br />

krajach,.<br />

Ale producenci wciąż rozszerzają i doskonalą<br />

swoją ofertę. Wiąże się to m.in.<br />

z ustawodawstwem Unii Europejskiej,<br />

Parametry i właściwości kabli określane są przez normy<br />

obowiązujące w Unii Europejskiej<br />

• Giętkość żył: UNE EN 60228; IEC 60228<br />

• Odporność na rozprzestrzenianie płomienia: UNE EN 60332-1;<br />

IEC 60332-1<br />

• Wydzielanie gazów toksycznych: UNE EN 60754; IEC 60754<br />

• Emisja dymu: UNE EN 61034-1; IEC 61034-1-2<br />

• Wydzielanie gazów korozyjnych, pH ≥ 4,3 ; C < 10 mS/mm:<br />

UNE EN 60754-2; IEC 60754-2<br />

• Odporność na ozon: EN 60811-2-1<br />

• Odporność na warunki pogodowe/UV: HD 605/A1<br />

• Odporność na wilgoć i wodę: EN 60811-1-3<br />

• Odporność na substancje kwaśne i zasadowe: EN 60811-2-1<br />

• Odporność na ścieranie: EN 50305<br />

• Odporność na rozdarcia: EN 60811<br />

Źródło: Top Cable<br />

zmieniającymi się przepisami oraz ciągłym<br />

podwyższeniom wymagań, którym powinny<br />

odpowiadać kable (np. Rozporządzenie<br />

Parlamentu Europejskiego i Rady nr<br />

305/2011 obowiązujące od połowy 2013 r.<br />

zalicza kable i przewody, także w instalacji<br />

PV, do klasy wyrobów budowlanych, nakładając<br />

jednocześnie na producentów konieczność<br />

badań kabli oraz każdorazowego<br />

podawania klasy odporności na ogień).<br />

Nacisk na inwestycje w odnawialne źródła<br />

energii sprawia, że instalacje fotowoltaiczne<br />

będą powstawały znacznie częściej<br />

– także nad Wisłą. Mimo iż tego rodzaju<br />

systemy są bardzo zaawansowane technologicznie,<br />

to nie są jednak wolne od paru<br />

ograniczeń. Do podstawowych należy brak<br />

uniwersalności, co oznacza, że dana instalacja<br />

musi zostać precyzyjnie dopasowana<br />

do szerokości geograficznej, konkretnego<br />

zastosowania, a nawet zagospodarowania<br />

przestrzennego działki i budynku, co dotyczy<br />

także kabli fotowoltaicznych.<br />

Iwona Bortniczuk<br />

Na podstawie materiałów firm:<br />

Top Cable SA, Lapp Kabel, Phoenix Contact<br />

Współpraca merytoryczna:<br />

Wojciech Kaliciak,<br />

Dyrektor Handlowy – Polska, Top Cable SA<br />

Konsultacja:<br />

Piotr Andrzejewski,<br />

Product Manager, Phoenix Contact<br />

i Mariusz Pajkowski,<br />

Z-ca Dyrektora ds. Technicznych, Lapp Kabel<br />

34 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

NOWOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

R060 konwerter Modbus/M Bus<br />

PROMOCJA<br />

Przeglądarka sieciowa<br />

Topologia sieci MP-Bus z konwerterem R060<br />

Konwerter R060<br />

Kluczową rolę w automatyce przemysłowej<br />

odgrywają magistrale komunikacyjne i związane<br />

z nimi protokoły, dzięki którym można<br />

– w układzie sieciowym – właściwie adresować,<br />

przesyłać i odbierać sygnały. Należące<br />

do tej grupy rozwiązanie MP-Bus opracowane<br />

przez firmę Belimo AG monitoruje i steruje<br />

aż ośmioma napędami, pozycjonowaniem<br />

przepustnic, zaworów regulacyjnych i regulatorów<br />

VAV. MP-Bus zapewnia niższe koszty<br />

inwestycyjne ze względu na stosunkowo<br />

proste okablowanie oraz większą możliwość<br />

regulacji i diagnostyk oraz nie ma ograniczeń<br />

dotyczących topologii sieci. Podstawowa<br />

wersja MP-Bus została rozszerzona o standardy<br />

MFT oraz MFT2.<br />

Konwerter Domat R060 Modbus/MP-Bus<br />

jest wyposażony zarówno w złącze szeregowe<br />

(RS485) jak i Ethernet. Linia RS485<br />

jest galwanicznie oddzielona. Oba złącza,<br />

szeregowe i Ethernet, mogą być używane<br />

jednocześnie. Urządzenie współpracuje<br />

z funkcjami Modbus F01 – F06, F15 i F16,<br />

dzięki czemu dane mogą być dostępne bitowo<br />

lub przy użyciu funkcji odczytu i zapisu<br />

danych w całym rejestrze. Wszystkie<br />

parametry komunikacji szeregowej, adres<br />

IP, port TCP dla Modbus itd. są ustawiane<br />

za pomocą wbudowanego serwera internetowego,<br />

dzięki czemu nie ma potrzeby<br />

zamawiania dodatkowego oprogramowania<br />

czy okablowania. Konwerter obsługuje<br />

zarówno półautomatyczne, jak i manualne<br />

adresowanie MP-busowych urządzeń peryferyjnych.<br />

R060 na Modbusie oferuje także<br />

funkcje konfiguracyjne i diagnostyczne,<br />

można go zatem stosować jako uniwersalny<br />

interfejs dla magistrali MP-Bus – z dostępem<br />

do sieci lub sterowany za pomocą modbusowych<br />

komend przesyłanych z oprogramowania<br />

klienckiego. Kolejną ważną<br />

cechą jest tzw. DataPool, funkcja służąca<br />

do odczytu dłuższych ciągów wartości, np.<br />

odczytów ciepłomierzy. Nadajnik jest zasilany<br />

prądem stałym lub zmiennym o napięciu<br />

24 V, dzięki czemu można go podłączyć<br />

do standardowych MP-busowych urządzeń<br />

peryferyjnych. Do diagnostyki komunikacji<br />

i zasilania wykorzystywane są diody LED.<br />

Konwerter R060 oferowany przez firmę<br />

Domat Control System s.r.o. – dostawcę<br />

komponentów i systemów do pomiaru<br />

i kontroli jest kolejnym innowacyjnym elementem<br />

do budowy zintegrowanych systemów<br />

wentylacji, ogrzewania i klimatyzacji<br />

w dużych obiektach budowlanych. Z tymi<br />

i innymi rozwiązaniami oferowanymi przez<br />

firmę DOMAT można będzie zapoznać się<br />

m.in. podczas targów INSTALACJE <strong>2016</strong>.<br />

www.domat-cs.pl<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong><br />

35

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Osprzęt do grupowania oraz segregacji kabli i przewodów<br />

W trasach kablowych<br />

Kable i przewody biegnące po trasach kablowych bardzo często są grupowane i segregowane.<br />

Z jednej strony chodzi bowiem o łatwą identyfikację, zaś z drugiej, niejednokrotnie<br />

konieczne jest spełnienie wymagań w zakresie minimalnych odległości pomiędzy kablami<br />

strukturalnymi a energetycznymi.<br />

Osłony spiralne<br />

Osłony spiralne zapewniają nie tylko<br />

separację kabli i przewodów,<br />

ale również dodatkową ochronę<br />

mechaniczną z elastycznym ułożeniem.<br />

Można je łatwo usunąć i użyć<br />

ponownie np. przy tymczasowym<br />

przeprowadzaniu przewodów. Materiał<br />

do produkcji tych osłon to<br />

polietylen naturalny (P) i polietylen<br />

samogasnący (PA). Osłony spiralne<br />

znajdują zastosowanie nie tylko przy<br />

grupowaniu wiązek przewodów, ale<br />

i przy elastycznych połączeniach,<br />

np. między płytą główną a drzwiami<br />

szafy kontrolnej.<br />

Akcesoria do korytek<br />

grzebieniowych<br />

Szereg akcesoriów pozwala na grupowanie<br />

przewodów w korytkach<br />

grzebieniowych. Stąd też specjalne<br />

separatory umożliwiają fizyczne<br />

oddzielenie obwodów mających<br />

różne napięcia znamionowe lub<br />

funkcje. Do montażu wykorzystuje<br />

się elementy kotwiczące. Dostępne<br />

są separatory do korytek o wysokościach<br />

40, 60 i 80 mm. Dzięki<br />

separatorom korytko jest dzielone<br />

na dwa oddzielne przedziały<br />

(w przypadku korytek o podstawie<br />

40, 60 mm) lub na trzy przedziały<br />

(przy korytkach o podstawie 80,<br />

100, 120 i 150 mm).<br />

Warto również zwrócić uwagę<br />

na pierścienie mocujące. Wykonane<br />

są one z usztywnionego PCV dla<br />

uzyskania lepszej jakości i dobrej<br />

odporności dynamicznej. W niektórych<br />

rozwiązaniach przewidziano<br />

wbudowany system kotwiczący,<br />

Fot. 1.<br />

Stacja elektroenergetyczna stawia szczególne wymagania, co do prowadzenia kabli<br />

i przewodów<br />

który pozwala na szybką instalację oraz<br />

zmianę położenia nawet w przypadku,<br />

gdy korytko jest już zamontowane. Dobre<br />

trzymanie przewodów zapewniają<br />

elementy blokujące obracanie się pierścienia.<br />

Niejednokrotnie zastosowanie<br />

znajdują paski utrzymujące z liniami<br />

karbami do odłamania. Wykonuje się<br />

je z poliamidu wzmacnianego włóknem<br />

szklanym. Ważna jest szybka instalacja<br />

oraz maksymalne zamknięcie.<br />

Korytka grzebieniowe mogą być wzbogacone<br />

specjalnymi elementami, które<br />

dodatkowo pozwalają na identyfikowanie<br />

kabli i obwodów. Nie ma przy tym potrzeby<br />

klejenia czy też wiercenia. Oznaczenie<br />

nie musi być zdejmowane podczas prac<br />

wymagających zdjęcia pokrywy.<br />

Fot. 2.<br />

Fot.: TECHNODAT<br />

Prosty przypadek etykiet identyfikacyjnych<br />

na przewodach<br />

Fot.: BROTHER<br />

36 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot. 4.<br />

W siatkowym korycie kablowym<br />

Fot. 3.<br />

Warto zadbać o porządek w instalacji<br />

Akcesoria do korytek<br />

metalowych<br />

Jako akcesoria do koryt metalowych zastosować<br />

można specjalne przegrody. Poszczególne<br />

elementy są dobierane w zależności<br />

od przebiegu trasy kablowej. W efekcie zastosowanie<br />

znajdują przegrody kształtowe<br />

(kolanka, łuki wewnętrzne i zewnętrzne),<br />

łączniki, przegrody górne i dolne.<br />

Opaski kablowe<br />

Na grupowanie przewodów pozwalają też<br />

opaski kablowe. W nowoczesnych opaskach<br />

ząbkowanych wewnętrznie należy zwrócić<br />

uwagę przede wszystkim na specjalne<br />

zaprojektowaną główkę. Dobra opaska powinna<br />

cechować się dużą wytrzymałością<br />

na rozciąganie oraz małą siłą zaciągania.<br />

Istotny pozostaje szybki montaż, dzięki<br />

zintegrowanemu zatrzaskowi nylonowemu.<br />

Opaska jest więc pewnie blokowana. Zaokrąglona,<br />

płaska, podniesiona końcówka<br />

zabezpiecza sąsiednie przewody przed<br />

uszkodzeniem. Przewiduje się również specjalną<br />

konstrukcję zatrzasku, który chroni<br />

opaskę przez wyślizgnięciem przy montażu.<br />

Spotkać można modele przeznaczone specjalnie<br />

do prowadzenia równoległego.<br />

Niektóre typy opasek kablowych, ząbkowanych<br />

zewnętrznie, wyposażono w główkę<br />

przekręconą o 90°. Zyskuje się dzięki temu<br />

łatwe przewlekanie taśmy przez główkę,<br />

a także lepsze przyleganie do wiązki czy<br />

też do węża. W niektórych modelach przewidziano<br />

zwiększoną wytrzymałość na zrywanie.<br />

Odpowiednia szerokość opaski minimalizuje<br />

ryzyko uszkodzenia przewodu.<br />

Zastosować można modele o zakrzywionym<br />

kształcie główki.<br />

Fot.: OBO BETTERMANN<br />

Fot.: HELLERMANN TYTON<br />

Fot.: BROTHER<br />

Fot.: LEGRAND<br />

Fot. 5. Wieszaki naścienne do dużych wiązek przewodów Fot. 6. Oznaczenia zaprojektowane do pracy w ekstremalnych warunkach<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

37

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: HILPRESS<br />

Fot. 7.<br />

Różne odmiany opasek do krępowania wiązek przewodów<br />

Modele z zamkiem bolcowym zapewniają<br />

dobry docisk na całej powierzchni połączenia.<br />

Konstrukcja niektórych wersji przewiduje<br />

gładką taśmę. Opaska taka jest blokowana<br />

przez wtłaczany bolec, wzmacniany<br />

włóknem szklanym. Producenci oferują<br />

opaski konfekcjonowane o określonej długości<br />

oraz taśmy ciągłe.<br />

Zastosować można opaski z oddzielną<br />

główką i przekładką dystansową. Takie<br />

rozwiązanie zapewnia odseparowanie mocowanego<br />

przewodu lub kabla od elementu<br />

nośnego. Zabezpieczona jest więc izolacja<br />

przewodu, na przykład przed działaniem<br />

czynników mechanicznych.<br />

Przydatne rozwiązanie stanowią opaski<br />

przeznaczone do dużych obciążeń. Kluczowe<br />

znaczenie ma mocny uchwyt wiązki.<br />

Niejednokrotnie jest on uzyskany dzięki<br />

rowkom umieszczonym po wewnętrznej<br />

stronie główki. Zagięty język zapewnia łatwe<br />

wprowadzanie opaski do główki.<br />

W razie potrzeby zastosować można modele<br />

opasek przeznaczone do pracy w trudnych<br />

warunkach. Przydatne rozwiązanie<br />

stanowi specjalny mechanizm zaginania.<br />

To właśnie dzięki niemu zyskuje się zabezpieczenie<br />

przed luzowaniem opaski pod<br />

wpływem wibracji.<br />

Producenci oferują opaski zaprojektowane<br />

z myślą o przewodach specjalistycznych<br />

oraz skomplikowanych systemach kablowych.<br />

Zastosowanie takiego rozwiązania<br />

pozwala na spinanie i pozycjonowanie<br />

przewodów, w tym, światłowodowych.<br />

Można odseparować od siebie kable przeznaczone<br />

do transmisji danych, zasilające,<br />

wideo, alarmowe itp., zarówno w poziomych<br />

jak i pionowych trasach kablowych.<br />

Specjalny mechanizm samoregulacyjny<br />

zapewni ochronę przed nadmierną siłą<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Jakie nowatorskie rozwiązania znajdują zastosowanie w opaskach kablowych?<br />

Jarosław Sikora<br />

Trytyt<br />

Opaski kablowe, potocznie nazywane<br />

również TRYTYTKAMI,<br />

niewiele zmieniły się w ciągu<br />

ostatnich kilkudziesięciu lat. Ich<br />

budowa to nadal ząbkowany profil/taśma/opaska<br />

oraz głowica, w której opaska klinuje się.<br />

W ostatnich latach widać trzy główne kierunki zmiany, jakie<br />

następują w budowie opasek kablowych oraz ich zastosowaniu.<br />

Pierwsza to zmniejszenie ilości tworzywa użytego do<br />

wyprodukowania opasek. Druga to zastosowanie różnego rodzaju<br />

materiałów do ich wytworzenia. Trzecia to modyfikacja<br />

kształtu, dodawanie nowych funkcji itp.<br />

Jeśli chodzi o pierwszy kierunek, to zauważalne są powolne<br />

zmiany mające na celu „odchudzenie” opaski z „kosztów”,<br />

a co za tym idzie zmiany ich wymiarów lub co bardziej niebezpieczne<br />

surowce użyte do ich wytworzenia. Powodem tych<br />

zmian jest zwiększająca się z każdym rokiem presja cenowa<br />

na rynku. Tym samym firmy, które produkują opaski we<br />

w pełni zautomatyzowanych fabrykach zarówno w Europie,<br />

Azji, jak i Ameryce, szukają oszczędności w ilości lub jakości<br />

tworzywa użytego do produkcji opasek kablowych. Oczywiście<br />

rodzi to konsekwencje, które obserwujemy od jakiegoś czasu,<br />

tzn. tylko markowe produkty takich producentów, czy dystrybutorów<br />

jak np Trytyt, SapiSelco, Hellermann Tyton, Panduit<br />

gwarantują stabilną wysoką jakość. Mniejsi producenci oferują<br />

tańsze produkty, lecz nie oferują stabilnej wysokiej jakości<br />

tych produktów.<br />

Drugi kierunek zmian, jakie zachodzą w ostatnich latach to<br />

powstawanie coraz szerszego spektrum opasek wykonanych<br />

dla poszczególnych gałęzi przemysłu. Coraz powszechniej<br />

spotykane są na rynku opaski wykrywane przez detektor<br />

metalu (z dodatkiem tlenków metalu) opracowane z myślą<br />

o przemyśle spożywczym, chemicznym, czy farmaceutycznym.<br />

Inne tworzywo, z którego opaski są wykonywane na<br />

specjalne zamówienie, to polipropylen. Trytytki tego typu<br />

najczęściej przeznaczone są do przemysłu chemicznego,<br />

ze względu na ich wysoką odporność na działanie roztworów<br />

kwasowych.<br />

Trzecia droga to pojawiające się na rynku wymagania dotyczące<br />

dodatkowych sposobów mocowania opasek, ich współpraca<br />

z dodatkowymi uchwytami, zapinkami itp.<br />

Przykładem najnowszych rozwiązań są opaski OTWP (fot. 10),<br />

czyli opaski, które są nie tylko wielokrotnego użytku, ale także<br />

dodatkowo na całej długości opaski są one perforowane,<br />

co możliwa ich przytwierdzenie do podłoża lub zawieszenie<br />

za pomocą: śrub, gwoździ, kołków itp.<br />

38 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot. 8.<br />

Zaskakująco proste i skuteczne naścienne uchwyty kablowe<br />

zacisku. W opaskach tego typu wyeliminowano<br />

ostre krawędzie. Na rynku oferowane<br />

są opaski tekstylne, szczególnie<br />

przydatne w przypadkach, w których wymaga<br />

się częstego rozpinania obwodów.<br />

Nacięta głowica zapewni szybki i łatwy<br />

montaż.<br />

Nabyć można opaski zaprojektowane<br />

z myślą o instalacjach alarmowych. Płaska<br />

główka pozwala na wiązanie kabli, które<br />

będą przeciągane przez rury lub przepusty.<br />

Produkty tego typu są szczególnie przydatne<br />

przy prefabrykacji rozdzielnic. Zaokrąglone<br />

kształty ochronią dłonie montera<br />

przed skaleczeniami oraz uszkodzeniami<br />

izolacji innych wiązek prowadzonych równolegle.<br />

Opaski metalowe są produkowane najczęściej<br />

ze stali nierdzewnej, którą cechuje<br />

odporność na działanie wysokiej temperatury<br />

i lśniąca powierzchnia. Z kolei<br />

modele kwasoodporne są odporne na korozję,<br />

ciepło, odkształcenia oraz działanie<br />

substancji chemicznych i korozji. Spotyka<br />

się modele opasek ze stali pokryte poliamidem<br />

lub poliestrem. Zaletą takiego<br />

Fot. 9.<br />

rozwiązania jest nie tylko lepsza ochrona<br />

przed działaniem korozji, ale również<br />

komfortowy montaż oraz gładkie krawędzie.<br />

Poliester dodatkowo zapewnia wygodę<br />

montażu przy niskich temperaturach,<br />

chroniąc mocowany element.<br />

REKLAMA<br />

Naścienny wieszak kablowy o dużym<br />

udźwigu<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

39

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot.10.<br />

Ażurowa wersja opaski, w której<br />

do ryglowania służy ostroga główki<br />

wsuwana w wybrany otwór<br />

Fot.11.<br />

Wyściełane gumą metalowe opaski z uszami do mocowania<br />

Odpowiednie oznakowanie<br />

kabli i przewodów<br />

Chcąc oznakować kable prowadzone trasami<br />

kablami zastosować można szyldy.<br />

Bardzo często są one używane razem<br />

z oznacznikami. Szyldy można stosować<br />

na kablach o dowolnej średnicy. Znakując<br />

podłączone przewody, zastosować można<br />

tabliczki identyfikacyjne najczęściej wykonywane<br />

z poliamidu, który cechuje się odpornością<br />

na działanie większości substancji<br />

chemicznych. Tabliczki przytwierdzane są<br />

do kabli lub wiązek kablowych za pomocą<br />

opasek zaciskowych. Przy użyciu specjalnych<br />

otworów są one mocowane wzdłuż<br />

lub w poprzek kabla. Napisy wykonuje się<br />

za pomocą specjalnych pisaków. Stąd też<br />

powierzchnia tabliczki jest matowa. Oprócz<br />

tego znaki mogą powstać w oparciu o cechowanie<br />

termiczne.<br />

Niejednokrotnie zastosowanie znajdują<br />

etykiety samolaminujące. Nadruk wykonywany<br />

jest za pomocą drukarki laserowej.<br />

Pomimo użycia jednej z tradycyjnych metod<br />

druku, etykieta nie traci właściwości<br />

pozwalających na używanie w warunkach<br />

przemysłowych. Etykiety samolaminujące<br />

są najczęściej używane w procesie związanym<br />

z oznaczaniem elementów okrągłych<br />

takich jak przewody, rury czy też kable. Po<br />

nałożeniu etykiety na znakowany element,<br />

ochrona pola opisowego zapewniona jest<br />

poprzez laminowanie.<br />

Technologia druku termotransferowego<br />

używana jest nie tylko do tworzenia etykiet.<br />

Za pomocą drukarek można wykonywać<br />

rurki termokurczliwe o skurczu 3:1.<br />

Są one nakładane na przewód lub na kabel,<br />

a następnie podgrzewane. Bardzo często<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Jakie elementy mogą być wykorzystane do grupowania kabli?<br />

Jarosław Sikora<br />

Trytyt<br />

Oprócz tradycyjnych rozwiązań,<br />

takich jak kanały kablowe, trytytki,<br />

korytka, które tradycyjnie<br />

umożliwiają prowadzenie, segregowanie<br />

przewodów lub tworzenie<br />

ich wiązek i mocowanie, na rynku znajduje się wiele<br />

różnego rodzaju produktów, spełniających podobną funkcję.<br />

Obecnie mamy łatwy dostęp do elementów projektowanych<br />

specjalnie z myślą o konkretnych sytuacjach, specyficznych<br />

zastosowaniach.. Mamy więc np. produkty, które umożliwiają<br />

grupowanie i prowadzenie przewodów na ścianach, sufitach<br />

lub podłogach. Zazwyczaj produkty te wykonane z tworzywa<br />

sztucznego umożliwiają łatwy montaż i uniwersalność zastosowania<br />

uchwytów np. uchwyty KKS (fot. 9) można montować<br />

zarówno na ścianie jak i na suficie (załączone zdjęcia<br />

przedstawiają sposób montażu na ścianie). Podobną funkcjonalność<br />

oferują uchwyty KKB (fot. 8). Oba rodzaje uchwytów<br />

umożliwiają łatwe prowadzenie, grupowanie przewodów,<br />

dokładanie ich lub odejmowanie w zależności od potrzeb<br />

i konieczności modyfikacji trasy kablowej. W miejscach, gdzie<br />

konieczne jest zapewnienie odporności na działanie płomieni,<br />

uchwyty KKS możemy zastąpić stalowymi uchwytami KSM.<br />

Uchwyty te gwarantują, że nawet w przypadku wystąpienia<br />

pożaru nadal będą podtrzymywały spalone przewody przytwierdzone<br />

do ściany, co zapewnia bezpieczeństwo służbom<br />

prowadzącym akcję gaśniczą lub ratowniczą.<br />

40 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot.12.<br />

Opaski z tworzyw sztucznego<br />

z dużymi tabliczkami opisowymi<br />

Fot.: TRYTYT<br />

Fot.13.<br />

Przykład opasek z taśmy stalowej<br />

rurki wykonuje się z poliolefinu, który<br />

jest materiałem samogasnącym. Nie bez<br />

znaczenia pozostają właściwości zapewniające<br />

wytrzymałość na czynniki mechaniczne<br />

oraz na działanie rozpuszczalników.<br />

Rurki są odpowiednio spłaszczone.<br />

Aby móc wykonywać nadruk w drukarkach<br />

termokurczliwych, rurki dostarcza<br />

się w rolkach. Niektóre modele nie zawierają<br />

halogenu. Rurki tego typu są bardzo<br />

elastyczne, a budowa cechuje się cienkimi<br />

ściankami przy zapewnieniu dobrych<br />

właściwości izolacyjnych.<br />

Do oznaczania kabli i przewodów pracujących<br />

w wyjątkowo trudnych warunkach<br />

można zastosować szyldy nośne.<br />

Uwzględnia się w nich specjalne klamry,<br />

dzięki którym można wprowadzić opas-<br />

ki. Każdy szyld nośny przystosowany<br />

jest do montażu dwóch zaślepek końcowych.<br />

Zatrzaskując je na końcach szyldu,<br />

zyskuje się pewne przytwierdzenie<br />

do kabla. Oprócz tego końce szyldu mogą<br />

być zaciśnięcie przy użyciu specjalnych<br />

szczypców. Do montażu przeznaczone są<br />

również otwory. Za ich pomocą szyldy<br />

można przytwierdzić za pomocą wkrętów<br />

czy też nitów.<br />

Podsumowanie<br />

Warunki prowadzenia niektórych kabli<br />

regulują normy techniczne. Np. warunki<br />

prowadzenia okablowania strukturalnego<br />

względem sieci energetycznej określa<br />

norma PN-EN-50174-2. Zgodnie z tym<br />

dokumentem odległości pomiędzy okablowaniem<br />

logicznym i elektrycznym, czyli<br />

minimalna separacja wynikają z klasyfikacji<br />

rozdzielania oraz współczynnika<br />

mocy. Parametry te oblicza się w oparciu<br />

o odpowiednie tabele i wzory.<br />

REKLAMA<br />

Damian Żabicki

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Dubaj, Oslo, Frankfurt…<br />

Solidne kable stanowią zabezpieczenie samolotów na ziemi w każdym porcie lotniczym<br />

na całym świecie. Dzięki firmie HELUKABEL ® oraz Cavotec Fladung, zajmującej się<br />

naziemnym wyposażeniem portów lotniczych, samoloty oraz urządzenia pokładowe,<br />

radary, urządzenia nawigacyjne zasilane są przez wyjątkowo elastyczne, płomienioodporne<br />

przewody, stosowane w instalacjach zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.<br />

Port lotniczy we Frankfurcie. Boeing<br />

737 powoli kołuje do bramki, jakby<br />

kierowany żółtą linią. Jak tylko się<br />

zatrzymuje, pilot wyłącza silniki.<br />

W tym momencie samolot jest uzależniony<br />

od zewnętrznych źródeł zasilania.<br />

Członek obsługi technicznej<br />

wyciąga elastyczny, czterostykowy<br />

żółty kabel ze zwoju zwisającego<br />

spod rękawa terminalu. Następnie otwiera<br />

klapę na spodzie przedniej części<br />

kadłuba i obiema rękami wpycha<br />

czarną wtyczkę w gniazdo 400 Hz.<br />

Ta tak zwana wtyczka 400 Hz<br />

oraz kabel z nią połączony stanowią<br />

zabezpieczenie wszystkich systemów<br />

elektrycznych samolotu, gdy stoi on<br />

przy bramce. Jednocześnie systemy<br />

napowietrzania i wentylacji wymiany<br />

wody oraz tankowania zaczynają pracować.<br />

Wszystkie urządzenia mają jedną wspólną<br />

cechę: są wytwarzane przez Cavotec<br />

w Dietzenbach lub w innych tak zwanych<br />

Centrach Doskonałości (CoE) w ramach<br />

grupy Cavotec.<br />

Codziennie testowana nawierzchnia<br />

W Dietzebach, w odległości dwudziestu<br />

minut jazdy samochodem od portu lotniczego<br />

we Frankfurcie, Albrecht Bathon,<br />

Zastępca Dyrektora Zarządzającego Cavotec<br />

Fladung, znajduje się w zakładzie<br />

produkcyjnym. Jako kierownik departamentu<br />

badań i rozwoju, waży i ogląda<br />

trzymaną w dłoni wtyczkę 400 Hz,<br />

sprawdzając jej połączenie z żółtym kablem.<br />

Wkrótce podłączy ona przemiennik<br />

częstotliwości do samolotu w porcie lotniczym,<br />

gdzieś między Melbourne a Norwegią.<br />

W codziennym użytkowaniu kable<br />

i wtyczki muszą wiele wytrzymać. „Na<br />

północy temperatury minus 20°C (-4°F)<br />

nie są rzadkością; w Dubaju nawierzchnia<br />

rozgrzewa się do 60°C (140°F)” – mówi<br />

Bathon. W portach lotniczych o dużym<br />

natężeniu ruchu, kabel ten jest wyciągany<br />

i zwijany 10 razy dziennie, często po prostu<br />

ciągnięty po szorstkim betonie. „Dlatego<br />

zawsze korzystamy z kabli produkcji<br />

HELUKABEL” – mówi Michael Nees,<br />

Kierownik Produktu odpowiedzialny za<br />

wtyczki 400 Hertz i kable w Cavotec.<br />

„Dzięki swojej poliuretanowej osłonie są<br />

one bardzo odporne na ścieranie i rozrywanie,<br />

co sprawdza się znakomicie przy<br />

użyciu na twardej betonowej nawierzchni<br />

portu lotniczego” – dodaje.<br />

42 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Nieustanny rozwój<br />

Kable zasilające samoloty zostały zaprojektowane<br />

przez HELUKABEL specjalnie dla<br />

Cavotec. Obie spółki rozwijały ten produkt<br />

w ścisłej współpracy przez wiele lat. „Otrzymujemy<br />

konkretne informacje od naszych<br />

klientów na temat naszych produktów, które<br />

następnie przekazujemy do HELUKABEL.<br />

Razem, szukamy lepszych rozwiązań i optymalizujemy<br />

je, aż będą gotowe do wprowadzenia<br />

na rynek” – mówi Bathon. Wyniki<br />

tej współpracy są widoczne – przy konieczności<br />

ciągłego użytkowania w porcie lotniczym,<br />

kable te wytrzymują przez około<br />

trzy lata, co równoznaczne jest z obsługą<br />

10 000 samolotów.<br />

Jakość się opłaca<br />

Wytrzymałość kabla jest ważnym czynnikiem<br />

dla klientów Cavotec. W portach lotniczych<br />

awarie generują wysokie koszty.<br />

Jeśli instalacja zasilania nie działa, bramka<br />

zostaje zamknięta. Klienci Cavotec żądają<br />

niezawodnych rozwiązań i są bardzo wrażliwi<br />

na jakość. Jest to również powód, dlaczego<br />

spółka produkuje dużą część swoich<br />

instalacji zasilania w zakładzie w Dietzenbach.<br />

„Obliczyliśmy, że produkcja za granicą<br />

nie będzie dla nas tańszym rozwiązaniem.<br />

Wynika to głównie z tego, że mamy<br />

wysoce wykwalifikowanych pracowników<br />

oraz doskonałą infrastrukturę wokół nas,<br />

co naturalnie dotyczy najwyższej klasy dostawców<br />

takich jak HELUKABEL. Dzięki<br />

tym działaniom firma Cavotec z nadzieją<br />

patrzy w przyszłość. Ruch powietrzny<br />

szybko rośnie i będzie dalej rósł na całym<br />

świecie w nadchodzących latach. Dzięki<br />

uzyskanej i niezmiennie doskonałej jakości<br />

jesteśmy w stanie dalej rozwijać i wdrażać<br />

nasze rozwiązania” – podsumował Albrecht<br />

Bathon, Zastępca Dyrektora Zarządzającego<br />

Cavotec Fladung.<br />

W międzyczasie w porcie lotniczym we<br />

Frankfurcie, Boeing 737 jest już gotowy<br />

do startu. Pilot włącza silniki i systemy zasilania<br />

zostają odłączone. Technik obsługi<br />

naziemnej powoli zwija żółty kabel. Jednak<br />

już za kilka minut znów go wyciągnie,<br />

by podłączyć do następnego samolotu. •<br />

PROMOCJA<br />

REKLAMA<br />

<br />

PRZEWODY DO POMP<br />

OWY<br />

www.helukabel.pl<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

43

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Bezhalogenowe kable<br />

dla automatyki oferowane<br />

przez Technokabel<br />

TECHNOKABEL S.A. jako renomowany producent kabli i przewodów ma w swojej ofercie<br />

szeroki zakres wyrobów dla automatyki. Realizują one funkcje zasilania urządzeń, ale także<br />

transmisji danych za pośrednictwem sygnałów analogowych i cyfrowych w systemach<br />

sterowania, sygnalizacji, monitoringu, przetwarzania danych oraz technice pomiarowej.<br />

Coraz częściej projektanci układów<br />

automatyki decydują się na zastosowanie<br />

kabli bezhalogenowych.<br />

W trakcie pożaru emitują one przezroczyste<br />

dymy, które nie utrudniają<br />

ewakuacji przebywających w obrębie<br />

pożaru osób. Gazy emitowane podczas<br />

palenia są nietoksyczne oraz<br />

niekorozyjne i w wyniku połączenia<br />

z wilgocią/wodą nie tworzą żrących<br />

substancji, które mogą być przyczyną<br />

poparzeń ciała lub korozji urządzeń<br />

elektronicznych oraz instalacji kablowej<br />

znajdującej się poza bezpośrednim<br />

oddziaływaniem ognia.<br />

Sygnały kontrolne i pomiarowe mogą<br />

być przesyłane za pomocą giętkich<br />

Fot. 1.<br />

Fot. 2.<br />

Fot. 3.<br />

TECHNOKABEL TECHNOTRONIK LiHCH<br />

TECHNOKABEL RD-H(St)H n x 2 x 0,5 mm 2 Bd<br />

TECHNOKABEL BUS O2YS(St)CY 1x2x0,64/2,6 mm<br />

kabli wielożyłowych typu TECHNOTRO-<br />

NIK LIHH i ekranowanych giętkich kabli<br />

wielożyłowych typu TECHNOTRONIK<br />

LIHCH (fot. 1). Oferowane są również<br />

kable o konstrukcji parowej typu TECH-<br />

NOTRONIK LIHH-P i TECHNOTRONIK<br />

LIHCH-P. Kable ekranowane wyposażone<br />

są w oplot z drutów miedzianych ocynowanych,<br />

który chroni kabel przed wpływem<br />

zewnętrznych zakłóceń elektromagnetycznych.<br />

Taka budowa ekranu pozwala uzyskać<br />

dobrą elastyczność kabla.<br />

Oddzielną grupę stanowią wieloparowe<br />

kable ekranowane typu RD-H(ST)H Bd<br />

o konstrukcji pęczkowej (fot. 2). Służą one<br />

do transmisji danych za pośrednictwem<br />

sygnałów analogowych lub cyfrowych<br />

o częstotliwości do 10 kHz. Dzięki specjalnej<br />

konstrukcji (odpowiednie skoki par,<br />

konstrukcja pęczkowa) osiągnięto niski<br />

poziom wzajemnego zakłócania się torów<br />

kabla.<br />

Zwiększone wymagania dotyczące ilości<br />

informacji przekazywanej w jednostce czasu<br />

w przemysłowych układach automatyki<br />

realizowane są za pomocą kabli do przemysłowych<br />

sieci PROFIBUS, typu TECHNO-<br />

TRONIK 02YS(St)CH (fot. 3). Transmisja<br />

sygnałów w tego typu kablach odbywa się<br />

z prędkością do 16 Mb/s.<br />

W budynkach inteligentnych opartych<br />

na standardach Europejskiej Magistrali Instalacyjnej<br />

EIB (European Installation Bus)<br />

stosowane są kable EIB BUS-H przeznaczone<br />

do łączenia urządzeń sygnalizacyjnych<br />

i sterujących (fot. 4).<br />

Zasilające instalacje elektroenergetyczne<br />

budynków powinny być realizowane przy<br />

użyciu kabli N2XH-J 0,6/1 kV i N2XCH<br />

0,6/1 kV, zaś instalacje elektryczne pomieszczeń<br />

za pomocą przewodów H03Z1Z1-F,<br />

H05Z1Z1-F, H05ZZ-F i H07ZZ-F (fot. 5).<br />

Najbardziej rozwiniętą grupą są kable „ognioodporne”.<br />

Spełniają one niezwykle ważna<br />

rolę w systemach bezpieczeństwa i ze<br />

względu na przeznaczanie instalowane są<br />

w następujących rodzajach instalacji przeciwpożarowych:<br />

• sygnalizacji alarmu pożarowego (SAP)<br />

– HTKSH, HTKSHekw,<br />

44 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot. 4.<br />

TECHNOKABEL EIB BUS 2x2x0,8 mm i EIB BUS-H 2x2x0,8 mm<br />

HLGs(żo) FE180 PH90/E30-E90,<br />

HLGsekw(żo) FE180 PH90/E30-E90,<br />

• NHXH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV,<br />

NHXH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV,<br />

• NHXCH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV,<br />

NHXCH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV,<br />

• (N)HXH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV,<br />

(N)HXH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV,<br />

• (N)HXCH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV,<br />

(N)HXCH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV.<br />

PROMOCJA<br />

Fot. 5.<br />

Fot. 6.<br />

TECHNOKABEL HTKSekwPH90<br />

TECHNOKABEL NHXH FE180 PH90/E90 0,6/1kV<br />

• dźwiękowych systemach ostrzegania<br />

(DSO) – HTKSH PH90, HTKSHekw<br />

PH90,<br />

• oświetlenia awaryjnego – HTKSH<br />

PH90, HTKSHekw PH90,<br />

Zasilania obwodów bezpieczeństwa (pompownie,<br />

klapy odcinające i oddymiające, drzwi<br />

i bramy ppoż i windy strażackie) – fot. 6.<br />

• HDGs(żo) FE180 PH90/E30-E90,<br />

HDGsekw(żo) FE180 PH90/E30-E90,<br />

Mając na uwadze względy bezpieczeństwa,<br />

zalecamy stosowanie kabli bezhalogenowych,<br />

które z powodzeniem<br />

sprawdzają się w różnych aplikacjach.<br />

Przedstawione kable stanowią część oferty<br />

TECHNOKABLA, w której znajduje<br />

się ponad 6000 typowymiarów. Nasze<br />

wyroby znajdują zastosowanie w wielu<br />

branżach na terenie Polski, krajów Unii<br />

Europejskiej oraz całego świata.<br />

Dariusz Ziółkowski<br />

TECHNOKABEL S.A<br />

REKLAMA<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

45

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Sposób na bezpieczeństwo instalacji<br />

ABC uziemień i połączeń wyrównawczych<br />

Każda instalacja elektryczna powinna być bezpieczna i chronić użytkowników od zagrożeń,<br />

dotyczących m.in. porażenia prądem elektrycznym, przepięć czy niekontrolowanego<br />

przepływu prądów piorunowych. Bezpieczeństwo to zapewnia się na kilka różnych sposobów,<br />

a ważna rola przypada w tym zakresie uziemieniom i połączeniom wyrównawczym.<br />

Fot.: SONEL<br />

Fot.1.<br />

Pomiary rezystancji uziemienia są bardzo ważnym i odpowiedzialnym działaniem kontrolnym w przypadku instalacji elektrycznych<br />

w budynkach i sieci elektroenergetycznych<br />

W elektrotechnice i elektronice<br />

terminem uziemienie nazywa się<br />

– połączenie (pojęcie ogólne) określonego<br />

punktu obwodu elektrycznego<br />

z ziemią, celem zapewnienia<br />

bezpiecznej i prawidłowej pracy<br />

urządzeń elektrycznych. Dalej zaś ta<br />

sama nazwa dotyczy przewodu – lub<br />

grupy elementów przewodzących<br />

– łączącego ciało naelektryzowane<br />

z ziemią, w wyniku czego ciało to<br />

oddaje lub przyjmuje odpowiednią liczbę<br />

ładunków, ulegając zobojętnieniu (staje się<br />

elektrycznie obojętne).<br />

Różne elementy,<br />

różne rodzaje uziemień<br />

Na typowe uziemienie składa się kilka<br />

elementów, czyli uziom lub uziomy tworzące<br />

układ uziomowy, a także przewody<br />

uziomowe i łączące oraz zacisk uziomowy<br />

probierczy i przewód uziemiający<br />

główny (tzw. szyna uziemiająca). Nie bez<br />

znaczenia pozostają również przewody<br />

uziemiające.<br />

Wyróżnia się kilka rodzajów uziemień,<br />

a podstawę stanowią uziemienia ochronne.<br />

Są to połączenia metalowych części<br />

przewodzących urządzeń elektrycznych<br />

z uziomem o rezystancji uziemienia skoordynowanej<br />

z charakterystyką zabezpieczenia<br />

zwarciowego, w celu zapewnienia<br />

ochrony przeciwporażeniowej. Uziemie-<br />

46 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Do czego służy uziemienie<br />

Uziemienie obiektu budowlanego umożliwia spełnienie wymagań ochrony przeciwporażeniowej,<br />

a także wymagań funkcjonalnych dotyczących instalacji elektrycznej<br />

oraz instalacji odgromowej. Stosowanie uziomów ma przede wszystkim<br />

na celu:<br />

– zapewnienie poprawnej pracy instalacji elektrycznej,<br />

– spełnienie wymagań dotyczacych bezpieczeństwa – zdrowia i życia – ludzi, zapewnienia<br />

prawidłowego funkcjonowania ochrony przeciwporażeniowej instalacji<br />

elektrycznych,<br />

– skuteczne wyrównanie potencjałów instalacji obiektu i odprowadzenia energii<br />

przepięć występujących w sieciach elektroenergetycznych lub powstających na<br />

skutek oddziaływania wyładowań atmosferycznych,<br />

– odprowadzenie prądów zwarciowych doziemnych i prądów upływowych,<br />

– bezpieczne rozproszenie w ziemi prądu pioruna odprowadzonego z instalacji odgromowej.<br />

Fot.: PN–EN 62305–3<br />

Szczegółowe regulacje na temat, którego dotyczy artykuł, zawiera norma<br />

PN-EN 62305-3:2011 – wersja polska, pt.:Ochrona odgromowa – Część 3: Uszkodzenia<br />

fizyczne obiektów i zagrożenie życia, licząca 154 str., a opublikowana<br />

07.12.2015.<br />

nia ochronne stanowią środek ochrony<br />

przeciwporażeniowej w układzie sieci TT<br />

i IT. Nie bez znaczenia pozostają również<br />

uziemienia robocze, czyli uziemienia<br />

określonego punktu obwodu elektrycznego<br />

zapewniające prawidłową pracę urządzeń<br />

elektrycznych.<br />

Uziemienia robocze zapewniają ochronę<br />

sieci niskiego napięcia przed skutkami<br />

przeniesienia się na nią wyższego napięcia.<br />

Stąd też uziemienia tego typu najczęściej<br />

znajdują zastosowanie w instalacjach i urządzeniach<br />

elektrycznych, które są połączone<br />

bezpośrednio z siecią rozdzielczą. Zastosowanie<br />

to obejmuje również urządzenia zasilane<br />

przez transformator lub przetwornicę<br />

z układu o napięciu wyższym niż 1 kV.<br />

Ważnym rodzajem uziemień są również<br />

uziemienia odgromowe, które służą do odprowadzania<br />

do ziemi udarowych prądów<br />

wyładowań atmosferycznych. Kluczową<br />

rolę odgrywają przy tym uziemienia pomocnicze<br />

stosowane w celach ochrony<br />

przeciwporażeniowej oraz w układach pomiarowych<br />

i zabezpieczających.<br />

Fot. 2.<br />

Typy uziomów: A: złożony z uziomów<br />

poziomych i pionowych instalowanych<br />

na zewnątrz obiektu budowlanego;<br />

B: w postaci uziomu otokowego,<br />

kratowego lub fundamentowego<br />

Uziomy<br />

Uziom jest metalową elektrodą, którą<br />

umieszcza się w wilgotnej warstwie gruntu,<br />

zapewniającej połączenie przedmiotów<br />

uziemianych i gruntu o możliwie małej rezystancji.<br />

Ważny podział uziomów dzieli<br />

je na sztuczne i naturalne. Uziomy o charakterze<br />

sztucznym mogą przybrać postać<br />

elementów pionowych (rur, prętów),<br />

poziomych (taśmy stalowej) oraz płytowych<br />

(blacha). Kluczową rolę odgrywają<br />

również uziomy naturalne, czyli zbrojenia,<br />

rury wodociągowe czy też ołowiane<br />

powłoki i metalowe płaszcze kabli.<br />

Na rynku oferowane są gotowe uziomy<br />

zapewniające komfort montażu instalacji<br />

uziemiających. Przydatne rozwiązanie<br />

Fot.: OBO BETTERMANN<br />

Fot. 3.<br />

Przykładowe wyroby stosowane do wykonywania uziemień<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

47

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot. 4.<br />

Przykład połączeń wyrównawczych potencjału w pomieszczeniu technicznym budynku<br />

stanowią zatem uziomy prętowe wbijane,<br />

dzięki którym zyskuje się możliwość wykonywania<br />

uziemień pionowych. W niektórych<br />

modelach połączenie kolejnych<br />

prętów odbywa się poprzez plastyczne<br />

odkształcenie wkładki z metalu plastycznego,<br />

zaprasowanej na dnie gniazda pod<br />

wpływem sił wywołanych wbijaniem.<br />

Trzpień z wieloklinem wprowadzony<br />

do gniazda odkształcając wkładkę powoduje<br />

wypełnienie wolnych przestrzeni<br />

gniazda i tworzy zamek kształtowy. Tym<br />

sposobem złącze jest uszczelniane. Istotną<br />

rolę odgrywa grot wykonany ze stali, który<br />

zapewnia łatwe zagłębianie uziomów<br />

w gruntach. Dzięki wyeliminowaniu elementów<br />

złącznych średnica zewnętrzna<br />

prętów nie zwiększa się. Uziomy są również<br />

oferowane w wersji zaostrzonej. Stąd<br />

też zaostrzona końcówka uziomu powoduje,<br />

że pręt może być zastosowany jako<br />

pojedynczy pion lub wbijany jako pierwszy.<br />

Następnie pion można wydłużyć za<br />

pomocą kolejnych uziomów (odcinków).<br />

Na rynku znaleźć można uziomy rurowe,<br />

które bardzo często znajdują zastosowanie<br />

w trudnych warunkach terenowych<br />

łącznie z miejscami, gdzie grunty<br />

cechują się dużą zawartością okruchów<br />

skalnych i występowaniem gleb żwirowych,<br />

utrudniających pogrążanie uziomów<br />

na znaczne głębokości. Uziomy<br />

rurowe są również uwzględniane w przypadkach<br />

wymagających niskiej wartości<br />

rezystancji uziemienia przy użyciu niewielkiej<br />

liczby uziomów. Są to przede<br />

wszystkim tereny uzbrojone i miejsca,<br />

gdzie występuje zwarta zabudowa.<br />

Warto również zwrócić uwagę na uziomy<br />

płytowe, czyli poziome elementy uziomowe,<br />

zakopywane w gruncie na określonej<br />

głębokości, a następnie łączone<br />

z instalacją uziomową przy użyciu przewodów<br />

uziomowych.<br />

Akcesoria do uziomów<br />

Z myślą o uziomach oferuje się szereg elementów<br />

i akcesoriów montażowych. Ważną<br />

rolę pełnią uziomowe uchwyty krzyżowe<br />

przeznaczone do połączeń prętów lub<br />

rur uziomowych z płaskim przewodem<br />

Fot.: GRAN<br />

Fot.: GRAN<br />

Fot.: ARCHIWUM FACHOWEGO ELEKTRYKA<br />

Fot. 5. Elementy no wykonania uziomu pionowego Fot. 6. Odcinek łączonego na gwint uziomu prętowego<br />

48 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: OBO BETTERMANN<br />

Fot. 7.<br />

Przykłady ukształtowania elementów uziomów pionowych<br />

uziomowym (bednarką), a w uchwytach krzyżowych – zaciski<br />

wykonane w postaci odlewu żeliwnego. Na powierzchniach<br />

stykowych przewiduje się z kolei przekładki. Inna grupa wyrobów<br />

to uchwyty pozwalające na połączenie z okrągłymi<br />

przewodami uziomowymi. Często stosowane są też łączniki<br />

uziomowe przeznaczone do realizacji połączeń prętów uziomowych<br />

i bednarki. W elementach tego typu połączenie uzyskuje<br />

się poprzez wywiercenie w bednarce otworów i przymocowanie<br />

jej do płaszczyzny mocującej łącznik za pomocą<br />

śrub. W następnej kolejności łącznik jest osadzany gniazdem<br />

na wieloklinie ostatniego z pogrążonych w gruncie uziomów<br />

i mocowany przez osiowe uderzenie młotkiem do pełnego zamknięcia<br />

się zamka kształtowego. Do realizowania połączeń<br />

prętów uziomowych i bednarki proponuje się też elementy<br />

specjalne. Dzięki nim zyskuje się m.in. możliwość wykonania<br />

Fot.: AKMA<br />

REKLAMA<br />

Fot. 8.<br />

Do zagłębiania prętów/szpilek uziomowych najlepiej użyć<br />

elektronarzędzia – młota udarowego o średniej energii<br />

udaru; ważna jest specjalna, do tego przeznaczona<br />

końcówka robocza, bijak<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

49

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

odejścia bednarką lub okrągłym elementem<br />

uziomowym zarówno w płaszczyźnie<br />

pionowej, jak i poziomej. Elementy tego<br />

typu nie wymagają wiercenia otworów<br />

w bednarce. Mocowanie odbywa się bowiem<br />

poprzez dokręcenie śrubami blaszki<br />

dociskowej. Warto również zwrócić<br />

uwagę na dościenne uchwyty krzyżowe<br />

uziomu. Bardzo często znajdują one zastosowanie<br />

przy łączeniu płaskich lub<br />

okrągłych przewodów uziomowych oraz<br />

mocowaniu do powierzchni płaskich, takich<br />

jak chociażby ściany budynków. Opcjonalnie<br />

można zastosować przepusty,<br />

które pozwalają na wykonanie wodo- i ognioszczelnego<br />

przejścia instalacji uziomowej<br />

przez sztywne przegrody budowlane<br />

(np. ściany budynków czy też stacji transformatorowych).<br />

Fot.: ARCHIWUM FACHOWEGO ELEKTRYKA<br />

Połączenia wyrównawcze<br />

Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe<br />

(miejscowe) stosuje się celem<br />

zmniejszenia występujących napięć dotykowych.<br />

Zaleca się stosowanie połączeń<br />

wyrównawczych w przypadkach,<br />

gdy nie jest możliwe uzyskanie skuteczności<br />

ochrony przez samoczynne<br />

wyłączenie zasilania oraz zastosowanie<br />

innych środków ochrony dodatkowej.<br />

Nie należy stosować połączeń wyrównawczych<br />

elementów metalowych objętych<br />

ochroną przed dotykiem pośrednim<br />

poprzez zastosowanie urządzeń II klasy<br />

ochronności, separacji elektrycznej lub<br />

izolacji stanowiska. Połączenie wyrównawcze<br />

mogłoby utworzyć drogę przepływu<br />

prądu upływowego, a co za tym<br />

idzie, być np. źródłem korozji elektrolitycznej<br />

i niszczenia rurociągów ułożonych<br />

w ziemi.<br />

Połączenia wyrównawcze klasyfikuje się<br />

uwzględniając zasięg ich działania. Chodzi<br />

zatem o połączenia wyrównawcze<br />

główne i miejscowe. Klasyfikacja obejmuje<br />

również podział ze względu na nakaz<br />

lub zakaz ich połączenia z ziemią<br />

oraz obciążalność prądową.<br />

Połączenia wyrównawcze główne<br />

Połączenie wszystkich części przewodzących<br />

z uziemioną główną szyną uziemiającą<br />

GSU tworzy strefę ekwipotencjalną<br />

obiektu. W każdym budynku połączenia<br />

wyrównawcze główne muszą łączyć ze<br />

Fot. 9.<br />

Przykładowa instalacja uziemieniowa<br />

sobą części przewodzące, takie jak główna<br />

szyna uziemiająca GSU, przewód<br />

ochronny PE lub ochronno-neutralny<br />

PEN zasilającego obwodu rozdzielczego<br />

(zasilającego), przewody uziemiające,<br />

metalowe rury oraz metalowe urządzenia<br />

wewnętrznych instalacji wody zimnej<br />

i gorącej, a także ścieków, centralnego<br />

ogrzewania, gazu i klimatyzacji. Łączy<br />

się także powłoki metalowe, pancerze<br />

kabli oraz stalowe elementy konstrukcje,<br />

chociażby takie jak zbrojenia.<br />

W przypadku gdy elementy przewodzące<br />

są doprowadzone z zewnątrz budynku,<br />

należy je przyłączyć trwale do sytemu<br />

połączeń wyrównawczych możliwie jak<br />

najbliżej punktu wprowadzenia. Ważne są<br />

przekroje przewodów połączeń wyrównawczych,<br />

które nie powinny być mniejsze,<br />

niż połowa największego przekroju<br />

przewodu ochronnego w danej instalacji<br />

oraz nie mniejsze niż 6 mm 2 . Połączenia<br />

wyrównawcze podłączone do wspólnego<br />

punktu łączeniowego mogą przybrać<br />

formę głównej szyny (zacisku) uziemiającej<br />

GSU, gdzie szyna (zacisk) pozwala<br />

na przyłączenie do uziomu przewodów<br />

ochronnych łącznie z przewodami połączeń<br />

wyrównawczych i przewodów<br />

uziemień roboczych. Połączenia wyrównawcze<br />

podłączone do wspólnego punktu<br />

łączeniowego mogą stanowić także<br />

główną szynę wyrównawczą GSW, czyli<br />

szynę przeznaczoną do przyłączenia<br />

przewodów ochronnych oraz przewodów<br />

wyrównawczych. Szyna GSW może być<br />

połączona z głównym przewodem uziemiającym<br />

poprzez GSU. Warto dodać,<br />

że szyna GSW występuje również w instalacjach<br />

z nieuziemionymi połączeniami<br />

wyrównawczymi.<br />

Połączenia miejscowe<br />

Połączenia wyrównawcze miejscowe<br />

(dodatkowe) stanowią połączenia wyrównawcze<br />

wykonywane w innych miejscach,<br />

niż połączenia wyrównawcze<br />

główne. Tym sposobem w budynku jest<br />

tworzona strefa ekwipotencjalna. Stąd też<br />

jeżeli w miejscach, gdzie nie wystarcza<br />

ograniczona skuteczność i niezawodność<br />

ekwipotencjalizacji, jaką zapewniają połączenia<br />

wyrównawcze główne, zastosowanie<br />

znajdują połączenia wyrównawcze<br />

miejscowe. Warto przy tym dodać, że zasięg<br />

ich strefy ekwipotencjalizacji ogranicza<br />

się do wnętrza urządzenia elektrycznego,<br />

pojedynczego pomieszczenia<br />

lub obiektu na terenie odkrytym.<br />

Damian Żabicki<br />

50 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

Uziomy ELKO-BIS<br />

Uziom kompletny<br />

Podstawowa wersja uziomu dostępnego w ofercie<br />

Elko-Bis (fot. 1.). Modułowa budowa pozwala<br />

na dowolne zwiększanie jego długości i poprawę<br />

skuteczności uziemienia. Przedłużanie<br />

uziomu następuje poprzez wkręcenie prętów<br />

do gwintowanej tulei, co tworzy wytrzymałe<br />

połączenie, które w razie potrzeby<br />

Fot. 1.<br />

można zdemontować. Zagłębianie uziomu<br />

dzięki użyciu nakręcanego szpica<br />

pozwala na efektywne wykorzystanie<br />

wszystkich elementów uziomu. Produkt<br />

oferowany w dwóch wersjach<br />

materiałowych ocynkowanej galwanicznie oraz miedziowanej.<br />

Dostępne średnice 16 i 20 mm.<br />

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot. 5.<br />

Fot. 6.<br />

PROMOCJA<br />

Fot. 2.<br />

Uziom Terra-Grom ogniowy<br />

Pierwszy z uziomów z rodziny Terra-Grom<br />

(fot. 2.). Innowacyjność tego uziomu polega<br />

na sposobie łączenia kolejnych prętów poprzez<br />

mosiężną złączkę. Podczas zbijania ocynkowane<br />

ogniowo pręty o powłoce do 100 μm wciskają się<br />

w karbowane wnętrze mosiężnej tulei, tworząc z nią<br />

połączenie nierozerwalne. Wzór użytkowy uziomu chroniony<br />

jest prawem patentowym. Dostępne średnice 16<br />

i 20 mm.<br />

Uziomy profilowe i prętowe<br />

Stosowane pomocniczo przy uziemieniach mieszanych, jako<br />

uzupełnienie uziomów otokowych bądź fundamentowych. Uziomy<br />

profilowe i prętowe (fot. 5. i 6.) charakteryzują się dużą<br />

powierzchnią styku z ziemią, łatwością montażu oraz atrakcyjną<br />

ceną. Spełnienie wymagań norm następuje poprzez wbijanie<br />

w grunt kolejnych uziomów, aż do uzyskania odpowiedniej<br />

wartości rezystancji. Uziomy profilowe i prętowe dostępne są<br />

w ocynku ogniowym.<br />

REKLAMA<br />

Uziom Terra-Grom miedziowany<br />

Kolejny uziom w rodzinie opatentowanych<br />

Terra-Gromów, miedziowany (fot. 3.), charakteryzuje<br />

się innowacyjnym sposobem łączenia.<br />

Podczas zbijania pręty uziomowe o miedzianej powłoce<br />

antykorozyjnej sięgającej 500 μm wciskają się<br />

Fot. 3.<br />

w karbowane wnętrze mosiężnej tulei, tworząc z nią<br />

trwałe połączenie. Grubość powłoki ochronnej zapewnia<br />

długowieczność uziomu w warunkach nawet bardzo agresywnych<br />

gleb. Dostępne średnice 14,2 i 16 mm.<br />

Fot. 4.<br />

Uziom Elkonomic<br />

Prosty w budowie, łatwy w montażu uziom<br />

(fot. 4.) będący ekonomiczną alternatywą dla<br />

innych uziomów szpilkowych. Wykonany z prętów<br />

o długości 1,5 m łączonych przez wciskanie.<br />

Pierwszy element jest zaostrzony, co ułatwia jego<br />

pogrążanie w gruncie. Zwielokrotnianie długości<br />

uziomu możliwe jest poprzez wciskanie kolejnych prętów.<br />

Wysoka powłoka ocynku ogniowego – do 100 μm!<br />

Dostępne średnice 16 i 20 mm.<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

51

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Łączenia przewodników<br />

metodą egzotermiczną<br />

Egzotermiczne łączenie elementów przewodzących o wysokich temperaturach topnienia<br />

jest obecnie uważane za najdoskonalszy sposób ich trwałego łączenia, zarówno pod<br />

względem elektrycznym jak i mechanicznym. Znajduje to odzwierciedlenie w ocenach m.in.<br />

polskich dystrybutorów i producentów energii, którzy uznali ten typ łączenia w uziemieniach<br />

i siatkach ekwipotencjalnych za najbardziej pożądany.<br />

Obecnie łączenie egzotermiczne pojawia<br />

się coraz częściej także poza<br />

energetyką. Zyskuje uznanie ze<br />

względu na prostotę technologiczną,<br />

na uzyskiwane parametry techniczne<br />

oraz zachowanie optymalnych kosztów.<br />

Poniżej wykażemy, dlaczego<br />

warto zwrócić uwagę na to rozwiązanie.<br />

Zastosowania<br />

• uziemienia<br />

fundamentowe<br />

(sztuczne<br />

i naturalne)<br />

• siatki ekwipotencjalne<br />

• systemy uziemieniowe<br />

Rys. 1.<br />

Połączenie egzotermiczne a mechaniczne<br />

Czym jest łączenie<br />

egzotermiczne?<br />

Łączenie egzotermiczne, zwane<br />

też często zgrzewaniem, odbywa<br />

się w grafitowej formie, w której<br />

umieszczane są łączone przewodniki;<br />

kształt komory jest specjalnie<br />

zaprojektowany dla danego zestawu<br />

przewodników. Dodatkowo w formie<br />

tej umieszcza się ładunek łączący, będący<br />

mieszaniną tlenku miedzi, aluminium<br />

i substancji pomocniczych.<br />

Proces rozpoczynany jest inicjatorem<br />

elektronicznym lub pistoletem<br />

krzemieniowym. Wskutek reakcji<br />

ładunek łączący przechodzi w stan<br />

ciekły i zalewa łączone przewodniki.<br />

Po zakończeniu reakcji plomba łącząca<br />

przewodniki składa się z miedzi<br />

i substancji pomocniczych, a jako odpad<br />

pozostaje tlenek aluminium. Plomba łączy<br />

się z przewodnikami na poziomie molekularnym,<br />

tworząc jednorodne ciało. Całkowity,<br />

poprawnie przeprowadozny proces trwa<br />

kilka minut.<br />

Dlaczego jest rozwiązanie o takich<br />

właściwowach?<br />

Pod względem elektrycznym, połączenie<br />

molekularne (rys. 1) – w przeciwieństwie<br />

do połączeń mechanicznych skręcanych<br />

bądź połączeń zaciskanych – nie powoduje<br />

koncentracji natężenia pola elektrycznego<br />

w obrębie połączenia. Dodatkowo, właściwa<br />

geometria plomby gwarantuje, że przekrój<br />

poprzeczny połączenia jest zawsze<br />

Łączone metale i stopy<br />

(każdy z każdym)<br />

• miedź<br />

• miedź cynowana<br />

• brąz<br />

• mosiądz<br />

• stal miedziowana<br />

• stal cynkowana<br />

• stal czarna<br />

• stal nierdzewna<br />

Rys. 2.<br />

Połączenie egzotermiczne pręta miedzianego<br />

z linką stalową<br />

większy od przekroju łączonych przewodników.<br />

Wszystko to łącznie gwarantuje trwały,<br />

bardzo niski opór przejścia prądu przez<br />

połączenie, co skutecznie chroni połączenie<br />

przed wzorstem temperatury i przegrzaniem,<br />

a w konsekwencji przed degradacją<br />

i pogarszaniem parametrów elektrycznych.<br />

Przetopione spoiwo oblewając przewodniki<br />

i łącząc się z nimi molekularnie nie zostawia<br />

pęknięć i dostępu do pozbawionych ochrony<br />

antykorozyjnej miejsc. Uniemożliwa to<br />

dostawanie się czynników środowiskowych<br />

(np. wody) pomiędzy łączone przewodniki<br />

a spoiwo, co gwarantuje trwałe połączenie<br />

niezależnie od sezonowych zmian warunków<br />

pogodowych i innych czynników<br />

Łączone wyroby przewodzące<br />

• linki<br />

• druty<br />

• pręty uziomowe<br />

• pręty żebrowane<br />

• płaskowniki<br />

• bednarki<br />

• powierzchnie<br />

płaskie (blachy,<br />

konstrukcje)<br />

• rury<br />

52 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1• <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Rys. 3.<br />

Przykład typologii połączeń<br />

chaniczną daleko przewyższającą łączenia<br />

spawane, zaciskane czy skręcane.<br />

Zgodność z normami<br />

• PN-EN 62561-1:2012<br />

Elementy urządzenia<br />

piorunochronnego<br />

(LPSC) -- Część 1:<br />

Wymagania dotyczące<br />

elementów połączeniowych<br />

• IEEE ® 837 Qualifying<br />

Permanent Connections<br />

Used in Substation<br />

Grounding [Kwalifikacja<br />

trwałych połączeń<br />

dla uziemień podstacji]<br />

• UL ® 467 Grounding<br />

and Bonding Equipment<br />

[Osprzęt uziomowy<br />

i połączeniowy]<br />

Rys. 4.<br />

Zestaw do wykonywania połączeń<br />

egzotermicznych<br />

środowiskowych. Materiał spajający jest<br />

odporny na korozję i nie uszkadza powłoki<br />

anykorozyjnej na przewodnikach poza<br />

miejscem, gdzie sam je chroni. Dodatkowo<br />

połączenie zachowuje wytrzymałość me-<br />

W praktyce<br />

Opisane rozwiązanie idealnie nadaje się<br />

do zastosowania w uziomach fundamentowych,<br />

zapewniając galwaniczną ciągłość<br />

pomiędzy sekcjami zbrojenia w stopach<br />

fundamentowych, czy podłączania marek<br />

– stałych punktów uziemienia. Ponadto jest<br />

to rozwiązanie polecane do budowy siatek<br />

ekwipotencjalnych, w tym wbudowywanych<br />

w żelbet, jak i do wykonywania rozległych<br />

systemów uziemienia. Przykładowe<br />

układy połączeń prezentuje rysunek 3.<br />

Sam proces technologiczny łączenia jest stosunkowo<br />

prostym działaniem, wymagającym<br />

podstawowych zdolności manualnych<br />

i umiejętości racjonalnego myślenia. Wraz<br />

z formą jest dostarczana każdorazowo instrukcja<br />

obrazkowa wykonania połączenia.<br />

Dodać należy, że proces przebiega niezwykle<br />

szybko – 5 minut to pełen czas przygotowania<br />

i realizacji połączenia.<br />

Podsumowując<br />

Połączenia egzotermiczne gwarantują znakomite<br />

właściwości elektryczne i mechaniczne,<br />

nie tylko w dniu wykonania, ale<br />

w całym okresie życia budynku. Znakomicie<br />

nadają się do łączenia wszelkich rodzajów<br />

metali i przewodników. Są rozwiązaniem<br />

bezserwisowym, nie wymagającym konserwacji<br />

czy jakichkolwiek form kontroli<br />

w dalszej przyszłości. A dla wykonawcy są<br />

metodą szybką, pewną, łatwą w nauce i bardzo<br />

łatwą, jeśli chodzi o nadzór techniczny<br />

rezultatów. Kosztowo – konkurencyjnej<br />

wobec połączeń zaciskanych i prawidłowo<br />

wykonanych połączeń spawanych.<br />

Rafał Budniok<br />

fhuPARTNER Janusz Budniok<br />

autoryzowany dystrybutor ERICO i KLK<br />

www.fhupartner.pl<br />

Filmy prezentujące wykonanie połączenia i zwarciowy test jego<br />

trwałości<br />

Rys. 5.<br />

Połączenie egzotermiczne w siatce<br />

ekwipotencjalnej z prętów miedzianych<br />

Ø18 mm<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

53

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Liczniki energii elektrycznej<br />

w dużym wyborze<br />

Dla dostawców i odbiorców energii elektrycznej kluczowe znaczenie mają rozliczenia<br />

finansowe z tytułu korzystania z tego podstawowego medium. Podstawą do takich rozliczeń<br />

są wskazania indywidualnych liczników – całkujących przyrządów pomiarowych. Z tego<br />

wynika rynkowa pozycja współczesnych liczników energii elektrycznej.<br />

Fot.: LOVATO<br />

Fot.: LOVATO<br />

Fot. 1.<br />

Oferta w zakresie liczników energii elektrycznej jest bardzo obszerna<br />

Nowoczesne liczniki energii elektrycznej<br />

to zaawansowane precyzyjne<br />

urządzenia mierniczo-analizująco-<br />

-komunikacjne, do konstruowania<br />

których wykorzystuje się – w sposób<br />

oczywisty - mikroprocesory i wyświetlacze<br />

LCD, a wytwórcy prześcigają<br />

się w rozwiązaniach zwiększających<br />

zakres realizowanych przez te<br />

przyrządy funkcji.<br />

Podstawą oferty rynkowej są liczniki<br />

elektroniczne. W zależności od modelu jest<br />

możliwy montaż w instalacjach jedno- oraz<br />

trójfazowych. Niektóre modele są w stanie<br />

przeprowadzić pomiar innych wielkości<br />

elektrycznych, takich jak np. wartości<br />

chwilowe prądu i napięcia. Rozbudowane<br />

liczniki energii elektrycznej stanowią nieodzowny<br />

element instalacji elektrycznych<br />

obiektów współdzielonych, takich jak biura,<br />

fabryki, sklepy, domy wielorodzinne itp.<br />

Urządzenia tego typu wyposaża się w wyjścia<br />

impulsowe stosowane np. do systemów<br />

zdalnego odczytu, czy też aplikacji przeznaczonych<br />

do rozliczania energii elektrycznej.<br />

Oferowane są również liczniki współpracujące<br />

z instalacjami fotowoltaicznymi.<br />

Pomiar prądu odbywa się z zastosowaniem<br />

przekładników pomiarowych. Przeprowadzany<br />

jest pomiar i rejestracja energii<br />

elektrycznej z uwzględnieniem kilku przedziałów<br />

czasowych. Jest również możliwe<br />

ręczne zamykanie okresu rozliczeniowego.<br />

54 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: APATOR<br />

Fot.: APATOR<br />

Fot. 2.<br />

Nowoczesne liczniki energii elektrycznej to urządzenia<br />

inteligentne bazujące na technologii mikroprocesorowej<br />

Fot. 3.<br />

Na uwagę zasługują szerokie możliwości w zakresie przesyłu<br />

danych<br />

Przydatne rozwiązanie stanowi pamięć,<br />

w której mogą być gromadzone wyniki<br />

pomiarów nawet z kilkudziesięciu dni. Do<br />

dyspozycji użytkownika są przyciski na płycie<br />

czołowej pozwalające na przewijanie informacji<br />

na ekranie.<br />

Licznik jest nie tylko w stanie przeprowadzić<br />

pomiar, ale także zaprezentować wartości<br />

napięcia, prądu, mocy czynnej i częstotliwości.<br />

Ważne jest ponadto rejestrowanie<br />

nietypowych zdarzeń, np. otwarcia osłony<br />

skrzynki zaciskowej licznika czy też oddziaływania<br />

polem magnetycznym. Kluczową<br />

rolę odgrywa rejestrowanie zaniku<br />

napięcia pomiarowego. Pamięć pozwala<br />

na przechowywanie informacji dotyczących<br />

zaprogramowanych parametrów licznika.<br />

Automatycznie przeprowadzana jest identyfikacja<br />

zaprogramowanej grupy taryfowej.<br />

Do współpracy z urządzeniami wyjściowymi<br />

wykorzystać można wyjście przekaźnikowe.<br />

Niejednokrotnie zastosowanie znajduje<br />

układ zasilania bateryjnego, dzięki któremu<br />

jest możliwy odczyt informacji podczas braku<br />

napięcia pomiarowego.<br />

Fot.: PAFAL<br />

Fot. 4.<br />

Liczniki energii elektrycznej coraz<br />

częściej stanowią element rozbudowanych<br />

systemów pomiarowych<br />

Przesył informacji<br />

Wzrasta znaczenie liczników, które pozwalają<br />

nie tylko na pomiar energii elektrycznej,<br />

ale również na cyfrową transmisję danych.<br />

Bardzo często urządzenia tego typu<br />

znajdują zastosowanie w rozliczeniach<br />

między zakładami energetycznymi, a także<br />

przy kontrolowaniu procesów produkcyjnych.<br />

Dodatkowo niektóre modele wyposażono<br />

w nadajnik radiowy, który umożliwia<br />

przesyłanie danych bezprzewodowo.<br />

W warunkach przemysłowych przydatna<br />

może być możliwość włączenia licznika<br />

do sieci Ethernet. Rozbudowany zestaw<br />

funkcji urządzenia obejmuje m.in. wyświetlanie<br />

kodu odbiorcy. Oprócz tego na ekranie<br />

wyświetlacza użytkownik informowany jest<br />

o aktualnej dacie, czasie rzeczywistym oraz<br />

dniach świątecznych. Do pamięci zapisywane<br />

są podziały doby na strefy czasowe<br />

z uwzględnieniem dni wolnych. W sposób<br />

automatyczny zamyka się okresy obrachunkowe<br />

w podanym dniu miesiąca o określonej<br />

godzinie lub na żądanie. Informacje dotyczące<br />

wielkości energii czynnej, strefach<br />

czasowych i sumarycznej, energii na zakoń-<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

55

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: PRO-MAC<br />

Fot. 5.<br />

Specjalne liczniki są dostępne pod<br />

kątem aplikacji przemysłowych<br />

czenie okresu obrachunkowego, daty i czasu<br />

zamknięcia okresu obrachunkowego mogą<br />

być wyświetlane na przemian. Oprócz tego<br />

jest możliwe wyświetlanie mocy maksymalnej<br />

uśrednionej, a także mocy kumulowanej.<br />

Dostępne na rynku liczniki typu<br />

cechują się odpornością na działanie pól<br />

magnetycznych. W zakresie interfejsów<br />

komunikacyjnych istotną rolę stanowi<br />

możliwość wymiany danych w standardzie<br />

RS-485/232/Modbus.<br />

Nabyć można sterowniki komunikacyjne, które<br />

pozwalają na przesyłanie danych za pomocą<br />

sieci GSM/GPRS. Istotną cechą rozwiązań<br />

tego typu jest zmienne opóźnienie pomiędzy<br />

wysłaniem zapytania a odpowiedzią, przy<br />

czym najczęściej wynosi ono około kilku sekund.<br />

Za cykliczny odczyt czytników oraz za<br />

rejestrowanie danych odpowiada serwer komunikacyjny.<br />

W praktyce licznik komunikuje<br />

się z siecią GSM na dwa sposoby. Pierwszy<br />

z nich stanowi połączenie radiowe za pomocą<br />

lokalnej jednostki komunikacyjnej GPRS<br />

dołączonej do serwera poprzez łącze RS-232.<br />

Inny sposób stanowi przewodowe połączenie<br />

łączem stałym z operatorem GSM, udostępniającym<br />

usługę GPRS na rzecz klienta.<br />

Istotną cechą drugiego rozwiązania jest brak<br />

interfejsu radiowego łączącego z serwerem,<br />

co nie podnosi kosztu usługi GPRS. Ważne są<br />

przy tym krótsze czasy opóźnienia transmisji.<br />

Na rynku nabyć można przemysłowe modemy<br />

przeznaczone do zdalnego odczytu<br />

danych pomiarowych z liczników energii<br />

elektrycznej za pomocą sieci telefonicznej<br />

PSTN lub złączy dzierżawionych jednoparowych.<br />

Tego typu systemy wymiany<br />

danych posługują się interfejsem pętli prądowej.<br />

Przesłane mogą być zarówno pełne<br />

dane w określonym przedziale czasowym<br />

jak i informacje o charakterze bieżącym<br />

i archiwalnym.<br />

Fot.: F&F FILIPOWSKI<br />

Fot. 6.<br />

Najmniejsze liczniki są wielkości<br />

jednego elementu na szynie<br />

montażowej<br />

Pomiar energii elektrycznej<br />

w przemyśle<br />

Odpowiednie liczniki energii elektrycznej<br />

znajdują zastosowanie w przemyśle. Liczniki<br />

te niejednokrotnie są elementami rozbudowanych<br />

systemów automatyki, a więc<br />

kluczową rolę odgrywa odpowiedni przesył<br />

informacji. W efekcie powstają systemy rejestrujące<br />

zużycie energii i umożliwiające<br />

kontrolę oraz ingerencję w przebieg procesu.<br />

Jest więc możliwa integracja z zakładowymi<br />

systemami IT ze zdalnym dostępem<br />

do danych za pomocą przeglądarki internetowej<br />

i komputera PC czy też urządzeń mobilnych<br />

typu smartphone lub IPad.<br />

Dzięki zastosowaniu sterowników logicznych<br />

zyskuje się elastyczność pozwalającą<br />

na monitorowanie nawet najbardziej złożonych<br />

procesów oraz natychmiastową identyfikację<br />

stanów krytycznych. Wykrywane<br />

mogą być np. kosztowne szczyty poboru<br />

mocy oraz możliwości ich wyeliminowania<br />

w przyszłości. Ważna jest przejrzysta<br />

rejestracja wartości zużycia energii i rozładowanie<br />

szczytów zapotrzebowania celem<br />

obniżenia kosztów. Pobór mocy jest kontrolowany<br />

przez odbiorniki, a w przypadku<br />

przekroczenia określonej wartości odbiór<br />

może być wyłączony. Przydatne rozwiązanie<br />

stanowi prognozowanie kosztów zużycia<br />

energii czy też taryfikowanie odbiorów.<br />

Smart metering<br />

Liczniki elektryczne coraz częściej są elementami<br />

szerszych systemów tworzących inteligentny<br />

system pomiarowy (ang. Smart Metering<br />

– SM). Jest to kompleksowy, zintegrowany<br />

system informatyczny, który obejmuje inteligentne<br />

liczniki pomiaru zużycia mediów, in-<br />

Fot.: ELGAMA<br />

Fot. 7.<br />

Liczniki energii elektrycznej za pomocą<br />

specjalnych modułów mogą<br />

przesyłać informacje za pomocą<br />

sieci GSM<br />

56 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PRODUKTY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: ZEUP POZYTON<br />

Fot.: ASTAT<br />

Fot. 8.<br />

Przydatne rozwiązanie stanowi<br />

pamięć, w której mogą być gromadzone<br />

wyniki pomiarów nawet<br />

z kilkudziesięciu dni<br />

Fot. 10<br />

Fot.: ASTAT<br />

W przemyśle liczniki energii elektrycznej<br />

są elementami rozbudowanych<br />

systemów monitorowania<br />

zużycia mediów<br />

frastrukturę telekomunikacyjną, centralną bazę<br />

danych, a także system zarządzający.<br />

Systemy Smart Metering są w stanie nadzorować<br />

wiele instalacji obejmujących chociażby<br />

sieci i urządzenia sieciowe, układy zasilania<br />

bezprzerwowego, generatory, systemy załączania<br />

rezerwy, a także systemy klimatyzacji szaf<br />

serwerowych. Niejednokrotnie procesowi nadzorowania<br />

poddaje się centrale p. poż., klapy,<br />

centrale alarmowe, systemy kontroli dostępu<br />

oraz instalacje oświetleniowe. Smart Metering<br />

integruje również radiową aparaturę nadawczą.<br />

Mówiąc o zaletach wynikających z wdrożenia<br />

Smart Metering, należy mieć na uwadze<br />

możliwość bieżącego analizowania zużycia<br />

energii z jednoczesnym dopasowaniem szeregu<br />

działań pozwalających na zmniejszenie<br />

kosztów energii. Szereg korzyści zyskuje również<br />

operator pomiarów. Stąd też jest możliwa<br />

automatyzacja procesu odczytów wskazań<br />

mierników, a co za tym idzie, niższe koszty<br />

wykonania odczytów. Oprócz tego tworzone<br />

są bardziej rozbudowane bazy danych.<br />

Najważniejsze korzyści dotyczą oszczędności<br />

w zakresie zużycia energii cieplnej i elektrycznej<br />

a więc redukuje się koszty utrzymania<br />

obiektu budowlanego. Odpowiednia ilość<br />

energii cieplnej jest regulowana przez zawory,<br />

które z kolei sterowane są programatorem lub<br />

odpowiednim sterownikiem automatyki BMS.<br />

Oszczędności w zakresie energii elektrycznej<br />

w dużej mierze wynikają z odpowiedniego<br />

sterowania oświetleniem. Na uwagę zasługują<br />

również aspekty związane z bezpieczeństwem.<br />

Wszystkie zagrożenia są bowiem wykrywane<br />

automatycznie. System inicjuje odpowiednie<br />

środki zaradcze. Istotną rolę odgrywa możliwość<br />

automatycznego wyłączania zdefiniowanych<br />

odbiorników, takich jak np. żelazko czy<br />

też kuchenka, po opuszczeniu budynku lub<br />

po określonym czasie. W nowoczesnych systemach<br />

automatyki budynkowej przewiduje się<br />

również monitoring wejść oraz archiwizowanie<br />

obrazów z kamer. Domownicy informowani są<br />

przy wyjściu o nie zamkniętych oknach, które<br />

mogą być również automatycznie zamykane za<br />

pomocą siłowników.<br />

Podsumowanie<br />

Nowoczesne liczniki energii elektrycznej to<br />

urządzenia inteligentne. Przy odpowiedniej<br />

konfiguracji możliwe jest np. wysyłanie<br />

do dostawcy zaktualizowanego stanu zużycia<br />

energii elektrycznej wraz ze szczegółami dotyczącymi<br />

chociażby bieżącego kosztu, czy<br />

też mocy, napięcia i prądu w dowolnej porze.<br />

W efekcie zyskuje się szereg możliwości<br />

w zakresie poprawy poboru energii elektrycznej.<br />

Administrator sieci jest natychmiast<br />

informowany o przerwie w dostawie energii<br />

elektrycznej. Zwraca się uwagę na dwukierunkowy<br />

przesył informacji, czyli od dostawcy<br />

do odbiorcy i od odbiorcy do dostawcy.<br />

W nowoczesnych licznikach oprogramowanie<br />

może być aktualizowane zdalnie.<br />

Fot. 9.<br />

W licznikach energii elektrycznej przeprowadzany jest pomiar i rejestracja energii<br />

elektrycznej z uwzględnieniem kilku przedziałów czasowych<br />

Damian Żabicki<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

57

OŚWIETLENIE<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Lampy wyładowcze<br />

nie odchodzą do lamusa<br />

Lampy wyładowcze wciąż są chętnie wykorzystywane w oświetleniu przemysłowym.<br />

Wynika to m.in. z wysokiej jakości oddawania barw oraz skuteczności świetlnej, dzięki<br />

którym pracownicy obiektu, np. operatorzy wózków widłowych lub osoby pracujące przy<br />

linii produkcyjnej mają nieograniczone pole widzenia.<br />

Lampy wyładowcze to źródła światła,<br />

w których promieniowanie widzialne<br />

jest wytwarzane przez wyładowanie<br />

elektryczne w gazie, parze<br />

metalu lub mieszaninie kilku gazów<br />

lub par. Tymi gazami mogą być<br />

przede wszystkim ksenon, neon, hel,<br />

azot i dwutlenek węgla – mówimy<br />

wówczas o lampie gazowej. Z kolei<br />

lampa wyładowcza, której światło<br />

pochodzi głównie ze wzbudzenia<br />

do świecenia atomów par metali<br />

(np. rtęci i sodu), to lampa z parą<br />

metalu. Szczególna odmiana lamp<br />

wyładowczych, halogenkowa charakteryzuje<br />

się wytwarzaniem promieniowania<br />

widzialnego w wyniku<br />

pobudzenia mieszaniny par metalu,<br />

np. rtęci oraz produktów rozkładu halogenków,<br />

a więc związków chlorowców<br />

z takimi metalami jak np. cez, cyna,<br />

ind, dysproz, holm, skand, sód, tal,<br />

tantal lub tul. Od doboru tych komponentów<br />

pozwala na uzyskanie pożądanej<br />

temperatury barwowej światła oraz<br />

właściwości oddawania barw. Lampa<br />

metalohalogenkowa lub halogenkowa<br />

może być uważana za rozwinięcie,<br />

udoskonaloną wersję lampy rtęciowej.<br />

Najważniejszym elementem lampy<br />

halogenkowej jest jej jarznik. Może<br />

być wykonany z kwarcu, podobnie<br />

jak przy lampach rtęciowych lub ze<br />

spieku ceramicznego z dwutlenku<br />

glinu. W jarznikach ceramicznych<br />

można osiągnąć o wiele wyższą temperaturę,<br />

a zatem wyższe ciśnienie.<br />

Z gamy lamp wyładowczych jednymi<br />

z najbardziej popularnych są wyso-<br />

Fot. 1.<br />

Fot. 2.<br />

Wysoka jakość oddawania barw sprawia, że wyładowcze źródła światła wciąż są<br />

wykorzystywane w zakładach produkcyjnych<br />

Lampy wyładowcze polecane są zwłaszcza do wysokich pomieszczeń, np. hal<br />

magazynowych<br />

Fot.: www.trilux.com<br />

Fot.: www.trilux.com<br />

58 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 6 • 2015

OŚWIETLENIE<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: www.trilux.com<br />

Fot. 3.<br />

Zastosowanie statecznika elektronicznego<br />

przy lampach wyładowczych<br />

oznacza podniesienie wydajności<br />

o ok. 15% w porównaniu do<br />

konwencjonalnych rozwiązań<br />

koprężne – HID (High Intensive Discharge),<br />

przede wszystkim metalohalogenkowe.<br />

Wyładowcza, czyli jaka?<br />

Lampy metalohalogenkowe powszechnie zastępują<br />

lampy sodowe starszego typu (niektóre<br />

z nich zostały wykluczone z obrotu przez<br />

unijną dyrektywę z 2012 r.). Konkurencję dla<br />

rozwiązań metalohalogenkowych nadal stanowią<br />

zaś nowoczesne lampy sodowe charakteryzujące<br />

się dobrymi parametrami świetlnymi<br />

oraz wysoką trwałością.<br />

Źródła wyładowcze charakteryzuje duży<br />

strumień świetlny (do 200 tys. lm) oraz wysoka<br />

skuteczność świetlna (do 150 lm/W).<br />

Do tego dochodzi wysoki wskaźnik oddawania<br />

barw (do Ra = 93), długa trwałość oraz<br />

stosunkowo niskie koszty zużycia energii.<br />

Dzięki kompaktowym rozmiarom oraz specyfice<br />

pracy emitowane przez nie światło<br />

można porównać do światła wytwarzanego<br />

przez źródła punktowe. Właściwości lamp<br />

wyładowczych sprawiają, że wykorzystuje<br />

się je przede wszystkim w oświetleniu zewnętrznym,<br />

drogowym, jak i oświetleniu<br />

wewnętrznym w obiektach przemysłowych,<br />

galeriach handlowych i obiektach handlowo<br />

-usługowych. Obiekty przemysłowe, hale<br />

magazynowe i produkcyjne wymagają zaplanowania<br />

idealnie dopasowanego systemu<br />

oświetleniowego. Wiąże się to ze specyfiką<br />

wykonywanych zadań, projektem obiektu<br />

(m.in. wysokością pomieszczeń) oraz dużym<br />

zapotrzebowaniem na ilość światła. W wysokich<br />

pomieszczeniach sprawdzą się przede<br />

wszystkim lampy metalohalogenkowe.<br />

Technologia ceramiczna vs. kwarcowa<br />

Lampy metalohalogenkowe mogą być wykonane<br />

w technologii kwarcowej (to pierwsza<br />

generacja lamp metalohalogenkowych) lub<br />

ceramicznej. Ceramika przekonuje do siebie<br />

wyższą odpornością na temperatury niż<br />

Fot.: OSRAM<br />

Fot. 4.<br />

Z gamy lamp wyładowczych<br />

jednymi z najbardziej popularnych<br />

są wysokoprężne – HID, przede<br />

wszystkim metalohalogenkowe<br />

szkło kwarcowe, jest mniej porowata i mniej<br />

podatna na korozję wskutek oddziaływania<br />

halogenków metali wypełniających jarznik.<br />

Dzięki zastosowaniu jarznika ceramicznego<br />

uzyskano ponadto stabilniejszą temperaturę<br />

barwową w czasie eksploatacji, lepszą jakość<br />

generowanego światła oraz zwiększoną skuteczność<br />

świetlną (co związane jest ze wspomnianą<br />

wyższą odpornością temperaturową).<br />

Początkowo wykorzystywano jarzniki ceramiczne<br />

o cylindrycznym kształcie, dodatkowo<br />

uszczelnione ceramicznymi korkami.<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Na plus i na minus, czyli parę słów<br />

o lampach wyładowczych<br />

Maciej Gronert,<br />

projektant oświetlenia<br />

TRILUX Polska<br />

Lampy wyładowcze charakteryzują<br />

się stosunkowo krótką żywotnością<br />

(około 12 000 roboczogodzin)<br />

i szybką utratą znamionowego strumienia<br />

świetlnego. Ze względu na<br />

brak możliwości ich uruchomienia,<br />

gdy są rozgrzane, w przypadku częstych<br />

zaników napięcia mogą uniemożliwiać<br />

funkcjonowanie zakładu<br />

na dość długi czas. Wśród ich zalet<br />

wyróżnia się jednak emisję światła<br />

o dobrych parametrach przy stosunkowo<br />

wysokiej skuteczności<br />

świetlnej – 80-90 lm/W. Dodatkowo<br />

są dostępne w dużych mocach, rzędu<br />

150, 250, a nawet 400 W. Dzięki<br />

temu, pozwalają oświetlać rozległe<br />

i wysokie obiekty przy niewielkiej liczbie opraw. Przed dokonaniem<br />

się LED-owej rewolucji, lampy wyładowcze były w związku<br />

z tym nagminnie wykorzystywane na liniach produkcyjnych i magazynach<br />

wysokiego składowania, w przypadku których niewystarczające<br />

okazywały się natężenia uzyskiwane przy zastosowaniu<br />

systemów opraw liniowych.<br />

Wydaje się, że lampy wyładowcze osiągnęły już maksymalny pułap<br />

swojego rozwoju. W działach badań pracuje się dziś przede<br />

wszystkim nad technologiami LED i OLED. Możemy w związku<br />

z tym spodziewać się, że stopniowo, wraz z dalszymi obniżkami<br />

cen diod, lampy wyładowcze będą wypierane przez nowocześniejsze<br />

i bardziej wydajne rozwiązania. Jednak urządzenia tego typu<br />

wciąż jeszcze znajdują zastosowanie tam, gdzie kluczowym parametrem<br />

jest niski koszt oddania obiektu. Choć długofalowo technologia<br />

LED jest bardziej opłacalna, w budynkach na wynajem,<br />

gdzie wieloletnia perspektywa oszczędności nie ma znaczenia,<br />

często za uzasadnione uznaje się użycie lamp wyładowczych.<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 6• 2015<br />

59

OŚWIETLENIE<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Ciągły rozwój rozwiązań lamp metalohalogenkowych<br />

Lampy metalohalogenkowe oraz<br />

Dr inż. Andrzej Wiśniewski, lampy sodowe wysokoprężne są<br />

ekspert firmy OSRAM stosowane dość powszechnie ze<br />

względu na wysokie parametry<br />

techniczne, do których można zaliczyć między innymi:<br />

• wysoką skuteczność świetlną,<br />

• długą trwałość.<br />

Te dwa parametry zapewniają możliwie niskie koszty eksploatacji<br />

oświetlenia, dlatego źródła te są powszechnie stosowane<br />

w oświetleniu zewnętrznym i wewnętrznym.<br />

Lampy sodowe ze względu na bardzo wysoką skuteczność<br />

świetlną i barwę światła stosowane są przede wszystkim<br />

w oświetleniu zewnętrznym. Z kolei lampy metalohalogenkowe<br />

wytwarzają białe światło o wysokim ogólnym wskaźniku oddawania<br />

barw. Ta cecha predysponuje je do stosowania również<br />

w oświetleniu wnętrz.<br />

Duża rozpiętość mocy oferowanych lamp (od 20 W do 3,5 kW)<br />

sprawia, że mogą być stosowane w bardzo różnorodnych miejscach.<br />

Stosowane są w oświetleniu ogólnym dużych obiektów,<br />

np. w przemyśle (lampy o mocach od 100 W do 400 W) lub na<br />

niewielkich przestrzeniach, np. w oświetleniu ekspozycji i wystaw<br />

sklepowych (lampy o mocach 35 W, 70 W).<br />

Lampy metalohalogenkowe są systematycznie udoskonalane,<br />

pojawiają się nowe konstrukcje o zwiększonej skuteczności<br />

świetlnej i coraz dłuższej trwałości. Przykładem mogą być niektóre<br />

modele lamp wykonanych w technologii ceramicznej, których<br />

skuteczność świetlna wynosi do 116 lm/W (wzrost o ok. 20%<br />

w porównaniu z poprzednią technologią), a średnia trwałość<br />

20 000 h. Lampy o tak wysokiej skuteczności świetlnej oraz długiej<br />

trwałości wytwarzają światło o bardzo wysokim ogólnym wskaźniku<br />

oddawania barw ( Ra > 90 ).<br />

Konstrukcja lamp metalohalogenkowych jest nadal rozwijana. Ze<br />

względu na wysoką skuteczność świetlną, długą trwałość i jakość<br />

wytwarzanego światła, lampy metalohalogenkowe zapewniają<br />

niskie koszty eksploatacji oświetlenia przy bardzo wysokich jego<br />

parametrach jakościowych.<br />

Fot.: OSRAM<br />

łego systemu; do tego dochodzi do wzrostu<br />

temperatury. Dlatego też zgodnie z przepisami<br />

należy stosować zabezpieczenie<br />

termiczne statecznika przed jego przegrzaniem.<br />

Wykorzystywane są też zapłonniki<br />

z wyłącznikiem czasowym redukującym<br />

liczbę prób zapłonu w przypadku uszkodzenia<br />

lampy (próby zapłonu poznamy po „miganiu”<br />

lampy – dzięki wyłącznikowi zostaje<br />

ono ograniczone). Oczywiście, zalecane jest<br />

użycie statecznika elektronicznego, który<br />

eliminuje generowanie impulsów zapło-<br />

Fot.: OSRAM<br />

Fot. 5.<br />

Ceramika przekonuje do siebie wyższą odpornością na temperatury niż szkło<br />

kwarcowe<br />

Konstrukcję wkrótce zastąpiono sferycznymi<br />

jarznikami, poprzednie bowiem generowały<br />

problem nierównomiernego rozkładu<br />

temperatury. Okrągła forma umożliwia lepszy,<br />

jednorodny rozsył światła.<br />

Lampy metalohalogenkowe ceramiczne,<br />

szczególnie ze sferycznym jarznikiem,<br />

sprawdzą się przede wszystkim w obiektach<br />

handlowych oraz halach wystawienniczych,<br />

w których osiągnięcie konkretnych parametrów<br />

światła jest sprawą priorytetową. Z kolei<br />

w przypadku obiektów przemysłowych,<br />

hal produkcyjnych lub magazynowych<br />

oczekiwania inwestorów powinny spełnić<br />

lampy kwarcowe.<br />

Statecznik elektroniczny<br />

i inne zabezpieczenia<br />

W przypadku lamp wyładowczych obserwujemy<br />

najczęściej nie nagłe wygaśnięcie<br />

układu, a charakterystyczne zmiany w specyfice<br />

pracy układu; dochodzi do tętnienia<br />

światła oraz migania światła pod koniec<br />

trwałości. Poza tym w obwodzie może pojawić<br />

się prąd stały, który niszczy statecznik<br />

i zapłonnik, co z kolei wpływa na pracę ca-<br />

Fot. 6.<br />

Lampy metalohalogenkowe ceramiczne,<br />

szczególnie z okrągłym<br />

jarznikiem, polecane są głównie<br />

do obiektów handlowych oraz hal<br />

wystawienniczych<br />

60 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

OŚWIETLENIE<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

nowych od razu po wykryciu uszkodzenia<br />

lampy.<br />

Zastosowanie statecznika elektronicznego<br />

przy lampach wyładowczych oznacza<br />

podniesienie wydajności o ok. 15% w porównaniu<br />

do konwencjonalnych rozwiązań.<br />

Ponadto układy elektroniczne stosowane<br />

w układach zasilania lamp wysokoprężnych<br />

sprawiają, że urządzenie staje się niewrażliwe<br />

na spadki napięć (możliwe jest więc<br />

uzyskanie stabilnego strumienia świetlnego,<br />

poza tym lampy są wyłączane w momencie<br />

wykrycia nieprawidłowych parametrów<br />

pracy); uzyskujemy także dłuższą trwałość<br />

lampy. Osiąga się jednocześnie niższą akustyczność<br />

układu – stateczniki konwencjonalne<br />

mogą mieć tendencję do wytwarzania<br />

drgań mechanicznych. Wykorzystanie<br />

jednego, trwałego komponentu niweluje<br />

trudności logistyczne oraz związane z eksploatacją.<br />

Możliwości układów elektronicznych są zależne<br />

od specyfiki źródła światła. W przypadku<br />

lamp ceramicznych charakteryzujących<br />

się stabilnością temperatury barwowej<br />

wykorzystanie statecznika elektronicznego<br />

Fot.: PHILIPS LIGHTING POLAND<br />

Fot. 7.<br />

Rozwiązania kwarcowe są wypierane<br />

przez lampy ceramiczne<br />

REKLAMA<br />

Fot.: PHILIPS LIGHTING POLAND<br />

Fot. 8.<br />

Lampy wyładowcze nadal są w użyciu, choć uwaga producentów skupia się głównie<br />

na udoskonalaniu rozwiązań LED-owych<br />

pozwala na dynamiczne sterowanie oświetleniem<br />

i dostosowywanie go do wymagań<br />

danego obiektu.<br />

* * *<br />

Choć inwestorzy w większości przypadków<br />

decydują się na oparcie systemu oświetleniowego<br />

o technologię LED, w wielu zakładach<br />

produkcyjnych czy halach magazynowych<br />

lampy wyładowcze nadal stanowią<br />

podstawę systemu oświetleniowego, szczególnie<br />

w strefie dostaw i załadunku oraz<br />

pomieszczeniach wysokiego składowania.<br />

Choć niektórzy wróżą im rychły koniec,<br />

lampy wyładowcze wciąż są w użyciu, cieszą<br />

się popularnością i mają się dobrze.<br />

Iwona Bortniczuk<br />

Na podstawie materiałów firm:<br />

Philips Lighting Poland, Osram, Trilux<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

61

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Oświetlenie na życzenie<br />

Nasi przodkowie „chodzili spać z kurami”. Obecnie aktywność człowieka często przypada<br />

na czas, w którym występuje niedobór lub brak światła naturalnego. Jest także wiele<br />

miejsc, których zawsze jest ciemno. Tymczasem wzrok jest zmysłem, który dostarcza<br />

najwięcej wrażeń. Dlatego energia – poza przemysłem i transportem – najczęściej jest<br />

używana do celów oświetleniowych. I warto te cele jak najwygodniej i jak najoszczędniej<br />

osiągać, także dzięki sterowaniu pracą źródeł światła.<br />

Z różnego rodzaju lampami – jako<br />

źródłami światła, a w potocznym<br />

znaczeniu także ich oprawami – stykamy<br />

się wszędzie. W domu i w pracy.<br />

Wewnątrz budynków, na terenach<br />

publicznych i prywatnych. Oświetlenie<br />

konsumenckie spełnia wiele<br />

funkcji praktycznych. Ale także<br />

estetycznych, artystycznych i informacyjnych.<br />

I niemal zawsze jest to<br />

oświetlenie elektryczne.<br />

Podstawowe funkcje sztucznego<br />

oświetlenie, w zasadzie, niemal nie<br />

zmieniają się w czasie. Natomiast<br />

same źródła światła, a co za tym idzie<br />

także oprawy oświetleniowe przeszły<br />

w swej ponad 200-letniej historii<br />

liczne rewolucyjne zmiany. Postęp<br />

techniczny radykalnie rozszerzył<br />

i upowszechnił zastosowanie prądu<br />

elektrycznego do oświetlenia.<br />

Samoczynne załączanie<br />

oświetlenia<br />

Jedną z najważniejszych funkcji<br />

oświetlenia sztucznego jest zapewnienie<br />

orientacji w otoczeniu. Oświetlenie<br />

tego typu jest zwykle, ze względów<br />

ekonomicznych, dość słabe.<br />

Wystarczy, by widać było drogę. Aby<br />

w mroku rozpoznać ludzką twarz,<br />

wystarczy uzyskanie natężenia 20<br />

lx. Nie zapewnia to komfortu, dlatego<br />

jako minimalną wartość natężenia<br />

oświetlenia przyjmuje się 50 lx,<br />

co zapewnia orientację i umożliwia<br />

wykonywanie prostych czynności.<br />

Praktycznie wystarcza w znanym otoczeniu,<br />

np. w sieni, wiatrołapie, a także<br />

w otoczeniu wejścia. Są to strefy<br />

komunikacyjne, w których przebywa<br />

Fot. GIRA<br />

Fot. 1.<br />

Słupki oświetleniowe na podjeździe mogą być sterowane w rozmaity sposób i<br />

działać samoczynnie<br />

się krótko. Dlatego warto, by w miejscach<br />

tych oświetlenie było załączane automatycznie,<br />

za pomocą czujek ruchu lub obecności.<br />

Najpopularniejsze są czujki ruchu IR<br />

reagujące na ruch źródeł ciepła w zasięgu<br />

obserwacji. Mające inne przeznaczenie proste<br />

czujniki natężenia oświetlenia załączają<br />

lampy wyłącznie po zmierzchu, tj. poniżej<br />

pewnej, ustawionej wartości progowej.<br />

Z kolei w miejscach, w których występują<br />

zmiany temperatury, podmuchy powietrza<br />

itp., lepsze niż czujki podczerwieni są wysokoczęstotliwościowe<br />

czujki ruchu. Zaletą<br />

ich jest także to, że mogą być wbudowane<br />

w oprawy, gdyż nie muszą bezpośrednio<br />

„widzieć” otoczenia. Ostatnio powszechnie<br />

stosuje się je w częściach wspólnych<br />

budynków mieszkalnych. Nie tylko w wiatrołapach,<br />

ale także w klatkach schodowych<br />

i korytarzach. Z tym, że tam potrzeba więcej<br />

światła. O ile na korytarzach i przed wejściami<br />

do wind wystarczy 100 lx, o tyle na schodach<br />

i w miejscach, gdzie są skrzynki na listy,<br />

powinno zapewnić się 150 lx. W domach<br />

wielorodzinnych oświetlenie w opisanych<br />

miejscach jest z reguły załączane za pomocą<br />

przycisków (monostabilnych) i współpracujących<br />

z nimi automatów schodowych (wy-<br />

62<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

łączników czasowych, które natychmiast<br />

po naciśnięciu przycisku załączają lampy<br />

i samoczynnie je gaszą po upływie nastawionego<br />

czasu) lub czujek ruchu. Zastosowanie<br />

automatów wymaga znacznie większego<br />

zakresu prac instalatorskich, gdyż wszystkie<br />

przyciski w danej strefie muszą być połączone<br />

przewodami z automatem. Ustawienie<br />

zbyt krótkiego czasu w automacie jest uciążliwe<br />

dla użytkowników, a wydłużenie czasu<br />

powoduje straty energii. Zastosowanie droższych<br />

opraw oświetleniowych wyposażonych<br />

w czujniki znacznie zmniejsza zakres<br />

prac, gdyż wystarczy doprowadzić przewody<br />

do miejsc montażu opraw. A ustawiony<br />

czas może być krótszy, gdyż dopóki rozpoznawany<br />

jest ruch, nie zapadną ciemności.<br />

Ponadto czujki ruchu zapewniają wygodę.<br />

Oświetlenie załączy się zawsze, gdy jest taka<br />

potrzeba.<br />

Więcej światła<br />

W miejscach stałego przebywania człowieka<br />

oświetlenie spełnia funkcję użytkową.<br />

A wymagania są znacznie wyższe. Nie dość,<br />

że oczekiwania zwiększają się z czasem<br />

(kiedyś wystarczyła jedna „sześćdziesiątka”<br />

na pokój), to i z wiekiem. Potrzebujemy coraz<br />

więcej światła. Do czytania, prac domowych,<br />

przygotowywania posiłków i ich spożywania.<br />

Na dodatek barwa światła też odgrywa<br />

dużą rolę. Ludzki wzrok nie działa liniowo.<br />

W zależności od barwy potrzebne jest różne<br />

natężenie oświetlenia, aby uzyskać podobny<br />

poziom komfortu. W jaki sposób osiągnąć<br />

Fot. GIRA<br />

Fot. 2.<br />

Proste i elegancie rozwiązanie<br />

– wyłącznik oświetlenia sprężony<br />

w jednym urządzeniu z czujką<br />

obecności<br />

zadowalający efekt? Normy tu nie pomogą,<br />

gdyż dotyczą wyłącznie miejsc pracy. A preferencje<br />

każdej osoby są inne. Wiele też zależy<br />

od trybu życia.<br />

Autorzy różnych prac zalecają różne poziomy<br />

natężenia oświetlenia pomieszczeń<br />

mieszkalnych. Zwykle wartości mieszczą się<br />

w granicach od 200 do 500 lx. Czasem nawet<br />

jest to 750 lx. Najlepiej byłoby sprawdzić<br />

indywidualną tolerancję wzroku na intensywność<br />

światła. A należałoby to sprawdzać<br />

w konkretnym miejscu, gdyż wyposażanie<br />

wnętrza (odbijanie względnie pochłanianie<br />

światła) ma duży wpływ na efekt końcowy.<br />

Gdy nie ma takiej możliwości, trzeba się<br />

zdać na metodę prób i błędów. Z tym, że zawsze<br />

warto wziąć pod uwagę, że zmniejszenie<br />

jasności jest zawsze łatwiejsze.<br />

Podstawowym pytaniem jest to, czy zdecydować<br />

się na wiele słabszych źródeł światła, które<br />

można załączać selektywnie? A może wybrać<br />

mniej lamp o większej mocy? Naturalnie,<br />

ściemnianych (co nie znaczy, że mniejszych<br />

lamp nie można regulować). Nie ma jednoznacznej<br />

odpowiedzi na te pytania.<br />

Rozłożenie wielu akcentów oświetleniowych<br />

pozwala na „powiększenie” pomieszczenia.<br />

Takie rozwiązanie pozwala na optyczne<br />

dzielenie pomieszczenia na kilka,<br />

spełniających różne funkcje (czytanie, pisanie,<br />

słuchanie muzyki, hobby...). Sprzyja<br />

też oszczędzaniu energii. Wystarczy zapewnić<br />

oświetlenie niewielkiej przestrzeni,<br />

aby czuć się komfortowo. Takie rozwiązanie<br />

przypomina oświetlenie stanowiskowe<br />

w zakładach pracy. Poszczególne lampy<br />

są przeznaczone do konkretnych celów.<br />

Pewien problem może stanowić ich obsługa.<br />

Duża liczba punktów, opraw oświetleniowych<br />

wymaga dużej liczby łączników.<br />

Zgrupowane w jednym miejscu są nieestetyczne<br />

i nieergonomiczne. Rozmieszczone<br />

wokół opraw są uciążliwe w użyciu, gdyż<br />

po wyłączeniu trzeba wychodzić po ciemku<br />

lub wcześniej załączyć lampę lub lampy,<br />

których wyłącznik znajduje się w pobliżu<br />

wyjścia z pomieszczenia. Rozwiązaniem<br />

może być zastosowanie układów pozwalających<br />

na załączanie i wyłączanie z wielu<br />

miejsc.<br />

Skorzystanie z niewielkiej liczby silniejszych<br />

źródeł światła zapewnia, w miarę<br />

równomierne, oświetlenie całości. Zapew-<br />

Fot. FIBARO<br />

Fot. FIBARO<br />

Fot. 3.<br />

Dzięki czujkom ruchu i sterowanym<br />

oprawom można przepłoszyć<br />

intruza<br />

Fot. 4.<br />

Małe dziecko pod okiem automatycznej niani<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

63

PORADY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

nia oświetlenie wszystkim fragmentom pomieszczenia.<br />

Trudno jest światłem podzielić<br />

pokój. A często zużywa się więcej energii,<br />

ponieważ oświetlone jest wszystko, a nie<br />

tylko wykorzystywane miejsca. Przy takim<br />

rozwiązaniu, zwykle, konieczna jest regulacja<br />

za pomocą ściemniaczy.<br />

Nie zawsze zainstalowanie ściemniaczy jest<br />

możliwe. Niektóre z nich wymagają doprowadzenia<br />

więcej niż 3 żył (jak w typowym<br />

przewodzie instalacyjnym). Zwłaszcza przy<br />

sterowaniu z kilku miejsc. Ponadto większość<br />

ściemniaczy dobrze ściemnia tradycyjne<br />

żarówki oraz halogeny. Utrudnione<br />

więc byłoby ich zastąpienie energooszczędnymi<br />

źródłami światła, takimi jak ledówki<br />

czy świetlówki. A nie w każdej instalacji da<br />

się wymienić ściemniacz na właściwy.<br />

Światło karmi sztukę<br />

W pomieszczeniach reprezentacyjnych<br />

oświetlenie spełnia jeszcze jedną ważną<br />

funkcję. Jest dekoracją, akcentuje znajdujące<br />

się tam dzieła sztuki, uwydatnia kolekcje<br />

będące pasją właścicieli. Same oprawy<br />

takich lamp powinny być wtopione w otoczenie.<br />

Nie one stanowią ozdobę. Zazwyczaj<br />

instalowane są w pobliżu oświetlanych<br />

obiektów. Można też do tego celu wykorzystywać<br />

ukryte reflektory o dokładnie<br />

wyprofilowanym snopie światła. Moc tych<br />

lamp musi być dostosowana do mocy pozostałych.<br />

Nie mogą dominować, ale muszą<br />

zaznaczać wybrane fragmenty wystroju.<br />

Ostatni gasi światło<br />

To częsty problem przy rozbudowanych obwodach<br />

oświetleniowych. Zwłaszcza tam,<br />

gdzie instalację zaplanowano tak, aby było<br />

ładnie, a nie praktycznie. Coraz częściej instalację<br />

elektryczną „projektują” projektanci<br />

wnętrz i powierzają jej wykonanie komukolwiek,<br />

np. gipsiarzom czy malarzom. Gdy<br />

przychodzi do przyłączenia opraw, zainstalowania<br />

wyłączników i ściemniaczy zaczynają<br />

się kłopoty. I klientowi tłumaczą, że „tak się<br />

robi wszędzie”. Oświetlenie często może być<br />

załączane tylko w miejscach zaplanowanych<br />

przez artystę. Przed wyjściem z domu trzeba<br />

się nabiegać, aby wszystko powyłączać.<br />

Na szczęście zawsze jest jakieś rozwiązanie.<br />

Można skorzystać z urządzeń radiowych<br />

oferowanych przez wiele firm. Pomogą<br />

one wszędzie tam, gdzie brak przewodów.<br />

Bez potrzeby dokładania nowych można<br />

osiągnąć zdumiewające efekty. Za pomocą<br />

komponentów radiowych można załączać<br />

i ściemniać wszelkie rodzaje lamp. I czynić<br />

to z każdego miejsca. Także lampy stojące<br />

zasilane z gniazd wtyczkowych. Jednym<br />

przyciskiem umieszczonym przy wyjściu<br />

można wtedy wyłączyć wszystkie lampy<br />

znajdujące się w całym domu.<br />

Pod pełną kontrolą<br />

Objęcie całego oświetlenia w domu jednym<br />

systemem daje dodatkowe korzyści. Miękki<br />

start zapobiega olśnieniu przez rozbłyskujące<br />

lampy. Wyłączniki mogą być montowane<br />

w dowolnych miejscach. Także na meblach.<br />

Przenośne piloty służą w każdym miejscu.<br />

Na dodatek do zarządzania oświetleniem<br />

można używać smartfonów i ajfonów oraz<br />

innych urządzeń mobilnych i stacjonarnych,<br />

np. notebooków. Warto jeszcze wspomnieć<br />

o kreowaniu scen. Szczególnie przydatne<br />

jest to w pomieszczeniach wyposażonych<br />

w wiele lamp. Jednym przyciśnięciem<br />

można przywołać dowolny, wcześniej zapamiętany<br />

stan oświetlenia. Każda lampa<br />

zachowa się zgodnie z oczekiwaniem. Jedne<br />

się załączą, inne wyłączą i jeszcze inne<br />

ściemnią się do oczekiwanego poziomu lub<br />

przybiorą zaplanowaną barwę. Dzięki temu,<br />

znakomicie zmniejsza się liczba przycisków<br />

koniecznych do sterowania oświetleniem.<br />

Nawet w najbardziej skomplikowanych instalacjach<br />

wystarczy tylko kilka klawiszy.<br />

Fot. GIRA<br />

Fot. 6.<br />

Przejrzyste menu aplikacji do<br />

sterowania urządzeniami i instalacjami<br />

domowymi, w tym przede<br />

wszystkim oświetleniową<br />

Fot. FIBARO<br />

Fot. 5.<br />

Barwy światła i nastrój w salonie<br />

– sterowane za pomocą smartfona<br />

i wgranego weń programu<br />

Większość użytkowników uważa, że najdoskonalszym<br />

systemem sterowania oświetleniem<br />

jest system KNX. Dobrze zaplanowana<br />

instalacja KNX może być niemal<br />

w nieograniczony sposób modyfikowana<br />

i unowocześniana bez ingerencji w oprzewodowanie.<br />

Nowoczesny dom – to nie automatyka<br />

działająca za człowieka. To system<br />

służący człowiekowi i dostosowujący się<br />

do jego potrzeb. Aktualnych i przyszłych.<br />

To najprostsza obsługa i minimalna liczba<br />

przycisków. A czasem nawet ich brak, gdyż<br />

różne czujniki „domyślają się”, co jest w danej<br />

chwili potrzebne.<br />

W nowoczesnych systemach, przewodowych<br />

i radiowych, do obsługi używa się uniwersalnych<br />

urządzeń. Przykładem takiego<br />

rozwiązania jest 6-calowy panel dotykowy.<br />

Wystarczy zbliżyć doń rękę, aby uruchomić<br />

najczęściej używaną funkcję. Np. załączyć<br />

oświetlenie komunikacyjne. Następnie<br />

na ekraniku pojawiają się ikonki służące<br />

do sterowania tym, co najbardziej potrzebne.<br />

Mogą mieć różne formy. Np. klawiszy, których<br />

dotknięcie uaktywni dowolną funkcję.<br />

Dotyczącą nie tylko oświetlenia, ale też całego<br />

technicznego wyposażenia domu. Można<br />

nim regulować ogrzewanie, klimatyzację, zasłony,<br />

żaluzje, rolety i wszystko, co może być<br />

sterowane elektrycznie.<br />

Andrzej Dubrawski<br />

Wykorzystano materiały informacyjne firm<br />

Gira, Tema, Jung, Fibaro i Intellihouse<br />

64<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

INTELIGENTNY<br />

budynek<br />

Sterowanie oświetleniem<br />

za pomocą paneli z serii LCN-GTS<br />

Najczęściej użytkownik nowoczesnego systemu automatyki budynku LCN nie ma na co dzień<br />

okazji zobaczenia podzespołów, które samoczynnie sterują jego inteligentnym budynkiem.<br />

Są one ukryte w rozdzielnicy lub w puszcze podtynkowej i w zupełnej tajemnicy realizują<br />

tam swoje zadania. Szklane panele sterujące oraz szklane moduły informacyjne z serii<br />

GTS przełamują tę barierę i pod względem optycznym i dotykowym przybliżają inwestorowi<br />

magistralę instalacyjną LCN.<br />

Od samego początku sieciowy system<br />

sterowania instalacjami budynku<br />

LCN (Local Control Network) współpracuje<br />

z przyciskami innych producentów<br />

celem zapewnienia klientom<br />

większej swobody. W 2009 r.<br />

uruchomiono produkcję serii LCN-<br />

GT, tj, bardzo eleganckich przycisków<br />

dotykowych ze szkła mineralnego.<br />

W ramach dalszego rozwoju<br />

produktu w 2014 r. wprowadzono<br />

na rynek produkt GTS, który charakteryzuje<br />

się wszystkimi zaletami znanej<br />

już serii GT, a ponadto ma nowy<br />

rodzaj powierzchni szklanej wykonanej<br />

za pomocą szlifu wielościennego.<br />

Dodatkowo zmniejszono wymiary<br />

ramki, dzięki czemu panele wyglądają<br />

na ścianie bardziej smukle i subtelnie.<br />

Seria GT/GTS<br />

Dwie duże litery GT to po prostu określenie<br />

szklanego panelu sterującego (skrót pochodzi<br />

od niemieckiego słowa Glastaster). Powierzchnia<br />

wykonana jest w 100% ze szkła<br />

mineralnego o wysokim stopniu czystości<br />

i zachwyca przejrzystością materiału. Pod<br />

osłoną ze szkła umieszczone są przyciski<br />

pojemnościowe. Podobnie jak w smartfonie<br />

lub tablecie wystarczy lekkie przyciśnięcie<br />

powierzchni, by uruchomić funkcje zapisane<br />

w oprogramowaniu instalacji. Każdy przycisk<br />

wyposażony jest w diodę LED do wyświetlania<br />

statusu i podświetlania tła.<br />

Z serii GT znane jest już opatentowane podświetlane<br />

obrzeże Corona®. Ten „pierścień”<br />

z diod LED jest zarówno elementem dekoracyjnym,<br />

jak i pomaga w orientacji. Corona®<br />

zapewnia optyczne odcięcie panelu od podłoża,<br />

tworząc białe przejście kolorów. Dla lepszej<br />

orientacji w ciemności można zastosować<br />

opcję nocną. Wówczas mogą świecić wszystkie<br />

diody LED lub też tylko te znajdujące się<br />

w dolnym obszarze, aby nie zakłócać snu.<br />

Wyróżnikiem paneli sterujących z serii GT<br />

lub GTS jest możliwość wsunięcia pomiędzy<br />

włącznik a szkło mineralne opisywalnych folii.<br />

Dzięki bezpłatnemu oprogramowaniu GT-<br />

Designer można w łatwy sposób zrealizować<br />

indywidualne opisy oraz elastyczne rozwiązania<br />

wzornicze.<br />

Fot. 1.<br />

Panel LCN-GTS4D (u góry) i panel LCN-GTS12D: Przyciski zapewniają<br />

prostą obsługę wszystkich funkcji w pomieszczeniu. Na wyświetlaczu można<br />

pokazywać wszystkie istotne dane lub też programować funkcje czasowe<br />

Możliwości, jakie daje LCN<br />

LCN stanowi podstawę inteligentnego okablowania<br />

systemu sterowania budynkiem.<br />

Magistrala instalacyjna firmy Issendorff KG<br />

z Rethen pozwala na zrealizowanie projektów<br />

w każdej skali: od małego mieszkania na wynajem<br />

aż po drapacz chmur. Jednocześnie LCN<br />

pod względem wydajności systemu zajmuje<br />

czołowe miejsce wśród magistral instalacyjnych.<br />

System LCN wymaga do transmisji między<br />

modułami tylko jednej dodatkowej żyły w standardowym<br />

kablu YDY. LCN ma wiele możliwości<br />

komunikowania się z lampami lub systemami<br />

świetlnymi. Począwszy od normalnych<br />

opraw sufitowych, poprzez lampy stojące i stołowe<br />

przyłączone do gniazda wtyczkowego aż<br />

po regulację całych pomieszczeń biurowych za<br />

pośrednictwem DALI/0-10V/DSI. Od niedawna<br />

jest także możliwe sterowanie lampami, które<br />

komunikują za pomocą protokołu DMX512.<br />

66 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

INTELIGENTNY<br />

budynek<br />

Fot. 2.<br />

Szklane panele sterujące oraz szklane moduły informacyjne<br />

z serii GTS zostały wyróżnione cenną nagrodą<br />

Plus X Award w kategoriach wysoka jakość, wzornictwo,<br />

komfort obsługi i funkcjonalność<br />

Taka funkcja pozwala na sterowanie z poziomu<br />

magistrali LCN lampami wykorzystywanymi<br />

m.in. w technice koncertowej. Możliwe jest<br />

również sterowanie osprzętu LCN z pulpitu<br />

sterowniczego DMX.<br />

Jednym przyciskiem w LCN można niezwykle<br />

komfortowo uruchamiać całe „makra” sterujące<br />

określonymi procesami – dotyczącymi<br />

scenariuszy oświetleniowych zarówno w pojedynczych<br />

pomieszczeniach, jak i w całym<br />

budynku. Można również opuszczać żaluzje,<br />

wyłączać duże urządzenia elektryczne lub uruchamiać<br />

symulację obecności.<br />

Scalenie przycisków pozwala na prostszy wybór<br />

określonych, często wykorzystywanych<br />

funkcji. Przykładem jest panel LCN-GTS6,<br />

który ma 6 przycisków. Chcąc w pokoju dziennym<br />

centralnie włączać lub wyłączać oświetlenie,<br />

wystarczy scalić ze sobą górne cztery<br />

przyciski, uzyskując większą powierzchnię<br />

przełączającą. To rozwiązanie upraszcza obsługę<br />

między innymi w szpitalach lub domach<br />

spokojnej starości, by np. osoby z upośledzonym<br />

wzrokiem mogły obsługiwać różne funkcje.<br />

W tym celu wystarczy w programie LCN-<br />

PRO odpowiednio przyporządkować przyciski<br />

oraz zmienić folię z opisem przycisków.<br />

Sceny świetlne<br />

W obszarze sterowania oświetleniem można<br />

realizować rozmaite funkcje za pomocą<br />

paneli sterujących z serii GTS. Utworzone<br />

sceny świetlne można wielokrotnie aktywować,<br />

np. sceny świetlne do oglądania<br />

telewizji, czytania lub sprzątania. Oczywiście<br />

można przy tym indywidualnie regulować<br />

stopień jasności poszczególnych<br />

opraw.<br />

Również i w obszarze komercyjnym można<br />

rozsądnie wykorzystywać sceny świetlne:<br />

W zależności od czynności np. podczas pracy<br />

przy monitorze, ruchu odwiedzających<br />

itp. można szybko dobrać odpowiednie<br />

oświetlenie pomieszczenia.<br />

Obejmuje to również zmianę barwy, dokładniej<br />

temperatury barwowej światła, o ile<br />

oczywiście zastosowane w pomieszczeniu<br />

oprawy oświetleniowe są wyposażone<br />

w układ ustawiania temperatury barwowej.<br />

Panele GL są wyposażone w czujnik temperatury<br />

otoczenia, można nie tylko w sposób<br />

celowy regulować temperaturę w pomieszczeniu,<br />

ale i wykorzystać je do wpływania<br />

na odczucie temperatury środowiska u użytkowników<br />

pomieszczenia.<br />

W lecie, gdy w pomieszczeniach utrzymuje<br />

się wyższa temperatura, podawane jest<br />

światło o wyższej temperaturze barwowej<br />

>5000K), zimne, niebieskie światło daje<br />

wrażenie świeżości. W zimie natomiast temperatura<br />

barwowa jest obniżana do

INTELIGENTNY<br />

budynek<br />

Stacje pogodowe<br />

Co i jak odczuwa IB – inteligentny budynek?<br />

Pogoda wpływa na nasze życie. Wprawdzie nie możemy doraźnie jej zmienić, ale możemy<br />

się do niej przystosowywać, a także wpływać na warunki pogodowe, na klimat w dłuższej<br />

perspektywie, m.in. regulując zużycie energii. To może być pozytywna reakcja na debatę<br />

o globalnym ociepleniu.<br />

Przychodzi nam w tym z pomocą<br />

technika. Inteligentne instalacje zarządzające<br />

budynkami, w oparciu o pomiary<br />

stacji pogodowych, zwiększają<br />

komfort użytkowników dzięki dostosowaniu<br />

temperatury wewnętrznej<br />

do potrzeb i informowaniu o stanie<br />

i tendencjach pogodowych. Zapewniają<br />

też znaczne zmniejszenie zużycia<br />

energii dzięki eliminowaniu jej<br />

strat i optymalnym wykorzystaniu.<br />

Fot.: Ze zbiorów autora<br />

Reagować na otoczenie<br />

Cechą charakterystyczną automatyki<br />

budynkowej jest integracja wszystkich<br />

instalacji oraz przepływ informacji<br />

między nimi. A każdy budynek<br />

jest systemem naczyń połączonych.<br />

Stan każdego pomieszczenia wpływa<br />

na cały budynek. Jednak znacznie<br />

większy wpływ na funkcjonowanie<br />

domu ma jego otoczenie. Głównym<br />

czynnikiem jest temperatura zewnętrzna.<br />

Zwykle na zewnątrz panuje<br />

inna temperatura niż wewnątrz<br />

i podlega ona bardzo dużym zmianom.<br />

Wewnątrz oczekujemy stabilności.<br />

Powinna być utrzymywana<br />

na podobnym poziomie niezależnie<br />

od warunków zewnętrznych. Na<br />

ogrzewanie i chłodzenie decydujący<br />

wpływ ma ilość ciepła pobieranego<br />

z zewnątrz przez budynek oraz oddawanego<br />

na zewnątrz. Automatyka<br />

umożliwia zwiększenie ilości ciepła<br />

pobieranego z otoczenia w okresie zimowym<br />

i zapobiega przenikaniu ciepła<br />

do wnętrz w okresie letnim. Jednym<br />

ze sposobów jest samoczynne<br />

odsłanianie i zasłanianie okien. W zimie,<br />

gdy świeci słońce, odsłaniają się<br />

Fot. 1.<br />

Czynniki zewnętrzne wpływają na sterowanie (1) oświetleniem wewnętrznym, (2) żaluzjami,<br />

roletami, markizami, (3) ogrzewaniem i (4) klimatyzacją oraz wentylacją<br />

wszystkie nasłonecznione okna. A potem,<br />

gdy słońce zmieni pozycję, ponownie zostają<br />

zasłonięte żaluzjami czy okiennicami lub<br />

zasłonami. W lecie przeciwnie. Wnętrze jest<br />

chronione przed nadmiernym nagrzewaniem<br />

promieniami słonecznymi. A w okresie<br />

przejściowym, system najpierw, gdy temperatura<br />

wnętrza jest niższa od oczekiwanej,<br />

pozwala porannemu słońcu nagrzewać pomieszczenie,<br />

aby później, gdy temperatura<br />

zacznie się zbliżać do ustawionej, zasłonić<br />

okna i uniemożliwić przegrzanie. Podobnie<br />

działa sterowanie oświetleniem. Stacja pogodowa<br />

rozpoznaje natężenie oświetlenie<br />

i odpowiednio do wskazań załącza oświetlenia,<br />

tam, gdzie jest to konieczne i wyłącza<br />

tam, gdzie jest zbędne.<br />

Zmysły inteligentnego budynku<br />

Do pomiarów warunków atmosferycznych<br />

służą stacje pogodowe. Na rynku jest ich<br />

wiele. Różnią się budową i liczbą dokonywanych<br />

pomiarów, stopniem przetwarzania<br />

informacji oraz możliwościami regulacyjnymi.<br />

Od kilku lat obserwuje się szybki rozwój<br />

tzw. kompaktowych stacji pogodowych.<br />

Wypierają one wcześniejsze stacje pogodowe<br />

wyposażone w układ analizujący oraz<br />

dołączane do nich czujniki różnych wartości<br />

fizycznych. Czujniki te, jak tzw. multisensory<br />

dokonują pomiaru wielu wielkości<br />

pogodowych. Natomiast do znormalizowanych<br />

wyjść analogowych (0-10 V, 0-1 V,<br />

0-20 mA, 4-20 mA) można przyłączać<br />

dowolne czujniki – dowolnych wartości<br />

68 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

INTELIGENTNY<br />

budynek<br />

Fot.: GIRA<br />

Fot. 2.<br />

Gira – kombisensor do stacji pogodowej<br />

montowanej w rozdzielnicy<br />

i dowolnych producentów. Po odpowiednim<br />

skalibrowaniu można je podawać w dowolnej<br />

formie i w dowolnych jednostkach.<br />

Wprowadzenie multisensorów przerodziło<br />

się w budowę kompaktowych stacji pogodowych.<br />

Charakteryzują się one tym, że nie<br />

mają elementów ruchomych i wszystkie<br />

urządzenia pomiarowe są zamknięte w jednej<br />

obudowie.<br />

Wielkości pomiarowe<br />

Podstawowe pomiary dokonywane przez<br />

wszystkie stacje pogodowe dotyczą prędkości<br />

wiatru, temperatury, opadów i natężenia<br />

oświetlenia.<br />

Pomiar wiatru może być dokonywany<br />

na dwa sposoby, za pomocą różnego rodzaju<br />

anemometrów. W stacjach pogodowych<br />

KNX najczęściej wykorzystywane są anemometry<br />

obrotowe czaszowe oraz termiczne.<br />

Pomiar wiatru za pomocą czujników<br />

dopplerowskich jest na razie rzadkością.<br />

Natomiast autor nie zetknął się z czujnikami<br />

wiatrakowymi, wychyłowymi ani ciśnieniowymi;<br />

te ostatnie znajdują zastosowanie<br />

w odrębnych układach klimatyzacji i wentylacji.<br />

Czujniki obrotowe mierzą prędkość wiatru<br />

za pośrednictwem pomiaru prędkości obrotowej<br />

czaszowego wiatraczka. Za pomocą<br />

magnesów stałych i kontaktronów zliczana<br />

jest liczba obrotów w jednostce czasu. Zwykle<br />

mają wewnętrzną miniaturową grzałkę<br />

zapobiegającą zamarzaniu łożysk. Niestety,<br />

przy dużych mrozach może się to okazać<br />

niewystarczające. Anemometry termiczne<br />

(elektryczne) są pozbawione elementów<br />

ruchomych. Zamiast tego mają rezystory<br />

utrzymujące stałą temperaturę. Wychłodzenie<br />

wiatrem jest kompensowane przepływem<br />

prądu powodującego ich rozgrzewanie.<br />

Na podstawie pomiaru zmieniającego<br />

się prądu wyznaczana jest prędkość wiatru.<br />

W różnych stacjach pogodowych dolna wartość<br />

waha się od 0 m/s do 1 m/s, a górna znajduje<br />

się w przedziale od 40 m/s do 70 m/s.<br />

Do pomiaru temperatury używane są termometry<br />

wyposażone w czujniki zmieniające<br />

swoje właściwości pod wpływem temperatury.<br />

Wyznaczanie wartości temperatury<br />

następuje za pośrednictwem pomiaru prądu<br />

płynącego przez sondę termiczną. Dolna<br />

granica pomiarowa zwykle znajduje się<br />

w zakresie od -40 o C do -20 o C, natomiast<br />

górna między 55 o C a 80 o C.<br />

Podobnie dokonywany jest pomiar natężenia<br />

oświetlenia. Elementy światłoczułe znajdują<br />

się z czterech stron stacji pogodowej. Każdy<br />

z nich dokonuje oddzielnego pomiaru.<br />

Z trzech stron świata jest to szeroki zakres pomiarów,<br />

a z czwartej, północnej tzw. zmierzchowy.<br />

Od strony wschodniej, południowej<br />

i zachodniej rozpoznawane jest natężenie<br />

od poziomu 0 lx do, w zależności od stacji,<br />

min. 60 klx względnie maks. 150 klx.<br />

Od strony północnej zakres pomiarowy<br />

obejmuje wartości od 0 lx do wartości górnej,<br />

zwykle mieszczącej się między 674 lx<br />

a 90 lx.<br />

Typowym sygnałem wyjściowym powyższych<br />

wartości jest sygnał 2-bajtowy.<br />

Czwartym czynnikiem analizowanym przez<br />

stacje pogodowe jest rozpoznawanie opadów<br />

atmosferycznych. Niezależnie od tego,<br />

czy jest to deszcz, czy śnieg, działa on tak<br />

samo. Na powierzchni stacji znajduje się<br />

podgrzewana płytka z gęsto rozłożonymi<br />

elementami przewodzącymi. Zamoczenie<br />

tej powierzchni powoduje przejście między<br />

dwoma przewodnikami i w ten sposób reaguje<br />

na opad. Gdy na zewnątrz panują temperatury<br />

ujemne, śnieg lub lód opadający<br />

na stację jest podgrzewany i topiony. A woda<br />

powoduje zadziałanie czujnika. Grzałka<br />

ma jeszcze jedno zadanie. Musi wysuszyć<br />

czujnik po zakończeniu opadów. Dopiero<br />

Fot.: GIRA<br />

całkowite wyschnięcie jest sygnalizowane<br />

jako brak opadu. Osadzająca się rosa lub<br />

gęsta mgła są również rozpoznawane jako<br />

deszcz. Obecnie brak czujek KNX dokonujących<br />

pomiaru wielkości opadu (można<br />

tego dokonywać za pomocą specjalistycznych<br />

czujników ze znormalizowanym sygnałem<br />

analogowym na wyjściu. Sygnał ten<br />

jest rozpoznawany przez niektóre stacje pogodowe.<br />

Może też być interpretowany przez<br />

wejścia analogowe KNX. Typowym sygnałem<br />

jest 0/1, tj. pada lub nie pada.<br />

Dla bardziej wymagających<br />

Powyżej opisany zakres pomiarowy jest<br />

zupełnie wystarczający w zwykłych budynkach<br />

mieszkalnych i użytkowych. Ale<br />

w niektórych obiektach jest to za mało. Od<br />

niedawna oferowane są stacje pogodowe<br />

dodatkowo dokonujące pomiaru ciśnienia<br />

powietrza oraz jego wilgotności.<br />

Najczęściej do pomiaru ciśnienia powietrza<br />

wykorzystywane są barometry w formie<br />

krzemowych membran zespolonych z układami<br />

elektronicznymi. Zwykle mieszczą się<br />

w jednym chipie. Pod wpływem ciśnienia<br />

membrany ulegają odkształceniu, co jest<br />

mierzone za pomocą czujników piezoelek-<br />

Fot. 3.<br />

Gira – G1 wskazuje wartości pomiarowe<br />

otrzymane ze stacji pogodowej,<br />

prognozy pogody z internetu<br />

i ułatwia sterowania domem<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

69

INTELIGENTNY<br />

budynek<br />

trycznych lub pojemnościowych. Podawane<br />

może być ciśnienie atmosferyczne lub barometryczne,<br />

tj. w odniesieniu do poziomu<br />

morza lub uwzględniające wysokość miejsca<br />

pomiarowego. Wyniki podawane są<br />

w hektopaskalach, ale mogą być przeliczane<br />

na inne jednostki. Zakres pomiarowy od<br />

300 hPa do 1100 hPa przekracza graniczne<br />

ciśnienia zanotowane na Ziemi (min. 870 hPa<br />

w czasie tajfunu na Pacyfiku i maks. 1086 hPa<br />

w Mongolii).<br />

Także wilgotność powietrza jest mierzona<br />

elektronicznie. Do pomiaru wykorzystywane<br />

są różne substancje higroskopijne, które<br />

w zależności od ilości pochłoniętej wilgoci<br />

zmieniają swoją rezystancję. Innym sposobem,<br />

coraz częściej wykorzystywanym<br />

w automatycznych stacjach pogodowych<br />

jest pomiar tłumienia fal elektromagnetycznych<br />

prze powietrze zawierające parę<br />

wodną. W wyniku pomiarów może być<br />

wysyłana wartość wilgotności względnej<br />

w zakresie od 0 do 100%, jak też wilgotność<br />

bezwzględna w zakresie od 0 do 400 g/m 2 .<br />

W domach wyposażonych w instalację fotowoltaiczną<br />

to nie wystarcza. Wskazane jest<br />

dokonywanie dalszych pomiarów oraz ustalanie<br />

pozycji słońca. Podstawowym parametrem<br />

dotyczącym paneli słonecznych jest<br />

Fot.: GIRA<br />

Fot. 4.<br />

Gira – kompaktowa stacja pogodowa ma wbudowane czujniki<br />

pomiar promieniowania globalnego, czyli<br />

ilości energii słonecznej padającej na 1 m 2 .<br />

Stacje pogodowe wykorzystują do tego celu<br />

piranometry. Dokonują one hemisferycznego<br />

pomiaru całkowitego promieniowania,<br />

także rozproszonego i odbitego. Uwzględniają<br />

przy tym kąt zenitalny promieniowania.<br />

W przeciwieństwie do czujników natężenia<br />

oświetlenia dokonujących pomiarów<br />

w zakresie widma od 475 nm do 650 nm,<br />

piranometry reagują na widmo w zakresie<br />

od 350 nm do 1100 nm. Wynik podawany<br />

jest w zakresie od 0 do 1300 W/m 2 .<br />

Pomiar pozycji słońca w automatycznych<br />

stacjach pogodowych nie jest dokonywany<br />

bezpośrednio za pomocą heliografów, lecz<br />

pośrednio na podstawie wyliczeń czujników<br />

promieniowania. Często wyniki te są<br />

bezpośrednio w stacji porównywane z pozycją<br />

geograficzną i aktualną godziną. Obie<br />

te wartości są automatycznie rozpoznawane<br />

przez odbiornik GPS wbudowany w stację.<br />

Natomiast wielkościami wyjściowymi, wynikowymi<br />

są azymut, czyli pozycja słońca<br />

w stopniach liczona od kierunku północnego<br />

(zgodnie z ruchem wskazówek zegara)<br />

oraz wysokość (kąt padania promieni) słońca<br />

ponad horyzontem. Obie wartości podawane<br />

są, jako kąty, w stopniach.<br />

Dodatkowym wyposażeniem stacji pogodowych<br />

są czujniki określające kierunek wiatru<br />

w zakresie pełnego koła (360 o ).<br />

Działanie stacji pogodowych<br />

Zakres działania stacji pogodowych nie<br />

ogranicza się wyłącznie do podawania pomierzonych<br />

wartości, które są wyświetlane<br />

na panelach KNX lub przetwarzane przez<br />

moduły logiczne czy też urządzenia Home-<br />

Server. Najczęściej stacje takie są wyposażone<br />

w proste, a niekiedy także skomplikowane<br />

regulatory.<br />

Najprostszym sposobem regulacji jest sterowanie<br />

dwustanowe. W trakcie parametryzacji<br />

można dla (niemal) każdego pomiaru<br />

ustawić, co najmniej, jedną wartość progową<br />

oraz szerokość histerezy. Wtedy zawsze,<br />

gdy wartość progowa przekroczy, w dół lub<br />

górę, zadaną wartość, zostanie wysłany rozkaz<br />

do magistrali. Wartości tych rozkazów<br />

są także określane przez osobę programującą<br />

urządzenie.<br />

Jednak nawet te najprostsze rozkazy są<br />

ze sobą powiązane, zwykle logicznie. Na<br />

przykład działanie żaluzji czy rolet jest<br />

skoordynowane z terminami wschodów<br />

i zachodów słońca oraz trybem życia użytkowników.<br />

Podobnie działa oświetlenie<br />

zewnętrzne, które powinno załączać się<br />

o zmierzchu i wyłączać, gdy ulice opustoszeją.<br />

Z tych względów stacje pogodowe<br />

są wyposażone w proste układy logiczne.<br />

Do typowych zadań wystarczą bramki OR<br />

i AND. Ich liczba zależy od producenta.<br />

Bramki mogą mieć różną liczbę wejść.<br />

Sygnałem wyjściowym jest rozkaz o wartości<br />

1- lub 2-bajtowej.<br />

W celu powiązania działania stacji pogodowej<br />

z trybem eksploatacji obiektu stacje<br />

mają wbudowane zegary sterownicze. Zwykle<br />

są to dwa zegary: tygodniowy i roczny.<br />

Ten drugi jest wyposażony w program astronomiczny<br />

pamiętający terminy wschodów<br />

i zachodów słońca. Zegar astronomiczny<br />

może być dostosowywany do warunków<br />

miejscowych przez podanie pozycji geograficznej<br />

lub przesunięcie podanych terminów.<br />

Np. wyprzedzenie lub opóźnienie<br />

do 2 h zapamiętanych terminów. Lepiej<br />

wyposażone stacje pogodowe mają własne<br />

odbiorniki GPS automatycznie rozpoznające<br />

miejsce pracy i dostosowujące działanie<br />

stacji do warunków miejscowych. Tą samą<br />

drogą następuje ściągnięcie daty i dokład-<br />

70 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

INTELIGENTNY<br />

budynek<br />

Fot.: ELSNER-ELEKTRONIK<br />

Fot. 5.<br />

Suntracer (prod. Elsner-Elektronik) jest jedną z najnowszych stacji pogodowych<br />

nej godziny. Obydwa zegary, tygodniowy<br />

i roczny, są parametryzowane niezależne.<br />

A ich działanie jest zwykle powiązane za<br />

pomocą układów logicznych. Każdy z zegarów<br />

ma kilka (najczęściej nie więcej niż 8)<br />

terminów dzielących dobę na kilka stref inaczej<br />

zarządzanych. W domach prywatnych<br />

wystarczą 4 przedziały. Noc, poranna aktywność,<br />

dzień (gdy nikogo nie ma w domu)<br />

oraz aktywność popołudniowa. W każdym<br />

z tych okresów stacja pogodowa inaczej steruje<br />

poszczególnymi instalacjami.<br />

Oprócz regulacji dwustanowej wiele stacji<br />

pogodowych ma regulatory PI. Sygnały te<br />

są wysyłane do instalacji grzewczych i klimatyzacyjnych.<br />

W ten sposób można stabilnie<br />

utrzymywać warunki panujące w domu<br />

oraz optymalizować pracę kotłów centralnego<br />

ogrzewania oraz klimatyzatorów.<br />

W szczególności zapewniać odpowiednią<br />

wilgotność powietrza. Ponadto regulatory te<br />

służą do regulacji temperatury wewnętrznej<br />

z uwzględnieniem warunków panujących<br />

na zewnątrz. Dzięki temu klimatyzacja<br />

może utrzymywać stałą temperaturę lub<br />

temperaturę obniżoną o określoną wartość<br />

(stałą lub proporcjonalną) w stosunku<br />

do pomierzonej przez stację.<br />

Stacje pogodowe rejestrują w sposób ciągły<br />

zmiany kontrolowanych parametrów pogodowych.<br />

Natomiast wysłanie informacji<br />

może być cykliczne, po zmianie o określoną<br />

wielkość, względnie tylko po przekroczeniu<br />

zadanego progu.<br />

Zasilanie<br />

Stacje pogodowe zwykle mają znacznie większe<br />

zapotrzebowanie na moc (maks. 7 W), niż<br />

typowe urządzenia KNX. Pobór mocy jest<br />

uzależniony od warunków pogodowych. Dlatego<br />

konieczne jest, doprowadzenie do nich,<br />

oprócz przewodu magistralnego KNX, także<br />

osobnego przewodu zasilającego. Stacje pogodowe<br />

mogą być zasilane napięciem stałym<br />

i przemiennym o wartościach od 12 V do 230 V.<br />

Ze względu na to, że różne stacje wymagają<br />

innego zasilania, doboru stacji należy dokonać<br />

przed układaniem instalacji lub ułożyć instalację<br />

uniwersalną lub zostawić rurkę instalacyjną<br />

z tzw. pilotem.<br />

Wszystkie elementy stacji pogodowych<br />

przeznaczone do montażu na zewnątrz budynków<br />

mają stopień ochrony, co najmniej,<br />

IP44. W zależności od typu można je montować<br />

na masztach lub ścianach budynków.<br />

Zwykle wymagają one odpowiedniego ustawienia<br />

względem stron świata. Niewielkie<br />

kompaktowe stacje pogodowe są estetyczne<br />

i nie psują ogólnego wyglądu budynku.<br />

Czynniki pogodowe mierzone przez stacje<br />

mogą być wykorzystywane we wszystkich<br />

instalacjach domowych. Znajdują zastosowanie<br />

zarówno w sterowaniu instalacjami<br />

na poziomie pojedynczych pomieszczeń<br />

(z uwzględnieniem tego, że w każdym<br />

mogą być zadane inne warunki), jak też<br />

na poziomie całego budynku, wymieniając<br />

informacje ze sterowania kotłów co,<br />

pomp ciepła, instalacji fotowoltaicznych<br />

czy klimatyzacyjnych. Analizując zmiany<br />

zapewniają wyższą stabilność, dzięki wyprzedzającej<br />

reakcji centralnego ogrzewania<br />

i chłodzenia. We współpracy z czujnikami<br />

wewnętrznymi wydatnie ograniczają straty<br />

energii. Natomiast dzięki porównywaniu<br />

warunków zewnętrznych z wewnętrznymi<br />

znacznie podnoszą komfort mieszkania.<br />

Z tego względu w każdym nowym budynku<br />

powinno przewidywać się zainstalowanie<br />

stacji pogodowej KNX. W tym celu należy<br />

wyprowadzić na dach elementy instalacji<br />

umożliwiające zainstalowanie takiego<br />

urządzenia nawet w przyszłości. Rozsądne<br />

zaplanowanie infrastruktury instalacyjnej<br />

budynku zapewnia elastyczność wprowadzania<br />

zmian i udogodnień w trakcie eksploatacji<br />

obiektu budowlanego.<br />

Andrzej Dubrawski,<br />

Firma Tema 2 – przedstawiciel na Polskę<br />

przedsiębiorstwa Gira<br />

Przy pisaniu artykułu wykorzystano<br />

materiały dotyczące stacji pogodowych<br />

firm Gira, Jung, Elsner Elektronik, Theben,<br />

Wago, Somfy i Hager<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

71

NOWOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

FOG kontra mgła<br />

Fot.: OSRAM<br />

Fot.: OSRAM<br />

Dla wielu fachowców branży elektrycznej<br />

samochód osobowy lub specjalizowany<br />

jest – zgodnie z duchem czasu – niezbędnym<br />

narzędziem pracy. Posługujemy<br />

się nim niezależnie od kaprysów pogody<br />

i związanych z tym różnego rodzaju utrudnień.<br />

Jednym ze źródeł uciążliwości oraz<br />

zagrożeń dla użytkowników pojazdów<br />

mechanicznych są spowijające drogi mgły.<br />

Przypomnijmy sobie jazdę poza terenem<br />

zabudowanym w jesiennej mgle. Konieczne<br />

było zredukowane prędkości. Mimo to<br />

światła pojazdów jadących z przeciwka<br />

wyłaniały się nagle z nieprzeniknionej<br />

wzrokiem bezkształtnej materii Zapewne<br />

i ich kierowcy odczuwali ten sam, co my<br />

dyskomfort i poczucie zagrożenia.<br />

Z myślą o takich sytuacjach przepisy o ruchu<br />

drogowym określają sposób i warunki stosowania<br />

dodatkowych świateł przeciwmgłowych,<br />

a producenci sprzętu oświetleniowego<br />

dla pojazdów wytwarzają odpowiednie wyposażenie<br />

techniczne. I w tej dziedzinie pojawiają<br />

się nowinki techniczne. Jesienią ub.r.<br />

na rynek trafiły nowoczesne światła przeciwmgłowe<br />

firmy OSRAM, w których wykorzystano<br />

diodowe źródła LED.<br />

Ściślej mówiąc są to wielofunkcyjne światła<br />

przeciwmgłowe i do jazdy dziennej LEDriving<br />

FOG PL. Dla znających język anielski<br />

czytelna jest gra słów (FOG od fogg –<br />

mgła).<br />

Są to najwyższej jakości lampy oparte na technologii<br />

LED. Pasują, jako zamiennik większości<br />

okrągłych świateł przeciwmgłowych o średnicy<br />

90 mm, można je więc łatwo zamontować.<br />

Dzięki technologii soczewkowej, podobnej<br />

do tej stosowanej w reflektorach ksenonowych,<br />

są wyjątkowo mocne i odporne na uderzenia<br />

żwiru zgodnie z normami ASTM D256 i ISO<br />

179. Światło jest bardzo jasne i gwarantuje lepszą<br />

widoczność pojazdu na drodze – szczególnie<br />

w trudnych warunkach.<br />

– Bezpieczeństwo i wygoda – dokładnie te<br />

cele chcieliśmy osiągnąć, proponując kierowcom<br />

nowe światła przeciwmgłowe LEDriving<br />

FOG PL – wyjaśnia Magdalena Bogusz, marketing<br />

manager speciality lighting w fimie<br />

OSRAM. Produkt łączy w sobie zarówno<br />

światła przeciwmgłowe jak i dzienne – mamy<br />

więc dwa w jednym. W warunkach spadku widoczności<br />

poniżej 50 m, wystarczy przełączyć<br />

opcję z dziennych na światła przeciwmgłowe<br />

i można kontynuować podróż.<br />

Warto wiedzieć, że LEDriving FOG PL<br />

pasują także do samochodów o napędzie<br />

hybrydowym i z funkcją start/stop. Dodatkowo<br />

można dokupić specjalne uchwyty<br />

montażowe, ułatwiające dopasowanie<br />

świateł do istniejących otworów. Na rynku<br />

dostępne są już uchwyty np. do Toyoty<br />

Volkswagena i Nissana. Zintegrowany<br />

sterownik i niewielka liczba kabli sprawiają,<br />

że zestaw jest lekki i prosty w montażu.<br />

Produkt ma certyfikaty i homologacje<br />

zgodne z ECE, SAE, CCC, EAC i IP.<br />

Lampy FOG PL mają jeszcze jedną zaletę,<br />

są dostępne z różnymi filtrami barwnymi<br />

(pomarańczowy, różowy, niebieski, srebrny<br />

i złoty), co sprawia, że samochód zyskuje<br />

unikatowy wygląd i efekt tzw. kurs eagle<br />

eses; oczywiście zgodnie z kodeksem drogowym.<br />

LEDriving FOG PL stanowią alternatywę<br />

LED dla tradycyjnych halogenowych lamp<br />

przeciwmgłowych stosowanych w wielu<br />

modelach samochodów. Producent zapewnia,<br />

że inwestycja się opłaci i da użytkownikowi<br />

pewność, że ma najlepsze światła<br />

z dostępnych na rynku.<br />

Na podstawie materiałów<br />

firmy OSRAM<br />

72 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

NOWOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Eris i Irys – kolejne nowe modele opraw<br />

oświetleniowych w ofercie Pawbol<br />

Eris<br />

Kolejne modele opraw oświetleniowych, tym<br />

razem w kształcie kwadratu, dołączyły do oferty<br />

firmy PAWBOL. Podobnie jak pozostałe<br />

oprawy tego producenta – ERIS i IRYS wytwarzane<br />

są przy wykorzystaniu zaawansowanych<br />

technologicznie tworzyw sztucznych,<br />

charakteryzują się wysokim współczynnikiem<br />

odporności na wnikanie pyłu i wilgoci IP44<br />

oraz klasą odporności mechanicznej, udarnością<br />

IK10. Nowe oprawy mają ciekawą<br />

stylistykę oraz funkcjonalne rozwiązanie<br />

w wersji LED i tak jak inne oprawy w portfolio<br />

PAWBOL są szczególnie polecane do obiektów<br />

użyteczności publicznej – biurowców, hoteli,<br />

wielorodzinnych budynków mieszkalnych, domów<br />

jednorodzinnych itp.<br />

ERIS i IRYS są dostępne z kloszem mlecznym<br />

oraz w wersjach z ramką (pełną IRYS,<br />

otwartą ERIS) w kolorach białym, czarnym,<br />

srebrnym i złotym. W sprzedaży znajdują<br />

się oprawy o zróżnicowanym wyposażeniu<br />

– z oprawką E27 oraz wyposażone w źródła<br />

światła LED o mocach 9 W i 13 W o barwie<br />

światła białej neutralnej 4000 K oraz białej<br />

zimnej 6500 K i współczynniku oddawania<br />

barw Ra>80. Dodatkowo wszystkie oprawy<br />

mogą być wyposażone w radarowy czujnik<br />

ruchu, który w wersji LED pełni dodatkowo<br />

użyteczną i energooszczędną funkcję korytarzową,<br />

umożliwiającą ściemnianie źródła<br />

światła do określonego progu świecenia – 0%<br />

(całkowite wyłączenie), 10%, 20% i 30%<br />

mocy znamionowej.<br />

Oprawy ERIS i IRYS to w ocenie producenta<br />

idealne produkty dla klienta inwestycyjnego<br />

i indywidualnego, gwarantujące satysfakcję<br />

z zakupu i eksploatacji.<br />

www.pawbol.pl<br />

REKLAMA<br />

Irys<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

73

POMIARY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Mierniki i testery instalacji<br />

elektrycznej: co wybrać?<br />

Urządzenia, za pomocą których sprawdzimy poprawność działania instalacji elektrycznej,<br />

ciągłość izolacji, stan wyłączników różnicowoprądowych oraz zmierzymy poszczególne<br />

wielkości elektryczne, nie tylko znacznie ułatwiają, ale po prostu umożliwiają pracę<br />

elektryka. Warto zapoznać się z rozwiązaniami oferowanymi przez producentów i przyjrzeć<br />

się dostępnym funkcjom, aby świadomie podjąć decyzję o zakupie.<br />

Fot.: FLUKE<br />

Fot. 1.<br />

Przyszłością rynku mierników jest technologia bezprzewodowa umożliwiająca dokonywanie pomiarów z danej odległości<br />

Instalacje elektryczne, zarówno już<br />

podłączone do sieci elektroenergetycznej,<br />

jak i przed oddaniem do eksploatacji,<br />

wymagają przeprowadzania<br />

szeregu badań w celu oceny ich<br />

aktualnego stanu i zdolności do niezawodnej,<br />

bezpiecznej pracy. Różnego<br />

rodzaju mierniki i testery należą<br />

zatem do podstawowego wyposażenia<br />

elektryka. Które z urządzeń można<br />

śmiało uznać za niezbędne? Czy<br />

lepiej kupić kilka przyrządów czy<br />

jeden, uniwersalny model?<br />

Testery rezystancji izolacji<br />

Testery rezystancji izolacji umożliwiają<br />

przeprowadzenie dokładnych badań przed<br />

oddaniem instalacji lub urządzeń do eksploatacji.<br />

Nadal stosowane są mierniki induktorowe<br />

- urządzenie nie wymaga zasilania,<br />

tę rolę spełnia napędzana ręcznie, wbudowana<br />

prądnica. Dzięki dużej mocy prądnicy<br />

możliwe jest weryfikowanie izolacji nawet<br />

długich linii kablowych. Oczywiście producenci<br />

promują przede wszystkim wygodne<br />

urządzenia przenośne, ułatwiające wykonywanie<br />

pomiarów w terenie. Na rynku znajdziemy<br />

zarówno niewielkie testery ręczne,<br />

jak i przenośne urządzenia na napięcie znamionowe<br />

10 kV, przyrządy jedynie o funkcji<br />

pomiaru ciągłości izolacji, jak i z wbudowanymi<br />

multimetrami.<br />

W przypadku budownictwa mieszkalnego,<br />

jak również większych obiektów handlowych,<br />

biurowych czy przemysłowych przy<br />

napięciu AC/DC od 0,1 do 600 V zastosowanie<br />

znajdują przede wszystkim małe<br />

ręczne urządzenia (przełączanie napięć<br />

pomiarowych jest tu możliwe za pomocą<br />

jednego przycisku lub pokrętła). Nowoczes-<br />

74 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

POMIARY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

ne przyrządy tego typu umożliwiają także<br />

dokonywanie pomiaru współczynników<br />

DAR, PI, Ab1, Ab2 (w niektórych modelach<br />

wspomniane pomiary, jak i testowanie<br />

rezystancji izolacji, odbywa się równolegle,<br />

bez konieczności przerywania poprzedniego<br />

testu). Interesująca jest także opcja pomiaru<br />

ciągłości izolacji kabli trzy-, czteroi<br />

pięciożyłowych bez konieczności ręcznego<br />

przełączania żył kabla.<br />

Testery wyłączników różnicowoprądowych<br />

Okresowej kontroli muszą być poddawane<br />

także wyłączniki różnicowoprądowe.<br />

Specjalne przyrządy umożliwiają przeprowadzenie<br />

testu prądem o wartości np. 5 –<br />

1585 mA. Uniwersalne modele pozwalają<br />

na przeprowadzenie badania zarówno wyłączników<br />

AC, A i B, jak i zwykłych i selektywnych.<br />

Oprócz tego dzięki urządzeniu<br />

możemy przeprowadzić test gniazd wtykowych<br />

do szybkiej identyfikacji nieprawidłowych<br />

połączeń lub uszkodzonych gniazd<br />

ochronnych oraz zdobyć informację dotyczącą<br />

wartości rezystancji uziemienia.<br />

Mierniki cęgowe<br />

Wśród niezbędnych urządzeń wymienić należy<br />

też mierniki cęgowe, łączące w sobie<br />

funkcję miernika wielkości elektrycznych,<br />

rejestratora jakości energii, jak i analizatora<br />

mocy. Cęgi o minimalnej grubości, np. jedynie<br />

10 mm, sprawiają, że przeprowadzanie<br />

testów jest możliwe również w miejscach,<br />

w których mamy do czynienia ze znacznie<br />

ograniczoną przestrzenią, jak w szafach rozdzielczych<br />

i sterowniczych oraz w przypadku<br />

pomiarów przewodów połączonych we<br />

wiązki.<br />

Wielofunkcyjne<br />

Rośnie popularność multimetrów, czyli<br />

urządzeń łączących wiele funkcji w ramach<br />

jednego przyrządu – pomiaru parametrów<br />

rezystancji izolacji, pomiaru pętli zwarcia,<br />

rezystancji uziemienia i rezystywności<br />

gruntu czy też pomiaru wyłączników<br />

RCD. Większość modeli wyposażonych<br />

jest w funkcję zapamiętywania oraz odczytu<br />

wartości maksymalnej, minimalnej oraz<br />

średniej, pomiaru różnicowego procento-<br />

Fot.: MEGGER<br />

Fot. 2.<br />

Jeśli zdecydowaliśmy się na kupno<br />

używanego miernika, sprawdźmy, czy<br />

aby na pewno nie jest uszkodzony<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Skomunikowanie z internetem to przyszłość<br />

Ilość danych, różnorodność<br />

oczekiwań co do efektów ich<br />

przetwarzania oraz coraz większe<br />

ograniczenia czasowe powodują,<br />

że gromadzenie danych<br />

w pamięci mierników oraz ich<br />

późniejsze kopiowanie na lokalne<br />

komputery nie jest już<br />

wystarczające. Potrzeba zdalnego<br />

przesyłania danych to tylko<br />

cześć wymagań stawianych<br />

obecnym urządzeniom pomiarowym,<br />

dodatkowo oczekuje się<br />

przetwarzania tych danych oraz<br />

nadzoru i kontroli rozproszonych<br />

urządzeń w trybie on-line.<br />

Łukasz Baran<br />

Rozwój internetu, nowych form<br />

Sonel<br />

komunikacji oraz oprogramowania<br />

umożliwiają stworzenie<br />

systemu spełniającego ww. wymagania.<br />

W zależności od faktycznych potrzeb jest oczywiste, że<br />

liczba opracowywanych rozwiązań będzie spora i uzależniona<br />

od specyficznych wymagań odbiorców.<br />

System pracy serwerowej ma jedną ważną cechę: działa<br />

w czasie rzeczywistym. Po połączeniu miernika z serwerem<br />

(przez intra-, internet), wszystkie wykonane pomiary<br />

w momencie zapisu do pamięci są przesyłane i przechowywane<br />

na poziomie serwera (chmura lokalna lub globalna).<br />

Rozwiązanie jest unikatowe z tego względu, że pomiar<br />

zapisany za pomocą jednego miernika natychmiast<br />

może zostać odczytany z poziomu przeglądarki na dowolnym<br />

urządzeniu z dostępem do systemu, ale również odczytany<br />

na innym mierniku, jeżeli tylko jest on podłączony<br />

do tego samego konta na serwerze i pracuje na tej samej<br />

bazie danych. Interfejs do obsługi systemu z założenia<br />

działa z poziomu przeglądarki internetowej, niezależnie<br />

od hardware czy systemu operacyjnego wykorzystywanego<br />

przez użytkownika, przy odpowiedniej konfiguracji<br />

możliwy jest dostęp do niego z dowolnego miejsca na<br />

świecie bez konieczności instalowania jakiegokolwiek<br />

oprogramowania.<br />

Oprócz podstawowej właściwości, jaką jest przesyłanie<br />

i przechowywanie danych pomiarowych, taki system pozwala<br />

na zarządzanie tymi danymi (wskazywanie konieczności<br />

badań, pilnowanie terminów, powiadomienia o statusach,<br />

powiadamianie klientów) oraz ich przetwarzanie<br />

(generowanie raportów, drukowanie, przesyłanie dokumentacji).<br />

Rozwój takiego oprogramowania prowadzi do<br />

zaimplementowania wielu dodatkowych funkcji, takich jak:<br />

zarządzanie kontami użytkowników, zdalne monitorowanie<br />

stanu mierników, dostarczanie zadań dla użytkowników,<br />

zdalne podejmowanie decyzji na podstawie przesyłanych<br />

danych. Wartością dodaną jest możliwość zarządzania<br />

parkiem maszynowym, urządzeń (narzędzi) zapisanych<br />

w bazie. Kolejnym krokiem jest dodanie modułu szkoleniowego,<br />

wsparcia technicznego oraz zakupowego, tak, aby<br />

stworzone środowisko pracy pokrywało swoim zakresem<br />

funkcji możliwie najwięcej potrzeb użytkowników.<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

75

POMIARY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

wego i względnego. Niektóre modele multimetrów<br />

wyposażone są w cęgowe sondy<br />

pomiarowe, dzięki czemu jeden przyrząd<br />

może być wykorzystywany do pomiaru prądu<br />

stałego, jak i zmiennego.<br />

Interesujące są ponadto urządzenia wielofunkcyjne,<br />

które realizują także zadania<br />

analizatora jakości zasilania. Jeśli zależy<br />

nam na takim wariancie pracy, szukamy<br />

funkcji związanych z pomiarem oraz rejestrowaniem<br />

napięć, prądów i anomalii napięciowych.<br />

Warto zwrócić uwagę na nowoczesne<br />

rozwiązania bezprzewodowe. Niektóre<br />

modele umożliwiają podłączenie modułów<br />

zdalnych, zarówno modułów napięciowych,<br />

cęgów prądowych, jak i elastycznych<br />

pętli, a następnie odczytanie<br />

wyników z bezpiecznej odległości oraz<br />

wysłanie danych pomiarowych na urządzenie<br />

mobilne. Wykorzystanie komunikacji<br />

bezprzewodowej w przesyle danych<br />

oraz połączenie przyrządu z internetem to<br />

dziedzina, w której obserwujemy wyjątkowy<br />

prężny rozwój mierników i testerów<br />

instalacji elektrycznej.<br />

3w1?<br />

Jedno, czy kilka urządzeń? Który wariant najlepiej<br />

sprawdzi się w pracy osoby kontrolującej<br />

instalacje elektryczne? To zależy oczywiście<br />

od bardzo indywidualnych czynników, osobistych<br />

preferencji oraz charakteru przeprowadzanych<br />

badań. Wykonywanie pomiarów kilkoma<br />

Fot. 3.<br />

Fot.: FLUKE<br />

Jedno urządzenie czy<br />

multifunkcjonalny przyrząd?<br />

Wszystko zależy<br />

od specyfiki dokonywanych<br />

pomiarów<br />

Fot. 4.<br />

przyrządami rodzi trudności logistyczne, wiążące<br />

się chociażby z koniecznością spisywania<br />

poszczególnych wyników i ręcznego uzupełniania<br />

protokołu. Dysponując jednym wielofunkcyjnym<br />

testerem, po zakończeniu prac możemy<br />

wyeksportować plik z wszystkimi danymi oraz<br />

wydrukować je w formie pełnego protokołu.<br />

Nieobojętne powinny być dla nas także koszty<br />

sprawdzenia kalibracji urządzeń oraz wydania<br />

odpowiedniego dokumentu – w przypadku jednego<br />

przyrządu znacznie maleją.<br />

Jak wybrać?<br />

Ogromna oferta producentów oraz liczba<br />

dostępnych rozwiązań sprawia, że zakup<br />

Regularne przeprowadzanie badań instalacji<br />

elektrycznej to podstawa dla zapewnienia bezpieczeństwa<br />

mieszkańców danego obiektu<br />

Fot.: SONEL<br />

danego urządzenia powinniśmy poprzedzić<br />

dogłębną analizą poszczególnych zadań<br />

do spełnienia i odpowiadających im funkcji.<br />

Ponadto upewnijmy się, czy przyrząd wykonano<br />

z nieprzewodzącego materiału oraz czy<br />

obwody do pomiaru rezystancji i pojemności<br />

mają ochronę na takim samym poziomie, co<br />

obwody do pomiaru napięcia. Sprawdźmy,<br />

czy parametry napięciowe i prądowe są<br />

zgodne ze specyfikacją. Dobrym pomysłem<br />

jest zweryfikowanie, czy przyrząd został<br />

przetestowany przynajmniej przez dwa niezależne<br />

laboratoria (np. VTE – symbole jednostek<br />

badawczych powinny być uwzględnione<br />

na urządzeniu).<br />

EKSPERT Fachowego<br />

<strong>Elektryk</strong>a<br />

Kupno używanego miernika przez internet: czy to dobry pomysł?<br />

Marek Jędrzejak<br />

specjalista ds. energetyki<br />

Megger<br />

Zadania, do jakich przeznaczony<br />

jest miernik instalacji elektrycznej,<br />

są to pomiary, które pozwolą<br />

sprawdzić dwa najbardziej podstawowe<br />

wymagania dla badanej<br />

instalacji, czyli bezpieczeństwo<br />

i sprawność jej działania. Dobrej jakości izolacja, prawidłowo<br />

działające uziemienie oraz aktywne stosowanie środków zabezpieczających<br />

zapewniają bezpieczeństwo ludzi, instalacji<br />

elektrycznych i budynków, chroniąc przed porażeniami prądem<br />

elektrycznym, pożarami i uszkodzeniami sprzętu.<br />

Dlatego też używany do tych pomiarów miernik musi być<br />

koniecznie pełnosprawny. Kupując taki miernik z „drugiej<br />

ręki”, a zwłaszcza przez internet, nabywca musi mieć absolutną<br />

pewność, że wyniki pomiarów tym miernikiem będą<br />

całkowicie prawidłowe.<br />

Mimo że do miernika może być dołączony ważny jeszcze certyfikat<br />

kalibracji, to i tak kupujący może nie mieć do końca<br />

pewności, że nabyty przez niego miernik jest całkowicie pełnosprawny<br />

(czy uszkodzenie miernika nie jest główną przyczyną<br />

jego sprzedaży…).<br />

Firma Megger, jako światowy lider w produkcji i sprzedaży tego<br />

typów mierników, zaleca po zakupie używanego miernika przesłanie<br />

go do autoryzowanego serwisu w celu uzyskania aktualnego<br />

świadectwa kalibracji. Dobrym sposobem na sprawdzenie<br />

poprawności działania miernika jest także nabycie tzw. zestawu<br />

testowego, przeznaczonego do sprawdzania wszystkich elektrycznych<br />

funkcji miernika (oprócz pomiaru rezystancji uziemienia)<br />

pomiędzy kolejnymi wzorcowaniami miernika.<br />

Biorąc pod uwagę powyższe zalecenia oraz krótszy okres gwarancji<br />

(lub jej całkowity brak), zakup miernika używanego może<br />

okazać się mało opłacalny.<br />

76 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

POMIARY<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Fot.: MEGGER<br />

Fot.: SONEL<br />

Fot. 5.<br />

Ogromna oferta producentów oraz liczba dostępnych rozwiązań sprawia, że zakup<br />

danego urządzenia powinniśmy poprzedzić dogłębną analizą poszczególnych<br />

funkcjonalności<br />

* * *<br />

Kupując urządzenie, bez względu na jego<br />

rodzaj, zwróćmy uwagę również na dodatkowe<br />

usprawnienia i funkcje, które może<br />

nam zaoferować. Praktycznym rozwiązaniem<br />

są np. bezprzewodowe wyświetlacze<br />

w urządzeniach pomiarowych, które umożliwiają<br />

pracę w dwóch miejscach jednocześnie.<br />

Odłączany wyświetlacz sprawia,<br />

że podczas wykonywania pomiaru w trudno<br />

dostępnym miejscu nie musimy trzymać<br />

jednocześnie przyrządu i końcówek pomiarowych.<br />

Kluczowa jest możliwość eksportu<br />

i analizy danych, coraz większe znaczenie<br />

Fot. 6.<br />

nabiera też możliwość skomunikowania<br />

z siecią internetową.<br />

Iwona Bortniczuk<br />

REKLAMA<br />

Oprócz przesyłania i przechowywania<br />

danych pomiarowych nowoczesne<br />

urządzenia pozwalają na<br />

zarządzanie tymi danymi oraz ich<br />

przetwarzanie, czyli generowanie<br />

raportów, drukowanie, przesyłanie<br />

dokumentacji<br />

Konsultacja merytoryczna:<br />

Marek Jędrzejak, Megger<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

77

NOWOŚCI<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Lekka młotowiertarka akumulatorowa<br />

Młotowiertarka akumulatorowa 180 APP<br />

marki Kress jest jednym z najlżejszych tego<br />

typu urządzeń w klasie 18,0 V na rynku. Idealnie<br />

sprawdzi się w rękach montażystów,<br />

dociepleniowców, elektryków, hydraulików<br />

czy serwisantów, którzy mogą – w zależności<br />

od indywidualnych potrzeb – zdecydować się<br />

na jedną z trzech wersji urządzenia: 180 APP 4,2,<br />

180 APP 2,1 oraz 180 APP basic.<br />

Wyjątkowo lekka wersja 180 APP jest najbardziej<br />

wydajnym urządzeniem w klasie narzędzi<br />

do 2,5 kg. Ergonomiczny kształt młotowiertarki<br />

zapewnia komfortową pracę, minimalizując<br />

zmęczenie użytkownika, natomiast optymalny<br />

zakres obrotów od 0 do 1300 na minutę zapewnia<br />

bardzo szybkie i wydajne wiercenie otworów<br />

w najtrudniejszych materiałach. Elektronarzędzie<br />

jest polecane do robót wykonywanych<br />

nad głową, takich jak montaż sufitów podwieszanych<br />

czy prowadzenie tras kablowych. Niewielkie<br />

rozmiary oraz poręczność narzędzia<br />

dodatkowo umożliwiają swobodną pracę również<br />

w ciasnych miejscach.<br />

Młotowiertarka akumulatorowa 180 APP<br />

marki Kress ma pojedyncze pokrętło zmiany<br />

Fot. KRESS<br />

trybu pracy – ze zwykłego wiercenia na wiercenie<br />

udarowe. Sterowanie prędkością obrotów<br />

w przycisku pozwala płynnie dobierać<br />

parametry pracy młotowiertarki w zależności<br />

od rodzaju obrabianego materiału. Mechanizm<br />

udarowy młotowiertarki generuje 5790 udarów<br />

na minutę. Narzędzie świetnie sobie radzi nie<br />

tylko z wierceniem w betonie. Obudowa przekładni<br />

z ciśnieniowego odlewu stali magnezowej<br />

doskonale odprowadza ciepło, dzięki temu<br />

zapewnia wysoką żywotność maszyny. Z kolei<br />

cyfrowy układ młotowiertarki umożliwia delikatne<br />

rozpoczęcie pracy, a także zapobiega<br />

przegrzaniu, odcinając zasilanie w przypadku,<br />

gdy uzwojenie silnika będzie nazbyt rozgrzane.<br />

Układy elektroniczne mają także za zadanie<br />

utrzymywać obroty pod obciążeniem, zapewniając<br />

stałą wydajność, a ponadto jest odpowiedzialna<br />

za badanie pobór prądu z baterii,<br />

dbając o to, czy ogniwa nie były zbyt rozgrzane,<br />

nadmiernie rozładowane itd. To wszystko<br />

gwarantuje bardzo długi okres bezawaryjnego<br />

użytkowania wiertarki.<br />

Młotowiertarka 180 APP marki Kress dostępna<br />

jest w trzech wersjach: 180 APP 4,2 z akumulatorem<br />

litowo-jonowym o pojemności 4,2 Ah,<br />

180 APP 2,1 z akumulatorem litowo-jonowym<br />

o pojemności 2,1 Ah oraz 180 APP Basic, bez<br />

ładowarki i akumulatorów.<br />

www.langelukaszuk.pl<br />

Nowy system montażu osprzętu<br />

Firmy Bosch i Fein tworzą razem nowy standard<br />

Starlock montażu osprzętu do narzędzi<br />

oscylacyjnych, który gwarantuje wyższą wydajność<br />

i precyzję pracy. Przewidziano przy tym<br />

trzy klasy wydajności: Starlock, StarlockPlus<br />

i StarlockMax .<br />

Dzięki wyjątkowej koncepcji napędu, elektronarzędzia<br />

oscylacyjne są uniwersalne w użyciu<br />

i cieszą się ogromną popularnością<br />

na świecie: ruch oscylacyjny umożliwia<br />

stosowanie osprzętu do cięcia, szlifowania,<br />

oczyszczania powierzchni lub<br />

polerowania. Jednak narzędzia te są<br />

niezawodne i ekonomiczne tylko wtedy,<br />

gdy moc silnika jest przenoszona<br />

na brzeszczot czy tarczę szlifierską<br />

w sposób zapewniający jak najniższe<br />

straty. Dlatego system montażu osprzętu<br />

ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia<br />

szybkiego tempa i precyzyjnego<br />

rezultatu pracy. Na rynku funkcjonuje<br />

Fot. BOSCH<br />

obecnie wiele systemów montażu osprzętu<br />

do narzędzi oscylacyjnych. Oferta produktów<br />

różnych producentów jest nawet zbyt szeroka,<br />

co utrudnia dokonanie ich przeglądu. Dodatkowo<br />

użytkownicy korzystający z adapterów<br />

przy montażu osprzętu muszą pogodzić się<br />

z obniżeniem wydajności narzędzi. Rozwiązaniem<br />

tego problemu jest nowy system montażu<br />

o nazwie Starlock: wprowadzając ten produkt<br />

Bosch i Fein ustalają wspólny standard montażu<br />

i gwarantują maksymalne przeniesienie<br />

mocy na obrabiany przedmiot.<br />

Opatentowany system montażu Starlock jest<br />

kompatybilny z elektronarzędziami oscylacyjnymi<br />

marek Bosch i Fein, a także z narzędziami<br />

innych producentów, którzy wykorzystują<br />

12-punktowy systemu montażu.<br />

Oznacza to, że taki osprzęt pasuje<br />

do większości narzędzi na rynku. Od<br />

stycznia <strong>2016</strong> r. osprzęt w systemie<br />

Starlock będzie dostarczany zarówno<br />

pod marką Bosch, jak i Fein. Bosch<br />

i Fein we wspomnianianych trzech<br />

klasach wydajności. W ciągu nadchodzących<br />

miesięcy firmy Bosch i Fein<br />

wprowadzą na rynek także nowe<br />

elektronarzędzia z systemem montażu<br />

Starlock.<br />

www.bosch.pl<br />

78 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

WARSZTAT<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

Objęte promocją produkty firmy ENERGOTYTAN<br />

1. Włókno szklane do przeciągania<br />

kabli Ø 4,5 mm<br />

• szeroki wybór kompatybilnych<br />

dodatków<br />

• szybki system do wciągania<br />

przewodów<br />

• włókno umieszczone na stojaku<br />

Model Długość Cena netto<br />

10054 30 m 600 zł<br />

10058 50 m 799 zł<br />

10051 50 m 999 zł<br />

2. Wciągarka do przewodów<br />

w kasecie Ø 3,0 mm<br />

• szybkie rozwijanie i zwijanie<br />

na obrotnicy kasetowej<br />

• rozbudowany zestaw<br />

dodatkowych akcesoriów<br />

• zwiększona odporność na tarcie<br />

5. Praska akumulatorowa APE622<br />

• w zestawie 2 akumulatory,<br />

ładowarka, walizka<br />

• oprogramowanie diagnostyczne<br />

• kabel USB<br />

Model Zakres Cena netto<br />

APE622 6-300 mm² 6999 zł<br />

6. Samonastawny ściągacz<br />

izolacji EX316<br />

• samoczynnie dopasowujący<br />

się mechanizm<br />

• wbudowany zderzak<br />

odległości<br />

• funkcja cięcia przewodów<br />

Model Zakres Cena netto<br />

EX316 0,03-16 mm² 399 zł<br />

PROMOCJA<br />

Model Długość Cena netto<br />

10087 20 m 330 zł<br />

10088 30 m 399 zł<br />

10090 50 m 480 zł<br />

3. Zaciskarka do tulejek<br />

izolowanych i nieizolowanych<br />

• zakres pracy 0,08-16 mm²<br />

• wyposażona w pozycjometr<br />

• przekładnia zwiększa siłę<br />

docisku<br />

Model Zakres pracy Cena netto<br />

EK0816 0,08-16 mm 650 zł<br />

4. Zaciskarka do tulejek izolowanych<br />

i nieizolowanych<br />

• zakres pracy 0,08-10 mm²<br />

• wyposażona w pozycjometr<br />

• przekładnia zwiększa siłę docisku<br />

7. Nożyce zapadkowe do cięcia kabli<br />

• ostrza wykonane<br />

z wysokogatunkowej<br />

stali<br />

• czyste i łatwe cięcie bez<br />

zagięć i opiłków<br />

• precyzyjny mechanizm<br />

zapadkowy<br />

Model Zakres pracy Cena netto<br />

E320 0-300 mm² 750 zł<br />

E500 0-500 mm² 1050 zł<br />

E1000 0-1000 mm² 2150 zł<br />

8. Nóż monterski do kabli i przewodów<br />

• do kabli miedzianych i aluminiowych<br />

• precyzyjne ostrze<br />

o dużej wytrzymałości<br />

• ergonomiczny kształt<br />

rękojeści<br />

• izolowany 1000 V<br />

Model Zakres pracy Cena netto<br />

EK303 0,08-10 mm 500 zł<br />

Model Długość Cena netto<br />

E51415 180 mm 55 zł<br />

www.energotytan.pl<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

79

WARSZTAT<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

ENERGOTYTAN ® EXPERT<br />

– nowa seria profesjonalnych<br />

narzędzi dla elektromonterów<br />

Rozwój nowych technologii sprawił, że najnowsze dwubiegowe praski hydrauliczne<br />

i akumulatorowe cieszą się bardzo dużym uznaniem wśród elektromonterów. Na wybór tych<br />

urządzeń wpływ mają nie tylko ich doskonałe parametry, szybkość pracy, niezawodność<br />

działania, ale również bardzo przystępne ceny, sprawiające, że zakup szybko się zwraca.<br />

Nowe praski, zapewniają przy tym elektromonterom znacznie większy komfort pracy, niż<br />

tradycyjne narzędzia instalacyjne.<br />

W porównaniu do modeli znanych<br />

starszemu pokoleniu energetyków,<br />

współczesne praski hydrauliczne<br />

i elektrohydrauliczne przeszły<br />

prawdziwą rewolucję pod względem<br />

gabarytów i zastosowanych<br />

w nich rozwiązań technologicznych,<br />

przede wszystkim najnowszego<br />

sposobu hartowania i obróbki<br />

końcowej narzędzi, co znacznie<br />

wydłuża ich żywotność. Materiały<br />

Fot. 1.<br />

Zestaw walizkowy praski HH622<br />

Fot. 2.<br />

Praska hydrauliczna HH622<br />

i procesy stosowane podczas wytwarzania<br />

ręcznych, hydraulicznych i akumulatorowych<br />

narzędzi ENERGOTYTAN<br />

podlegają ciągłej kontroli pod względem<br />

zgodności z przyjętymi standardami jakościowymi,<br />

a produkcja zawsze podąża<br />

za najnowszymi rozwiązaniami technologicznymi.<br />

Przeszkolony zespół specjalistów<br />

wspomagany systemem projektowania<br />

3D pozwala nie tylko spełniać<br />

aktualne wymagania klientów, ale również<br />

być o krok przed nimi.<br />

Najstarsze modele ręcznych urządzeń<br />

hydraulicznych do zagniatania końcówek<br />

kablowych cechowały się bardzo<br />

dużą wagą, sporymi wymiarami, problemem<br />

z montażem i demontażem matryc<br />

w głowicy i bardzo długim czasem<br />

jednego cyklu prasowania, co w połączeniu<br />

z ich wysoką ceną nie sprzyjało<br />

ich szerokiemu stosowaniu w branży<br />

elektroinstalacyjnej. Jednak z czasem<br />

konstruktorzy skutecznie wyeliminowali<br />

te mankamenty budując uniwersalną<br />

praskę ENERGOTYTAN ® HH622<br />

(fot. 1 i 2). Urządzenie to jest wyposażone<br />

w zintegrowany dwubiegowy napęd<br />

hydrauliczny o nacisku 60 kN, w którym<br />

zaciskanie końcówek i tulejek odbywa<br />

się poprzez pompowanie ruchomą<br />

80 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

WARSZTAT<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

dźwignią. Wprowadzenie podwójnej<br />

prędkości pracy napędu hydraulicznego<br />

– szybszy tryb pozwala na przytrzymanie<br />

końcówki, po czym urządzenie<br />

przechodzi automatycznie w wolniejszy<br />

tryb zaciskania, przy wysokim ciśnieniu,<br />

co skraca czas operacji, zwiększając wydajność<br />

narzędzia. HH622 ma obrotową<br />

i otwieraną głowicę prasującą o zakresie<br />

pracy od 6-300 mm² oraz przeciążeniowy<br />

zawór bezpieczeństwa. Rozwarcie matryc<br />

następuje samoczynnie po zwolnieniu zaworu<br />

przeciążeniowego lub zadziałaniu<br />

układu zabezpieczającego, a sama operacja<br />

zaciskania może zostać przerwana<br />

na każdym etapie pracy. Urządzenie ma<br />

masę zaledwie 3 kg i mierzy 415 mm,<br />

a skok tłoka wynosi aż 17 mm. Praska z odpowiednim<br />

zestawem matryc typu M22<br />

Fot. 3.<br />

Zestaw matryc M22-PH-SET<br />

Fot. 4.<br />

Praska akumulatorowa APE622<br />

Fot. 5.<br />

Oprogramowanie diagnostyczne do<br />

praski APE622<br />

(fot. 3) doskonale nadaje się do zaciskania<br />

końcówek i tulejek miedzianych oraz<br />

aluminiowych w wykonaniu standardowym,<br />

grubościennym, wg DIN 46235,<br />

DIN 46329, do formowania żył sektorowych<br />

na okrągło. Zaciskać można<br />

także końcówki tulejkowe izolowane<br />

i nieizolowane, końcówki<br />

izolowane ze szwem oraz złączki<br />

do linii napowietrznych.<br />

Przykładem udanego procesu miniaturyzacji<br />

jest wprowadzona przez<br />

nas w ubiegłym roku do sprzedaży praska<br />

akumulatorowa ENERGOTYTAN ®<br />

APE622 (fot. 4), która dysponuje siłą nacisku<br />

60 kN, pozwalającą na zagniatanie<br />

końcówek i tulejek o przekroju do 300 mm 2 .<br />

Narzędzie ma obrotową i otwieraną głowicę<br />

prasującą o zakresie pracy od 6-300 mm²<br />

oraz przeciążeniowy zawór bezpieczeństwa.<br />

Dostarczana jest ze specjalnym<br />

oprogramowaniem, które po zainstalowaniu<br />

na komputerze PC<br />

pozwala użytkownikowi (za<br />

pomocą umieszczonego w obudowie<br />

złącza USB) na transmisję<br />

i analizę danych eksploatacyjnych<br />

i diagnostycznych zapisanych w pamięci<br />

urządzenia (fot. 5). Dzięki takiemu<br />

rozwiązaniu, dostępnemu do niedawna<br />

jedynie w autoryzowanych punktach<br />

serwisowych, poznamy dokładną liczbę<br />

wykonanych cykli roboczych, ich szczegółowe<br />

parametry, ogólny stan techniczny<br />

narzędzia, a także zaplanujemy termin<br />

Fot. 6.<br />

Adapter do podłączenia narzędzia<br />

bezpośrednio do sieci 230 V<br />

jego następnego przeglądu serwisowego.<br />

W przypadku problemów wygenerowany<br />

na podstawie takich danych raport może<br />

zostać przesłany bezpośrednio do serwisu.<br />

Praska umożliwia swobodną obsługę<br />

jedną ręką, ma otwieraną i obrotową głowicę<br />

(zakres obrotu 180 o ), ergonomiczny<br />

uchwyt oraz LED-ową sygnalizację stanu<br />

pracy. Cechy te sprawiają, że urządzenia<br />

serii APE zyskują coraz większe uznanie<br />

wśród instalatorów, dowodząc swojej<br />

przydatności zwłaszcza w wąskich przestrzeniach<br />

roboczych.<br />

APE622 ma jeszcze jedną użyteczną funkcję<br />

– w razie potrzeby może być zasilana<br />

za pośrednictwem adaptera bezpośrednio<br />

z sieci 230 V (fot. 6), co eliminuje konieczność<br />

wymiany lub doładowywania<br />

akumulatorów przy długotrwałej pracy.<br />

Praska może współpracować ze wszystkimi<br />

zestawami matryc typu<br />

M22.<br />

Mamy nadzieję, że chociaż<br />

skrótowo udało nam się przybliżyć<br />

Państwu tą ciekawą<br />

grupę urządzeń – w przypadku<br />

pytań jak zwykle pozostajemy<br />

do Państwa dyspozycji<br />

i zachęcamy do zapoznania się<br />

z naszą ofertą dostępną na internetowej<br />

stronie producenta.<br />

Adrian Zając<br />

www.energotytan.pl<br />

PROMOCJA<br />

<strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong><br />

81

POZYTYWNE WIBRACJE<br />

Fachowego <strong>Elektryk</strong>a<br />

•••<br />

Pięć etapów życia mężczyzny.<br />

Nowo urodzony mężczyzna nie wie, kto to Święty Mikołaj,<br />

bo w ogóle jeszcze niewiele wie.<br />

Potem się o nim dowiaduje i w niego wierzy, a nawet<br />

pisze do niego listy.<br />

Następnie przestaje w jego istnienie wierzyć<br />

i korespondencja się urywa.<br />

Kolejny etap – mężczyzna przebiera się, na ogół raz<br />

w roku, za Świętego Mikołaja.<br />

A na koniec – mężczyzna wygląda jak Święty Mikołaj.<br />

Fot. http://bythewayphoto.blog.com<br />

•••<br />

– Facet o mizernej sylwetce zapisał się na siłownię<br />

i pyta swojego trenera, jakie urządzenia najszybciej<br />

sprawią, że dziewczyny zaczną się nim interesować.<br />

– Ależ to proste – skup się na bankomatach.<br />

•••<br />

Dwóch idiotów rozbraja bombę. Nagle jeden pyta:<br />

– A co będzie, jak nam wybuchnie?<br />

– Nie martw się, mam drugą!<br />

A mówiłeś<br />

w przedszkolu,<br />

że to JA będę<br />

Twoją narzeczoną!<br />

•••<br />

Pociągiem jadą garbaty i niewidomy. Garbaty jest z natury<br />

złośliwy i chce dokuczyć niewidomemu. Mruczy głośno,<br />

niby do siebie:<br />

– O, jakie piękne widoki za oknem. Jakie kwieciste łąki,<br />

wspaniałe drzewa, obłoki na błękitnym niebie...<br />

Zirytowany niewidomy, nachyla się ku garbatemu<br />

i przyjaźnie klepiąc go po garbie:<br />

– A ty z tym plecakiem to w góry?<br />

•••<br />

Kolega zwierza się koledze przy piwie:<br />

– Dwukrotnie byłem żonatym, a co gorsza, w obu<br />

przypadkach – nieszczęśliwie.<br />

– Ale dlaczego?<br />

– Pierwsza żona ode mnie odeszła. Z drugą wciąż się męczę.<br />

•••<br />

<strong>Elektryk</strong> do pomocnika:<br />

– Marek, potrzymaj przez chwilę te przewody!<br />

– Już trzymam.<br />

– Czujesz coś?<br />

– Nie…<br />

– W porządku, faza jest na tym trzecim.<br />

82 <strong>Fachowy</strong> <strong>Elektryk</strong> 1 • <strong>2016</strong>

PROFESJONALIZM, KOMPETENCJE, NIEZAWODNOŚĆ, NOWOCZESNE TECHNOLOGIE<br />

DOMAT CONTROL SYSTEM JEST PRODUCENTEM PRODUKTÓW<br />

I ROZWIĄZAŃ SYSTEMOWYCH DLA STEROWANIA I ZARZĄDZANIA<br />

BUDYNKAMI ORAZ OBIEKTAMI PRZEMYSŁOWYMI.<br />

KOMPLEKSOWE ROZWIĄZANIA Z ZAKRESU SYSTEMÓW BMS.<br />

Domat Control System zapewnia kompleksową ofertę produktów i rozwiązań systemowych dla<br />

budownictwa, kontroli energii, a także systemów pomiarowych. Misją naszej firmy jest projektowanie,<br />

produkcja i dystrybucja systemów sterowania budynkami oraz obiektami przemysłowymi na całym<br />

świecie. W Domat Control System zwracamy szczególną uwagę na niezawodność, nowoczesne<br />

technologie, nowoczesne rozwiązania komunikacyjne, zdalny dostęp i elastyczność. Rozwój systemu<br />

jest szybką reakcją na potrzeby klienta, co jest niezbędne<br />

w dzisiejszych projektach. Standardowe sygnały, interfejsy<br />

i protokoły komunikacyjne są używane na wszystkich<br />

poziomach systemu, dlatego nasz system jest otwarty dla<br />

szerokiej gamy zintegrowanych rozwiązań.<br />

Znajdziesz nas na<br />

INSTALACJE <strong>2016</strong><br />

Pawilon 5<br />

stoisko nr 35<br />

NOWY<br />

markMX<br />

Ethernet<br />

88 I/O<br />

2x RS485<br />

2x RS232<br />

WYŁĄCZNY DYSTRYBUTOR W POLSCE:<br />

P&B Sp. z o. o., Szosa Chełmińska 26/610, 87-100 Toruń<br />

+48 606 694 627, patryk@domat-cs.pl<br />

www.domat-cs.pl

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!