Pora na nowe borowiki, kurki i mas'laki

Szanowny Czytelniku „Monitora Polonijnego“,piszę do Ciebie list…Zastanawiałam się właśnie, jakby wyglądał list doCzytelnika naszego pisma. W listach przecież opisujemywydarzenia, które miały miejsce, sprawy, którymi żyjemy.Gdyby przyszło mi napisać list do naszych Czytelników, byłby to długi list,albowiem w ciągu miesiąca, czyli od ostatniego naszego „spotkania“, wielesię wydarzyło.Jako redaktor naczelna „Monitora” wzięłam udział w XIX ŚwiatowymForum Mediów Polonijnych, które swoją inaugurację miało w Tarnowie,skąd przywiozłam aż dwie nagrody dla naszego pisma! (czytaj na stronieobok). Miniony miesiąc przyniósł też kilka interesujących imprezkulturalnych, ważnych dla słowackiej Polonii. Dla twórców „Monitora“niewątpliwie ważkim wydarzeniem były warsztaty dziennikarskie, którezorganizowaliśmy w Bratysławie (relacja na str. 12).Zbliżają się wybory parlamentarne w Polsce, więc oczywiście i myinformujemy o tym ważnym wydarzeniu (str. 4). Co ciekawe, podczaswspominanego forum mediów polonijnych spotkałam jednegoz kandydatów na posła – kolegę po fachu, czyli dziennikarza polonijnegoz Chicago Sylwestra Skórę. Jak się okazuje, amerykańscy działacze polonijnibiorą sprawy w swoje ręce i chcą mieć w polskim parlamencie swojąreprezentację.A jeśli chodzi o wydarzenia kulturalne w Polsce ostatniego miesiąca, to dotych najważniejszych należą zapewne premiera nowego filmu JerzegoHoffmana (str. 17), III Kongres Kobiet (str. 20), nowa płyta grupy Zakopower(str. 25)… I tak można by jeszcze długo wymieniać. Ale jak to wszystko ująćw jednym liście?Na szczęście nie musimy ograniczać się do formy epistolarnej, bowiemmamy własne czasopismo, na którego łamach możemy prezentowaćwszystko, co ważne dla słowackiej Polonii!Podczas forum mediów polonijnych dyskutowano o roli wydawnictwpolonijnych. Szczególnie głośno słyszalny był głos, broniący zasadności ich,bowiem mimo dostępu do Internetu, odgrywają one niesamowicie ważnąrolę – informują o zdarzeniach, o których darmo by szukać informacjiw polskiej prasie. Czy w ogólnopolskich mediach przeczytają Państwo relacjęz imprezy w Dubnicy nad Wagiem? Czy dowiedzą się, jakie czekają nasimprezy kulturalne na terenie Słowacji w najbliższym czasie? O tymwszystkim i wielu innych ważnych sprawach informujemy my na łamach„Monitora Polonijnego“, do lektury którego zachęcam.W imieniu redakcjiWybory: 9 – 10 – 11 4Z KRAJU 4WYWIAD MIESIĄCABiegnąc po muzykęz Janem A.P. Kaczmarkiem 6Pora na nowe…borowiki, kurki i maślaki 9Z NASZEGO PODWÓRKA 10ZWIERZENIA PODNIEBIENIASan Marten – o tym, czymWas zaskoczy restauracjaU Świętego Marcina 16KINO-OKO Wielka bitwana wielkim ekranie 17WAŻKIE WYDARZENIAW DZIEJACH SŁOWACJITrudne lat 50. XIX wieku 18POLAK POTRAFINie taki znów mały miś 19TO WARTO WIEDZIEĆKongres Kobiet 20BLIŻEJ POLSKIEJ KSIĄŻKIOpowieści Joanny Bator 22SPORT!?Klitschko vs. Adamek 24CZUŁYM UCHEMBoso, ale w ostrogach 25W dzikie wino zaplątani... 26OKIENKO JĘZYKOWERepetytorium z dat 27Słowacja w oczach Polaków 28OGŁOSZENIA 29ROZSIANI PO ŚWIECIEMarzenia się spełniają.... 30MIĘDZY NAMI DZIECIAKAMIHey! W tym numerzezawędrujemy do Kanady.Let’s go :-) 31PIEKARNIKCo wy wiecie o kotlecie 32V Y D Á V A P O Ľ S K Ý K L U B – S P O L O K P O L I A K O V A I C H P R I A T E Ľ O V N A S L O V E N S K UŠÉFREDAK TORKA: Małgor zata Wojcieszyńska • REDAKCIA: Agata Bednarczyk,Andrea Cupa -Baricová, Ingrid Majeríková, Danuta Meyza-Marušiaková, Katar zyna PieniądzKOREŠPONDENTI: KOŠICE – Urszula Zomerska-Szabados • NITRA – Monika Dikaczowa • TRENČÍN – Aleksandra KrcheňJAZYKOVÁ ÚPRAVA V POĽŠTINE: Maria Magdalena Nowakowska, Małgor zata WojcieszyńskaGRAFICKÁ ÚPRAVA: S tano Carduelis S tehlik • ADRESA: Nám. SNP 27, 814 49 Bratislava • KOREŠPONDENČNÁADRESA: Małgor zata Wojcieszyńska, 930 41 Kvetoslavov, Tel./Fax: 031/5602891, monitorpolonijny@gmail.comPREDPLATNÉ: Ročné predplatné 12 euro na konto Tatra banka č.ú.: 2666040059/1100REGISTRAČNÉ ČÍSLO : 1193/95 • EVIDENČNÉ ČÍSLO : EV542/08R e a l i z o v a n é s F i n a n č n o u p o d p o r o u Ú r a d u v l á d y S l o v e n s k e j R e p u b l i k yD o f i n a n s o w a n o z e ś r o d k ó w S e n a t u R P d z i ę k i p o m o c y F u n d a c j i „ P o m o c P o l a k o m n a W s c h o d z i e “w w w . p o l o n i a . s kPAŻDZIERNIK 2011 3

da za nich osoba przez nich upoważniona.Kolejna nowość – na liście kandydatówdo Sejmu musi się znaleźć niemniej niż 35 procent kobiet. Partieporadziły sobie z tym przepisem różnie.Na listach jednej partii panie sąna końcu, na innej na początku, a najeszcze innej prawie dokładnie cotrzeci kandydat to kobieta.Polacy za granicą tradycyjniegłosują na kandydatów zgłoszonychw okręgu 44, obejmującymśródmieście Warszawy. W tymokręgu na liście nr 1 (Prawo i Spra -wiedliwość) miejsce pierwsze zajmujeprezes partii Jarosław Kaczyński.Listę ostatnią (numer 7) otwiera premier,lider Porozumienia Obywa -telskiego Donald Tusk. Listę nr 2 maPJN (Polska Jest Najważniejsza), nr 3– SLD (lider partii Grzegorz Na pie -ralski kandyduje w rodzinnym Szcze -cinie, a w Warszawie „jedynką” jestRyszard Kalisz), nr 4 – Ruch Palikota,nr 5 – Polskie Stronnictwo Ludowe(listę otwiera były rekordzista w skokuo tyczce Władysław Kozakiewicz,miejsce numer drugie zajmujeSylwester Skóra – polonijny dziennikarzz Chicago), a nr 6 – Polska PartiaPracy – Sierpień 80.Według sondaży główny bój odbędziesię między dwoma partami prawicowymi:PO Tuska iPiS Kaczyńskiego. Wewszystkich ankietachPO prowadzi, ale zwolennicytej partii apelujądo swoich zwolenników,aby sondażeich „nie usypiały”.Według niektórych badańPO może miećw przyszłym parlamencieponad połowęmandatów, co dało byjej szansę – po razpierwszy w naszej historii – na rządzeniekrajem drugą kadencję. Tymrazem nawet bez koalicjanta.Trzecia partią, której przedstawiciele– według sondaży – zasiądąw Sejmie to reprezentanci lewicy.Na Sojusz Lewicy Demokratycznej(SLD) zamierza głosować 10-15 %respondentów. To może nie dużo,ale gdyby sondaże się sprawdziły(wg nich notowaniaPSL są na granicy pięcioprocentowegoprogu wyborczego,a pozostałych partiio wiele niższe), towłaśnie SLD możede cydować, z którąpartią prawicową będzietworzyć rząd.Premier Napieralski?I Ty możesz o tymzdecydować!DARIUSZ WIECZOREKków na Litwie (AWPL) Leonard Tal -mont. Premierzy ponad godzinęrozmawiali głównie o szkolnictwiepolskim na Litwie i protestach społecznościpolskiej przeciwko przyjętejw marcu ustawie o oświacie,która podobno pogarsza sytuacjęszkoły polskiej na Litwie. Postano -wiono powołać zespół ds. edukacji,w skład którego wejdą wiceministrowiez obu krajów, eksperci,a także przedstawiciele mniejszościpolskiej i litewskiej.LECH WAŁĘSA 6 września odmówiłprzyjęcia wysokiego odznaczenialitewskiego i jednocześnie wyraziłzaniepokojenie sytuacją, dotyczą cąrespektowania na Litwie prawPolaków do języka, kultywowaniatradycji i szacunku dla kultury polskiej.„Mam głęboką nadzieję, żewładze Republiki Litewskiej doprowadządo sytuacji, kiedy będęmógł przyznane mi odznaczenieodebrać, ale w warunkach respektowaniaprawa, moich rodakówi mojego własnego, do używania –tak jak na całym świecie – własnegoimienia i nazwiska“ – napisałWałęsa.SYGNATARIUSZ AKTU Niepodle gło -ści Litwy i były doradca prezydentaValdasa Adamkusa Czesław Okiń -czyc uważa, że przyjęta w marcutego roku przez sejm Litwy nowaustawa o oświacie jest zemstąwładz litewskich za to, że Polskaprzejawiała za małe lub też za dużezainteresowanie niektórymi kwe -stiami dotyczącymi mniejszościpolskiej na Litwie. Powiedział to7 wrze śnia. Zdaniem Okińczyca wizytana Litwie szefa polskiego rząduDonalda Tuska dowodzi znaczeniamniejszości polskiej na Litwiedla władz Polski.WIKILEAKS UJAWNIŁO amerykańskądepeszę z 2008 r., dotycząca m.in.szczytu NATO w Bukareszcie. „Mi -ni ster cierpko zauważył, że gdyPolska wchodziła do UE w 2004 r.,wielu oskarżało ją, że jest koniemtrojańskim USA w Europie. Alew NATO jest inny koń trojański“ –czytamy w depeszy, którą opublikowałypolskie media. „Niemcy to końtrojański Rosji w Europie“ – po wie -dział szef MSZ Radosław Sikor skido zastępcy sekretarza stanu USA.Te ostre słowa dziwią, bo za rządówDonalda Tuska Polska szybko od -mroziła stosunki z Niemca mi, co by -ło też zasługą ministra – stwierdzanp. „Gazeta Wyborcza”. MSZ17 września odmówiło ko men tarza.PREMIER DONALD TUSK powiedział,że nie czuje się zakłopotany depeszamiujawnianymi przez Wiki -Leaks, dotyczącymi polskiego rządu.„Ja się nie podniecam depeszamiujawnianymi przez WikiLeaks.Żaden z tych przecieków jakoś niewprawia mnie w zakłopotanie“ –zapewniał. Pytany o komentarz dozawartego w depeszach WikiLeakssformułowania, że polski rząd maproblemy z wprowadzeniem przepisówantykorupcyjnych, stwierdził,że chyba czytał inne depesze.DWA OBRAZY: „Naganka na polowaniuw Nieświeżu“ i „Przed polo wa -niem w Rytwianach“, zrabowanew czasie II wojny światowej, wrócądo kraju – poinformowało 15 wrze -śnia polskie ministerstwo kultury.Tak zdecydował sąd w NowymJorku, który miesiąc temu wydałpozytywną decyzję w tej sprawie.Obrazy zostały przekazane Polscepodczas oficjalnej wizyty prezydentaBronisława Komorowskiego i mi -nistra kultury Bogdana Zdrojew skie -go w USA. Oba dzieła zaginęływ czasie II wojny światowej. W 2006roku wystawiono je na sprzedażw nowojorskich domach aukcyjnych.Na wniosek polskiego Mini -ster stwa Kultury i DziedzictwaNarodowego z aukcji je wycofano.MAGDA TERESA WÓJCIK, aktorkai reżyserka, zmarła 17 wrześniaw Podkowie Leśnej w wieku 77 lat– podał warszawski Teatr Ade kwa -tny, którego aktorka była współzałożycielką.Wójcik urodziła się 10czerwca 1934 roku w Wilnie. Jakoaktorka zadebiutowała w 1965 roku.Szczególne uznanie publicznościprzyniosły jej role Antygony,Joanny d’Arc czy Medei. Słynnebyły też jej monodramy: „Mewa“wg Richarda Bacha, „Anna“ wg Ja -na Drzeżdżona, „Cesarz“ wg Ry szar -da Kapuścińskiego. Za tytułową rolęw filmie „Matka Królów” JanuszaZaorskiego otrzymała w roku 1987roku Złote Lwy dla najlepszej aktorki.ZUZANA KOHÚTKOVÁPAŻDZIERNIK 20115

Komponuje Pan muzykędo filmów o emocjach.Sama muzyka w filmie to kanał, którympłyną emocje. Dzięki niej możnazmienić sens danej sceny. Emocje tonarzędzie, któremu trzeba ufać nastarcie, ale nie można na tym poprzestać.Później musi królować rozum.Także w kontaktach z ludźmi.Lubi Pan ludzi?Najważniejsze są dla mnie wysokiejjakości spotkania z nimi. Tak jak jestważne, żeby jeść zdrową żywność,tak każde „zdrowe” spotkanie mawartość, oczywiście kiedy przyświecająmu jasne intencje i tworzy się inspirującawymiana myśli. Ludzie topodstawowy pokarm dla mojej duszykompozytora. Może dlatego, że kiedykomponuję, jestem sam. Gdy kończę,to odczuwam głód ludzi. Jadę wtedynagrywać muzykę do wielkich miast,takich jak Nowy Jork czy Londyn.Siadam w kafejce pośród największychtłumów i patrzę …Oddziela Pan tworzenie muzykifilmowej od poważnej?Nie, dla mnie to płynie z tego samegomiejsca, choć nie wiem, gdzie onojest (śmiech). Czasem się śmieję, że jestemmedium i tylko transferuję energię,którą mi przesyła ktoś z góry.Kiedy zamyka mi się w głowie okno,to też pracuję, dopóki się nie otworzy.Jako młody mężczyzna lubiłemkomponować w nocy. W tej chwiliolśnienia przychodzą rano, z regułypo śniadaniu.6Biegnąc po muzykęz Janem A. P. KaczmarkiemWLos Angeles ma swój ogródek. Rosną w nim rzodkiewki,pomidory, ale też cytryny i brzoskwinie. Jednak najbardziejlubi figi. Słodycz takiej pękniętej figi, która nie wytrzymujedojrzałości, to prawdziwa ekstaza. „Ta figa może być natchnieniem.Jak każde silne doznanie może mieć swoje konsekwencjew twórczości“ – mówi Jan A. P. Kaczmarek.Po jedzeniu zwyklejest się rozleniwionym.Dlatego jem coś lekkiego, żebymieć tę gotowość wojownika, któryzawsze ma pusty żołądek. Wiem, że tojest ten wspaniały moment, kiedy czekająmnie dwie superkreatywne godziny.Ogarnia mnie uniesienie, wymyślampodstawowe elementy utworu,dopiero potem włącza się porządkująca,odpowiadająca za formęczęść umysłu. Pracuję przy komputerze,który automatycznie rejestrujeutwór, a potem utwór wysyłam do zamawiającychgo partnerów. Przy po -minająca fortepian klawiatura jest połączonaz rejestrującym nagraniekomputerem. Mam różne sposobykomponowania: pierwszy – to tenkomputerowy, do drugiego potrzebnyjest fortepian, do którego się przesiadam,bo wtedy wyzwalają się wemnie inne energie. A kiedy się zablokuję,to idę na godzinny spacer, nagranicy biegu. Chodzę z taką prędkością,że już szybciej się nie da i wtedycoś otwiera mi się w głowie.Wraca Pan biegiem, żeby to zapisać?Muszę donieść te idee do domu.Wtedy nachodzą mnie odważne pomysły,wiem jak uratować świat(śmiech). Gdy ten nastrój opada – znikają.Co zmienia muzyka?Człowieka. I to nie za jednym razem.Ja w ogóle nie wierzę w zmiany,oprócz tych wywołanych doświadczeniemcierpienia, katastrofy. Na -tomiast w życiu niekatastroficznymmuzyka inspiruje i uwalnia emocje.Kiedy dostarczamy ją sobie regularnie,podtrzymujemy się w stanie bycialepszym człowiekiem.Ostatnio skomponował Pan„Otwarte okno”, poświęconepowstaniu warszawskiemu.Jak się pisze na zadany temat?Pisząc do filmu, zawsze piszę na zadanytemat. Dla mnie to test talentukompozytora.A czego Pan słucha?Mam czworo dzieci i kiedy dorastały,byłem bombardowany muzykąkażdego gatunku, która towarzyszyłaich rozwojowi. Poza tym młodzież lubigrać głośno, a więc zanim ją uciszyłemto się nasłuchałem, przez coorientowałem się w różnych współczesnychnurtach. Lubię muzykę z indywidualnympiętnem – Lise Gerard,Philippa Glassa, Johna Adamsa, fanatyczniekocham muzykę do „Misji”Ennio Moricone. Z wiekiem doceniamPendereckiego.Ja chyba nie mam ucha.Muzyki nie da się obiektywnie ocenić,jeśli jakiś utwór coś mi daje, znaczy,że jest dobry. Próby narzuceniaopinii przez jakieś grupy kończą sięfiaskiem. Myśmy to przeżyli za komuny.Dlatego bardziej odpowiada miamerykański chaos. Jeżeli tam nie mapani słuchaczy, to pani ginie. Krytykajest tam marginesem, chociaż trzebaprzyznać – z reguły rzetelnym. Brytyj -czycy czy Amerykanie piszą o sztuce,kiedy ma dla nich jakąś wartość, i robiąto w wysokim tonie. W Polsce recenzjeczęsto bywają niemerytorycznymaktem zachwytu lub odrzucenia.Urodził się Pan w Koninie.Jak Pan wspomina dzieciństwo?Dzieciństwo to były czasy sielanki.Pamiętam radość, jak spadał wielkideszcz i na bosaka puszczaliśmy łódkiw rynsztokach. Już w podstawówceMONITOR POLONIJNY

założyliśmy z kolegami zespół muzycznyna trzy gitary. Nasz debiut byłjednocześnie końcem. W auli szkolnejwszyscy czekali podnieceni nanasz big beat, a tu w dziesiątej minuciespalił się głośnik. Potem w liceumzałożyłem zespół bigbitowy „Manufa -ktura”. Tam już mieliśmy solidną aparaturę,kupioną przez szkołę, i odnosiliśmysukcesy. Potem stworzyliśmyniezły teatrzyk i kabaret „Ósemki”.Mia łem 17 lat, kiedy do miejskiegodomu kultury w Koninie przyjechałMichał Urbaniak, a w jego składziegrał Adam Makowicz. To była inspiracja!Od razu założyłem trio jazzowe„Omen”. Napisałem też hymn szkolny,który ku mojemu zdziwieniuprzetrwał wiele lat. Tekst i muzykabyły prawdziwie socrealistyczne.Najbardziej dyskusyjny wydawał sięfragment: „…ściszymy burze, wstrzymamywiatry”.Jak z kabaretu.Na moją prośbę ten tekst napisałmój przyjaciel Andrzej Rybicki, kabareciarz.To była muzyka na miarę hy -mnu ZSRR. Jeśli będę robił muzykędo jakiegoś amerykańskiego filmuo wielkim okręcie, który idzie na dno,to na pewno zagramy ten hymn. Albodo rosyjskiego. Bo Rosjanie i Amery -kanie mają tę samą skłonność do rozmachu,wielkich budynków, zgromadzeńi dużej muzyki.Potem zdał Pan na prawo.Po roku wiedziałem, że to błąd.PAŻDZIERNIK 2011W domu mój ojciec Stanisław w dzieńi w nocy słuchał „Wolnej Europy”. Po -nieważ mieszkaliśmy w wolno stojącymdomu, tata włączał radio bardzogłośno, bo były zakłócenia. Razemz siostrą i bratem byliśmy skazani nasłuchanie prawdy. Ale ojciec niechciał zrobić ze mnie opozycjonisty.Bał się, że wystawi mnie na zbyt dużeniebezpieczeństwo.Zajmował się krawiectwem.I oprócz tego był prezesem CechuRzemiosł Różnych. Prywatny biznesto była wtedy oaza alternatywnegożycia. Kiedy na Boże Ciało szła procesja,to ojciec z drugim zacnym rzemieślnikiemprowadzili księdza. Tobyli niezwiązani z władzą, zasłużeniobywatele. Ojciec nie bał się chodzićw procesji i do kościoła, kiedy całareszta to ukrywała.Obserwował Pan jak kroi materiały?Rytuał krojenia był przywilejemojca. Czeladnicy dochodzili do godnościrysowania cienką kredą i krojeniadopiero po jakimś czasie. Tobył mocno shierarchizowany system.Lubiłem, kiedy zbliżała się zimai czeladnicy naciągali zwierzęceskóry, nabijali je na stoły, bo ojcieczajmował się także krawiectwemciężkim. Do dziś wspominamwidok tamtych skór, któresmarowano jakimiś substancjami,żeby się odpowiednio impregnowały.I ogromną ilość gwoździ, którymisię je przybijało.Jan A. P. Kaczmarek –zdobywca Oscara zamuzykę dofilmu„Marzyciel”.Jest jednym z piętnastuczłonków AkademiiFilmowej, decydującycho przyznaniu Oskarówza muzykę. W Poznaniuorganizuje festiwal idei– „Transatlantyk”.Twórca „Rozbitka”-ośrodka dla młodychartystów.Pana mama Zenona – księgowa,była fanatyczką opery.Chciała, żebym został jakimśCaruso. Dzięki niej byłem narażonyna nieustanne działanie orkiestrysymfonicznej, przyjeżdżającej nakoncerty do Konina. To był ciekawy,prowincjonalny świat. Kiedystałem na scenie, trzymając Oscara,nie bardzo rozumiałem jak to sięstało, że chłopak z małego miasteczkawdrapał się na ten szczyt.Zadziałał jakiś mechanizm?Mam taką teorię, że u człowiekamusi się pojawić odpowiedniakombinacja genów, która decydujeo talencie. Jest tylko jeden rodzajarystokracji – ludzie którzy dostalidobre geny. I to nie zawsze dziejesię w tej samej rodzinie. Wybitnirodzice nie zawsze mają wybitnedzieci. Kiedy się to zdarza, to jestwielkie święto. Dlatego w radykalnychmomentach postulowałemzniesienie dziedziczenia (śmiech).Żeby każdy mógł się wykazać umiejętnościami.Jak pani się przyjrzyhistorii, to generalnie świat napędzająmutanci. O reszcie decydujekontekst społeczny. Miałem szczęście,że mój dziadek był skrzypkiemi li de rem orkiestr dętych, policyjnychitp.Ale Pan nie chciał sięuczyć gry na pianinie.Jak słyszałem piękną muzykę, todostawałem dreszczy, ale ćwiczeniebyło dla mnie wstrętne.Nie pozwalał się Panzaprogramować przez innych.Ale ćwiczyłem nieustanną gotowośćdo twórczości. A poza tymprzeszedłem dobrą szkołę. Miałemszczęście do nauczycieli. Moja licealnapolonistka – fenomenalna,młoda Janina Znamierowska, byłapracownikiem naukowym na Uni -wersytecie Jagiellońskim i przyjechałado naszego miasta za mężem,dyrektorem huty aluminium. Uczy -ła nas elegancji i jasności wypowiadaniasię. Dzięki niej w prowincjonalnymliceum odebrałem wielkomiejskiewykształcenie.7

W teatrzyku szkolnymkomponował Pan muzykę…… bo nie chciało mi się uczyć gotowychutworów. Żartuję, że piszę nowąmuzykę, bo nie jestem w stanie zapamiętaćstarej. Dużo łatwiej mi zrobićwłasną.Potem trafił Pan do teatruGrotowskiego.Z powodu depresji rozczarowanegostudenta prawa. Potem był TeatrÓsmego Dnia, teatr Leszka Mądzika,Akademia Ruchu, Teatr Studio.W Po znaniu robiłem muzykę do wię -kszości dramatów romantycznych,od „Dziadów” po „Nie-Boską komedię’.I grałem na fidoli, instrumencie,który sam wymyśliłem.Do Stanów pojechaliście w 89.To nie była emigracja polityczna.Tak los zdecydował, żebym zostałw zawodzie. W Polsce wpuściłbymsię w politykę, a tam musiałem rozpoczynaćod początku.Miał Pan 36 lat.Witano mnie na salonach z szacunkiem,ale jak egzotycznego przybysza.Mogłem liczyć na dobry obiad w kulturalnymtowarzystwie, ale nikt niechciał mi dać pracy, bo nie wiedzielijak to ugryźć. Sztuka amerykańskamówi innym językiem. Tam ludziompracują zupełnie inne mięśnie. Prze -de wszystkim chodzi im o komunikatywność.A po drugie – świat ciemnościi wielkich dramatów jest tam użytecznytylko w horrorze. Budowałemswoją pozycję przez 21 lat. Na szczęścieAmeryka wymusza błyskawicznąedukację. Bo ta prawdziwa nauka zaczynasię poza akademią. Wyjeżdżającz Poznania, czułem, że łatwiejzdobędę sobie pozycjęw Nowym Jorku niżw Warszawie, bo nasza stolicajest takim salonowymmiastem, gdzie trzeba pićkawę w odpowiednim towarzystwie.W Stanachbardziej liczy się talent,a mniej układy towarzyskie.Namawiam młodych,żeby tam jechali spróbować.8Już w 1992 roku dostał Pannagrodę za najlepszą muzykęteatralną w Nowym Jorku.Ale z teatru nie byłem w stanieutrzymać rodziny. W Ameryce najważniejszerzeczy dzieją się w filmie.Najpierw robiłem muzykę do małychprodukcji, ale to były tylko ćwiczeniawarsztatowe, niebudujące kariery.Najważniejsze, żeby na tej loterii fantowejtrafić na film, który odniesiesukces. To ostateczne kryterium ocenywartości. Jeżeli film nie zostaniezauważony przez krytykę, festiwale,nie trafi na listę hitów – nie istnieje.Czyli potencjalne arcydzieło może zostaćpominięte. Loteria polega natym, że ocenia się nie to, co naprawdęumiemy, ale z czym się kojarzymy.Wybierają nas, myśląc, że jesteśmy odpowiedziąna ich zapotrzebowanie.Po Oskarze został Pan zaklasyfikowanyjako szlachetny kompozytor muzykido szlachetnych filmów.Dlatego musiałem natychmiast odmówićpisania muzyki do kilku filmówhistorycznych, a wybrać współczesne,żeby przypomnieć, że jestemkompozytorem o korzeniach awangardowych.Jakie są gwiazdy, które Pan spotyka?Większość z nich to normalni ludzie.Dzisiejszy system produkcji eliminujearogancję i nikt nie może sobiepozwolić na gwiazdorskie zachowanie,na to, żeby aktor spóźniał sięna plan czy, metaforycznie mówiąc,żeby „bolała go głowa”. Tu obowiązujeżelazna dyscyplina, wszyscy wiedzą,że pracują w tym samym biznesie.Z drugiej strony ludzie sukcesuchronią prywatność. Odczuwają presjęoczekiwań otoczenia, żeby angażowalisię w życie innych, wysłuchiwaliitp. A to jest trudne albo niemożliwe,bo każdy z odnoszących sukcesżyje pod ciśnieniem, ciężko pracuje –dwanaście godzin dziennie to żadnasprawa. Życie towarzyskie rozgrywasię w przerwach miedzy produkcją.Z Richardem Gerem skomponowaliściewspólnie kawałek do„Niewiernej”.To jeden z najbardziej uroczych ludzi,których spotkałem. Nasz wspólnyutwór ilustruje fragment filmu, kiedyon siedzi przy fortepianie z synem nakolanach. Ich filmowa rodzina jestw kryzysie. Richard gra swoją partię,a chłopiec uderza stale w jeden klawisz– co jest metaforą tego kryzysu.Żona w tym czasie przegląda zdjęciaz okresu, gdy byli szczęśliwi. W czasiepromocji „Marzyciela” spotykałemJohnny’ego Deppa i Kate Winslet.Obo je bardzo normalni. Johnny tochodząca słodycz, a Kate to silna kobieta,która wie, czego chce.Z żoną Elżbietą jesteście małżeństwem34 lata. Prawdziwi długodystansowcy!Pomaga nam w tym ciągła pracanad sobą, pielęgnowanie uczuć.Ważne, żeby oboje małżonkowie rozwijalisię w tym samym tempie. Jeżeliktóreś zostaje mentalnie z tyłu, tokontakt się urywa. Żona jest czytelniczkąwszystkiego, co ciekawe, a potemprzekazuje mi olbrzymie dawkiinspirujących myśli. Już nie muszęczytać tego wszystkiego, bo dostajęod niej esencję lektury.Stale macie o czym rozmawiać.To podstawa, póki nasze zainteresowaniasą wspólne, to małżeństwosię trzyma.Czym jest dla Pana muzyka?Połączeniem z wyższymbytem. Kiedy przychodzido mnie, czuję, że jestemczęścią jakiejś większej całości.BARBARA GRUSZKA-ZYCHWywiad zostałprzeprowadzony dlatygodnika „Gość Niedzielny“MONITOR POLONIJNY

Partie ścierają się na ar -gu menty, przeciwnicy os -tro dyskutują, a zmiany nalepsze tradycyjnie leżą od -łogiem jak jesienne, zapomnianepole. Cóż w tej sytuacjizrobić, aby nie zwariować?Mam pewien sposób– skoro polityka docierado nas głównie za sprawąmediów, być może należy,korzystając z ciepławejjeszcze październikowejau ry, media te po prostuwyłączyć i na chwilę o nichzapomnieć.W starym, ale niesamowitymczechosłowackimfil mie pt. „Straszne skutkiawarii telewizora”, wielopokoleniowapraska rodzina,wzburzona nagłym zepsuciemsię ukochanegoszklanego okienka, postanawiaspędzić czas inaczejniż zwykle i udaje się – anowłaśnie – do lasu, na grzybki!Słowacy, Czesi, Polacy topasjonaci grzybów, zwariowanina punkcie wielogodzinnychwędrówek po lesiew poszukiwaniu choćbyjednego brązowego kapelusza.A jaką dumą przepełnianas wypełniona pobrzegi łubianka! To nic, żepotem grzyby te trzeba oczy -ścić, przetworzyć i zakonserwować,że ręce po tychżepracach przez długi czasnie będą się nadawały docałowania przez amatorówgrzybowej i niegrzybowejkuchni. Do lasu trzeba jeździć,bo to jest zdrowe, mo -PAŻDZIERNIK 2011Pora na nowe…borowiki, kurki i mas’lakiPisząc te słowa, jeszcze nie wiem, ktowygrał wybory parlamentarne w Polsce.Niezależnie jednak od politycznegozamieszania, jakie zawsze towarzyszy dyskusjom nadskładem nowego rządu, można się łatwo domyślić, żenadeszły gorące, pełne emocji tygodnie.dne i potrzebne naszymdu szom zmęczonym nawałeminformacji atakującychnas od rana do wieczora.A jeśli do tego zostawimysamochód na skraju lasuw wydzielonym miejscu,posprzątamy po sobie papieryi inne śmieci, będziemynie tylko modni, ale teżekologiczni, a to już naprawdęna czasie.Oczywiście wiem, że zda -jecie sobie sprawę, iż zbieraniegrzybów to sama przy -jemność, a zjadanie ich je -szcze większa, o ile potrafisię odróżnić okazy jadalneod trujących. Niby nikomuprzypominać o ostrożnościnie trzeba, ale polskąopinię publiczną przynaj -mniej kilka razy w sezonieelektryzują wiadomościo śmiertelnych zatruciachgrzybami. W ubiegłym rokumałemu Mikołajowi, któ -remu ucztę z muchomorazafundował dziadek, całaPolska życzyła zdrowia i powrotudo domu – malecspędził w Centrum Zdro -wia Dziecka w Międzylesiupod Warszawą pół roku,przechodząc kilka operacji,między innymi przeszczepwątroby. Grzybia -rze starzy wiekiem i doświadczeniemnie mogąsię nadziwić, że zdarza sięim pomylić młode sromotnikiz kanią, o czym rozmyślająprzez wiele godzin, leżącw szpitalnych salach.Przyroda, do której zaliczasię florę leśną, mimo że jestotoczona cywilizacją, nadalreguluje swój ekosystempoprzez przypadkową eliminacjęi do tego musimysię przyzwyczaić. Dlategonie zbierajcie grzybów, którychnie potraficie do końcazidentyfikować, nie wycinajcietych najmłodszychokazów, nawet, jeśli w koszykuwidać tylko słomianedziurki. Traktujcie grzybobraniejako alternatywędla domowej nudy, a z pewnościądotlenieni i rozruszanibędziecie się cieszyćlepszym zdrowiem, nawetjeśli kilkugodzinna przebieżkapo lesie zakończysię wymachiwaniem pustąłubianką. Zawsze przecież– choć dla wielu to niemalobelga – pozostają bezpiecznei na sto procent jadalnepieczarki lub boczniaki.A gdy się już człowiekprzewietrzy i wrócido domu optymistyczniejnastawiony do świata,pierw sze, co zrobi, to zaparzyherbatę i… włączy telewizor,żeby sobie od razupodnieść ciśnienie, patrzącna nowo-starą scenę polityczną.Co się w Polsce zmienipo wyborach? Czas pokaże,a żeby go nie marnować,radzę już dziś odkurzyćkalosze, z piwnicyprzy nieść wygodny koszyki wyruszyć prosto do pachnącegogrzybami lasu.AGATA BEDNARCZYK9

Tętniąca życiem Dubnica nad Wagiem10Święto folkloru w Dubnicy nadWagiem przyciągnęło rzeszewidzów. Magnesem byli teżartyści z Polski, którzy gościli nazaproszenie Klubu PolskiegoŚrodkowe Poważe. Trzydniowy festiwal folkloru,trwający od 26 do 28 sierpnia, był jednymz największych wydarzeń w tym regionie!Projekt zrealizowano dzięki finansowemu wsparciu Kancela rii Rady Ministrów Republiki Słowackiejw ramach programu Kultura mniejszości narodowych 2011.imprezę przybyłoNawiele osób, wśródktórych nie zabrakło aniprzedstawicieli Polonii,ani gości z Polski. W programiefestiwalu udziałwzięli: Dziecięcy ZespółLudowy „Żędowianie”z part nerskiej gminy Za -wadzkie, Zespół Pieśnii Tańca „Ziemia Lębor -ska” z Lęborka oraz Dzie -cięcy Zespół Folklo ry sty -czny „Prvosienka” z Du -bni cy nad Wagiem.Klub Polski ŚrodkowePoważe, zgodnie z sugestiąkonsula RP Grzego -rza Nowackiego, podczasdrugiego dnia festiwaluw ramach swojegoprogramu przedstawiłuro czystą akademię z oka -zji prezydencji Polskiw Radzie Unii Europej -skiej. Najpierw głos zabrałprezes Klubu Pol -skie go na Słowacji Cze -sław Marek Sobek, a potem– w imieniu ambasadyRP w Bratysławie –konsul Grzegorz Nowa -cki. Z przemowami wystąpiliteż burmistrz miastaDubnica nad Wagiemoraz przedstawiciele miastpartnerskich.Część artystyczną rozpocząłZespół „ZiemiaLęborska”, który zaśpiewałpiękną patriotycznąpieśń „Orzeł biały“. Po -tem zaprezentowały siępolskie i słowackie zespołyfolklorystyczne. By -ło na co popatrzeć i copodziwiać – artyści zachwycilinie tylko śpiewemi tańcem, ale i przepięknymistrojami ludowymi.Zaś późnym wieczoremw dubnickim amfiteatrzeDUFAF rozbrzmie -wała muzyka ludowa z ró -żnych krajów.Oferta festiwalu była takbogata, że każdy, kto byłw tym czasie w Du bnicy,znalazł coś dla siebie.URSZULA SZABADOSDubnica nad WagiemMONITOR POLONIJNY

Zastrzyk wiedzy dziennikarskiejTobyła chyba już jednaz ostatnich ciepłych sobótw tym roku. Warto jednakbyło spędzić ją w czterech ścianachInstytutu Polskiego, bowiem tego dnianauczyliśmy się czegoś nowego, a w dodatku milespędziliśmy ze sobą czas.Warsztaty dziennikarskie,zorganizowane 24 wrześniaprzez redakcję „Moni -tora Polonijnego“, nabraływ tym roku całkiem nowegorozmiaru, gdyż udziałw nich wzięły nie tylkoosoby z kilku słowackichmiast, ale także z zagranicy– z Wiednia i Linz.To spotkanie było jakbykontynuacją ubiegłorocznego,a poprowadziła je,podobnie jak poprzednie,Wicepremier Rudolf Chmel poinformowałw Koszycach, że w przy -szłym roku Kancelaria Rady Mi -nistrów planuje zwiększyć dotacjemgr Alina Kietrys – publicysta,nauczyciel akademickiz Instytutu Filozofii, So -cjologii i DziennikarstwaUniwersytetu Gdańskiego,która nie tylko wyłożyłanam, co trzeba, ale takżepodzieliła się z nami swoimbezcennym doświadczeniem.Po raz kolejny główniemy, początkujący, dostaliśmyszansę poznania tajni-Rudolf Chmel o zwiększeniu dotacjidla organizacji mniejszości narodowych.Rudolf Chmel 9 września wziąłudział w spotkaniu z pracownikamiredakcji mniejszości narodowychradia i telewizji (RTVS). Re -daktor naczelna Głównej RedakcjiMniejszości Narodowych Radiai Telewizji Luba Koľova poinformowałagościa o działalności poszczególnychmniejszości narodowych,ich pracy, o planach związanychz problematyką i współpracąw ramach Grupy Wyszehradzkiejoraz o osiągnięciach redakcji zagranicą.Rząd Republiki Słowackiej wspie -ra rozwój kulturalny grup narodowościowychi w formie grantówprzyznaje środki finansowe na12

ków dziennikarstwa „z wysokiejpółki“. Nikt z nasszklanym spojrzeniem nieobserwował słonecznychulic, nikt nie hipnotyzowałzegarka ani nie liczył gołębina dachu budynku naprzeciwko.Nie dało się ina -czej, tylko uważnie słuchaćciekawego wykładu, praktycznychrad i spostrzeżeń.W drugiej części warsztatówzaś przyszła kolej nanas. Część praktyczna zmobilizowałanas do rozruszaniaszarych komórek. Do -staliśmy zadanie zużytkowaniaświeżo nabytej wiedzyi przeprowadzaliśmywywiady, próbując jak najwięcejdowiedzieć się o sobienawzajem, dzięki czemulepiej się poznaliśmy(świetny sposób na integracjęnaszego zespołu redakcyjnego)!Podczas warsztatów odwiedziłnas konsul RPGrze gorz Nowacki, by porozmawiaćo aktualnychwydarzeniach polonijnych.Gorącym tematem byłyZDJĘCIA: STANO STEHLIKoczywiście wybory parlamentarne,które niebawemodbędą się w Polsce. Kon -sul poinformował o możliwościwzięcia w nichudziału w Bratysławie, czyto osobiście, czy też korespondencyjnie.Podsumowując tegoro -czne szkolenie – wszystkojuż wiemy, a sztukę pisaniaopanowaliśmy do perfe -kcji!!! Brzmi dobrze, ale takniestety nie jest. Wieluz nas dopiero zaczyna, innisą „w fachu“ obeznani, jednakcoś nas wszystkich łączy:chęć doskonaleniaswoich dziennikarskichumiejętności, bez której takiespotkanie raczej niemiałoby sensu.Jestem przekonana, żeziarenka wiedzy, które zasiaław nas A. Kietrys, wykiełkują.W związku z tympragnę czytelnikom „Moni -tora Polonijnego“ donieść,iż artykuły publikowane nałamach naszego pismaz pewnością będą jeszczeciekawsze!LINDA RÁBEKOVÁProjekt został zrealizowany dzięki pomocy Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” ze środków Senatu RP. Redakcja „MonitoraPolonijnego“ składa podziękowanie dyrekcji Instytutu Polskiego za udostępnienie pomieszczeń, w których szkolenie się odbyło.WRZESIEŃ 2011opracowywane przez organizacjemniejszościowe projekty, ale – jakstwierdzili przedstawiciele mniejszościnarodowych – środki te wypłacanesą zbyt późno. Opóźnie -nie to wyjaśnił Rudolf Chmel:„W tym roku przedłużył się terminpodziału środków finansowych,ponieważ Rada Ministrówrozpoczęła swoją działalnośćpierwszego stycznia, a tym samymbyliśmy związani ustawą, dopókinie został zatwierdzony budżetpaństwowy“. Wicepremier zapewnił,że w przyszłym roku dofinansowaniepowinno być wypłaconewcześniej dzięki wcześniejszymterminom składania wnioskówo granty. „W przyszłym roku planujemyzwiększyć dotacje dla organizacjimniejszości narodowych”– powiedział też wicepremier.Spotkanie przebiegło w miłej atmosferze,a co istotne dla nas, rokujedobre perspektywy na kolejnyrok działalności mniejszości narodowychmieszkających naSłowacji.URSZULA SZABADOS13

-Cala salaśpiewa z nami...czyli polskie karaoke w nowym wydaniuImpreza o charakterzeszalonej zabawyodbyła sie w sobotę,24 września 2011 r.,w klubie POLEPOLE,podobnie jak poprze -dnim razem. Dziękiuprzejmości właścicielalokalu miała onacharakter zamknięty.Do klubu licznie przybyliPolacy nie tylkoz Bratysławy i okolic,ale także z Austrii, a nawetsamego Gdańska,skąd to przyjechała pa -ni Alina Kietrys wrazz rodziną, która tego samego dniaprzeprowadziła szkolenie dziennikarskiedla współpracowników„Mo nitora Polonijnego“.Konkurs na najlepiej wykonanyutwór muzyczny przybrał nieoczekiwanyobrót. Okazało się, że dośpiewania nie trzeba było nikogoZDJĘCIA: STANO STEHLIKnamawiać. Za mikrofonchcieli chwycić dosłowniewszyscy. Po -czątkowe wystąpieniasolo i w duetach bardzoszybko zamieniłysię w grupowe wykonaniabardzo znanychi lubianych polskichszlagierów. Można byłousłyszeć ,,Kolorowe jarmarki”czy ,,Jedzie pociągz daleka” – piosenkidoskonale wszystkimznane, a także przebojeMaryli Rodowicz, Nor -biego, Renaty Prze -Tuż po wakacyjnej przerwieKlub Polski w Bratysławiezorganizował kolejneprzedsięwzięcie. Pełne nowychpomysłów panie MałgorzataWojcieszyńska i Katarzyna Tulejkoprzygotowały drugą edycję,,Polskiego karaoke”. Za bogatyrepertuar programu byłaodpowiedzialna Paula Tulejko.14MONITOR POLONIJNY

myk, Piotra Szczepanika, Perfek -tu... Szczególnie ciepło zostaliprzyjęci występujący panowie,którzy wykazali się wyjątkowymtalentem śpiewaczym, oraz panieze świetną choreografią taneczną.W przerwie między swoimi występami,gromkimi brawami i kwiatamiuhonorowaliśmy naszą koleżankęMałgorzatę Wojcieszyńskąza jej ostatnie osiągnięcia dziennikarskie– podczas XIX Światowe -go Forum Mediów Polonijnychw Tarnowie Małgosia zdobyła nagrodęza reportaż oraz wyróżnieniedla naszego pisma polonijnego.Nagrody te jeszcze bardziejutwierdziły wszystkich w przekonaniuo ogromnym znaczeniu jejpracy i wkładu w prowadzenie „Mo -nitora Polonijnego“ na Słowacji.Dyplom otrzymał najmłodszy uczestnik imprezy- Filip Tusk z GdańskaPAŻDZIERNIK 2011W rytm starych i nowych przebojówmożna było poszaleć naparkiecie. Nikt nie siedział bezczynniepod ścianą – wszyscy kręcilipiruety, węże i inne „wyginańce”i nawet tym najbardziej opornymdrżały nóżki. A podczas chwiliodpoczynku można było skosztowaćwyśmienitych wypieków,przygotowanych przez uczestnikówzabawy.Impreza trwała do późnych godzinnocnych. Słowa piosenki Je -rzego Połomskiego „Cała sala śpiewaz nami“ w stu procentach opisująto, co działo się tego wieczoru,podczas którego uśmiechomi czułym gestom przyjaźni nie byłokońca.Kolejne ,,Polskie karaoke” niebawem,a mnie już teraz ciekawi,czym nas ono zaskoczy.AGNIESZKA DRZEWIECKA15

Tym razem recenzji niebędzie. Przygoto wa łamza to zwiastun filmu głośnozapowiadanego od wielumiesięcy i w napięciu oczekiwanegoprzez wielu kinomanów.„Bitwa warszaw -ska 1920” to jedna z najważniejszychtegorocznych premierkinowych. Do kin trafił30 września.Reżyserem filmu, zrealizowanegoz wielkim rozma -chem (jest to jedna z pier -w szych w Europie i jednocześniepierwsza w Polsceprodukcja zrealizowanaw całości w technice 3D),jest Jerzy Hoffman. Kino -ma ni z pewnością dobrzepamiętają jego wielkie widowiskahistoryczne - „Pa naWołodyjowskiego” (1969),„Ogniem i mieczem” (1999)czy bodaj najznamienitszyz nich, czyli nominowanydo Oscara „Potop” (1974).I tym razem, jak nietrudnosię domyślić, Hoffmanbierze na warsztat wydarzeniahistoryczne, jednez najistotniejszych, jeślichodzi o losy nie tylko naszegokraju. Bitwa warszawskazostała uznana zaPAŻDZIERNIK 2011Wielka bitwana wielkim ekraniejedną z najważniejszych biteww dziejach świata.Dzięki niej Polska zachowałaniepodległość, a komunistycznarewolucja nierozprzestrzeniła się na krajeEuropy Zachodniej. Bi -twa warszawska nazywanabywa też „cudem nad Wi -słą”. To określenie ukuła powojnie endecja, która próbowałaumniejszyć zasługimarszałka Józefa Pił su -dskiego i autora planu generałaTadeusza Rozwa -dow skiego, przypisującpo myśl ny dla Polaków rezultatwalki siłom nadprzyrodzonym.Wielkiej historii, sfilmowanejprzez Hoffmana, towarzysząrównież wielkieuczucia i osobiste dramaty.Akcja filmu rozpoczyna sięw 1920 roku w Warszawie.Jan (Borys Szyc), poeta i kawalerzysta,po otrzymaniurozkazu wyjazdu na frontpolsko-bolszewicki, oś wiad -cza się swojej narzeczonejOli (Natasza Urbańska), aktorceteatru rewiowego.Ślubu udziela młodym ksiądzIgnacy Skorupka (ŁukaszGarlicki). Na tym kończąsię marzenia o wspólnymszczęściu. Podczas walkJan trafia do niewoli, a jegolos całkowicie zależeć będzieod bezwzględnegobolszewika Bykowskiego(Adam Ferency).W filmie obok postacifikcyjnych zobaczymy równieżhistoryczne – marszałkaJózefa Piłsudskiego (Da -niel Olbrychski), generałaTadeusza Rozwa dowskie -go (Marian Dziędziel) orazpułkownika Bolesława Wie -niawę-Długoszowskiego(w tej roli Bogusław Linda).Trudno wyrokować, czy„Bitwa warszawska” będziefilmem dobrym. Najlepiejobejrzeć ją samemu w kiniei wtedy ocenić, do czegoserdecznie Państwa zachęcam.Z pewnością godnyuwagi i uznania jest fakt,że Hoffman zdecydowałsię na ekranizację wydarzeń,które, choć są powszechnieznane, były dotychczasprzez środowiskofilmowe traktowane pomacoszemu. Doświad cze -nie reżysera, niemały budżeti plejada gwiazd, którepojawią się w „Bitwie warszawskiej”dają nadzieję nasolidne, perfekcyjnie zrealizowanewidowisko.KATARZYNA PIENIĄDZ17

Trudne lata 50. XIX wiekuKoniec Wiosny Ludówi klęska powstaniawęgierskiego byłypoczątkiem kilkunastoletniegoW marcu 1849 roku, podczasaudiencji dla Sło -waków, kiedy prosili onio utwo rzenie osobnej słowackiejprowincji jako nagrodyza swoją lojalność,usłyszeli „nie”. W styczniu1852 roku zlikwidowanyzostał ostatni element, wywalczonyw czasach osła -bie nia władzy cesarskiej –tzw. konstytucja z Kromie -rzy ża (nazwa pochodzi odmiejsca, gdzie została ogłoszona).Władze przyjęły kursna centralizację i unifikację.Dobę tę powszechnie uważasię za czas kontrreakcjina ruchy demokratyczne iwolnościowe i ocenia negatywnie.Od nazwiska ówczesnegoministra sprawwewnętrznych Austrii nazywasię ją epoką Bacha.Z punktu widzenia Sło -wa ków warto odnotować,że polityka centralizacyjnaoznaczała – przynajmniejna początku – politykę antywęgierską,z czym Słowa -cy mogli wiązać pewne nadzieje.Dość szybko jednakokazało się, że Wiedeń nawiązałdobre kontakty z kon -serwatywnymi arystokratamiwęgierskimi, którzy demonstrowali,jak mo cno byliprzeciwni liberalnym tendencjomw trakcie powstania,i pozyskali zaufanie dwo -ru. Rząd w Wie dniu postawiłna ideę „państwowegonarodu austria ckiego”,funk -cjonującego w języ ku niemieckim,i postanowił ignorowaći minimalizować as -pi racje narodów mieszkającychw monarchii. Trzebaprzyznać jednak, że w podobnysposób (mowa tuo latach 50.) traktowano postulatywęgierskie i słowa -ckie. Do dat kową trudnościądla Sło waków był fakt,że dwór wiedeński na swojegoeksperta do spraw Sło -wian wybrał znanego poetęJána Kollára, uważając, żejest to gest pod adresem narodówsłowiańskich. Kollár,postrzegający Słowaków jakoCzechów o mniejszejświa domości narodowej i po -sługujących się zniekształconymjęzykiem czeskim,starał się o zaprowadzeniena Słowacji języka czeskiego(np. o zgodę na utworzeniekilku niższych kościelnychgimnazjów z czeskimjęzykiem nauczania). Języksłowacki przeżywał trudnyokres, prawie całkowicieodsunięty w zacisze domoweniżej wykształconychwarstw społeczeństwa. Na -wet kościół katolicki przestawałbyć dla niego oparciem,gdyż – idąc za przykłademdiecezji bańsko-bystrzyckiej– kazania zaczętowygłaszać w języku czeskim.Tylko dzięki wytrwałościdosłownie kilku zapaleńców,m.in. Jozefa Hurba -na czy młodego księdza katolickiegoz Kysuc Jána Pa -lárika, którzy objeżdżali parafiei agitowali za używaniemjęzyka słowackiego,nie stał się on językiem martwym.Z inicjatywy Palárikaw 1851 roku w Bratysławieodbyła się narada kilkufunkcjonujących jeszcze pu -blicznie narodowców, naWAŻKIEWYDARZENIAW DZIEJACHSŁOWACJIokresu stabilizacji władzy centralnej w Wiedniu,przywrócenia starego porządku i wzrostuznaczenia biurokracji.której zastanawiano się, comożna zrobić dla zachowaniajęzyka słowackiego. Natę naradę przyjechał takżez Modrej, gdzie zajmowałsię wychowaniem dzieciswojego zmarłego brata, Ľu -dovit Štúr. Uczestnicy naradypostanowili przygotować,wydać i rozpowszechniaćkrót kie, popularneopracowanie zasad językasłowackiego dla ludu, comiało być podstawą politykinarodowej Słowaków.Zadanie przygotowania ksią -żki otrzymał językoznawcaMartin Hattala. W rok późniejświatło dzienne ujrzałajego „Kratká mluvnica slovenská”.Ján Palárik w tymczasie w swojej parafiiw Vindšachte pod BanskąŠtiavnicą zaczął wydawaćpo słowacku pismo kościelne„Cyrill a Metod”. Zostałza to karnie przeniesionydo Pesztu, do niesłowackiejparafii, a pismo przestałosię ukazywać. Palárik byłniestrudzony: w 1854 rokudoprowadził do zbudowaniaw Dobrej Vodzie pomnikaswojego ulubionegopoety Jána Hollego. Popro -sił, aby napis na pomnikułożył Štúr, a odsłonięciepomnika było chyba największą,choć cichą, słowa -cką demonstracją narodowąw latach 50.Dwunastego stycznia 1856roku naród słowacki dotknęławielka tragedia: największysłowacki poetai au torytet Ľudovit Štúr,idąc na polowanie i przeskakującprzez strumyk,strzelił sobie z przewieszonejprzez ramię niezabezpieczonejstrzelby w łydkęi jeszcze tego samego dniazmarł w gorączce.W drugiej połowie lat 50.słowackie życie narodoweobumierało. To, że przetr -wa ło, Słowacy zawdzięczajądwóm postaciom: Štefano -wi Daxnerowi (byłemu aktywiściez 1848 roku, organizatorowizgromadzeniaw Liptovskim Svätym Miku -lášu, a obecnie wysokiemuurzędnikowi w administracjipodatkowej) i ŠtefanoviMoysesowi, biskupowi z Bań -skiej Bystrzycy, zasłużonemuwcześniej dla Chorwa -tów, w czasach, gdy był biskupemw Zagrzebiu). Ich18MONITOR POLONIJNY

staraniem w roku 1856otwarto w Bańskiej Bystrzy -cy niższe gimnazjum i seminariumduchowne ze sło -wa ckim językiem nauczania.To był ich program:przygotować kadrę słowackiejinteligencji, która później„pójdzie w lud”, by w tensposób mogła przetrwaćkultura narodowa.Kiedy pod koniec lat 50.kryzys Austrii stawał się corazbardziej widoczny, cesarzi dwór zaczęli gwałtownieposzukiwać wsparcia.Bunt włoskich prowincji,a później ich utrata w roku1859 skłoniły Wiedeń dopodjęcia próby uczynieniasojusznika z najbardziej dotądrewoltującego narodu –z Węgrów. Elity węgierskietylko na to czekały. Ich warunkiembyło przekazanieim władzy w części państwa,która należała do historycznych,średniowiecznychWęgier, a więc m.in.na Słowacji. Węgrzy przejęliod Austriaków ideę „państwowegonarodu węgierskiego”,twierdząc, że możnabyć Węgrem etniczniesłowackim, rumuńskim czyserbskim, a wszystkich i takpołączy język węgierski jakojęzyk szkół, sądów, administracjii wojska.Zasadniczym przełomempolitycznym było wydanie20 października 1860 rokudyplomu październikowego(przygotowanego zresztąpod kierunkiem Polakahr. Agenora Gołuchowskie -go). Otwarło to drogę dotzw. wyrównania austriacko-węgierskiegoi przebudowyAustrii w Austro-Wę -gry, co nastąpiło w roku1867. Wydanie dyplomurozbudziło nadzieje nie tylkoWęgrów, ale i innych narodówAustrii. Choć dyplomczęściowo pozostałzanegowany poprzez nastę -pny dekret z lutego 1861 roku,to jednak otwierał zupełnienową perspektywę,zapowiadając odebranie wie -lu kompetencji władzomogólnopaństwowym i przekazanieich krajowym (lokalnym).Ważnym wydarzeniemw węgierskiej historiibyły obrady sejmu, zwołanegona mocy dyplomu na2 kwietnia 1861 roku, któryobradował aż do rozwiązaniago przez zaniepokojonegocesarza w dniu 22 sierpnia1861 roku. Swoje narodowekongresy zwołali Ser -bowie i Chorwaci. Słowac -cy działacze zaczęli wydawaćw Peszcie słowacką gazetę„Peštbudínske vedomosti”.Na łamach tego pismaŠtepan Daxner publikowałideologiczne artykułyo potrzebie słowackiejinicjatywy i podjęcia walkio uznanie praw narodowychSłowaków. WzywałSłowaków do działania, nawoływałich: „tylko tyle będziemymieli praw, ile ichsobie wywalczymy”. W porozumieniuze swoim przyjacielemJánem Jesenskim(ojcem znanego poety), któ -ry w tym czasie był urzędnikiemw Turčanskim SvätymMartinie, zaplanowali akcjęnarodową. Pozyskali do niejwładze miejskie. Dnia 9 maja1861 roku wystosowali apel„do wszystkich narodowcówsłowackich na Wę grzech” oprzyjazd na zgromadzenienarodowe w dniu 6 czerwca.Efekt przeszedł wszelkieocze kiwania i był dowodemdrzemiącej dotąd siły narodusłowackiego. Do Martinaprzy jechało... sześć tysięcyosób (wszy stkie na własnykoszt!). O tym co się działow Marti nie – za miesiąc.ANDRZEJ KALINOWSKIZgodnie z życzeniem autora jegohonorarium zostanie przekazanena nagrody dla dzieci,które biorą udziałw konkursach „Monitora”Nie takiznówmałymiśPOLAKPOTRAFIOpisując sukcesy polskichfirm i produktów,trudno pominąć nasząniekwestionowaną, eks -portową gwiazdę – MisiaUszatka. Wielu twórcówi biznesmenów bezskutecznieprzez lata ciężkiejpracy próbuje osiągnąć to,co udało się temu małemuniedźwiadkowi – zdobyćuznanie i międzynarodowąsławę. Telewizja Polskanie szczędzi środków, bystworzyć flagowy hit, którybędzie można sprzedaćna zagraniczne rynki i którypodbije serca widzówna świecie. To jednak stwo -rzony dawno temu – jeszczew PRL – miś pozostajebezkonkurencyjny.Miś Uszatek po raz pier -wszy zaistniał jako bohaterksiążek pisarza Czesła -wa Janczarskiego oraz ilustratoraZbigniewa Rychli -ckiego. W 1962 roku nakręconofilm o jego przygodach,jednak prawdziwąpopularność przyniósłmu lalkowy serial telewizyjny.W 1975 roku na zlecenieTelewizji Polskiej jegoprodukcję rozpoczęłołódzkie Studio Małych FormFilmowych Se-ma-for. Gło -su pluszowemu niedźwiad -kowi użyczył niezapomnia -ny i doskonały w tej roliMieczysław Czechowicz.Dzieci szybko pokochałymisia i jego przyjaciół –Prosiaka, Zająca, Królikii innych. Trudno się dziwić,Uszatek to bohater jakichmało, z jednej stronyprzedszkolak, z drugiej stro -ny w wielu sytuacjach zachowujesię jak rozsądnyi odpowiedzialny dorosły.Popularność Uszatka zaowocowała104 odcinkamiserialu (jego produkcjazakończyła się w roku1987), który do tej poryjest jednym z najlepiejsprzedających się za granicąproduktów TVP. NaSłowacji Miś Uszatek znanyjest jako Macko Uško,wciąż świetnie pamiętany,którego przygody śledząz zapartym tchem kolejnejuż pokolenia maluchów.W dwóch krajach, Słowe nii(jako Medvedek Uhec) i Fin -landii (tam z kolei występujejako Nalle Luppa korva),licencje na emisję serialuo nim są odnawiane co dwalata. Sympaty cznego misiaznają również, oczywiścienie od dziś, m.in. w Mace -do nii, Holan dii, na Wę -grzech i w Japo nii.Nic dziwnego, że w dowóduznania postawionoUszatkowi pomnik – znajdujesię on przy ulicy Piotr -kowskiej w Łodzi.KATARZYNA PIENIĄDZPAŻDZIERNIK 201119

O D E N T U Z J A S T E K D O P A R Y T E T E K„Nie może wygrać drużyna, którejpołowa siedzi na ławcerezerwowych”.Izabela Jaruga-NowackaKongres KobietJeżeli ktoś jest przekonany, że cuda sąwyłącznie domeną religii, a w polityceczy w życiu społecznym cudów nie ma,to powstanie i działanie w Pol sceKongresu Kobiet temu zaprzeczają. Towłaśnie w Polsce, uważanej przez wieluza kraj, w którym scena politycznai społeczeństwo są silnie spolaryzowane,zrodził się największy dziś w tymkraju ruch społeczny, zrzeszający osobyindywidualne, organizacje pozarządowe,przedstawicielki polityki i biznesu,świata nauki, sztuki, dziennikarstwa,związków zawodowych, związków pracodawców,mieszkanki miast i wsi, kobietyo różnych światopoglądach i różnejopcji politycznej. Ruch ten nie jestzwiązany z żadną instytucją ani z żadnąpartią polityczną – tym co aktywizujejego działaczki społecznie i polityczniejest Kongres Kobiet.A rozpoczęło się wszystko niedawno,bo w 2009 roku, kiedy bilansowano20-lecie polskiej transformacji ekonomiczneji społecznej. Brak w tym bilansowaniuoceny twórczego wkładu kobietw dokonane przemiany oraz uświadomieniafaktu, że chociaż wiele osiągnięto,to jednak negatywne skutkiwprowadzania gospodarki rynkowej,opartej na neoliberalnych zasadach, najdotkliwiejodczuły kobiety, stanowiącew tym czasie większość wśród bezrobotnych.Niepokój budził stale małyudział kobiet we władzy. Nie udało sięteż w ciągu 20 lat budowania nowejPolski wyrównać statusu kobiet i mężczyzn.W wyniku przemian politycznychkobiety straciły prawo do decydowaniao swej rozrodczości, stale małozrobiono też w zakresie zapobieganiaprzemocy domowej. Z tymi niepokojamiprof. Magdalena Środa zwierzyła siędr Henryce Bochniarz, prezydent20Polskiej Konfederacji PracodawcówPrywatnych „Lewiatan” i wiceprezydentBUSINESSEUROPE, największejorganizacji pracodawców w Unii Eu ro -pejskiej. Obie panie nie skończyły nakonstatowaniu, że trzeba coś robić, byzaktywizować kobiety – same zaczęłydziałać. W niektórych środowiskachmówi się, że to z przyjaźni Środy i Bo -chniarz powstał Kongres Kobiet. Oneswym pomysłem zwołania zjazdu kobietzaraziły najbliższe im środowiska:prof. Środa – feministki, dr Bochniarz –panie z założonego przez siebie Klubu22, zrzeszającego damy polityki, biznesu,mediów i kultury.Przygotowania do pierwszego zjazdukobiet nie trwały długo. Na spotkaniuKlubu 22 z feministkami doszło do rozdzieleniazadań. „Każda z nas zostałarzucona na inny front robót. Nika [Bo -chniarz] była mózgiem, spinała wszystkoorganizacyjnie. Ja byłam katalizatoremróżnych środowisk, musiałamutrzy mywać te wszystkie żywioły w ró -wnowadze. Hania Gronkiewicz-Waltzpomogła zorganizować Salę Kongre so -wą, różne bizneswoman z Klubu 22 zajęłysię oprawą logistyczną przedsięwzięcia.Kazia Szczuka zwerbowała profesorJanion i Henię Krzywonos, a JolaKwaśniewska ruszyła w Polskę, by zachęcićdo uczestnictwa w kongresie kobietyz całego kraju. Była w tym fantastyczna.Nie chciałyśmy, by w Kongre -sowej zasiadły tylko Warszawka i ewentualnieduże miasta. Jola ma dar przyciąganialudzi i siłę rażenia. Gdy ja coś powiem,ludzie patrzą i się dziwią. GdyJola mówi to samo, jest pełen entuzjazm,zwłaszcza kobiet. Tłukłam sięz nią po tej Polsce kilka dobrych razy[...]” – wspomina M. Środa (Ta strasznaŚroda, Warszawa 2011).Pierwszy Kongres Kobiet, czyli zjazdokoło 4 tysięcy kobiet odbył się w War -sza wie w czerwcu 2009 roku; to działaniapodjęte wokół jego zorganizowaniadały początek kobiecemu ruchowi społecznemu.Przybyłe z całego krajuuczestniczki przywitały zgodnie i symbolicznieprezydentowe Maria Kaczyń -ska i Jolanta Kwaśniewska. Na spotkaniuobok debat plenarnych odbyło się14 paneli dyskusyjnych, poświęconychm.in. kobietom w samorządach, biznesiei na rynku pracy, a także zdrowiu kobieti przemocy domowej. Kongres sformułował135 postulatów, których realizacjawzmocniłaby zarówno pozycjękobiet, jak i demokrację. Dwa głównedotyczyły wprowadzenia parytetów nalistach wyborczych oraz powołania niezależnegorzecznika do spraw równości.Kongres ujawnił również cechująceśrodowiska kobiece zasoby energii orazumiejętność rzeczowej dyskusji mimoróżnic przekonań czy pochodzenia.Działalność liderek Kongresu KobietHenryki Bochniarz, Małgorzaty Fusza -ry, Magdaleny Środy, Bożeny Wawrzew -skiej i Ludwiki Wujec skoncentrowałasię na opracowaniu obywatelskiegoprojektu ustawy o parytetach płci na listachwyborczych i zebraniu ponad150 tys. podpisów pod nim. Kobietyprzekonywały i demonstrowały.Drugi Kongres Kobiet odbył sięw czerw cu 2010 roku pod hasłem „Czasna wybory! Czas na kobiety! Czas na solidarność”.I znów w Pałacu Kulturyspotkało się ponad 4 tys. kobiet z całejPolski, by dyskutować o problemach imbliskich i wymagających rozstrzygnięć.Przyjęto postulaty dotyczące m.in. natychmiastowegouchwalenia ustawyparytetowej, lepszej kontroli nad działaniemrządu na rzecz równego statusukobiet i mężczyzn, corocznego raportuw Sejmie o sytuacji kobiet, skutecznejpolityki prorodzinnej, refundacji zapłodnieniain vitro, reformy systemuedukacji, aby przeciwdziałał on dyskryminacjikobiet.Z około 200 postulatów, wysuniętychprzez uczestniczki obu kongre-MONITOR POLONIJNY

sów, jak dotąd zrealizowano, choćw okrojonej postaci, dwa. W dniu31 stycznia 2011 roku prezydent podpisałustawę kwotową, gwarantującą kobietom35 procent miejsc na listach wyborczych.Ustawa ta, po raz pierwszyobowiązujaca w październikowych wyborachparlamentarnych, w praktyceoznacza zwiększenie szans kobiet nauczestnictwo w tworzeniu prawa; o ilew wyborach w 2007 roku kandydowało1428 kobiet, w tegorocznych wyborachstartuje ich już 3,8 tys. Udało sięteż przeprowadzić przez Sejm tzw. ustawężłobkową, stwarzającą podstawy doinstytucjonalnego rozwiązania problemówosób, pragnących godzić role wychowawczez zawodowymi.W dwustuosobowej Radzie Progra -mo wej Kongresu Kobiet aktywnie działająznane polityczki, pracowniczki nauki,przedsiębiorczynie, działaczki społeczne,ministrowie, kobiety kultury,dziennikarki, feministki, kobiety z leweji prawej strony sceny politycznej. Zna -lazły się w niej m.in. Henryka Boch -niarz, Jolanta Fedak, Małgorzata Fusza -ra, Agnieszka Graff, Danuta Hübner,Maria Janion, Henryka Krzywonos,Jolanta Kwaśniewska, Janina Paradow -ska, Magdalena Środa, Małgorzata Tusk,Danuta Wałęsa.Kongres powołał w marcu tego rokuswój Gabinet Cieni, mający „inspirowaćdziałania kolejnych rządów,wskazywać dobre praktyki w proponowanychregulacjach ustawowychi projektach strategicznych, a takżeoceniać i analizować”.Premierem gabinetu jest Danuta Hü -b ner, profesor nauk ekonomicznych,pierwsza polska komisarz Komisji Eu -ro pejskiej, która odegrała znaczącą rolęw poszerzaniu Unii Europejskiej. JestPAŻDZIERNIK 2011ona posłanką do Parlamentu Europej -skiego, przewodniczącą Komisji Roz -wo ju Regionalnego, uczestniczy w pracachKomisji Specjalnej ds. Kryzysu Fi -nansowego i Społecznego. Pełniła teżfunkcję zastępcy sekretarza generalnegoONZ oraz wiceprzewodniczącejEuropejskiej Komisji GospodarczejONZ w Genewie.Wchodzące w skład Gabinetu Cienikobiety reprezentują różne środowiskai poglądy. Każda z nich to silna indywidualność,a łączy je troska o trwały rozwójPolski.Na początku sierpnia, w związku zezbliżającymi się wyborami GabinetCieni wydał oświadczenie, rozpoczynającesię stwierdzeniem: „Nasza dzisiejszawiedza o kształtowaniu list wyborczychpokazuje, że ustawa kwotowa jestrozwiązaniem absolutnie niewystarczającym,jeśli chodzi o zrównoważonyudział kobiet i mężczyzn na listach wyborczych”.Dalej w oświadczeniustwier dza się, że partie wywiązują sięco prawda z ustawowej kwoty, ale częstoma to tylko charakter formalny, boumieszczają nazwiska kobiet na dolelist, co w rezultacie może doprowadzićdo tego, że październikowe wybory będąodzwierciedlały „stare partyjne układymężczyzn”. Gabinet Cieni, oceniającaktualną sytuację, stwierdził, że ustawakwotowa wymaga szybkiej nowelizacji,polegającej na wprowadzeniu systemusuwakowego. Niezależnie od tego na -dal należy dążyć do wprowadzania parytetów.W oświadczeniu jest też ofertawsparcia i pomocy merytorycznej, logistyczneji afirmatywnej dla kandydatekdo Sejmu i Senatu niezależnie od ichprzynależności partyjnej.Jednym z najważniejszych wydarzeńpolskiego przewodnictwa w Unii Euro -pejskiej stał się III Europejski KongresKobiet, który w dniach 17-18 września2011 roku zgromadził w Warszawie6500 pań (i 200 panów), które do polskiejstolicy przyjechały z własnej woli –nikt im nie kazał, nikt podróży nie organizowałi za nią nie płacił. Przyjechały,by przez dwa dni dyskutować o wyzwaniachstojących przed Polską, a przedewszystkim przed kobietami, dyskutowaćo tym, co robić, by polityka równościowastała się realną polityką, a nie,jak to sformułowała dosadnie Agniesz -ka Graff, „blichtrem i fasadą” rządzących.Rekordowa była nie tylko liczbauczestników tegoż Kongresu, ale i jegopa neli, debat, warsztatów czy wykładów,których w sumie było 36.Uczestników Kongresu pozdrowiłaprezydentowa Anna Komorowska, którazaapelowała, „by panie w swych rodzinach,w swym sąsiedztwie, miejscachpracy zadbały” o jak największyudział Polaków w wyborach październikowych.Gościem był również przewodniczącyParlamentu EuropejskiegoJerzy Buzek, który podkreślił, że dziękiKongresowi przesłanie równości dotrzedo wszystkich w Polsce, i zaznaczył,że nie chodzi tu tylko o równośćkobiet i mężczyzn wobec prawa, ale takżeo równe szanse, możliwości i obowiązkiw rodzinie, polityce, życiu społecznymi zawodowym. „Nie stać nas nato, by połowa obywateli naszego krajunie mogła się w pełni realizować”.Przypomniał też, że był wielkim zwolennikiemparytetów płci na listach wyborczych.Przyznając, że 35-procentowekwoty „nie są tym, czego oczekiwaliśmy”,wyraził przekonanie, że do czasukolejnego Kongresu dokona się podobnyprzełom, jaki miał miejsce w ciąguostatniego roku.Wśród gości zagranicznych, biorącychudział w obradach, były m.in.Viviane Reding, komisarz Unii Europej -skiej i wiceprzewodnicząca KomisjiEuropejskiej, uważana za europejskisymbol zaangażowania w sprawy kobiet,Ann Snitow, ikona amerykańskiegofeminizmu, czy Constance Morelli Path Shroeder, kongresmenki ze Sta -nów Zjednoczonych. Była też BrigitteGrésy, francuska inspektor generalnads. społecznych.Pierwszy dzień obrad zdominowany21

ył przez debaty, które nakreśliły rynkowąperspektywę szans i barier w rozwojuekonomicznego i społecznego potencjałukobiet. Rozpoczął się panelem„Świat się zmienia – wyzwania dlawspółczesnej Europejki”. KomisarzViviane Reding zwróciła uwagę, iżobecny kryzys ekonomiczny paradoksalniemoże się stać katalizatoremzmian, że w nowej sytuacji Europa potrzebujenowych wzorów współżyciaspołecznego, które pozwolą jej zaadaptowaćsię do życia mniej wystawnegoi indywidualistycznego, za to bardziejekologicznego i nastawionego na dobrowspólne. Kobiety wydają się być liderkamitakiej zmiany – stwierdziła panikomisarz..„Równa płaca za pracę równej wartości”to hasło wiodące III Kongresu.Wynika ono z faktu, że o ile w Unii Eu -ro pejskiej kobiety zarabiają do 17,8 procentmniej niż mężczyźni, to w Polsceróżnica dochodzi nawet do 30 procent.Nic więc dziwnego, że temat ten pojawiłsię zarówno na panelu „Potencjał,prawa, solidarność kobiet w Europie”,jak i panelu „Z perspektywy rynku:o trudnej równości, socjalnych prawachi przedsiębiorczości. O prawachspołecznych kobiet, biedzie, szansachi przeciwdziałaniu ekonomicznej dyskryminacji”.O problemie tym dyskutowalirównież ministrowie Unii Euro pej -skiej odpowiedzialni za sprawy równościkobiet i mężczyzn na rynkach pracy.Burzliwa była debata publiczna „Dla -czego warto głosować na kobiety?”Prowadząca ją socjolog prof. M. Fusza -ra, zachęcając do głosowania na kobiety,powiedziała: „Kto ma władzę, tenrozwiązuje konflikty na swoją korzyść.Może narzucać własną narrację świata”.Zwróciła uwagę, że chociaż partie, którymprzewodzą mężczyźni, formalniespełniły, a nawet przekroczyły wymógOpowieści Joanny BatorJoanna Bator to autorka uhonorowana licznyminagrodami; jest laureatką Nagrody im. Beaty Pawlak,poznańskiej Nagrody Wydawców, Nagrody Literackiej Gdyni. Dwukrotniejej powieści „Piaskowa Góra” (W. A. B. 2009) i „Chmurdalia”(W. A. B 2010)były nominowane do Nagrody Literackiej „Nike”.kwotowy, to szukały różnych sposobów,by zepchnąć kobiety na dalszemiejsca na listach (jak SLD), a jeśli dawałyim jedynki, to niestety częstow okrę gach, gdzie mają kiepskie notowania(PO). Przypomniała, że w kończącymkadencję parlamencie było zawstydzającomało pań – w Sejmie niewieleponad 20 procent, a w Senacie zaledwie8 procent. Czy dzięki kwotombędzie kobiet więcej – to zależy przedewszystkim od ich udziału w wyborach– Kongres był wielkim o to apelem.Drugi dzień Kongresu to kilkadziesiątwarsztatów, wykładów, spotkańm.in. o kobietach w wojsku, o przedsiębiorczościkobiet wiejskich, równościowymrodzicielstwie, przemocy, ubóstwie,wykluczeniu i potencjale, o sytuacjikobiet 50+ 60+, edukacji seksualnej,feminizacji opieki, przełamywaniustereotypów w edukacji. Dla kobiet-me -ne dżerów w siedzibie Giełdy PapierówWartościowych odbyło się seminarium„Różnorodność, efektywność, sukces”,w programie którego miały miejscem.in. wykłady i dyskusje na tematwspie rania różnorodności kadr mene-Urodzona w 1968 rokuw Wałbrzychu jest kulturoznawczyniąi filozofką, wykładowczyniąna WydzialeKultury Japonii w Japoń -skiej Wyższej Szkole Tech -nik Komputerowych. Jestteż autorką prac naukowych,esejów, powieścii opowiadań. Pierwsza jejpowieść Kobieta ukazałasię w 2002 roku, dwa latapóźniej Japoński wachlarz,doskonale przyjęty przezkrytykę tom zapisków z pobytuw Japonii.Dwie kolejne powieści,które pragnę zarekomendowaćczytelnikom – Pia -skowa Góra i Chmurdalia– cieszyły się równie dobrymprzyjęciem przezkry tyków i czytelników.Piaskowa Góra to saga śląska,której akcja toczy sięgłównie w powojennymWał brzychu, w którymosie dliło się wielu Pola -ków, przybyłych z różnychregionów, by tu po przejściachwojennych szukaćszansy na budowę nowegożycia. Jak to nowe życie sobiewyobrażają, jak te wyobrażeniarealizują, autorkapokazuje na przykładzierodziny Chmurów. Stefanprzybył z matką z KresówWschodnich, Jadzia z mazowieckiegoZalesia. Onmło dy górnik, który w Wał -brzychu zyskał zawód, onaurzędniczka – zakładają rodzinę,mają córkę Domi -nikę. Cieszą się otrzymanymna nowym osiedlugór niczym mieszkaniem.W to nowe życie wchodząz całym bagażem przeszłościi – podobnie jak inniprzybysze – ze skrywanymiw pamięci i przed oczamibliźnich tajemnicami i marzeniami,tymi z którychwyrośli i tymi aktualnymi.Jadzia marzy i w marzeniachorganizuje pięknyślub córki, taki, którego samanie miała – ślub z ręczniehaftowanym welonem,22MONITOR POLONIJNY

dżerskich, przełamywania stereotypówna rynku pracy, zwiększania wpływukobiet na zarządzanie firmami, rolachkobiecych i męskich w firmach rodzinnych.Na ile aktualny i gorący jest problemudziału kobiet w zarządzaniu firmami,mogą świadczyć wyniki badań400 z ponad 3 tys. dużych firm, zatrudniającychponad 250 osób. Okazało się,że tylko w 6,8 procent z nich kobiety sąprezesami.Tegoroczną Nagrodę Kongresu Ko -biet otrzymała Olga Krzyżanowska –po lityczka, działaczka, lekarka, którawielokrotnie zasiadała w ławach poselskichi senatorskich, pełniła funkcję wicemarszałkaSejmu, była polską delegatkądo Rady Europy (1990-1993).W 2001 roku wniosła pierwszy projektustawy o kwotach płci na listachwyborczych, odrzucony przez Sejm.Znacząco przyczyniła się do przyjęciaustawy kwotowej przez Sejm w 2010 roku.Laureatce gratulował premier Do -nald Tusk, który jednocześnie pozytywnieocenił działania kobiet Kongresuw kampanii parytetowej, mówiąc: „Wa -sza praca okazała się najlepszą metodąna zmuszenie sceptycznych ludzi dopoważnego traktowania czegoś, co jeszczeniedawno wydawało się ekstrawagancjączy radykalnym feminizmem”.Uczestniczki Kongresu uzgodniły, codla nich najważniejsze, i sformułowałypostulaty, z których wiele jest znacznieodważniejszych od tych z 2009 roku.Z dwustu postulatów za priorytetoweIII Europejski Kongres Kobiet uznał następujące:- w zakresie równości kobiety domagająsię przede wszystkim nowelizacjiustawy kwotowej, systemu suwakowegoi parytetu na listach wyborczych;40 proc. kwoty w zarządach i radachnadzorczych spółek publicznych; działańna rzecz wyrównania płac kobieti mężczyzn; powołania w ramach konkursupełnomocniczki ds. równego statusukobiet i mężczyzn;- w kwestiach wolności – żądająuznania pełnego prawa do decydowaniao swoim życiu osobistym (liberalizacjaustawy antyaborcyjnej, refundowanezapłodnienie in vitro, bezpłatnaantykoncepcja, edukacja seksualnaw szko łach); ratyfikowania bez zastrzeżeńKonwencji Rady Europy w sprawieZapobiegania oraz Zwalczania Przemo -cy Wobec Kobiet i Domowej; ustawowegoobowiązku wspierania przez państwoopieki nad osobami zależnymi(dzieci, dzieci niepełnosprawne, osobystarsze);- w kwestiach solidarności kobietydomagają się monitorowania i zmianysytuacji kobiet w wieku przedemerytalnym(50+, 60+), a także kobiet wchodzącychna rynki pracy.Uczestniczki III Kongresu zdecydowałyrównież, że w czasie „międzykongresowym”będą organizowały w swoichśrodowiskach lokalnych spotkaniapodobne kongresowi.Ponadpartyjny obywatelski ruch kobiecyw Polsce jest już na tyle silny, intelektualniedojrzały i zdecydowany, żeani nowy parlament, ani nowy rząd niebędą mogły go lekceważyć i będą musiałyprzyznać rację unijnej komisarzViviane Reding, która mówiła: „Ucze -stni ctwo kobiet w życiu politycznymi gospodarczym to kwestia nie feminizmu,ale zdrowego rozsądku”.DANUTA MEYZA-MARUŠIAKpowozem, ucztą i zięciema la ordynat Michorowski,ale z NRF – symbolu dobrobytu.On na początku chcemieć kryształy, którymi zaimponowałbykolegom, a po -tem szczytem jego marzeństaje się talon na maluchai kolorowy telewizor. I takoboje żyją z tymi marzeniami,zapobiegliwie krzątająsię w czasie małej stabilizacji.Żyją podobnie jak sąsiedzizza ściany czy z drugiejulicy. Mogło by się wydawać,że ludzie przybyliz różnych stron, z różnymizwyczajami i różnymi doświadczeniamiutworzą tolerancyjnąspołeczność, je -dnak tak nie jest; źle pojętytradycjonalizm każe im tkwićw patriarchalnym modeluspołecznym, z którego wykluczająkażdą odmiennośćjako zagrażającą odwiecznemuporządkowi. Ofia ra -mi tego wykluczenia są zarównoGrek, jak i Żyd, homoseksualistai lesbijka, zakochanyksiądz i studiującaurzędniczka, odmawiającakolegom parzenia kawy.Pia skowa Góra, świetna,pełna dygresji powieść, odchodziod dotychczasowegostereotypowego litera -ckiego obrazu PRL z dobrymspołeczeństwem znie -wolonym przez złą władzę.Bohaterowie Bator nie tęskniąza wolnością, ale zadobrobytem, kochają i papieża,i Gierka. I tylko Do -minika, gdy ta wolność nastanie,widzi w niej nowądla siebie nieograniczonądrobnomieszczańską stabilizacjąszansę. Upadek komunizmuto dla niej krokku nowoczesności, do bardziejotwartego świata.O szukaniu tej nowej szan -sy jest Chmurdalia, powieśćkontynuująca emancypacyjnyproces Domini -ki, o której autorka w jednymz wywiadów powiedziała:„Nikt nie jest przypisanydo jednego miejscai opowieści, a poza patriarchalnąrodziną i ukrzyżowanąPolską-masochistkąsą nisze, szczeliny, w którychmożna zbudować własnądobrą opowieść”. I Do -minika taką własną opowieśćbuduje, funkcjonujew stałym ruchu, zmieniamiejsca pobytu. W Chmur -dalii miejsce akcji rozszerzasię o Niemcy, Francję,Nowy Jork, Kalifornię. Obokznanych bohaterów pojawiająsię nowe postacie,które przynoszą swoje historiei prawdy. Fryzjerz Kamińska snuje kłamliwąopowieść o swym pobyciew obozie koncentracyjnym.Świadomie zacieranażydowska przeszłość Ka -mień ska odżywa jedyniedzię ki pamięci Eulalii Ba -ron i Icka Kaca z NowegoJorku. W czasie swej wędrówkiDominika nawiązujeróżne relacje z ludźmi,z wieloma bliskie, ale takie,które nie uzależniają. I różnehistorie z przeszłościprzepływają przez nią, takżehistorie o własnej rodzinie.Opowieści te sięgajądaleko, bo do czasów napoleońskich.Spinający wszy -stkie wątki powieściowelegendarny nocnik Napo -leo na, który wiele postacichce mieć, a inne go ignorują– to ironiczne odniesieniedo pamięci historycznej,bo przecież, jak piszeJoanna Bator: „Praw -da to coś, co się rodzi,gdy powtarzamy własnąopowieść”.DANUTA MEYZA-MARUŠIAKPAŻDZIERNIK 201123

Już kilka miesięcytemu zagranicznemedia pisały, żebędzie to walka roku. Dlanas mogła to być walkastulecia, a przynajmniejjeden z najważniejszychpojedynków w historiipolskiego boksu.Przyznać jednak trzeba,że tu raczej nie chodziłoo zdobycie medalu dlaPolski. Boks to praca To -masza Adamka, który takzarabia na życie. Jednakprzy okazji promuje Pol -skę, bo to o Polaku mówibokserski świat, to o Wro -cławiu i Polsce słyszą kibicena całym świecie.Dziesiątego września2011 roku na mieszczącymponad 40 tys. widzów wrocławskimStadionie Miej -skim, gotowym na Euro2012, odbyła się – przynajmniejdla polskich kibiców– walka stulecia. To -masz Adamek „Góral”(35 l.) walczył z UkraińcemWitalijem Kliczką (40 l.)o tytuł mistrza świata wagiciężkiej. Niestety, nasz rodakprzegrał przez technicznyknock out. Walczyłambitnie i zostawił międzylinami kawał serca, rywaljednak nie dał mu żadnychszans. Przez cały czas kontrolowałwalkę, potwornieobijając twarz Adamka, nadktórym w 10 rundzie „zlitowałsię” sędzia przerywającpojedynek.Od pierwszych minutwalki widoczna była przewagaKliczki, którą dawałamu m.in. postura, zasięg ramioni swoboda wyprowadzaniaciosów. Słabszy fizycznieAdamek od początkuwyraźnie przegrywał.Nie mógł skrócić dystansui pokonać gardy rywala.Każdy odważniejszy atakkończył się bardzo groźnąkontrą Witalija. W efekcietego Adamek był bliski liczeniajuż w drugiej rundzie,kiedy po mocnym ciosierywala osunął się na linyi prawie upadł. Stało sięjasne, że wygrać walkę będzie„Góralowi” niezwykletrudno. Nawet nasi kibiceucichli. W kolejnych rundachKliczko podkreślałswoją przewagę, a Adamkabyło stać tylko na pojedynczeataki, które zresztą nierobiły wrażenia na rywalu.W 4. rundzie Adamek wyprowadzałcoraz więcejcio sów, ale trafiały oneprzeważnie w próżnię. Kli -czko zaś bezlitośnie obijałjego twarz. W szóstej rundzieAdamka liczono, aleproblemy miał już wcześniej.Chwile nadziei pojawiłysię w ósmym starciu,kiedy na deskach znalazłsię Kliczko. Nie był to jednakefekt ciosu Adamka.Rywal po prostu się potknął.Walka zmierzała donieuchronnego końca. NosAdamka krwawił coraz bardziej,a Polak z coraz mniejsząświadomością snuł siępo ringu. W dziesiątej rundzieledwo trzymał się nanogach. Właściwie nie potrafiłjuż się bronić przedciosami Kliczki. Zlitowałsię nad nim sędzia, przerywającpojedynek i ogłaszająctechniczny nokaut.Witalij Kliczko po razósmy z rzędu obronił tytułmistrza świata w wadzeciężkiej w boksie federacjiWBC.Trzeba przyznać, że naszrodak popisał się nie ladawytrzymałością. Zwłaszczaw drugiej rundzie, po otrzy -maniu niesamowicie mocnegociosu walczył dalej.Szkoda tylko, że to właśnieodpornością na ciosy najbardziejzaimponował. Pozakończeniu walki był mo -cno poobijany, tymczasemKliczko wyglądał tak, jakw chwili wejścia do ringu.W całym pojedynku Ukrai -niec zadał 608 ciosów,z czego 230 celnych (90 mo -cnych). Adamek, który zazwyczajzadaje o wiele więcejciosów od rywali, tymrazem wyprowadził ich tylko301, z czego tylko 89 celnych(35 mocnych). Pomi -mo tego „Góral” zebrał sporopochwał, głównie za walecznośći wytrwałość.Chwa lił go Witalij Kliczko,chwalił też jego młodszybrat Władymir mówiąc:„To nie Adamek jest słaby,to Witalij jest od niego zdecydowanielepszy”.Adamek powiedział: „By -łem gorszy, uznanie dlamistrza”. Przełomowymmomentem w walce był stra -sznie mocny cios w skrońw drugiej rundzie. „Góral”przyznał, że przeszedł goprąd. Mówił: „Ten ciosWitalija odebrał mi siły.W narożniku trener mówił,że od tego czasu zacząłemwalczyć inaczej,nie tak jak zaplanowaliśmy”.Powtarzał, że mógłjeszcze walczyć, ale decyzjępodjął sędzia i musiał jąprzyjąć. Stwierdził: „Klicz -ko jest mistrzem, ja dostałemszansę, ale nie zdołałemjej wykorzystać. Wszy -scy chcą oglądać mnie jakowygrywającego, ale tojest sport i wszystko możesię zdarzyć. Byłem zdrowy,nie mogę narzekać, żecoś mnie bolało. Byłem poprostu gorszy (…) Trzymałmnie na odległość lewymprostym. Walczy się tak24MONITOR POLONIJNY

jak przeciwnik pozwala,a na ile pozwolił, wszyscywidzieli. Czułem, że pojedynektoczy się nie po mojejmyśli i chciałem cośz tym zrobić, oszukać go.Ale Witalij jest mądrym pięściarzem.Niczym mnie niezaskoczył, każdy wie, jakon boksuje”.Zdaniem Kliczki, Adamekjuż w pierwszej rundzie popełniłbłąd. Kiedy uderzał lewąręką, zostawiał mu ułamkisekund na to, by mógł wyprowadzićcios prawą ręką.Kliczko wiedział, że znokautowanieAdamka to tylkokwestia czasu. Mówił: „Wiel -ki szacunek dla Tomasza.Był dobrze przygotowanykondycyjnie i pokazał wielkieserce do walki. Pokazał,że chciał zostać mistrzemświata, ale ja byłem lepszy,za co przepraszam. Ale taknaprawdę Tomasz trafiłmnie dwukrotnie bardzolekko, te ciosy nie miałyżadnego wpływu na mnie”.Przyznał: „Chciałem znokautowaćAdamka, ale towcale nie było takie łatwe.Byłem zaskoczony, że mataki twardy podbródek (…)Uderzyłem go w drugiejrundzie, patrzę, stoi! Wow!PAŻDZIERNIK 2011To było coś. Uderzyłem późniejjeszcze raz. Wow, dalejstoi. (…) Tomasz to najlepszypięściarz na świecie, alenie w wadze ciężkiej. To byłjego błąd, że przeniósł siędo tej kategorii wagowej”.Kliczko zauważył ponadto,że Adamek jeszcze nigdy nieprzegrał przed czasem.Kurtuazja? Na pewno, aledo pewnego stopnia z walkizadowolony był też trenerAdamka Roger Blood worth.Uważa on, że Adamek byłpierwszym od dawna, z którymwalczył Kliczko. Dodat -kowo, jeszcze przed walkąpodawano informacje, żenawet jeśli „Góral” przegra,to wygra, czyli zarobi co najmniej15 milionów złotych!Przed meczem Adamekpowtarzał, że spełnią się jegomarzenia. Przed wyjściemna ring z telebimu obie -cał rodakom, że walcząc, daim powody do dumy. Słowadotrzymał. Wal czył. Wedługstatystyk walkę obejrzało wtelewizji ok. 1 300 tys. Pola -ków. Jestem przekonanay,że nie powinni narzekać.ANDRZEJ KALINOWSKIZgodnie z życzeniem autorajego honorarium zostanie przekazanena nagrody dla dzieci, które biorą udziałw konkursach „Monitora”Boso, ale w ostrogachMotywy folklorysty -czne już od bardzodawna pojawiają się wewspółczesnej muzyce popularnej.Czasemtro chę na siłę – spełniająrolę ozdobnika,mało autentycznegoi pachnącegoCepelią. Na szczęścienic takiego niedzieje się na nowejpłycie podhalańskiegozespołu Zakopower„Boso”. Muzykom, z wokalistąSebastianem Kar -pie lem-Bułecką na czele,udała się trudna sztukapołączenia elementówgóralskiej żywiołowościz najnowszymi trendamipanującymi w rocku i popiew spójną całość.Zakopower czerpiez mu zycznej tradycji Pod -hala pełnymi garściami,ale nie na oślep. Poszu -kuje i twórczo przetwarzato, co najpiękniejsze,ponadczasowe. Wspartenajnowocześniejszymimożliwościami technicznymiwspółczesnego studianagraniowego kompozycjepozostawiają niezapomnianewrażenie.Pasuje do siebie absolutniewszystko – i folklor,i elektronika, i głosKarpiela-Bułecki, i wreszcieświetne, liryczne teksty.„Nieużyty frak, dziurawypłaszcz, znoszonybut/ Zapomnianyszal zaszył się w kątniemodny już/ Każ -da rzecz o czymśśni odstawiona/ Je -szcze chce modnabyć zanim cichosko na/ I dopierogdy zawoła Bóg topożegnam wszystkiete rzeczy i znów:-Czulymuchempójdę boso” – śpiewa Se -bastian Karpiel-Bułeckaw tytułowym utworze.Teksty wszystkich piosenekna płycie trzymająnaprawdę wysokipoziom. Pamię -tają Państwo tekstyz ostatniej płyty Do -dy, których fragmentywplotłam w recen -zję miesiąc temu?No, właśnie. Różnicajest ogromna.Płyta „Boso” przez wieluokreślana jest mianemprzeboju minionychwakacji. Zapew -niam jednak, że sporoestetycznej przyjemnościdostarczy Państwutakże w nadchodzącedługie jesienno-zimowewieczory.I ostatnia kwestia, możenie najważniejsza, alewarta uwagi. Oprawagra ficzna płyty jestnaprawdę rewelacyjnai świe tnie uzupełnia całość.Mo że mała rzecz,a jak cieszy.KATARZYNA PIENIĄDZ25

Jedną z kilku rzeczy,którymi zaskoczyła mnieSłowacja, kiedyprzyjechałam tu po raz pierwszy,był malowniczy, rozpościerającysię widok na plantacje winorośli.W dzikie winozaplątani...26Rzędy zielonych pnączy na stokachwzgórz otaczających Bratysławę orazokoliczne miasteczka wzbudziły mójprawdziwy zachwyt. Jak dotąd sąsiedzizza południowej granicy kojarzylimi się głownie z górskimi wędrówkami,dobrymi trasami narciarskimi,a przede wszystkim tanim piwem.Moją uwagę zwrócił szeroki wybórsłowackich win, dostępnych w sklepach,tradycje winiarskie, widok winorośliuprawianych w przydomowychogródkach oraz bardzo popularnasprzedaż wina prosto z beczki.W Polsce nadal najpopularniejszymalkoholem jest piwo i wódka, a jeślijuż pije się wino, to najczęściej z importu.Dla smakoszy win Słowacja jestrajem i to na wyciągniecie ręki. Nietrzeba jechać do Francji czy Włoch,by skosztować wybornego trunku, zachwycićsię nim i stać jego prawdziwymmiłośnikiem.Uprawa winorośli na Słowacji sięgaczasów celtyckich i rzymskich. Doodrodzenia się tradycji winiarskiejprzyczynili się osadnicy z Niemiec,sprowadzeni przez węgierskich królówna opustoszałe po tatarskich najazdachziemie.Obecnie z uprawą i produkcją winzwiązana jest głównie południowozachodniacześć Słowacji. Wyróżniasię sześć regionów winnych: południowosłowacki,nitrzań -ski, środkowosłowacki,wschodniosłowacki,Małe Karpaty oraz To -kaj. Jednym z najbardziejmalowniczych regionówsą Małe Karpa -ty. To cudowny obszarpełen plantacji winogron,uroczych wiosek,kościółków i zabytkowych miasteczekpołożonych na tle gór. To właśnieprzez ten region przebiegaMałokarpacki Szlak Wina z barw ny mimiejscowościami o średniowiecznymrodowodzie, takimi jak Pezinok, Mo -dra, Limbach czy Šen kvice, gdzie produkujesię jedne z najlepszych win naświecie.Słowackie wina biorą udział wewszy stkich liczących się i uznawanychkonkursach oraz festiwalach.W maju tego roku wino SauvignonGold pezinskiej spółki Vino Matyšákna prestiżowej wystawie win weFrancji otrzymało tytuł championawystawy, pokonując wina m.in. z Chi -le, Nowej Zelandii, Francji i Hiszpanii.Peziń skie wina uzyskały w tym rokurównież tytuł championa win różowychoraz wicechampionawin czerwonych.Odbywające się coroku we wrześniu winobraniaprzyciągająwiniarzy oraz rzeszeentuzjastów tego szlachetnegotrunku. Dwarazy do roku (na wiosnęi jesienią) obchodzonyjest Dzień Otwartych Piwnic.W tym roku bramy ponad 100 piwnic,oferujących degustację regionalnychwin w unikatowej atmosferze,otworzą się dla miłośników wina wdniach 18-19 listopada. Do delektowaniasię smakiem i zapachem wystawianychw piwnicach win, upoważniaćbędzie jak zwykle specjalny bilet.Ponadto każdy uczestnik otrzymawinny paszport, mapkę z lokalizacjąpiwnic oraz kieliszek degustacyjny.To doskonała okazja, by w chłodnylistopadowy weekend przenieść sięw wielobarwny i fascynujący winnyświat, a przy okazji poznać kulturę,tradycje i kuchnię regionów słynącychz produkcji win. Gorąco polecami… na zdrowie!MAGDALENA ZAWISTOWSKA-OLSZEWSKAMONITOR POLONIJNY

Repetytorium z datNie, nie będę Państwapytać o to, co i kiedysię wydarzyło, bo sama takiegoprzepytywania nalekcjach historii nie znosiłam.Zajmę się po prostuw miarę krótkim przypomnieniemzasad, dotyczącychzapisu dat, bowiemcały czas sprawia onaPolakom problemy. Kiedyśjuż na łamach „Monitora Polo -nijnego” poruszałam to zagadnienie,ale nadszedł chyba już czas, bydo tematu wrócić i małe co niecosobie przypomnieć, tym bardziej,że nie bez kozery już starożytnimawiali, iż repetitio est mater studiorum,czyli ‘powtarzanie jestmatką nauki’.Ale dlaczego właśnie teraz wracamdo dat? Ano dlatego, że przednami wybory parlamentarne, którewyznaczono na 9 października2011 r., i właśnie ta data wyzwoliław niektórych użytkownikach języka,zwłaszcza dziennikarzach, talenty(prze)twórcze, czego efektemsą najróżniejsze próby jej zapisu,w celu uwypuklenia jej wyjątkowości.A Państwo zwrócili jużna to uwagę? Przecież, kiedy zapiszemytę datę cyframi arabskimi,otrzymamy (w uproszczonej formie)9.10.11!!! Nawet w niniejszymnumerze „Monitora” znajdąPaństwo artykuł o wyborach, zatytułowanynie inaczej, jak tylko„Wybory: 9-10-11”. Gdyby w tensposób zapisać tę datę w innej sytuacji,byłby to błąd, ale w tym wypadkudziała oczywiście licenciapoetica, która zwalnia autora z obo -wiązku trzymania się zasad polskiejortografii i dzięki której udałomu się uwypuklić dość niezwykłąkolejność liczb występującychw tejże dacie, przypominającychtrochę takie tam odliczanie (a możeliczenie? jak w boksie?).W języku polskim daty możnazapisywać słownie (np. dziewiątyPAŻDZIERNIK 2011października dwa tysiącejedenastego roku), słowniei cyfrowo (np. 9 października2011 r.) oraz tyl -ko cyfrowo (np. 9.10.2011r. lub 9 X 2011 r.). Trzebaprzyznać, że względy eko -nomiczne (w tym dążeniedo jak najkrótszego za -pisu) powodują, że rzadkospotykamy zapis słownydaty. Gdy korzystamy z zapisusłowno-cyfrowego, należy pamiętać,by po cyfrowym zapisie dnianie stawiać kropki (!), choć jest toliczebnik porządkowy, a po tychw zasadzie kropka jest konieczna,by można je odróżnić od liczebnikówgłównych. Data jest jednakwyjątkiem potwierdzającym tę regułę.To, że niektórym z Państwazdarzy się tam kropkę postawić,może wynikać z zastosowania w za -pisie zasad ortografii słowackiej –bo przecież w słowackim w takimwypadku kropka jest obowiązkowa.W polskim zapisie daty kropeknie stawia się także, kiedymiesiąc oznaczony jest cyframirzymskimi (TAK: 9 X 2011 r., NIE:9.X.2011 r.). Pamiętać też trzeba,że jeśli zapisuje się miesiąc słownie,to zawsze jest to forma dopełniacza(!), np. 9 października 2011 r.(NIE: 9 październik 2011 r.). Gdydata dotyczy pierwszych dziewięciumiesięcy, to po słowacku miesiącoznaczyć można tylko jednącyfrą ew. poprzedzić ją tzw. zeremwiodącym, ale jeśli idzie o polszczyznę,to zdania autorytetów z zakresuortografii i edycji tekstów sąpodzielone. Jeszcze Nowy słownikortograficzny PWN (Wydaw -ni ctwo Naukowe PWN, 1999) pozwalałna zapis np. 9.9.2011, aleswego rodzaju biblia edytorska, naktórą powołują się językoznawcyróżnych internetowych poradnijęzykowych, czyli Edycja tekstów.Praktyczny poradnik Adama Wo -lańskiego (Wydawnictwo Nauko -we PWN, 2008), takiemu zapisowistanowczo się przeciwstawia. Ze -ro wiodące jest pomijane, gdyw tekście pisanym dzień oznaczonyjest liczebnikiem jednocyfrowym,a zatem niepoprawny jestzapis: 09.10.2011. No, może jednaknie tak do końca niepoprawny, bowiemtakiej pisowni daty wymagasię nader często w sformalizowanych,często przetwarzanych komputerowodokumentach. Sami Pań -stwo na pewno się z nią spotkali,wypełniając choćby rozmaite formularze,choćby zeznania podatkoweczy internetowe przelewybankowe. Trzeba jednak pamiętać,że w takich przypadkach nie wolnostosować cyfr rzymskich.Polska ortografia wymaga ponadto,by w zapisie dat jako separatoraużywać kropki. Nagannejest zastępowanie jej ukośnikamiczy też myślnikami (pauzami i półpauzami)lub dywizami na wzórinnych języków.Zapisując datę można, ale niejest to konieczne, użyć skrótu „r.”(od: rok). Należy jednak pamiętać,iż w przypadku jego zastosowania,trzeba oddzielić go od poprzedzającychcyfr spacją.Uff, jak na krótkie repetytorium,to chyba już wystarczy. Ponadtomuszę kończyć, bo redaktor naczelnamnie ponagla, tłumacząc, iżtrzeba już oddać „Monitor” dodruku, by dostali go Państwo naczas, jeszcze przed wyborami.I choć pewnie w swych wywodachpominęłam którąś z zasad,dotyczących zapisu daty po polsku,to jestem przekonana, że tenajważniejsze przypomniałam.Ale tyle ich jest…Gdyby ktoś z Państwa odczuwałjednak niedosyt informacji na tentemat i miał jakieś pytanie, toz przyjemnością na nie odpowiem.A wszystkich Państwa zachęcamdo udziału w wyborach, bo przecież„9.10.11” to z pewnością datawyjątkowa, może i nawet szczęśliwa,a przecież szczęście może byćjeszcze większe, jak mu się trochępomoże.MARIA MAGDALENA NOWAKOWSKA27

ŻYCZENIADnia 27 sierpnia związek małżeński zawarli Martin i Ivana Pavláskovie,a 24 września na ślubnym kobiercu stanęli Lukáš i Katarína Matejkovie. Nowożeńcomz całego serca życzymy wiele szczęścia i miłości na wspólnej drodze życia.Szczęść Boże Młodym Parom!Przyjaciele z Klubu Polskiego Środkowe PoważeSłowacjaw oczach PolakówSłowacja to prze -„Ta cież biedny kraj.Oni nie mają żadnego przemysłui żyją tylko z tu ry -styki, a od kiedy przyjęlieuro, Polacy przestali przyjeżdżać,a bez nich cała słowackagospodarka się załamie”.Taką wypowiedź natemat Słowacji usłyszałemniedawno podczas wycie -czki po polskich Tatrachz ust pewnego turystyz War szawy, który – podobniejak wielu naszych rodaków– swą wiedzę o Słowa -cji czerpie jedynie z przygranicznychwyjazdów turystycznych.I jakby ab -surdalnie takie słowa niebrzmiały, to niestety odzwierciedlająone powsze -chne wyobrażenie Pola -ków o Słowacji, które niema zbyt wiele wspólnegoz rzeczywistością.Wszystko za sprawą turystyki,która z jednej stronywydaje się być żyłą złota,ale czasem staje się przekleństwem.Zwłaszcza wtedy,gdy dany kraj lub regionpozwala się zaszufladkowaćjako sympatyczna,ale też zapyziała prowincja,gdzie są piękne góry, lasyi trasy narciarskie – i nicwięcej. Tak właśnie Polacypostrzegają Słowację – jakokraj, który można rozpatrywaćjedynie w kategoriachturystyki, a nie np. jakoobiekt zainteresowania politologów,ekonomistów,dyplomatów czy dziennikarzy.Żeby się o tym przekonać,wystarczy zwykła wyszukiwarkainternetowa albowizyta w polskiej księgarni(również internetowej).Na hasło „Słowacja”w wynikach wyszukiwaniawyskakują niemal wyłącznieinformacje o noclegach,wycieczkach, trasachnarciarskich lub aquaparkach.Ze świecą szukaćw polskiej prasie lub Inter -necie informacji o wydarzeniachpolitycznych naSłowacji, mimo że dziejesię tu wiele ciekawychi ważnych rzeczy (nawetsłowackie wybory parlamentarnei zmiana rząduprzeszły w Polsce bezecha). Podobnie jest narynku księgarskim, gdzieobok setek przewodnikówturystycznych po Słowacjimożna znaleźć jedynie pojedynczetytuły, które opisywałybyten kraj w innym,nieturystycznym kontekście.Jeśli ktoś w Polscechce poznać historię lub literaturęSłowacji albo dowiedziećsię czegoś o słowackiejpolityce lub gospodarce,na polskim rynkuwydawniczym po prostunie ma czego szukać.Zauważmy, jak bardzo tasytuacja kontrastuje z wiedząPolaków o pozostałychsąsiadach, np. Ukrainie i Bia -łorusi. O ukraińskiej i białoruskiejpolityce ukazuje sięw Polsce mnóstwo artykułówprasowych, w księgarniachmożna przebieraćSilvia Bacurová i Miroslav Ciglian zawarli związekmałżeński 27 sierpnia w Liptowskim Mikulaszu.Naszej współpracowniczce oraz jej mężowi życzymywszystkiego najlepszego na nowej drodze życia!Redakcja „Monitora Polonijnego“w publikacjach na ten temat,a stosunki polskoukraińskiei polsko-białoruskiesą stałym tematemwielu konferencji naukowychi debat publicystycznych.Tymczasem coś takiego,jak stosunki polsko-słowackiewłaściwie nie istnieje– w każdym razie tymtematem rzadko interesująsię dyplomaci, dziennikarzei politolodzy. Może towłaśnie tutaj leży klucz dozrozumienia tego, dlaczegopomiędzy Polską a Sło -wa cją są takie słabe połączeniakomunikacyjne, dlaczegolikwidowane są osta -tnie połączenia kolejowemiędzy naszymi krajami,a o autostradzie z Żyliny doPolski można tylko pomarzyć?Zresztą wspomniany pro -blem ma i drugą stronę.O ile dla Polaków Słowacjato tylko góry, narty, źródłatermalne i tanie piwo, toSłowakom Polska automatyczniekojarzy się z zakupamii może jeszcze JanemPawłem II – i na tym koniec.Przez pewien czas wydawałosię, że ten stereotyp„sympatycznego, ale zapyziałegokraju w górach”udało się przezwyciężyć.Aż do początku światowegokryzysu Słowacja gościław polskich mediach jakosynonim sukcesu gospodarczego,z takimi markowymiproduktami, jak podatekliniowy, udane reformyoraz inwestycje zagraniczne.Później jednak znówpowróciła stara śpiewkao tym, że Słowacja to wyłącznietakie lepsze lub gorsze(zależnie od punktuwidzenia) przedłużeniePodhala.Czy w ogóle komuś zależyna tym, by ten stereotypowyobraz zmienić? Na topytanie powinni sobie odpowiedziećprzede wszystkimludzie odpowiedzialniza promocję Słowacji zagranicą. Szansą na zmianęwizerunku jest szersze pokazywaniePolakom tego,że Słowacja to nie tylko góryi orawski folklor, alerównież np. duże miasta(Bratysława i Koszyce), słowackiewino oraz równinnetereny Naddunaj szczy -zny. A w tym wszystkimjest też słowacka Polonia,w tym nowi imigranci –mło dzi pracownicy bratysławskichoddziałów międzynarodowychkoncernów,którzy do stereotypowegowizerunku „zapyziałejgórskiej Słowacji” zupełnienie pasują.JAKUB ŁOGINOW28MONITOR POLONIJNY

WYBÓR Z PROGRAMU INSTYTUTU POLSKIEGO W BRATYSŁAWIE – PAŹDZIERNIK➨ BLAF STYLE: Pokaz mody z udziałem polskichdesignerów • 1 października, godz. 19.00,Bratysława, Słowacka Galeria NarodowaPrzegląd projektów, przygotowanychprzez młodych artystów z Czech, Austrii,Słowacji i Polski➨ ADAM BAŁDYCH Damage Control1 października, godz. 19.00, Koszyce,GES Club, • L. Novomeského 13 • Koncertpolskiej formacji muzycznej naMiędzynarodowym Festiwalu Jazzowymw Koszycach • Jazzowego skrzypkaA. Bałdycha wielu krytyków uważa zawirtuoza. Od 16 lat występuje onz najlepszymi polskimi i amerykańskimimuzykami w Polsce, Niemczech, Serbii,Indonezji, na Węgrzech, we Francji i USA.➨ W. SZEKSPIR: HAMLET - PREMIERA TEATRUKONTRA • 1 i 2 października, godz. 19.30,Spišská Nová Ves, Dom Matice slovenskej,Zimná 68 • Spektakl teatralny w reżyseriiKlaudyny Rozhin➨ PIEŚNI KRAJÓW UE3 października, godz. 19.00, Bratysława, PałacPrymasowski, Primaciálne nám. • Koncertzorganizowany z okazji prezydencji Polskiw Unii Europejskiej • Wykonawcy: KatarzynaMatuszak (śpiew), Kamili Zygmunt (fortepian).W programie utwory muzyczne z 14 krajówUE. Współorganizatorem imprezy jest MiastoStołeczne RS Bratysława➨ KRZYSZTOF VARGA na Żylińskim FestiwaluLiterackim •4 października, godz. 16.00,Żylina, Fundacja POLIS, Mariánske námestie 31Okrągły stół: „Słowacja jest mostem, któryłączy Polskę i Węgry czy je rozdziela?”Uczestnicy: pisarz węgierski Wiktor Horváthoraz pisarz i dziennikarz polski KrzysztofVarga Pavel Rankov (prowadzenie)➨ POSTERIUM6 października, godz. 17.00, Bratysława,Instytut Polski, Nám. SNP 27 • Otwarciewystawy plakatu i grafiki – Lex Drewinski(Berlin), Władysław Pluta (Kraków), KarelMisek (Praga), István Orosz (Budapeszt),Vladislav Rostoka (Bratysława) i Dušan Junek.➨ PIOTR SZMITKE - MULTIPLIKACJE7 października, godz. 16.30, Koszyce, MuzeumV. Löfflera, Alžbetina 20 • Wystawa autorskainterdyscyplinarnego twórcy, teoretyka sztukii promotora nowej koncepcji w sztuce -metaverizmu • Główni organizatorzy: MuzeumVojtecha Löfflera, Koszyce - Stare Miasto,Stowarzyszenie Forsa, autorPAŻDZIERNIK 2011➨ Cracow DUO9 października, godz. 18.00, Trenczyn, GaleriaM. A. Bazovskiego, Palackého 27 • Koncertduetu Jana Kalinowskiego (wiolonczela) i MarkaSzlezera (fortepian) w ramach TrenczyńskiejJesieni Muzycznej 2011➨ NAUKI LITERACKIE I ROMANTYZM12 października, godz. 16.00, Bratysława,Ústav svetovej literatúry SAV, Konventná 13Prezentacja czasopisma „World LiteratureStudies“ i słowackiego tłumaczenia JuliuszaSłowackiego Beniowski z udziałem JurajaAndričíka i Zbigniewa Macheja➨ KRAKÓW SZUKA13 października, godz. 20.00, Bratysława, A4 –nultý priestor, Nám. SNP 12 • Czterech młodychpolskich poetów i pisarzy: Roman Boryczko,Jakub Kornhauser, Robert Król i Ola Stawińskaw ramach pasma literackiego Kraków szuka➨ BIENNALE SZTUKI UŻYTKOWEJ I DESIGNU 201113 października, godz. 18.00, Bratysława, GaleriaSVU, Dostojevskeho rad 2 • Otwarcie wystawyprac polskich projektantów Joanny Górskiej,Jerzego Skakuna i Ludwiki ZytkiewiczEkspozycja będzie prezentowanado 1.11. 2011 r.➨ PÓŁNOCNY SĄSIAD18 października, godz. 18.00, Bratysława, InstytutPolski, Nam SNP 27 • Prezentacja książkiMagdy Vášáryovej i dyskusja na temat, jakSłowacy postrzegają Polskę➨ KRZYSZTOF ZANUSSI W BRATYSŁAWIEDebata: ROSJA I MY19 października, godz. 19.00, Bratysława, InstytutPolski, Nám. SNP 27 • Debata z udziałemGrigorija Mesežnikova z Instytutu SprawPublicznych (IVO), Martina Milana Šimečki,dziennikarza i publicysty tygodnika „Respekt”,który niedawno powrócił z podróży po Rosjioraz Krzysztofa Zanussiego, światowej sławyreżysera filmowego, a także eksperta ds.rosyjskich➨ CONSTANS19 października, godz. 19.30, Bratysława, kinoLumiere, Špitálska 4 • Projekcja jednegoz najbardziej znanych filmów KrzysztofaZanussiego z udziałem reżysera Po projekcjiodbędzie się spotkanie i dyskusja z reżyseremna temat jego twórczości filmowej.➨ KRZYSZTOF ZANUSSI NA FESTIWALU ÁČKO19-20 października, Bratysława, Filmová fakultaVŠMU, Svoradova • Podczas wizyty na festiwaluodbędzie się prezentacja filmów studenckichreżysera i warsztaty filmowe MASTER-CLASS.➨ SPOTKANIE Z WIELKĄ NIEZNANĄ? HrabinaLudmiła Giżycka-Zamoyska20 października, godz. 17.00, Trnawa,Západoslovenské múzeum, Múzejné nám, 3Otwarcie wystawy o życiu i twórczościkompozytorki Ludmiły Giżyckiej-Zamoyskiej➨ INGMAR VILLQIST: Taka fajna baba jak ty21 października, godz. 19.00, Żylina, TeatrMiejski, Horný val 3Spektakl teatralny współczesnego polskiegodramaturga Ingmara Villqista w wykonaniuTeatru Miejskiego w Żylinie➨ GRAŻYNA AUGUŚCIK na Bratysławskich DniachJazzowych SLSP 201121 października, godz. 20.00, Bratysława,Incheba, Hala B➨ POETKI WYSZEHRADZKIE26 października, godz. 15.00,Dunaj, Statek MS Stadt WienPodczas rejsu statkiem z Bratysławy doWiednia czytane będą utwory czterechmłodych poetek: Katariny Kucbelovej(Słowacja), Katariny Rudčenkovej (Czechy)i Anny Szabó (Węgry) i Agnieszki Wolny-Hamkały (Polska)Impreza odbywa się w ramachmiędzynarodowego projektu Literature in Flux– Via DanubeStatek wypływa z Bratysławy o godzinie10.00. Kilka zaproszeń można odebraćw Instytucie Polskim. Więcej informacjio projekcie: http://www.literature-in-flux.eu/.➨ SALON WYSZEHRADZKI26 października, godz. 17.00, Bratysława,Petržalka, TechnopolCykliczny panel dyskusyjny ekspertówz państw V4, tym razem na temat:Absolwenci szkół na rynku pracy, możliwościkształcenia dodatkowegoPolskim gościem będzie Agnieszka Rozmus,ekspert od rynku pracy z WojewódzkiegoUrzędu Pracy w Katowicach.➨ SING SING PENELOPE29 października, godz. 19.00, Dunajska Streda,MSKS, Nfg klub, korzo Béla Bartóka 1Jazzowy koncert w ramach Festiwalu Are YouFree?➨ ANTYGONA W NOWYM JORKU29 października, godz. 19.00, Koszyce,Divadelné Štúdio Máraiho, Timonova 3Premiera spektaklu pisarza, dramaturgai publicysty Janusza Głowackiego (1938)w wykonaniu grupy teatralnej TeatRovásKoszyce, w reżyserii Henryka Rozena29

Marzenia się spełniają...To było jedno z moich największych marzeń:pomieszkać i zobaczyć, jak wygląda życie na codzień w Japonii, tym jakże odmiennym kraju,przyjechać tutaj na dłużej niż na zwykłą,dwutygodniową wycieczkę z przewodnikiem. Pierwszyraz odwiedziłem Japonię w marcu 2006 roku.Już jako małe dziecko szybkookreśliłem, co chciałbym w życiurobić – największą moją pasją okazałysię komputery, a w szczególnościidea łączenia ich w sieci. I w takimkierunku podążałem. Najnow -sze technologie, duże systemy,skomplikowane problemy – to byłoi jest moje hobby. Mogę też uważaćsię za szczęśliwego – tak naprawdępoprzez pracę oddaję się swoim pasjom.Jest parę miejsc na ziemi, gdzietechnologia jest nierozerwalną częściącodziennego życia. Zaraz powylądowaniu na lotnisku na drugiejpółkuli poczułem się jak w domu,dziwnie spokojnie i bardzo pozytywnie.Wyobrażałem sobie, że zachwilę ta cała technologia mniewciągnie i stanę się tylko jednymz podzespołów wielkiej elektronicznejmaszyny. Jakież było mojezaskoczenie, gdy powoli zacząłemodkrywać, że ta technologia jest takzwyczajna dla tutejszych mieszkańców,że prawie niezauważalna.W Japonii jest czymś normalnym,że za pośrednictwem telefonu możnaoglądać cyfrową telewizję, miećbardzo szybki Internet, płacić w sklepiei za przejazdy środkami lokomocjiitd. Tak naprawdę, to w każdymzakątku było i jest coś niesamowitego– technicznego. Na początkubar dzo mi to imponowało, wszystkoprzemyślane i bardzo zorganizowane.Pociągi, które zapewniająbardzo skuteczny transport dladzie siątek milionów osób dziennie,są bardzo wydajne. Wagony zawszezatrzymują się w tym samym miejscu,a spóźnienia w skali roku są minimalnei ciążą na honorze przewoźnika,tym samym zobowiązującdo lepszej pracy w przyszłości. Abysię wtopić w tłum – rada jest jedna– zachowuj się tak jak reszta.Podporządkuj się zasadom, a będzieszżył dość wygodnie i spokojnie.Oczywiście nie wszystkie te zasadysą dla nas – obcokrajowców łatwedo zaakceptowania czy zrozumienia.Po pewnym czasie pojawiasię wewnętrzny bunt, chęć wytłumaczenia,że to można zrobić szybciej,inaczej, a może czasem i lepiej.Ale zasady są zasadami – tutaj niktich nie kwestionuje, tylko ślepo zanimi podąża, dzięki czemu nie musiza bardzo myśleć. Tak jak bardzoskomplikowana jest komunikacjamiejska, tak i skomplikowany jest język.Pisanie, czytanie i mówienie totrzy oddzielne sztuki, których opanowaniejest nie lada wyzwaniem.Na początku kupienie jedzenia, którenadawało się do zjedzenia, graniczyłoz cudem. Wielokrotnie kupowałemcoś, co wyglądało dobrze,ale smakowało zupełnie inaczej, niżsobie to wyobrażałem. Zakupy toprawdziwe wyzwanie, pytanieo drogę czy jakakolwiek rozmowato był istny koszmar. Znajomość angielskiegoprzydawała się oczywiście,ale tylko w ograniczonym zakresie.Wszystko inne musiałemnadrabiać sprytem, uprzejmościąi niekończącym się uśmiechem,który na szczęście jest u mnie wrodzony.Po kilku miesiącach można sięprzyzwyczaić, rozpracować podstawowesłowa, ogólne zasady komunikacjiczy transportu. Uczucieprzebywania jak na innej planeciepowoli mija i zastępuje je uczuciechęci poznania i zgłębienia otaczającejrzeczywistości. Mimo wszechobecnychzasad, do których trzebasię stosować, zawsze staram się pokazaćswój punkt widzenia. Niespodziewałem się, że moja przygodaw odkrywaniu życia na nowo potrwadłużej niż zakładany rok czykilka miesięcy. Podczas kolejnej podróżydo Japonii poznałem mojąprzyszłą żonę – Japonkę. Zaprzy ja -źni liśmy się bardzo szybko. Onawcześniej mieszkała w Australii,Anglii i Stanach Zjednoczonych,więc bariera językowa nie była ażtak straszna. Po czterech latach znajomościpostanowiliśmy się pobrać.W Japonii małżeństwa mieszanejeszcze kilkanaście lat temu byłyczymś dziwnym, a czasami nawetuważano je za złe i nieodpowiednie.Z wielkiego sprzeciwu rodzinyna początku, który wynikał głównieze strachu przed obcym, zmieniłosię w wielką przyjaźń i miłość,a moja odmienność i mój punkt widzeniapomaga moim Japończy -kom spojrzeć na życie w zupełnieinnym wymiarze.MAREK GAJEWSKIYokohama, JaponiaCiąg dalszy w kolejnymnumerze „Monitora Polonijnego“30MONITOR POLONIJNY

Hey! W tym numerze zawędrujemy do Kanady Let’s go :-)Kanada to drugie co do wielkości państwona świecie. Leży w Ameryce Północneji graniczy z USA. Ma też granice morskiez Francją i Danią (Grenlandia). Stolicą Kanadyjest Ottawa. Uważa się, że to jednaz najzimniejszych stolic na świecie. Brr!Kilka wieków temu Kanada była koloniąbrytyjską i francuską, dlatego francuskii angielski są tu dziś językami urzędowymi. Osoby, dla których językiemojczystym jest angielski to anglofoni lub anglofończycy, natomiast ci,którzy mówią po francusku to frankofoni lub frankofończycy.Lubicie zimę? Kanadyjczycybardzo! Dlatego ich sportnarodowy to hokej nalodzie. Drużyna hokejowaskłada się z 6 zawodników.Do gry używa się specjalniezakrzywionych i kijówi kauczukowego krążka.Niemal każdy mieszkaniecKanady ma swoją ulubioną drużynę hokejową lubgracza. Dzieci często zbierają specjalne kartyz wizerunkami hokeistówi wymieniają się nimi.Hokej jest też sportemnarodowym Słowacji.Wielu znakomitychsłowackich zawodnikówgra w kanadyjskichdrużynach. Na terenie Kanady oraz USArozgrywane są mecze najważniejszej na świecieligi hokejowej NHL. Widzieliście kiedyś takimecz???Kanada jest pełna dzikiejprzyrody i wspaniałychwidoków. Zamieszkują jąm.in. renifery (na lądzie)oraz orki (w wodzie).Na granicy Kanady i USAznajduje się słynnywodospad Niagara. RzekaNiagara rozdziela się na 2 części, chcąc płynąćdalej, musi pokonać 100-metrową różnicępoziomów. Ta różnica, to właśnie wodospad.Chcielibyście zobaczyć go z bliska?Zgłodnieliście? Naśniadanie młodziKanadyjczycy lubią jeśćjajecznicę i pieczonąfasolkę. Jedną zpopularnych kanadyjskichprzekąsek jest poutine. Tofrytki z serem i sosempieczeniowym. Jeśli macieochotę nadeser to z pewnością skusicie się nanaleśniki z syropem klonowym(tak, tak, to właśnie liść klonuwidnieje na kanadyjskiejfladze) lub chleb z masłemorzechowym. Pycha!PAŻDZIERNIK 2011Powiedz to po angielsku lub francusku:Nazywam się... - My name’s ... [maj nejms...]Je m’appele ... [żemapel...]Lubię Cię - I like you [aj lajk ju]Je t’aime [że tem]Cześć! - Hi [haj]Salut [salu]OLA TULEJKO31

Sezon na grzyby w pełni. Nawet jeśli nie mamy czasu na porannewycieczki do lasu, trzeba się rozejrzeć za jakimś wypełnionym grzybamikoszykiem, zabrać go do domu, a zawartość smażyć, dusić, jeść…Dziś w „Piekarniku”oddaję głos panuTomaszowi Olszewskiemuz Pezinka, który w długimi niezwykle smakowitymliście opisał swoje jesiennewspomnienia kulinarne:„Moja mama ma cudownysposób na odpoczynek.Wstaje rano, budzi ojca imówi: Jedziemy nagrzyby, stary. Sezon wpełni! – Tradycyjnie poususzeniu grzybówrodzice posyłają je nam,abyśmy choć na chwilkęprzenieśli się do domu,pachnącego mazurskimlasem”.Kotlety mielone z mazurskimi grzybamiSkładniki:• 40 dag mięsamielonegowieprzowowołowego• duża garśćsuszonych grzybów• garść bułki tartej• 1 średnia cebula,• 1 ząbek czosnku• 1 jajko• olej do smażenia• szczyptamajeranku, sól,pieprz• 5 łyżek gazowanej(lub zwykłej) wodySposób przyrządzania:Mięso wkładamy do dużejmiski i rozdrabniamywidelcem, aby pozbyć sięgrudek. Dodajemy jajko,posiekaną drobno cebulę,rozdrobniony czosnek,majeranek, sól i sporopieprzu. Na końcudosypujemy bułki tarteji dolewamy wody,a następnie wszystko razemdokładnie wyrabiamy.Suszone grzyby zalewamygorącą wodą i odstawiamy najakieś 10 minut by zmiękły.Następnie odcedzamy jei drobno kroimy.Teraz formujemy kotlety:nabieramy porcję mięsaw dłoń, rozpłaszczamyją i do wnętrzanakładamy tyle grzybów,ile się da, zalepiamykulę, a następnie lekkoją spłaszczamy.Tak przygotowane kotletykładziemy na gorący oleji smażymy równomierniez obu stron. Po około4 minutach ogieńzmniejszamy, a patelnięprzykrywamy, bykotlety dosmażyć(jakieś 10 minut).Brzmi bardzo apetycznie,nieprawdaż? Dziękujemy panuTomkowi i życzymy wszystkimudanych grzybobrań. A gdy się nogizmęczą – obowiązkowej przerwyna bułkę z kotletem.AGATA BEDNARCZYK