Polacy w Afganistanie

tego kraju (Janusz Fedirko Pierwszy informator Europy o Afganach. Ojciec TadeuszKrusiński: krakowski uczony, misjonarz w: „Alma Mater”, Kraków).Czy mogła tego dokonać osoba, która nigdy nie była w Afganistanie? Na pewno nie. Stądo. Tadeusz Krusiński był zapewne pierwszym Polakiem w tym kraju.Za sprawą Rosji, Prus (Niemiec) i Austrii w 1795 roku Polska znikła z mapy politycznejEuropy. Większość ziem polskich zajęła Rosja, która od pocz. XIX wieku dążyła równieżdo zajęcia Zakaukazia i Środkowej Azji. Od tej pory Polacy często pojawiali się na tychterenach jako rekruci rosyjskiej armii lub rzadziej jako urzędnicy czy oficerowie carscyoraz członkowie rosyjskich misji dyplomatycznych.I tak właśnie doszliśmy do sprawy wspomnianego powyżej Jana Prospera Witkiewicza(1808-1839), którego Marek Szymanowicz (obok innych historyków, jak np. AnnaKrasnowolska, Artur Patek) uważają za pierwszego Polaka w Afganistanie. Pochodził on ztych samych Witkiewiczów co – później – głośny Witkacy.Jan Prosper Witkiewicz, znany również jako „Batyr”, urodził się w Poszawszu na Litwie ibył synem Wiktoryna - wicemarszałka powiatu szawelskiego. W gimnazjum polskim wKrożach w 1823 roku współzałożył tajne patriotyczne stowarzyszenie uczniowskie „CzarniBracia” celem dopomożenia represjonowanym przez carat członkom założonego przezTomasza Zana Towarzystwa Przyjaciół Pożytecznej Zabawy - Promieniści, jawnej,patriotycznnej organizacja studentów polskich Uniwersytetu Wileńskiego. Stowarzyszeniezostało wykryte przez sławnego ze zwalczania polskich spisków studenckich NikołajaNowosilcowa. Witkiewicz został skazany przez sąd wojenny w Wilnie na karę śmierci,którą ze względu na jego młody wiek zamieniono na służbę wojskową w batalionieliniowym w Orsku w guberni orenburskiej na Uralu. Jego postać uwiecznił w III części„Dziadów” Adam Mickiewicz (Bolesław Wierzbiański).Witkiewicz miał wyjątkowe zdolności językowe – opanował dobrze 19 języków, w tymperski, arabski i pasztuński (paszto), którym posługuje się wielu Afganów. Rosjaniepostanowili wykorzystać jego znajoność tych języków, kierując go do Komisji Granicznejw charakterze tłumacza w Orenburgu. Jednocześnie został awansowany do stopniapodoficera – na podchorążego, następnie chorążego.W 1835 roku Witkiewicz został wysłany jako szpieg do uzbeckiej Buchary, gdzie innicarscy szpiedzy zauważyli wzmożoną działalność angielskich szpiegów. Spotkał tamdwóch afgańskich posłańców emira Kabulu Dost Mohammeda, który jednoczył ziemieafgańskie, przeciwstawiając się penetracji angielskiej na tych terenach i powstaniu pod ichzwierzchnictwem marionetkowego księstwa w Kandaharze. Zdesperowany emir w liście docara Rosji Mikołaja I prosił: "Zwróć Cesarzu uwagę na obecne położenie państwaafgańskiego i podaruj mu pokój". Witkiewicz załatwił bezpieczną podróż posłańcówafgańskich do Petersburga. Polak, który do carskiej stolicy udał się razem z posłańcami,został przyjęty przez carską Komisję Azjatycką przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych,