e-<strong>edukacja</strong> w <strong>kraju</strong>Blended learningw kształceniu językowymDominika Goltz-WasiucionekZajęcia z języka obcego w formule blended learningu realizowanesą na sali wykładowej i w specjalnie przygotowanymdo tego środowisku – na platformie edukacyjnej. Pracazdalna (np. na platformie Moodle) ma na celu wspomaganieprocesu uczenia się języka, a nie całkowite zastąpienietradycyjnych metod. Platforma pozwala na tworzeniepełnych kursów zdalnych, a także na budowanie obszarówpozwalających na zamieszczanie materiałów stanowiącychuzupełnienie zajęć tradycyjnych (face-to-face). Wirtualneśrodowisko nauki to dzisiaj dość powszechnie stosowanenarzędzie w dydaktyce nie tylko języka angielskiego (choćjest to najpopularniejszy język), ale i innych języków obcych,takich jak niemiecki czy rosyjski. Niniejsze opracowanieskupiać się będzie na aspektach metodycznych tworzeniajęzykowych kursów zdalnych oraz obszarów stanowiącychuzupełnienie zajęć tradycyjnych (konsultacji). W obu przypadkachwskazane zostaną te składowe, których istnieniewarunkuje powodzenie procesu dydaktycznego. Autorkazwraca szczególną uwagę na zastosowanie materiałówpowtórzeniowych i ich funkcjonowanie w różnych obszarachkształcenia zdalnego.Pośród wielu form i technik nauczania języka obcegoostatnio bardzo dużo mówi się o komplementarnejformule nauczania, jaką jest blended learning. Jestona stosowana zarówno na uczelniach (w ramachlektoratów), jak i przez szkoły językowe. Blendedlearning to nauczanie łączące zajęcia odbywającesię w tradycyjnej klasie i online. Wykorzystuje onozatem zalety e-learningu i nauczania tradycyjnego.Kurs zdalny może stanowić integralną część kursujęzykowego, ale może też stanowić „bonus” – dodatekgodzinowy przeznaczony na pracę indywidualnąuczącego się.Podstawowym środowiskiem pracy zdalnej jestplatforma edukacyjna. Najpopularniejszym tegotypu rozwiązaniem open source w Polsce jest platformaMoodle – narzędzie powszechnie stosowanew dydaktyce nie tylko języka angielskiego, ale i innychjęzyków obcych. System ten składa się z wielufunkcjonalności, których zadaniem jest umożliwieniekomunikacji i pracy zdalnej z uczącymi się, tworzenie,przetwarzanie i archiwizowanie plików elektronicznychwszystkich możliwych formatów oraz zarządzanieużytkownikami. Inaczej mówiąc, platforma zdalnegonauczania to wirtualne środowisko nauki. Pracana platformie skłania do systematyczności, a tymsamym podnosi efektywność nauczania. Prowadzącykurs zdalny ma możliwość zarządzania pracą grupystudentów poprzez przesyłanie zadań, udostępnianiemateriałów dydaktycznych czy poprzez rozmowyprowadzone na forum.W pracach nad tworzeniem kursów mieszanychnależy uwzględnić wiele czynników: od uwarunkowańprawnych po zasoby ludzkie i sprzętowe. Rozpoczęcieprac nad przygotowaniem materiałów kursowych jestmożliwe po uzyskaniu odpowiedzi na pytania:• Jakiego języka będzie dotyczył kurs?• Czy będzie to kurs języka ogólnego, czy branżowego?• Jaka będzie proporcja zajęć online i tych prowadzonychmetodą tradycyjną?• Czy kurs będzie zintegrowany z podręcznikiemwiodącym, czy ma stanowić jedynie uzupełnieniekursu materiałami związanymi z treściamiprogramu nauczania i podręcznika?Kurs komplementarny powinien być napisany nakonkretną liczbę godzin i podzielony w odpowiednichproporcjach na dwie części: spotkania bezpośrednieoraz pracę z modułami 1 na platformie.Warto w tym miejscu zadać sobie pytanie, comoże znaleźć się w części face-to-face kursu zdalnego.Zwyczajowo podczas zajęć bezpośrednich realizuje sięćwiczenia dotyczące umiejętności, których nie możnarozwijać i sprawdzić na platformie. Tak więc znajdą siętu ćwiczenia związane z:• mówieniem,• podstawami umiejętności pisania,• rozumieniem ze słuchu.Ćwiczenie tych umiejętności wymaga kontaktu bezpośredniegoz prowadzącym kurs, chociaż najnowszeplatformy dają już możliwość odsłuchiwania tekstów,a rozmowy (choć tekstowe) prowadzić można równieżza pośrednictwem forum. W przypadku nauki języka1Ze względu na środowisko nauki materiały dzieli się na partie, zwane modułami (czasami lekcjami).46 e-<strong>mentor</strong> nr 5 (37)
Blended learning w kształceniu językowymobcego wskazana byłaby jednak rozmowa bezpośrednia,w trakcie której można między innymi dokonywaćkorekty wymowy.Co może znaleźć się w części online kursu zdalnegolub konsultacji? Mogą to być quizy, przygotowanesamodzielnie teksty, testy, pliki audio, wideo. Dziękinim osoba ucząca się może rozwijać te kompetencje,których kształtowanie nie wymaga bezpośredniej(i synchronicznej) obecności nauczyciela prowadzącegozajęcia językowe.Elementy kursu językowego w wirtualnymśrodowisku naukiZwyczajowo przyjmuje się, że pierwszym elementem,który powinno zamieścić się na platformie, jestwprowadzenie do kursu. Dokładnie opisuje się w nimzałożenia całego kursu (uwzględniając zajęcia tradycyjneoraz prowadzone za pośrednictwem platformy),jego części składowe, sposób pracy z quizami naplatformie, kryteria oceniania wypowiedzi pisemnychi ustnych (pomimo faktu, że te dwie kwestie ćwiczonebędą na zajęciach bezpośrednich), informacje o sposobieprzekazywania nauczycielowi zadań pisemnych,terminy dostarczenia zadań, termin otwarcia modułuoraz sposób oceniania. Każdy moduł powinien byćotwarty w czasie określonym przez prowadzącegozajęcia, koniecznym do zrealizowania danego tematu.Określenie czasu na wykonanie zadań ma być czynnikiemmotywującym uczącego się do systematycznejpracy pomiędzy kolejnymi spotkaniami bezpośrednimi.W każdym module uczący się rozwiązują quizy(zadania) dotyczące gramatyki, słownictwa, zadaniadotyczące rozumienia tekstów pisanych. Na platformiezamieszcza się najczęściej elementy dydaktyczne,które zostały szczegółowo omówione poniżej.Materiały do czytaniaW tej części warto zamieścić na platformie dokładnepolecenia związane z kształtowaniem umiejętnościrozumienia tekstów czytanych. Jeżeli kurs jest zintegrowanyz podręcznikiem, należy pamiętać, że tekstyzamieszczone w podręczniku nie mogą znaleźć się naplatformie ze względu na prawa autorskie. Wyjściemz sytuacji jest odesłanie uczącego się do konkretnejstrony w podręczniku, na której znajduje się tekst,a następnie udostępnienie na platformie zadań z nimzwiązanych.QuizyKażde zadanie zamieszczone na platformie powinnoposiadać dokładne polecenie określające zagadnienie,którego dotyczy. Warto dodać informacjęo liczbie punktów możliwych do uzyskania, czasiena wykonanie zadań i maksymalnej liczbie próbich rozwiązania. Zazwyczaj zadania na platformiemożna wykonywać wielokrotnie, a najlepszy wynikzostaje zapisany. Twórca kursu na platformie możeoczywiście podjąć decyzję o tym, że niektóre z zadańbędzie można rozwiązać tylko raz (np. zadania typu„prawda/fałsz”).Zagadnienia gramatyczne, odnośniki do stron WWWMożemy na platformie zamieścić plik zawierającyteorię gramatyczną, przygotowaną wraz z przykładami.Możemy także odesłać uczestników kursu dokonkretnych stron WWW – w takim przypadku należysystematycznie sprawdzać, czy podane adresy są aktualne,a dana strona nie wygasła.PowtórkiSzczególnym elementem kursu związanego z zajęciamijęzykowymi są powtórki. Ten element może,a nawet powinien, znaleźć się w obszarach poświeconychnauce języka. Po określonej części, ustalonejprzez projektantów kursu i związanej z podręcznikiemlub programem nauczania, na platformie pojawić sięmogą quizy powtórzeniowe. Ich zaletą jest możliwośćzamieszczenia przykładów stanowiących składowepoprzednio rozwiązywanych quizów. Warto skonstruowaćpowtórki jako samosprawdzający się test,w którym za każdym razem zadania są losowo dobieranez quizów zawartych w tych częściach kursu, którychpowtórka dotyczy. Dodatkowym elementem może byćwprowadzenie licznika czasu, który daje uczącemu sięinformację o tym, na ile opanował dane zagadnieniai czy w przypadku testu pisanego na zajęciach tradycyjnychilość czasu przeznaczonego na wykonaniepoleceń będzie wystarczająca. Podobnie jak w innychquizach, tak i powtórkach uczący się ma możliwośćsprawdzenia swojego wyniku i uzyskania informacjizwrotnej na temat popełnionych błędów.Wprowadzenia do dyskusjiNa platformie można umieścić wprowadzeniado dyskusji, które będą miały miejsce na zajęciachface-to-face. Wystarczy tylko podać temat dyskusjioraz zaproponować sposób, w jaki uczestnicy kursumają się do niej przygotować, np. poprzez wypisanieargumentów.Zadania pisemne (otwarte)Wprawdzie nie można wykonywać zadań pisemnychbezpośrednio na platformie, ale uczeń możneudostępnić nauczycielowi przygotowany przez siebieplik. Wystarczy tylko, by nauczyciel przy użyciu narzędzia„Zadanie” określił wytyczne wraz z informacjąo terminie, sposobie dostarczenia i formacie, w jakimpraca ma do niego trafić. Jeżeli we wprowadzeniu dokursu zamieściliśmy kryteria oceniania takich zadań,można tu zrobić odnośnik i przypomnieć uczącym się,gdzie się one znajdują.Niezależnie od wskazanych powyżej materiałówprojektant kursu (lub prowadzący) może zamieścićwiele innych elementów, np. plik zawierający wyszczególnionesłownictwo z każdego modułu (jakomateriał pomocniczy). Materiałem dodatkowym dlaprowadzącego będzie również plik zawierający wskazówkidla nauczyciela ze szczegółowymi informacjamiokreślającymi materiał, który powinien zostać zrealizowanyna zajęciach face-to-face wraz ze wskazaniemewentualnych zadań dodatkowych i danymi na tematprzybliżonego czasu potrzebnego na przeprowadzeniegrudzień 2010 47