Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Spis treściStreszczenie 5Rozdział 1. Założenia ogólne 151.1. Podstawowe definicje1.2. Hierarchiczny układ strategii1.3. Założenia wyjściowe1.4. Spójność strategii z dokumentami strategicznymi (krajowymi, regionalnymi,lokalnymi)Rozdział 2. Podstawy rozwoju gminy 392.1. Ogólna charakterystyka Gminy Wierzchosławice2.2. Zasoby Gminy WierzchosławiceRozdział 3. Strategia rozwoju Gminy Wierzchosławice 753.1. Analiza SWOT3.2. Pole możliwości rozwoju Gminy Wierzchosławice3.2.1. Wizja Gminy Wierzchosławice3.2.2. Misja Gminy Wierzchosławice3.2.3. Cele strategiczne, operacyjne i szczegółowe3.2.4. Propozycje hierarchii zadań3.2.5. Finansowanie strategii3.3. Realizacja strategii3.4. Monitoring3Spis treści

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020ZałącznikFormularz ankiety do badań społecznych w gminie Wierzchosławice4Spis treści

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020StreszczenieStrategia jest to określenie sposobu postępowania i wybór drogi rozwoju społecznogospodarczegopoprzez sformułowanie misji i docelowej wizji Gminy Wierzchosławice; wybórdługookresowych celów rozwojowych zapewniających urzeczywistnienie przyjętej wizji wokreślonym okresie czasu.Wizja gminy to obraz przyszłości, który samorząd terytorialny i inni beneficjenci z terenu gminychcą wykreować w określonym horyzoncie czasowym - do 2020 r.Wizja Gminy Wierzchosławice:Wierzchosławice gminą dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego w harmonii ześrodowiskiem naturalnym, oferującą znakomite warunki dla osadnictwa i turystyki zwykorzystaniem potencjału przyrodniczego i bogactwa tradycji.Misja gminy to syntetyczne określenie intencji tego, co lokalny samorząd, liczne instytucjepubliczne i prywatne oraz wszyscy mieszkańcy zamierzają osiągnąć w określonym czasie, abyzapewnić optymalny rozwój swej gminy. Deklaracja misji jest związana z czasem określonym doosiągnięcia wizji. Należy ją traktować jako proces rozwojowy, przyczyniający się do wzrostukonkurencyjności i rangi gminy w otoczeniu regionalnym, krajowym i międzynarodowym.Inaczej - misja gminy jest to „droga” do osiągnięcia w określonym horyzoncie czasowym - wizji.Misja Gminy Wierzchosławice:Zapewnienie jak najlepszych warunków do trwałego, zrównoważonego rozwoju opartegona wiedzy, przedsiębiorczości, walorach przyrodniczych i kulturowych, umożliwiającegowzrost zatrudnienia i poprawę warunków życia mieszkańców z zachowaniem dziedzictwaprzeszłości i wartości środowiska naturalnego.Częścią strategii jest polityka realizacji strategicznych celów rozwojowych, określająca zasadypostępowania oraz wskazująca narzędzia niezbędne do osiągnięcia przyjętych celów, w tymsposób alokacji środków kapitałowych, zaangażowania społecznego, systemu informacji.Cele strategiczne w odróżnieniu od deklaracji misji, która mówi ludziom, jaka jest droga dowizji, cele strategiczne są konkretnymi, określonymi punktami, czy stacjami końcowymi. Pełniąfunkcję „kamieni milowych”. Cele strategiczne odzwierciedlają konkretne warunki zewnętrzne iwewnętrzne możliwości rozwojowe gminy.Cele strategiczne to najważniejszy element planowania rozwoju lokalnego. To one wyznaczajądrogę do pokonania, mówią, co jest najistotniejsze i – co najważniejsze – wyrażają wolę dowzrastania.Cele operacyjne to cele, do których dąży się za pośrednictwem rzeczywistych programówdziałań, projektów i procedur. Określają kierunek działań wymagany od poszczególnychjednostek organizacyjnych i osób. Mogą służyć także jako kryteria oceny wydajności, czyskuteczności podejmowanych działań w różnych dziedzinach. Cele operacyjne muszą byćpowiązane bezpośrednio z celami szczegółowymi.Cele szczegółowe: to konkretne zadania przeznaczone do realizacji w ramach strategii.5Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020przystosowanie obiektów użyteczności publicznej dla potrzeb osób niepełnosprawnych.4. Zintensyfikowanie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez racjonalną gospodarkęwodną i gospodarkę odpadami oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.Cele szczegółowe:budowa, rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej,budowa kanalizacji deszczowej (odtworzenie sieci odbiorników wód powierzchniowychpoprzez modernizację rowów i śluz wałowych),rozbudowa i modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Wierzchosławicach,budowa i wyposażenie w odpowiedni sprzęt, zapewniający prawidłowe funkcjonowanieGminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej (nowoczesna baza techniczna GZGK),budowa instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii, takie jak: wody płynące,wody geotermalne, wiatr i słońce – w celu ograniczenia niskiej emisji i gazówcieplarnianych,dostosowanie gospodarki odpadami stałymi do rosnących potrzeb mieszkańców gminy ipodmiotów gospodarczych,kontynuacja selektywnej zbiórki odpadów,sukcesywne działania mające na celu likwidację odpadów niebezpiecznych (azbest, rtęć,zużyte baterie).Kierunek II – Sfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoCel strategiczny:Zapewnienie mieszkańcom odpowiednich warunków zdrowotnych oraz edukacyjnychsprzyjających osobistemu rozwojowi. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwaoraz przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu poprzez podejmowaniewspólnych działań administracji samorządowej, partnerów społecznych i gospodarczych.Cele operacyjne:1. Dalsze podnoszenie jakości usług administracyjnych i usprawnienie funkcjonowaniaurzędu gminy.Cele szczegółowe:kontynuowanie prowadzonej polityki jakości (ISO) oraz lepsze jej wykorzystanie dlapotrzeb klientów,podejmowanie specjalistycznych szkoleń przez pracowników urzędu gminy orazjednostek administracyjnych w celu dalszego podnoszenia kwalifikacji,wprowadzenie usprawnień tzw. elektronicznej administracji – elektronicznego obiegudokumentów oraz m.in. możliwości sprawdzania stanu sprawy przez klienta.2. Zwiększenie efektywności systemu edukacji.7Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Cele szczegółowe:zwiększenie dostępu do edukacji przedszkolnej dzieci w wiek 3-5 lat,wprowadzenie bezpłatnych zajęć z języka obcego przedszkolu,objęcie dzieci przedszkolnych i uczniów szkół różnymi formami zajęć wyrównawczych(w zależności od potrzeb),wykorzystanie integracji do wyrównywania szans edukacyjnych dzieciniepełnosprawnych,dostosowanie bazy oświatowej dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych,budowa obiektów rekreacyjno-sportowych (place zabaw, lodowisko, ścieżki rowerowe,różnorodne boiska) w celu podnoszenia sprawności fizycznej dzieci i młodzieży iprowadzenia na tych obiektach zajęć pozalekcyjnych,doskonalenie zawodowe nauczycieli w celu zdobycia dodatkowych kwalifikacji doprowadzenia zajęć specjalistycznych,dostosowanie treści i metod nauczania do możliwości ucznia i standardów kształcenia,wyposażenie placówek oświatowych nowoczesne środki dydaktyczne i sprzęt techniczny,utworzenie na terenie Gminy Wierzchosławice dla uczniów poradni logopedycznej ipsychologiczno- pedagogicznej,wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli,przekształcenie szkół i modernizacja sytemu dowożenia uczniów,dostosowanie pomieszczeń i otoczenia szkół podstawowych do realizacji zadańopiekuńczo-wychowawczych z dziećmi 5- letnimi i 6- letnimi,realizacja inwestycji oświatowych wynikających z uwarunkowań demograficznych orazmodernizacji i remontów,utrzymanie i rozwój bazy sportowej przy szkołach,wspieranie roli wychowawczej rodziny i odpowiedzialności rodziców za wychowaniedzieci,podejmowanie współpracy z instytucjami pozaszkolnymi w zakresie pomocy dla uczniówzagrożonych lub uzależnionych,sukcesywne wyposażanie szkół w monitoring,podejmowanie współpracy w zakresie dożywiania, wyposażenia w podręczniki i przyboryszkolne,doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie współczesnych narzędzi oddziaływańwychowawczych i terapeutycznych,określenie standardów edukacyjnych dla szkół,zakup i wdrożenie systemu elektronicznej obsługi szkół i przedszkola (VULCAN),poprawa bazy technicznej szkół i przedszkola,opracowanie systemu doskonalenia zawodowego nauczycieli w celu zapewnieniaprawidłowej opieki przedmedycznej oraz realizację zadań z profilaktyki,reorganizacja sieci szkół i prawidłowe ich wykorzystanie dla rzeczywistych potrzeb - wzależności od ilości uczniów w danych placówkach.8Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20203. Wzmocnienie potencjału zdrowia mieszkańców.Cele szczegółowe:budowa nowoczesnego Ośrodka Zdrowia w Wierzchosławicach wraz z zapleczemrehabilitacyjnym,podniesienie jakości usług zdrowotnych (w tym rehabilitacyjnych),profilaktyka zdrowotna – podejmowanie i realizacja programów profilaktycznych,kampanii informacyjnych na temat szczepień, zwiększenie działań edukacji zdrowotnejwśród najmłodszych obywateli gminy.4. Zwiększenie aktywnej integracji społecznej.Cele szczegółowe:wsparcie socjalne i psychologiczne rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnobytowej,inicjowanie działań na rzecz pomocy rodzinom znajdującym się w kryzysie,poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych poprzez prowadzenie rehabilitacjizawodowej, społecznej i leczniczej,podejmowanie działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym uczestnictwo wżyciu społecznym,przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób starszych i niepełnosprawnych poprzezdoradztwo zawodowe, tworzenie klas integracyjnych w szkołach, utworzenie grupwsparcia, klubów oraz rozwój usług opiekuńczych,wspieranie socjalne i psychologiczne rodzin osób niepełnosprawnych,realizowanie działań objętych Gminnym Programem Profilaktyki i PrzeciwdziałaniaAlkoholizmowi,profilaktyka oraz skuteczna walka z wszelkimi przejawami patologii społecznych,wzmacnianie oddziaływania i intensyfikacja działań Gminnego Ośrodka PomocySpołecznej w Wierzchosławicach.5. Redukowanie szkód występujących w związku z piciem napojów alkoholowych udorosłych osób uzależnionych od alkoholu oraz osób nadużywających alkoholu.Cele szczegółowe:kontynuowanie działalności Gminnego Punktu Konsultacyjnego dla osób uzależnionych iwspółuzależnionych oraz członków ich rodzin z terenu Gminy Wierzchosławice,monitorowanie problematyki alkoholowej i narkotykowej na terenie gminy, badanierozmiarów zjawiska uzależnienia pozwalających ocenić aktualny stan problemówuzależnień i efektów podejmowanych działań,współpraca i wspieranie instytucji, stowarzyszeń i organizacji prowadzących działania wkierunku przeciwdziałania patologiom społecznym oraz pomocy osobom uzależnionym iich rodzinom.9Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20206. Propagowanie trzeźwych obyczajów i zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży.Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii.Cele szczegółowe:kontynuowanie działalności świetlic socjoterapeutycznych i tworzenie nowych świetlicna terenie gminy dla dzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi orazfinansowanie wydatków związanych z ich funkcjonowaniem,kontynuacja profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej dladzieci i młodzieży z zakresu rozwiązywania problemów alkoholowych oraz zagrożeńnarkomanią,podejmowanie działań o charakterze edukacyjnym, przeznaczonych dla rodziców,których celem jest wspieranie abstynencji dziecka i przygotowanie go do podejmowaniaświadomych i odpowiedzialnych decyzji związanych z używaniem substancjipsychoaktywnych,organizowanie i inicjowanie szkoleń, kursów specjalistycznych w zakresie z pracy zdziećmi, młodzieżą oraz rozwijanie umiejętności prowadzenia zajęć profilaktycznychorganizowanych dla nauczycieli, pedagogów którzy deklarują gotowość podjęciaprofilaktycznej z dziećmi i młodzieżą i aktualnie są zatrudnieni w placówkachoświatowych i świetlicach socjoterapeutycznych,organizowanie i inicjowanie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osóbrealizujących na terenie gminy zadania profilaktyczne m.in. dla członków GminnejKomisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Pracowników Służby Zdrowia,Policji oraz dla osób pomagających uzależnionym i ich rodzinom w zakresie profilaktykii rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii,podejmowanie działań edukacyjnych skierowanych do sprzedawców napojówalkoholowych oraz działań kontrolnych i interwencyjnych mających na celu ograniczeniedostępności do napojów alkoholowych i przestrzeganie zakazu sprzedaży osobomponiżej 18 roku życia.7. Promocja zdrowego trybu życia.Cele szczegółowe:organizowanie i finansowanie form spędzania wolnego czasu w miejscu zamieszkaniadla dzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi oraz imprez kulturalnorozrywkowychlub zajęć pozalekcyjnych o treści profilaktycznej typu konkursy, festyny,rozgrywki sportowe,organizowanie i finansowanie wypoczynku letniego z programami profilaktycznymi dladzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi, z problemem alkoholowym izjawiskiem przemocy w rodzinie.8. Przeciwdziałanie bezrobociu.Cele szczegółowe:wspieranie wszelkich form zatrudnienia oraz aktywności osób długotrwale bezrobotnych,przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków długotrwałego bezrobocia,10Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020umożliwienie osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym powrotu do pełnienia rólspołecznych,wsparcie dla rodzin dotkniętych ubóstwem,kierowanie do robót publicznych, prac interwencyjnych oraz prac społecznie użytecznychosób najbardziej zaangażowanych w poszukiwanie pracy,podejmowanie działań na rzecz powstawania nowych miejsc pracy na terenie gminy,promowanie dobrych i skutecznych wzorców wychodzenia z bezrobocia,współpraca z zakładami pracy w celu pozyskania informacji o ofertach pracy,ograniczenie bezrobocia na terenie gminy oraz łagodzenie jego negatywnych skutkówspołecznych.9. Dbanie o bezpieczeństwo mieszkańców Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:budowa ścieżek rowerowych i ciągów dla pieszych,oświetlenie ulic oraz miejsc określanych jako niebezpieczne na terenie GminyWierzchosławice,instalacja monitoringu w miejscach użyteczności publicznej,podjecie działań w celu zapewnienia stałego dowozu uczniów do szkół („Gimbus”),zwiększenie i realizacja programów edukacyjnych w szkołach, podejmujących problembezpieczeństwa wśród dzieci,współpraca z jednostkami zajmującymi się utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa naterenie Gminy Wierzchosławice,podjecie działań w celu rozwiązania problemu „bezdomnych” zwierząt, zwłaszcza psów,podjecie działań w sprawie utworzenia straży gminnej.Kierunek III – Sfera gospodarczaCel strategiczny:Zapewnienie nowych miejsc pracy poprzez wsparcie przedsiębiorczości i podniesieniakonkurencyjności inwestycyjnej gminy oraz optymalizację gospodarki rolnej. Budowaniepozytywnego wizerunku gminy sprzyjającemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu.Cele operacyjne:1. Poprawa warunków rozwoju gospodarstw rolnych i ich sytuacji dochodowej.Cele szczegółowe:dostosowanie kierunków produkcji rolniczej do warunków rynkowych poprzezspecjalizację i uwzględnienie oczekiwań konsumentów (prowadzenie działalnościinformacyjnej i szkoleniowej),11Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020integracja gospodarstw rolnych poprzez wspieranie powstawania i działalności grupproducenckich,doskonalenie i upowszechnianie systemów informacji rynkowej, współpraca z OśrodkiemDoradztwa Rolniczego w Zgłobicach,promocja rolnictwa ekologicznego,promocja lokalnych liderów rolnictwa,modernizacja i budowa dróg transportu rolniczego,wspieranie i promocja działalności związanej z ukierunkowaniem lub rozwojemagroturystyki, usług związanych z turystyką i wypoczynkiem,wspieranie usług na rzecz rolnictwa i gospodarki leśnej, wytwarzania materiałówenergetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych) orazzakładania plantacji roślin wieloletnich, przeznaczonych na cele energetyczne (wierzba,wiklina),współpraca ze służbami weterynaryjnymi w zakresie ochrony zwierząt,udzielenie wsparcia gospodarstwom specjalistycznym w zakresie ułatwiania dostępu dopreferencyjnych kredytów, doradztwa, szkoleń, itp.,Wykonywanie prac melioracyjnych na terenach wymagających odwodnienia orazutrzymywanie w odpowiednim stanie urządzeń melioracyjnych – współpraca z GminnąSpółką Wodną.2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości.Cele szczegółowe:aktywizacja bezrobotnych mieszkańców gminy do podejmowania działalnościgospodarczej (szkolenia, informacje o możliwościach pozyskania środków finansowych zfunduszy europejskich na rozpoczęcie działalności gospodarczej),pomoc w przygotowywaniu wniosków, planów biznesowych poprzez organizowanieszkoleń, możliwości wykorzystania dostępu do Internetu,pomoc przy zakładaniu i rejestrowaniu działalności gospodarczej – profesjonalnainformacja i pomoc dla przedsiębiorców.3. Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:przygotowanie ofert inwestycyjnych (wyznaczenie i przygotowanie terenów podinwestycje),promocja gminy jako korzystnego miejsca do lokowania inwestycji,wykorzystanie miejscowych zasobów kruszyw, wspieranie istniejących zakładówprzemysłowych,zagospodarowanie terenów powyrobiskowych pod działalność związaną z hodowlą ryblub rekreację.Kierunek IV – Sfera kultury, turystyki i sportu12Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Cel strategiczny:Podniesienie turystyczno-rekreacyjnej konkurencyjności Gminy Wierzchosławice poprzezpełne wykorzystanie istniejących zasobów oraz budowę zaplecza okołoturystycznego.Zachowanie regionalnej różnorodności poprzez ochronę oryginalnych cech kulturowychoraz istniejących elementów dziedzictwa przyrodniczego gminy.Cele operacyjne:1. Kultywowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:ochrona i opieka nad zabytkami, rejestracja i modernizacja obiektów znajdujących się wrejestrze zabytków oraz przystosowanie ich do optymalnej funkcji turystycznej,ochrona miejsc pamięci narodowej na terenie Gminy Wierzchosławice,wsparcie działalności Gminnej Biblioteki Publicznej oraz jej filii,prowadzenie działalności w zakresie twórczości literackiej, malarskiej i rzemieślniczej,wspieranie rozwoju turystyki religijno – pątniczej.2. Wspieranie rozwoju turystyki i działalności sportowej.Cele szczegółowe:stworzenie różnorodnej bazy wypoczynkowej – gospodarstwa agroturystyczne, polanamiotowe, pola biwakowe, miejsca – punkty widokowe,tworzenie gminnych parków rozrywki oraz miejsc przeznaczonych do uprawiania sportu iturystyki,wsparcie działalności klubów sportowych na terenie Gminy Wierzchosławice.3. Promocja lokalnych zasobów Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:promowanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych, historycznych i turystycznychgminy poprzez: multimedialne prezentacje okolicznościowe, wystawy, święta i imprezygminne – takie jak Święto Karpia Wierzchosławickiego, i inne,podnoszenie jakości gminnych wydawnictw oraz serwisu internetowego,podejmowanie działań na rzecz współpracy krajowej i międzynarodowej, dalszawspółpraca oraz pozyskiwanie kolejnych gmin partnerskich w celu promowania tradycjikulturowych oraz walorów turystyczno – krajobrazowych Gminy Wierzchosławice orazwymiany doświadczeń.13Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Strategia rozwoju Gminy Wierzchosławice stanowi dokument o charakterze planistycznym. Wzwiązku z powyższym dokument strategii:przedstawia obraz akceptowanych społecznie celów przyszłego rozwoju gminy;umożliwia podporządkowanie działań doraźnych działaniom długofalowym;zapewnia koordynację przemian gospodarczych i społecznych w warunkach istniejącychograniczeń korzystania ze środowiska przyrodniczego;ukierunkowuje podejmowane przedsięwzięcia na maksymalne wykorzystanie aktywów,czyli silnych stron i szans rozwojowych oraz kompensowanie słabych stron i zagrożeń;umożliwia lepsze zagospodarowanie zasobów gminy, tj. ludzi, ziemi, obiektów, wiedzy,środków finansowych, zasobów naturalnych i kulturowych;umożliwia zwiększenie oddolnej inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działańrozwojowych;wpływa na stymulowanie przez władze gminy zmian zgodnych z programem rozwoju;zwiększa szanse na uzyskanie dodatkowych, zewnętrznych źródeł finansowaniastrategicznych działań rozwojowych.14Streszczenie

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rozdział 1Założenia ogólne1.1. Podstawowe definicjeStrategia jest to określenie sposobu postępowania i wybór drogi rozwoju społecznogospodarczegopoprzez sformułowanie misji i docelowej wizji jednostki, a w tym przypadkujednostki samorządu terytorialnego – Gminy Wierzchosławice; wybór długookresowychcelów rozwojowych zapewniających urzeczywistnienie przyjętej wizji w określonym okresieczasu.Częścią strategii jest polityka realizacji strategicznych celów rozwojowych, określającazasady postępowania oraz wskazująca narzędzia niezbędne do osiągnięcia przyjętych celów,w tym sposób alokacji środków kapitałowych, zaangażowania społecznego, systemuinformacji. Ważnym elementem polityki są więc wyodrębnione zadania wdrożeniowe ujęte wramach operacyjnych programów strategicznych.Rozwój zrównoważony – rozwój społeczno-gospodarczy, mający na celu wdrożenie zmian ocharakterze cywilizacyjnym w sferze gospodarczej i społecznej oraz stworzenie dobrychprzyrodniczych podstaw trwałego rozwoju.Program strategiczny jest to zbiór działań zapewniających osiągnięcie konkretnego celuprzyjętego w strategii.Cel strategiczny jest to ogólne stwierdzenie określające kierunek działania umożliwiającyurzeczywistnienie założonej wizji (wskazuje drogę i sposób osiągnięcia wizji rozwoju).Na potrzeby niniejszej strategii wyróżniono trójpoziomową hierarchię celów:CELE STRATEGICZNE jest to forma deklaracji ukierunkowująca wszelkie działania, naogół w programach strategicznych są utożsamiane z misją lub stanowią główny element misji.CELE OPERACYJNE – określają drogę osiągnięcia stanu docelowego w ramachstrategicznego programu rozwojowego.CELE SZCZEGÓŁOWE – konkretne działania, określające sposób osiągnięcia celuoperacyjnego.15Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20201.2. Hierarchiczny układ strategii1.3. Założenia wyjściowePrace nad opracowaniem strategii rozpoczęto od sformułowania założeń wyjściowych, przyzachowaniu następujących uwarunkowań:a. Strategia została opracowana zgodnie z nadrzędną zasadą rozwoju zrównoważonego.b. Strategia rozwoju stanowi dokument pragmatyczny. Określa ścieżkę i zakres rozwojuGminy Wierzchosławice.c. Strategia rozwoju Gminy Wierzchosławice jest narzędziem umożliwiającympodejmowanie działań rozwojowych. Działania proponowane w strategii służą:‣ poprawie stanu infrastruktury technicznej oraz ochronie środowiska,‣ stymulowaniu i tworzeniu warunków rozwoju kapitału społecznego,‣ rozwojowi gospodarki gminy,‣ rozwojowi sfery kulturalnej, turystycznej i sportowej.d. Strategia rozwoju Gminy Wierzchosławice stanowi dokument o charakterzeplanistycznym. W związku z powyższym dokument strategii:‣ przedstawia obraz akceptowanych społecznie celów przyszłego rozwoju gminy;‣ umożliwia podporządkowanie działań doraźnych działaniom długofalowym;‣ zapewnia koordynację przemian gospodarczych i społecznych w warunkachistniejących ograniczeń korzystania ze środowiska przyrodniczego;16Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020‣ ukierunkowuje podejmowane przedsięwzięcia na maksymalne wykorzystanieaktywów, czyli silnych stron i szans rozwojowych oraz kompensowanie słabychstron i zagrożeń;‣ umożliwia lepsze zagospodarowanie zasobów gminy, tj. ludzi, ziemi, obiektów,wiedzy, środków finansowych, zasobów naturalnych i kulturowych;‣ umożliwia zwiększenie oddolnej inicjatywy i wpływu społeczności na realizacjędziałań rozwojowych;‣ wpływa na stymulowanie przez władze gminy zmian zgodnych z programemrozwoju;‣ zwiększa szanse na uzyskanie dodatkowych, zewnętrznych źródeł finansowaniastrategicznych działań rozwojowych.e. Strategia została wykonana metodą ekspercko-społeczną, przy konsultacji z władzamigminy. Przy jej budowie wzięto pod uwagę analizy eksperckie wynikające z danychempirycznych. Dużą rolę odegrały ankiety społeczne pokazujące kierunek zmianakceptowany przez mieszkańców gminy. Równorzędną rolę w stosunku do analizeksperckich spełniały konsultacje społeczne (17.04.2009 r., 27.04.2009 r., 11.05.2009 r.,19.06.2009 r.) i wyrażone w ich trakcie poglądy, opinie, dążenia i oczekiwaniamiejscowej ludności. Podstawowe zapisy strategii – wizja, została ustalona z szerokimgronem przedstawicieli społeczności gminy.f. Wizja, misja oraz cele strategiczne i operacyjne przyporządkowane do poszczególnychkierunków rozwoju gminy są kompatybilne z ogólnymi celami rozwoju regionu i kraju.Przy określaniu strategicznych celów rozwojowych gminy oraz kierunków działań byłybrane pod uwagę cele strategiczne, zalecenia oraz wskazówki zawarte w następującychdokumentach:Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015,Narodowa Strategia Spójności 2007-2013,Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013,Program Operacyjny Kapitał Ludzki,Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013,Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013,Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013,Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju,Polityka Ekologiczna Państwa 2007-2010,Polityka Leśna Państwa,Polityka energetyczna Polski do 2025,Strategia Rozwoju Edukacji Narodowej 2007-2013,Strategia Gospodarki Wodnej (do 2020r.),Krajowa Strategia Ochrony iBiologicznej,Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2004- 2020,Strategia Rozwoju Sportu (2007 -2015),Strategia Rozwoju Transportu (2007- 2013),Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności17Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013,Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013,Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego GminyWierzchosławice,Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wierzchosławice na lata 2004-2015,Plan Gospodarki Odpadami na lata 2004-2015.g. Ramy czasowe strategii rozwoju Gminy Wierzchosławice to lata 2009-2020. Tenhoryzont czasowy podyktowany został pragmatyczną oceną możliwościwspółfinansowania poszczególnych zadań inwestycyjnych z funduszy strukturalnych UEzarówno w obecnym okresie programowania 2007-2013 oraz w kolejnym 2014-2020.Niniejsza strategia stanowi aktualizację Strategii Społeczno-Gospodarczego RozwojuGminy w latach 1999-2015. Przy planowaniu rozwoju na poziomie samorząduterytorialnego musimy pamiętać, iż Gmina Wierzchosławice nie jest „wyspą” na oceanie,tylko funkcjonuje w złożonym układzie powiązań administracyjnych, przestrzennych,społecznych, gospodarczych i ekonomicznych, ważnych szczególnie na poziomiewojewództwa samorządowego, ale przekładających się także na wizję, cele i priorytety,zarówno Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, jak i Narodowej Strategii Spójności 2007-2013.h. Realizacją strategii będzie kierował Wójt Gminy Wierzchosławice. W dokumencieprzedstawiona została koncepcja systemu zarządzania wdrażaniem strategii orazmonitorowania efektów gospodarczych, technicznych, społecznych, ekologicznych.Wszystkie zadania realizowane przez jednostki zależne od samorządu gminy zostałypodporządkowane strategicznym celom rozwojowym i są zgodne z programamirealizacyjnymi.1.4. Spójność strategii z dokumentami strategicznymi (krajowymi,regionalnymi, lokalnymi)Przy określaniu strategicznych celów rozwojowych gminy oraz kierunków działań były branepod uwagę cele strategiczne, zalecenia oraz wskazówki zawarte w następującychdokumentach:Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 jest podstawowym dokumentem strategicznymokreślającym cele i priorytety w obszarze rozwoju społeczno – gospodarczego Polski orazwarunki, które powinny ten rozwój zapewnić.Strategia wyznacza cele i identyfikuje obszary uznane za najważniejsze z punktu widzeniaosiągnięcia tych celów, na których koncentrowane będą działania państwa. Uwzględniajednocześnie najważniejsze trendy rozwoju światowej gospodarki oraz cele, jakie stawia UniaEuropejska w odnowionej Strategii Lizbońskiej.Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwojuspołeczno – gospodarczego kraju, stanowiącym odniesienie dla innych strategii i programówrządowych.Horyzont czasowy Strategii pokrywa się z okresem nowej perspektywy finansowej UE na lata2007-2013 wraz z zastosowaniem reguły wydatkowania n+2 (tj. w ciągu dwóch kolejnychlat).18Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Strategia spaja wszelkie działania rozwojowe podejmowane na rzecz poprawy warunkówspołeczno–gospodarczych. Jej zadaniem jest odważne, ale jednocześnie realistycznezaprogramowanie rozwoju i modernizacji kraju, ze szczególnym uwzględnieniem możliwościwykorzystania obecności Polski w UE, a także wszystkich zasobów i atutów, które nasz krajposiada, na rzecz rozwoju i poprawy poziomu i jakości życia.Strategia Rozwoju Kraju stanowi podstawę dla efektywnego wykorzystania przez Polskęśrodków rozwojowych, zarówno krajowych, jak i z Unii Europejskiej, na realizację celówspołeczno–gospodarczych, a zarazem podstawę do pomnażania ilości środków przez szybszyi efektywniejszy wzrost gospodarczy. Istotną rolą Strategii Rozwoju Kraju jestkoordynowanie reform instytucjonalno–regulacyjnych z działaniami finansowanymi ześrodków UE, tak aby poprzez efekt synergii te dwa obszary polityki gospodarczej przynosiłymożliwie największy rezultat prorozwojowy.Główny cel strategii:PODNIESIENIE POZIOMU I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POLSKI -POSZCZEGÓLNYCH OBYWATELI I RODZIN.Przez podniesienie poziomu życia rozumie się wzrost siły nabywczej dochodów w sektorzegospodarstw domowych, ułatwienie dostępu do edukacji i szkolenia, wzrost zatrudnienia iwydajności pracy oraz poprawę zdrowotności mieszkańców Polski.Przez podniesienie jakości życia rozumie się istotną poprawę stanu i wzrost poczuciabezpieczeństwa wśród obywateli, możliwość korzystania z funkcjonalnej i łatwo dostępnejinfrastruktury technicznej i społecznej, życie w czystym, zdrowym i sprzyjającym środowiskuprzyrodniczym, uczestnictwo w kulturze i turystyce, przynależność do zintegrowanej,pomocnej wspólnoty lokalnej, umożliwiającej lepszą harmonizację życia rodzinnego izawodowego oraz aktywność w ramach społeczeństwa obywatelskiego.Cel główny oraz problemy społeczno-gospodarcze wynikające z zapóźnień rozwojowychoraz niedoinwestowania polskiej gospodarki pozwalają wyodrębnić priorytety,określające główne obszary działań, dzięki którym możliwe będzie osiągnięcie celówStrategii Rozwoju Kraju.Priorytetami są:• wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki,• poprawa stanu infrastruktury: technicznej i społecznej,• wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości,• budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa,• rozwój obszarów wiejskich,• rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.Narodowa Strategia Spójności 2007-2013Zakładanym efektem strategii proponowanej w Narodowej Strategii Spójności jest znaczącepodniesienie jakości życia mieszkańców Polski i osiągnięcie spójności gospodarczej z innymikrajami UE.Do 2013 roku Polska i jej regiony powinny stać się miejscem atrakcyjnym dla inwestowania,życia i pracy. Oznacza to znaczącą poprawę jakości i dostępności drogowej infrastrukturytransportowej oraz infrastruktury środowiska.Polska gospodarka dzięki zwiększaniu przez przedsiębiorstwa przemysłowe nakładów nadziałalność innowacyjną stanie się gospodarką nowoczesną.19Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Celem strategicznym Narodowej Strategii Spójności jest tworzenie warunków dla wzrostukonkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrostzatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.Realizacja celu strategicznego będzie odbywać się poprzez horyzontalne cele szczegółowe.Zdefiniowane one zostały w odpowiedzi na wyzwania odnowionej Strategii Lizbońskiej orazna podstawie wniosków wynikających z analizy słabych i mocnych stron polskiej gospodarki,także szans i zagrożeń przed nią stojących.W świetle tych założeń przyjęto następujące cele szczegółowe:1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowamechanizmów partnerstwa2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawoweznaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski4. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególniesektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacjispołecznej, gospodarczej i przestrzennej6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych naobszarach wiejskich.Obok działań o charakterze prawnym, finansowym i instytucjonalnym cele NSS będąrealizowane za pomocą programów i projektów współfinansowanych ze strony instrumentówstrukturalnych, tj.:Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) – EFRR i FS,Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) – EFRR,Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) – ES,16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) – EFRR,Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) – EFRR,Program Operacyjny Pomoc Techniczna (PO PT) – EFRR,Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej (PO EWT) – EFRR.Program Operacyjny Infrastruktura i ŚrodowiskoGłównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionówpoprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanuśrodowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.Główny cel Programu realizować będzie dwa cele horyzontalne wymienione w NSRO, tj.:1. „Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej, mającej podstawoweznaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski”,2. „Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej,gospodarczej i przestrzennej”.W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko realizowanych będzie 15 osipriorytetowych:I. Gospodarka wodno – ściekowa.II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi.III. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska.IV. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska.V. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych.VI. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T.VII. Transport przyjazny środowisku.VIII. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe.20Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020IX. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna.X. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii.XI. Kultura i dziedzictwo kulturowe.XII. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia.XIII. Infrastruktura szkolnictwa wyższego.XIV. Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.XV. Pomoc techniczna – Fundusz Spójności.Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 (PO IG) jest jednym zinstrumentów realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 (NSRO).Wszystkie osie priorytetowe PO IG mają na celu wspieranie innowacyjności oraz działań,które wspomagają innowacyjność. Przez innowacyjność w PO IG rozumie się wdrożenienowości do praktyki gospodarczej. Uszczegóławiając tę definicję, przez innowację rozumiesię wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniudo produktu (towaru lub usługi), procesu, marketingu lub organizacji. Zgodnie z zakresemdefinicji nowej inwestycji zawartej w rozporządzeniu 1628/2006 w ramach PO IG wspieranebędą przede wszystkim inwestycje, w wyniku których powstaną nowe lub znaczącą ulepszoneprodukty.Cel główny Programu zdefiniowano jako:Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.W ramach programu realizowane będą następujące priorytety:Badania i rozwój nowoczesnych technologii:Celem osi priorytetowej 1 jest zwiększenie znaczenia sektora nauki w gospodarce poprzezrealizację prac B+R w najważniejszych kierunkach dla rozwoju społeczno-gospodarczegokraju, a także zwiększenie zapotrzebowania gospodarki na wysokie technologie bazujące nawynikach prac B+R.Infrastruktura sfery B+R:Celem osi priorytetowej 2 jest wzrost konkurencyjności polskiej nauki dzięki konsolidacjioraz modernizacji infrastruktury naukowo-badawczej i informatycznej najlepszych jednosteknaukowych działających w Polsce.Kapitał dla innowacji:Celem osi priorytetowej 3 jest zwiększenie liczby nowopowstałych przedsiębiorstwinnowacyjnych, a także zwiększenie dostępu do zewnętrznych źródeł ich finansowania.Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia:Celem osi priorytetowej 4 jest podniesienie poziomu konkurencyjności przedsiębiorstwpoprzez wzmocnienie popytu na nowe lub nowoczesne rozwiązania w gospodarce.Dyfuzja innowacji:Celem osi priorytetowej 5 jest zapewnienie przedsiębiorcom wysokiej jakości usług służącychwzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjału innowacyjnego oraz tworzenie korzystnychwarunków współpracy, które przyczynią się do wzmocnienia pozycji konkurencyjnejprzedsiębiorstw.Polska gospodarka na rynku międzynarodowym:Celem osi priorytetowej 6 jest wzmocnienie marki „Polska” przez promocję Polski jako krajuatrakcyjnego pod względem inwestycyjnym i turystycznym, a także jako miejscanawiązywania wartościowych kontaktów gospodarczych.Budowa i rozwój społeczeństwa informacyjnego- budowa elektronicznej administracji:21Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Celem osi priorytetowej 7 jest rozwój aplikacji informatycznych na potrzeby przedsiębiorców– głównie z zakresu gospodarki, handlu oraz nauki - w celu zwiększenia innowacyjnościprzedsiębiorstw oraz konkurencyjności polskiej gospodarki.Społeczeństwo informacyjne - zwiększanie innowacyjności gospodarki:Celem osi priorytetowej 8 jest stymulowanie rozwoju gospodarki elektronicznej poprzezwspieranie tworzenia nowych, innowacyjnych eUsług, innowacyjnych rozwiązańelektronicznego biznesu oraz zmniejszanie technologicznych, ekonomicznych i mentalnychbarier wykorzystywania eUsług w społeczeństwie.Pomoc techniczna:Celem osi priorytetowej 9 jest zapewnienie wsparcia dla procesu zarządzania, wdrażania imonitorowania PO IG oraz efektywnego, zgodnego z prawem i politykami wspólnotowymi,wykorzystania finansowego wkładu UE oraz środków krajowych.Program Operacyjny Kapitał LudzkiCelem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest umożliwienie pełnegowykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjałuadaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształceniaspołeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dlabudowy struktur administracyjnych państwa.Program Operacyjny Kapitał Ludzki stanowi odpowiedź na wyzwania, jakie przed państwamiczłonkowskimi stawia odnowiona Strategia Lizbońska. Wyzwania te obejmują: uczynienie zEuropy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy,rozwijanie wiedzy i innowacji oraz tworzenie większej liczby trwałych miejsc pracy.Program, poprzez realizację celu ogólnego, jak również określonych w nim celówszczegółowych, przyczyni się do urzeczywistnienia założeń odnowionej Strategii Lizbońskiejna poziomie krajowym. Zgodnie z celami określonymi w odnowionej Strategii Lizbońskiejoraz celami polityki spójności UE, wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego ispołecznego stanowi istotny czynnik przyczyniający się do pełniejszego wykorzystaniazasobów pracy oraz wspierający wzrost konkurencyjności gospodarki. Poziom zatrudnienia,stopień integracji społecznej czy budowa społeczeństwa opartego na wiedzy są czynnikamioddziałującymi na rozwój społeczno-gospodarczy i tym samym wpisującymi się w realizacjęcelu głównego NSRO. Rozwój zasobów ludzkich stanowi więc istotny element politykispójności, który powinien być realizowany równolegle do wsparcia infrastrukturalnego,technologicznego i restrukturyzacyjnego w celu zapewnienia optymalnego oddziaływaniaudzielanej pomocy.Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z 9 Priorytetów, realizowanych równolegle napoziomie centralnym i regionalnym.Priorytety realizowane centralnie to:− Priorytet I: Zatrudnienie i integracja społeczna;− Priorytet II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstworaz poprawa stanu zdrowia osób pracujących;− Priorytet III: Wysoka jakość systemu oświaty;− Priorytet IV: Szkolnictwo wyższe i nauka;− Priorytet V: Dobre rządzenie.Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to:− Priorytet VI: Rynek pracy otwarty dla wszystkich;− Priorytet VII: Promocja integracji społecznej;− Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki;− Priorytet IX: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach.22Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Ponadto realizowany będzie Priorytet X Pomoc techniczna, którego celem jest zapewnieniewłaściwego zarządzania PO KL, wdrażania oraz promocji Europejskiego FunduszuSpołecznego.23Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 jest podstawowymdokumentem operacyjnym służącym realizacji polityki rozwoju regionu. Łączy on w sobiezałożenia Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia oraz potrzeby i aspiracjemieszkańców wynikające ze specyfiki i wewnętrznego potencjału WojewództwaMałopolskiego.Celem głównym Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013(MRPO) jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Cel ten będzieosiągany w szczególności poprzez inwestycje infrastrukturalne wzmacniającekonkurencyjność, wspieranie innowacyjności i społeczeństwa informacyjnego oraz poprawęstanu środowiska naturalnego i kulturowego.Określony powyżej cel główny zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących celówszczegółowych:a) podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki Małopolski – cechy teokreślą atrakcyjność i pozycję regionu jako miejsca aktywności gospodarczej, co jestfundamentem ekonomicznym pomyślności i standardu życia mieszkańców województwa;b) poprawa spójności wewnętrznej regionu osiągana w oparciu o zasadęzrównoważonego rozwoju – realizacja tego celu zorientowana będzie na stworzeniewarunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia – co decydujeo spójności regionu jako bezpiecznym i przyjaznym miejscu zamieszkania i pobytu, a wkonsekwencji o jego konkurencyjności;c) rozwój potencjału instytucjonalnego podmiotów z terenu Małopolski – jest toniezbędny instrument osiągania pozytywnych zmian w regionie mający na celu wzmocnieniezdolności absorpcji środków MRPO.Program posiada 9 osi priorytetowych:Oś priorytetowa 1. Warunki dla rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy,Oś priorytetowa 2. Gospodarka regionalnej szansy,Oś priorytetowa 3. Turystyka i przemysł kulturowy,Oś priorytetowa 4. Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego,Oś priorytetowa 5. Krakowski Obszar Metropolitalny,Oś priorytetowa 6. Spójność wewnątrzregionalna,Oś priorytetowa 7. Infrastruktura ochrony środowiska,Oś priorytetowa 8. Współpraca międzyregionalna,Oś priorytetowa 9. Pomoc techniczna.Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013Podstawę realizacji Krajowego Planu Strategicznego, a w konsekwencji instrumentówwsparcia rozwoju obszarów wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich nalata 2007-2013 stanowi koncepcja wielofunkcyjności rolnictwa i obszarów wiejskich. Zakładaona wzmocnienie ekonomiczne gospodarstw rolnych i wzrost konkurencyjności sektorarolno-spożywczego, z jednoczesnym zapewnieniem instrumentów na rzecz różnicowaniadziałalności gospodarczej w kierunku pozyskania i stworzenia alternatywnych źródełdochodów mieszkańców wsi. Przyczyni się ona do polepszenia jakości życia na obszarachwiejskich, poprzez rozwinięcie sektora podstawowych usług na rzecz ludności, jak równieżbędzie stanowić alternatywę dla obecnie dominującej roli obszarów wiejskich, jaką jestprodukcja żywności. Ze względu na powolny charakter zmian strukturalnych, jakie zachodzą24Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020w sektorze, oraz znaczną liczbę gospodarstw, konieczne jest uwzględnienie potrzeb różnychgrup gospodarstw rolnych przy planowaniu instrumentów wsparcia. Równie ważnymaspektem obszarów wiejskich w Polsce, poza funkcjami ekonomicznymi i dobrymiwarunkami dla rozwoju społecznego, jest ich rola w zachowaniu i odtwarzaniu walorówkrajobrazowych oraz zasobów przyrody, tj. zachowanie dobrego stanu ekologicznego wód igleb, bogactwa siedlisk i różnorodności biologicznej, a także dziedzictwa kulturowego wsi.Priorytety krajowe, odzwierciedlają potrzeby Polski w zakresie rozwoju obszarów wiejskich iustanawiają podstawowe sfery, wokół których zostaną zaprogramowane szczegółoweinstrumenty wsparcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013w tym celu wyznaczono 4 podstawowe osie.Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego.W tym celu zostaną zaplanowane działania wspierające proces restrukturyzacji gospodarstwrolnych i wzmocnienie kapitału rzeczowego, przy możliwości ograniczenia wsparcia dlagospodarstw największych.Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich.Cel ten będzie realizowany poprzez bezpośrednie działania, związane z odpowiednimipraktykami rolniczymi w obrębie gospodarstwa, takimi jak promowanie zrównoważonegosposobu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, kształtowaniestruktury krajobrazu, przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedliskużytkowanych rolniczo.Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich jest celem, który łączy się zarówno zpodstawowymi kierunkami rozwoju ekonomicznego i społecznego gospodarstw rolnychpoprzez wzmocnienie potencjału ekonomicznego, restrukturyzację i modernizację, jak i zdobrymi warunkami do życia pod względem jakości środowiska i krajobrazu, infrastrukturyspołecznej i technicznej.Oś 4: Leader.LEADER jest podejściem przekrojowym, umożliwiającym realizowanie i wdrażanie celówprzede wszystkim Osi 3.Celem Osi 4 jest aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich poprzez budowaniepotencjału społecznego na wsi, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych iich wykorzystania, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja.Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013Podstawą realizacji założeń strategicznych Programu, opisanych w Krajowym PlanieStrategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, będą działania na rzeczrozwoju obszarów wiejskich w ramach czterech osi priorytetowych. Wszystkie te działaniabędą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju ObszarówWiejskich oraz ze środków krajowych przeznaczonych na ten cel w ustawie budżetowej.Priorytety Wspólnotowe dla poszczególnych obszarów, odpowiadających osiompriorytetowym, mają charakter uniwersalny w obrębie danej osi i przekładają się na bardziejszczegółowo ujęte priorytety krajowe. W ramach priorytetowych kierunków wsparciaobszarów wiejskich UE, zdefiniowano cztery osie:Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego.Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich.25Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.Oś 4: Leader.LEADER jest podejściem przekrojowym, umożliwiającym realizowanie i wdrażanie celówprzede wszystkim Osi 3.Szczegółowe priorytety określone na poziomie krajowym, bezpośrednio związane zwybranymi do realizacji działaniami, wpisują się w politykę obszarów wiejskich na poziomiewspólnotowym i odzwierciedlają jej podstawowe cele.Oś 1 obszar: KonkurencyjnośćPriorytety Wspólnotowe to:- Kapitał ludzki,- Transfer wiedzy,- Modernizacja, innowacja, jakość żywności i przetwórstwa,- Kapitał rzeczowy.Priorytety Polski to:- Wzrost potencjału ludzkiego,- Poprawa przygotowania zawodowego,- Poprawa jakości i wydajności produkcji rolnej i leśnej,- Poprawa współpracy i koncentracji zaopatrzenia oraz przetwórstwa,- Przygotowanie do wdrażania zasady cross-compilance- Poprawa infrastruktury na obszarach wiejskich.Oś 2 obszar: ŚrodowiskoPriorytety Wspólnotowe to:- Ochrona różnorodności biologicznej,- Ochrona gleb i wód,- Przeciwdziałanie negatywnym zmianom klimatu.Priorytety Polski to:- Ochrona różnorodności biologicznej,- Ochrona środowiska w tym gleb i wód,- Zwiększenie lesistości.Oś 3 obszar: Jakość życiaPriorytety Wspólnotowe to:- Poprawa warunków życia,- Poprawa możliwości zatrudnienia.Priorytety Polski to:- Poprawa poziomu życia,- Ułatwienie dostępności usług,- Poprawa infrastruktury na terenach wiejskich,- Wspieranie przedsiębiorczości i tworzenie pozarolniczych miejsc pracy,- Wdrażanie lokalnych strategii.Oś 4 obszar: Lokalne społecznościPriorytety Wspólnotowe to:- Poprawa zarządzaniaPriorytety Polski to:- Tworzenie lokalnych partnerstw,- Wdrażanie lokalnych strategii.26Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Działania realizowane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 będąmiały znaczący wpływ na beneficjentów i na obszary wiejskie (w szerszym kontekście)poprzez oddziaływania ekonomiczno-społeczne oraz środowiskowe.Instrumenty dostępne w ramach poszczególnych osi uzupełniają się wzajemnie i w sposóbsynergiczny mogą pozytywnie oddziaływać na mieszkańców obszarów wiejskich.Główne oddziaływania synergiczne pomiędzy osiami zostały przedstawione poniżej:Oś 1 i Oś 2 - szkolenia i doradztwo dla rolników w zakresie ochrony środowiska, które wiążąsię z inwestycjami prośrodowiskowymi, umożliwiają wytwarzanie produktów o wysokiejjakości (np. ekologicznych) i ochronę środowiska;Oś 1 i Oś 3 – zwiększenie wartości dodanej produkcji rolnej (przetwórstwo) i tworzeniemiejsc pracy, produkty wysokiej jakości i turystyka (różnicowanie), różnicowaniedziałalności i wykorzystanie doradztwa;Oś 1 i Oś 3 – wsparcie dla wykorzystania energii odnawialnej, przeciwdziałanie zmianomklimatu;Oś 2 i Oś 3 – ochrona krajobrazu i różnorodności biologicznej ma wpływ na różnicowanie(np. turystyka) oraz na jakość życia (poprawa jakości wody, środowiska i krajobrazu), usługidla ludności (np. gospodarka wodno-ściekowa) – wpływają na środowisko;Oś 3 i Oś 1 – tworzenie dostępu do rynku i warunków do działania przedsiębiorstw, usługi dlaludności, infrastruktura, jakość życia, tworzenie nowych miejsc pracy w osi 3 zmniejszanadwyżkę siły roboczej w rolnictwie;Oś 4 a pozostałe osie – aktywizacja lokalnych społeczności wpływa na realizację celówwszystkich osi, np. ochrona krajobrazu czy wartości kulturowych, wytwarzanie lokalnychproduktów tradycyjnych wpływa na podtrzymanie i rozwój tożsamości społeczności lokalnej.Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania KrajuKoncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju (zwana dalej Koncepcją) jestpodstawowym dokumentem określającym politykę państwa w dziedzinie przestrzennegozagospodarowania kraju w perspektywie najbliższych dwudziestu lat (w horyzoncie 2025 r).Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określazadania, jakie ma do spełnienia Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju.1. Stworzenie ram dla różnych innych dokumentów i działań.2. Określenie konkretnych elementów struktury przestrzennej.Ponadto Koncepcja określa wymagania z zakresu ochrony środowiska i zabytków, zuwzględnieniem obszarów podlegających ochronie. Koncepcja ma także znaczenieinformacyjno-edukacyjne oraz postulatywne.W warstwie postulatywnej Koncepcja formułuje zalecenia pod adresem układuinstytucjonalnego gospodarki przestrzennej oraz sugestie zmian w systemie prawaokreślającego zagospodarowanie przestrzenne i planowanie przestrzenne. Z zadań Koncepcjiokreślonych w ustawie wynika, że powinna ona ograniczać się do zagadnień przestrzennych inie dublować się z innymi dokumentami strategicznymi opracowywanymi na szczebluogólnokrajowym, jak narodowe strategie rozwoju regionalnego (długofalowa iśredniookresowa) czy Narodowy Plan Rozwoju. Koncepcja powinna być zgodna z tymidokumentami, a jej cele i założenia powinny być współbieżne z rozstrzygnięciami tamzawartymi – powinna jednak selektywnie ograniczać się do problematyki przestrzennej,szczególnie w warstwie pozytywnej, wskazującej na przyszłe działania państwa.27Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Polityka Ekologiczna Państwa 2007-2010„Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata2007-2010” została sporządzona jako realizacja ustaleń ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. -Prawo ochrony środowiska.Podstawowym warunkiem skutecznej realizacji polityki ekologicznej państwa jestrespektowanie zasady zrównoważonego rozwoju w strategiach i politykach w poszczególnychdziedzinach gospodarowania, tj. uwzględnianie przy sporządzaniu tych strategii, polityk orazich programów wykonawczych, na równi z celami gospodarczymi i społecznymi właściwymidla danego sektora, również celów ekologicznych. Dotyczy to energetyki, przemysłu,transportu, gospodarki komunalnej i budownictwa, rolnictwa, leśnictwa, turystyki i innychdziedzin działalności, które okazują presję na środowisko w formie bezpośredniego lubpośredniego korzystania z jego zasobów oraz generowania zanieczyszczeń i/ lub szkodliwychoddziaływań fizycznych. Instrumentem wspierającym lub wymuszającym ekologizacjępolityk sektorowych będą strategiczne oceny ich oddziaływania na środowisko, wykonywaneprzede wszystkim dla polityk i programów wymaganych ustawowo.Wśród metod realizacji celów polityki ekologicznej państwa w ramach polityk sektorowychpriorytet będzie miało stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemówzarządzania środowiskowego, które pozwalają kojarzyć efekty gospodarcze z efektamiekologicznymi.Polityka Leśna PaństwaPrzedmiotem polityki leśnej Państwa są lasy wszystkich form własności i ich funkcje, cele izasady prowadzenia gospodarki leśnej oraz związki leśnictwa ze społeczeństwem z innymidziałami gospodarki narodowej i zarządzania, oraz innymi jednostkami organizacyjnymiwspółdziałającymi z leśnictwem.Nadrzędnym celem polityki leśnej jest wyznaczenie kompleksu działań kształtującychstosunek człowieka do lasu, zmierzających do zachowania w zmieniającej się rzeczywistościprzyrodniczej i społeczno-gospodarczej warunków do trwałej w nieograniczonejperspektywie czasowej wielofunkcyjności lasów, ich wszechstronnej użyteczności i ochronyoraz roli w kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi i przyszłymioczekiwaniami społeczeństwa.Zapewnienie trwałości lasów wraz z ich wielofunkcyjnością będzie osiągane przez:• powiększanie zasobów leśnych kraju,• polepszenie stanu zasobów leśnych i ich kompleksową ochronę,• reorientację zarządzania lasami z poprzedniej dominacji modelu surowcowego na modelproekologicznej i zrównoważonej ekonomicznie, wielofunkcyjnej gospodarki leśnejodpowiadającej kryteriom sformułowanym dla Europy w procesie helsińskim zuwzględnieniem specyfiki leśnictwa polskiego.Partnerami w realizacji polityki leśnej państwa są także administracja lokalna i samorządy wzakresie: bezpośredniej współpracy z nadleśnictwami i wzajemnej partycypacji w procesachplanistycznych (plany urządzenia lasów, plany przestrzennego zagospodarowania gmin, planyochrony parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych), w programachpodnoszenia poziomu wiedzy i świadomości ekologicznej społeczności lokalnej,doskonalenie lokalnych modeli zrównoważonego rozwoju.28Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Polityka energetyczna Polski do 2025Polityka energetyczna Polski do 2025 roku to dokument, który zawiera pakiet działań,mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, konkurencyjności gospodarki,jej efektywności energetycznej oraz ochrony środowiska.Za najistotniejsze zasady polityki energetycznej uważa się: zasadę harmonijnegogospodarowania energią w warunkach społecznej gospodarki rynkowej, pełną integracjępolskiej energetyki z europejską i światową, wypełnianie zobowiązań traktatowych Polski,zasadę rynku konkurencyjnego z niezbędną administracyjną regulacją w obszarach, w którychmechanizmy rynkowe nie działają oraz wspomaganie rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii(OZE).Główne cele krajowej polityki energetycznej.Zasadniczym wyzwaniem dla polskiej polityki energetycznej jest zapewnieniebezpieczeństwa energetycznego kraju. Oznacza to: konieczność podejmowania działańgwarantujących zaspokojenie potrzeb odbiorców po jak najniższych kosztach przyrównoczesnym uwzględnianiu wymagań bezpieczeństwa energetycznego i ochronyśrodowiska, a także równoważenie interesów wszystkich podmiotów życia społecznego igospodarczego.Za kluczowe elementy polskiej polityki energetycznej uznaje się:1) bezpieczeństwo energetyczne co oznacza pokrycie bieżącego i perspektywicznegozapotrzebowania na paliwo i energię,2) odnawialne źródła energii - celem strategicznym polityki państwa jest wspieranie rozwojuodnawialnych źródeł energii i uzyskanie 7,5 proc. udziału energii, pochodzącej z tych źródeł,w bilansie energii pierwotnej do roku 2010. Planuje się przeprowadzenie do 2008 r.systemowej analizy mechanizmów wsparcia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, atakże podjęcie inicjatywy dotyczącej objęcia nowych krajów członkowskich UE systememdopłat ze środków unijnych do wszystkich upraw energetycznych,3) efektywność energetyczna gospodarki- zwiększenie efektywności nastąpi poprzez:zmniejszenie energochłonności wyrobów, zwiększenie sprawności wytwarzania energii,zmniejszenie energochłonności procesów przemysłowych, zmniejszenie strat energii wprzesyle i dystrybucji oraz wdrożenie systemów zarządzania popytem na energię,4) poprawę konkurencyjności krajowych podmiotów gospodarczych oraz produktów i usługoferowanych na rynkach międzynarodowych oraz rynku wewnętrznym,5) ochronę środowiska przyrodniczego przed negatywnymi skutkami oddziaływaniaenergetyki.Strategia Rozwoju Edukacji Narodowej 2007-2013Celem głównym rozwoju edukacji w Polsce jest podniesienie poziomu wykształceniaspołeczeństwa (tak by wykształcenie co najmniej średnie stało się bardziej powszechne) przyjednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia.Równocześnie konieczne jest stałe podnoszenie poziomu kwalifikacji osób dorosłych, przedewszystkim kwalifikacji zawodowych oraz ogólnych kompetencji niezbędnych dofunkcjonowania we współczesnym społeczeństwie.Strategia systemu edukacji na lata 2007-2013 zakłada, że edukacja w Polsce jako integralnysystem kształcenia (umożliwianie zdobycia wiedzy i umiejętności) oraz wychowania(kształtowanie i promowanie postaw) będzie:ułatwiać każdemu realizację aspiracji oraz rozwój własny i wykorzystanie możliwości,przygotowywać do aktywnego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu społecznym,kulturalnym i gospodarczym - w wymiarze lokalnym, narodowym i globalnym, skutecznieprzeciwdziałać wykluczeniu i marginalizacji osób oraz grup społecznych, reagować na29Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020zmiany związane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i globalizację, szybko ielastycznie dostosowywać się do zmian zachodzących na rynku pracy.Strategia Gospodarki Wodnej (do 2020r.)Ogólnym celem Strategii jest określenie podstawowych kierunków rozwoju gospodarkiwodnej do roku 2020 oraz sprecyzowanie działań umożliwiających realizację konstytucyjnejzasady zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu wodami. Na tym tle można wyodrębnićnastępujące cele kierunkowe, odnoszące się do obszarów działań zawartych w Strategii:Cel I: Zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych ludności i gospodarki przyposzanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód.Cel II: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemówwodnych i od wody zależnych.Cel III: Podniesienie skuteczności ochrony przed powodzią i skutkami suszy.Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności BiologicznejPrzedmiotem Strategii jest cała różnorodność biologiczna na wszystkich poziomach jejorganizacji, a więc różnorodność wewnątrzgatunkowa (genetyczna), międzygatunkowa iponadgatunkowa (ekosystemów i krajobrazów).Całokształt działań podejmowanych we wszystkich sferach działalności człowieka(gospodarczej, ekonomicznej, naukowo-badawczej, prawnej i edukacyjnej) powinien służyćosiągnięciu celu nadrzędnego, jakim jest zachowanie całego rodzimego bogactwaprzyrodniczego oraz zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju wszystkich poziomów jegoorganizacji (wewnątrzgatunkowego, międzygatunkowego i ponadgatunkowego).Osiągnięcie celu nadrzędnego wymaga realizacji czterech zasadniczych działaństrategicznych:I. Rozpoznawanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących ipotencjalnych zagrożeń;II. Usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń różnorodnościbiologicznej;III. Zachowanie i/lub wzbogacanie istniejących oraz odtwarzanie znikłych elementówróżnorodności biologicznej;IV. Integracja działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej z działaniami ważnychdla tej ochrony sektorów gospodarki oraz administracji publicznej i społeczeństwa (w tymorganizacji pozarządowych).Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2004- 2020Opracowana przez Ministerstwo Kultury Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, ma służyć kształtowaniu polityki kulturalnej oraz rozwojowi kultury w regionach.W ramach prac nad Narodową Strategią Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 sformułowanonastępujący cel strategiczny:ZRÓWNOWAŻENIE ROZWOJU KULTURY W REGIONACHCele cząstkowe to:- Wzrost efektywności zarządzania sferą kultury.- Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalnościkulturalnej i w systemie upowszechniania kultury.- Zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury.30Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020- Wzrost uczestnictwa i wyrównanie szans w dostępie do szkolnictwa artystycznego,dóbr i usług kultury.- Poprawa warunków działalności artystycznej.- Efektywna promocja twórczości.- Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków.- Zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastrukturykultury.Strategia Rozwoju Sportu (2007 -2015)Strategia Rozwoju Sportu w Polsce do roku 2015, jest dokumentem wytyczającym kierunkidziałań dla kultury fizycznej i sportu, określa realizację celów i zadań, które majądoprowadzić do znaczącej poprawy stanu polskiego sportu.Główny cel strategiczny: AKTYWNE I SPRAWNE SPOŁECZEŃSTWO będzie realizowanypoprzez zadania ujęte w 3 priorytetach:I. Priorytet: Popularyzacja sportu dla wszystkich.Zakres priorytetu obejmuje szeroką problematykę działań mających wpływ na rozwójfizyczny i osobowościowy człowieka, jego zdrowie i jakość życia.Celem strategii w realizacji tego priorytetu jest osiągnięcie optymalnego poziomu utrwaleniazachowań prozdrowotnych społeczeństwa w różnych grupach wiekowych, środowiskowych izawodowych.II Priorytet: Wzrost poziomu wyników sportowych.Zagadnienia wchodzące w zakres tego priorytetu obejmują swoim zasięgiem szerokorozumiany sport kwalifikowany, zarówno ten na najwyższym poziomie, jak i sportmłodzieżowy, akademicki i paraolimpijski. Sukcesy sportowców na arenachmiędzynarodowych a w szczególności w rywalizacji olimpijskiej, przyczyniają się doupowszechniania sportu w świadomości społecznej. Podnosi się prestiż państwa na areniemiędzynarodowej. Zwiększa się tym samym zainteresowanie dzieci i młodzieżyzorganizowanymi formami aktywności fizycznej, co przyczynia się do szybszego rozwojuposzczególnych dyscyplin sportowych.III. Priorytet: Rozwój infrastruktury sportowo – rekreacyjnej.Bez nowoczesnej bazy sportowo-rekreacyjnej nie jest możliwe odniesienie pełnego sukcesusportowego i upowszechnienie sportu. Celem priorytetu jest zmniejszenie dystansu, jaki w tejdziedzinie dzieli Polskę od krajów europejskich. Szczególnie problem ten dotyczy stadionówpiłkarskich, pełnowymiarowych basenów pływackich i ogólnodostępnych obiektówrekreacyjnych. Planowane obiekty muszą mieć najwyższy standard wykonawczy, spełniającynormy międzynarodowych federacji sportowych. Zakłada się wyrównanie wieloletnichzaniedbań w małych miastach i na wsi. Strategia zakłada wzmocnienie inwestycjistrategicznych likwidując zaniedbania i wzmacniając infrastrukturę czołowych dyscyplinolimpijskich.Strategia Rozwoju Transportu (2007- 2013)Przyjmuje się, że jakość systemu transportowego jest jednym z czynników decydujących owarunkach życia mieszkańców, o rozwoju gospodarczym kraju i regionów. Bez dobrzerozwiniętej sieci transportowej nie można mówić o konkurencyjności gospodarki.31Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Transport jest również warunkiem koniecznym swobodnego przepływu towarów i usług.Jednocześnie, niezbędne jest zapewnienie równowagi w systemie transportowym międzyaspektami: społecznym, gospodarczym, przestrzennym i ekologicznym.Strategia podkreśla znaczenie rozbudowanej sieci transportowej na bazie wysokiej jakości jejinfrastruktury oraz uwzględniając potrzebę równoważenia różnych aspektów rozwojutransportu. Strategia przyjęła w dziedzinie transportu cele, które powinny zapewniać:poprawę bezpieczeństwa drogowego i nadanie temu bezpieczeństwu znaczeniapriorytetowego,zapobieganie zagęszczaniu dróg i przeniesienie obciążeń transportowych nakolejnictwo i śródlądowe drogi wodne,przeciwdziałanie zagęszczeniu dróg powietrznych dzięki urzeczywistnieniu ideistworzenia jednego europejskiego nieba,wspieranie praw pasażerów poprzez umiejscowienie potrzeb użytkowników transportuw centrum strategii i zapewnienie skutecznego respektowania praw pasażerów,realizację dużych inwestycji infrastrukturalnych zgodnych z opracowanąPaneuropejską Siecią Transportową,podwyższanie poziomu jakości usług transportowych,wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania transportem.Jako podstawowy cel polityki transportowej państwa przyjmuje się zdecydowaną poprawęjakości systemu transportowego, jego rozbudowę zgodnie z zasadami zrównoważonegorozwoju. Dla jego osiągnięcia sformułowano sześć celów szczegółowych:Cel 1. Poprawa dostępności transportowej i jakości transportu, jako czynnik poprawywarunków życia i usuwania barier gospodarczych.Cel 2. Poprawa konkurencyjności gospodarki polskiej, jako kluczowy instrument rozwojugospodarczego.Cel 3. Poprawa efektywności funkcjonowania systemu transportowego.Cel 4. Integracja systemu transportowego w układzie gałęziowym i terytorialnym.Cel 5. Poprawa bezpieczeństwa prowadząca do radykalnej redukcji liczby wypadków iograniczenia ich skutków (zabici i ranni) oraz – w rozumieniu społecznym – do poprawybezpieczeństwa osobistego użytkowników transportu i ochrony ładunków.Cel 6. Ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko warunków życia.Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywicznaprognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020 - dokument przyjętyprzez Radę Ministrów 29 czerwca 2005 r.Diagnoza stanu informatyzacji w Polsce wyraźnie pokazuje, że poziom rozwoju usługelektronicznych świadczonych przez sektor publiczny i prywatny znacząco odbiega odwskaźników Unii Europejskiej. Niezbędne jest podjęcie działań wspierających istymulujących wdrażanie eUsług w administracji publicznej, biznesie i ochronie zdrowia.Promowane powinny by rozwiązania nowoczesne, innowacyjne w skali europejskiej oparte wszczególności o praktyczne wykorzystanie efektów programów ramowych badań i rozwoju.Cele procesu informatyzacji Polski w perspektywie roku 2013 można nakreślić następująco:- zlikwidowanie zjawiska „wykluczenia cyfrowego” w zagrożonych grupach społecznych iobszarach geograficznych – sprowadzenie do poziomu marginalnego,- wzrost penetracji wielokanałowego dostępu do szerokopasmowego Internetu do poziomuponad 90 % powierzchni kraju i co najmniej 75% populacji,32Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020- dalsze wzmocnienie infrastruktury teleinformatycznej nauki umożliwiające aktywneuczestnictwo wszystkich jednostek naukowych w nowych formach aktywności jak np.wirtualne organizacje naukowe,- stworzenie wewnętrznej, bezpiecznej sieci administracji publicznej (centralnej isamorządowej) docierającej do wszystkich jednostek administracji w całym kraju,- stworzenie ogólnokrajowych, wielokanałowych zintegrowanych platform świadczenia usługelektronicznych administracji wykorzystujących podpis cyfrowy i identyfikator elektroniczny,w tym platform usług specjalizowanych (jak eTurystyka, eTransport),- wdrożenie systemu identyfikacji obywatela bazującego na wielofunkcyjnych dokumentachosobistych, stworzenie warunków do uruchomienia systemów eDemokracji,- zapewnienie bezpiecznego i skutecznego dostępu on-line do wszystkich rejestrówpaństwowych i systemów ewidencyjnych administracji publicznej,- zwiększenie dostępności do systemu usług elektronicznych w Polsce _świadczonychzarówno przez sektor publiczny, jak i prywatny do poziomu co najmniej 80 % usług – wprzypadku administracji 100 % usług świadczonych on-line,- osiągniecie 95% wskaźnika dostępności i 90% wskaźnika nasycenia dla telewizji cyfrowej,- zwiększenie dostępności polskich zasobów cyfrowych w wersji wielojęzycznej w Internecie– minimum 80% zasobów dostępnych dodatkowo w przynajmniej jednym języku oficjalnymUE (obok polskiego),- stworzenie warunków dla powszechności edukacji teleinformatycznej. Wzrost liczbyużytkowników wykorzystujących Internet w celach szkoleniowych i edukacyjnych dopoziomu minimum 75 %,- wzrost liczby przedsiębiorstw wykorzystujących aplikacje eLearning w doskonaleniuzawodowym swoich pracowników do ponad 90 %.Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013Strategia rozwoju województwa jest najważniejszym dokumentem przygotowywanym przezsamorząd województwa, określającym cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej naterenie regionu.Wizja rozwoju województwa ma następujące brzmienie:„Chcemy, aby Małopolska była- regionem szans wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki;silnym aktywnością swych mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości izachowującym tożsamość w integrującej się Europie”.Obszary strategii:OBSZAR I – SPOŁECZEŃSTWO WIEDZY I AKTYWNOŚCI:Poprawa jakości i poziomu wykształcenia mieszkańców,Rozwój społeczeństwa informacyjnego,Wsparcie indywidualnej przedsiębiorczości – wsparcie dla powstania i rozwojumałych i średnich przedsiębiorstw,Rozwój rynku pracy - stworzenie wszystkim mieszkańcom Małopolski szans rozwojuzawodowego i zatrudnienia,Wsparcie i promocja talentów,OBSZAR II – GOSPODARKA REGIONALNEJ SZANSY:Wsparcie międzynarodowej konkurencyjności małopolskich przedsiębiorstw iinstytucji,33Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rozwój innowacji oraz nowych technologii - podniesienie poziomu innowacyjnościfirm w Województwie i wzmocnienie kontaktów sieciowych instytucji związanych zinnowacyjnością regionu,Zrównoważone rolnictwo, w tym rolnictwo ekologiczne,Przyciąganie bezpośrednich inwestycji do regionu,Rozwój przemysłów czasu wolnego,Rozwój przemysłów własności intelektualnej,OBSZAR III – INFRASTRUKTURA DLA ROZWOJU REGIONALNEGO:Rozwój międzyregionalnych i wewnątrzregionalnych powiązań drogowych,Rozwój infrastruktury dla społeczeństwa informacyjnego,Zwiększenie roli transportu zbiorowego w obsłudze regionu,Kompleksowe zagospodarowanie stref aktywności gospodarczej,OBSZAR IV – KRAKOWSKI OBSZAR METROPOLITALNY:Umocnienie europejskiej pozycji Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego i rozwójfunkcji metropolitalnych,Równoważenie struktury wewnętrznej Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego,OBSZAR V – SPÓJNOŚĆ WEWNĄTRZREGIONALNA:Rozwój profilaktyki i ochrony zdrowia w celu poprawy stanu zdrowia i jakości życiamieszkańców województwa,Integrująca polityka społeczna,Poprawa kondycji małopolskiej rodziny,Poprawa bezpieczeństwa obywateli,Wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego oraz budowanie tożsamości regionalnej,Rozwój sieci ośrodków usług publicznych,OBSZAR VI – OCHRONA ŚRODOWISKAOchrona zasobów wodnych,Ochrona powietrza i zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii,Gospodarka odpadami,Bezpieczeństwo ekologiczne i ochrona przed skutkami klęsk ekologicznych,OBSZAR VII – DZIEDZICTWO I PRZESTRZEŃ REGIONALNA:Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego,Ochrona bio- i georóżnorodności,Opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym,Rewitalizacja obszarów zdegradowanych,OBSZAR VIII – WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA:Promocja i wzmocnienie pozycji Małopolski na arenie krajowej i międzynarodowej,Rozwój współpracy międzyregionalnej,34Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Promocja wewnątrzregionalna i wzmocnienie potencjału partnerów z Małopolski douczestnictwa we współpracy międzyregionalnej,OBSZAR IX – NOWOCZESNE ZARZĄDZANIE PUBLICZNE:Podniesienie sprawności działania urzędów administracji publicznej (poprzezwykorzystanie nowoczesnych narzędzi rozwoju instytucjonalnego) i benchmarkingadministracyjny,Systemowe doskonalenie kwalifikacji pracowników małopolskiej administracjipublicznej,„e-administracja” – doskonalenie urzędów w załatwianiu spraw oraz dostępie doinformacji publicznej,„Przejrzysta Małopolska” – Promowanie wartości etycznych wśród pracownikówadministracji publicznej i społeczeństwa,Badania i analizy regionalne – stworzenie zaplecza merytorycznego dla prowadzonejpolityki rozwoju województwa.Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego GminyWierzchosławiceStudium opracowano w celu określenia polityki przestrzennej samorządu na obszarze GminyWierzchosławice oraz polityki państwa i regionu (województwa) na w/w obszarze.Istotnym celem opracowania studium jest zgromadzenie niezbędnego zasobu informacji iwytycznych do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego orazokreślenie obszarów, dla których opracowanie w/w planów jest obowiązkowe.Uwzględniając wyniki analiz i badań oraz konsultacji ustalono główny cel rozwoju obrzmieniu:Wykorzystanie szans wynikających z położenia w strefie podmiejskiej Tarnowa (drugiego codo wielkości potencjału ośrodka w województwie Małopolskim) oraz zasobów gminy dla:- trwałej, systematycznej poprawy standardów życia mieszkańców w sferze mieszkania,pracy, usług, wypoczynku,- wzrostu atrakcyjności gminy dla rozwoju i aktywizacji biznesu (drobnej i średniejprzedsiębiorczości gospodarczej), ale także rekreacji i rolnictwa o charakterzepodmiejskim przy równoczesnym przestrzeganiu zasady zrównoważonego rozwojujako podstawy wszelkich działań związanych z użytkowaniem przestrzeni gminy.Przyjęcie zasady zrównoważonego rozwoju oznacza trwałe dążenie do zachowaniarównowagi pomiędzy procesami związanymi z wykorzystaniem zasobów gminy przezwszystkich użytkowników przestrzeni, a prawidłowym funkcjonowaniem środowiskaprzyrodniczego, co w urbanizującej się Gminie Wierzchosławice w połączeniu z rozwojemdużego miasta może okazać się trudne.Zasada zrównoważonego rozwoju nie jest celem autonomicznym – jest podstawą realizacjiwszystkich pozostałych celów rozwoju gminy.Główny cel rozwoju wymaga realizacji celów strategicznych w wyodrębnionych dziedzinach:- społecznej,- ekonomicznej,- przyrodniczej,- kulturowej,- przestrzennej,- komunikacyjnej,- infrastruktury technicznej.35Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202036Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wierzchosławice na lata 2004-2015Zakres programu obejmuje szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na terenieniniejszej gminy. W przedmiotowym opracowaniu opisano aktualny stan środowiska orazzasobów naturalnych, zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju gospodarczego,długoterminową i krótkoterminową politykę ochrony środowiska dla poszczególnychelementów środowiska oraz szacunkowe koszty wdrożenia działań na rzecz ochronyśrodowiska. Naczelną zasadą przyjętą w „Programie...” jest zasada zrównoważonegorozwoju, umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego gminy z ochronąjej walorów środowiskowych.Ze względu na wieloletnie zaniedbania w ochronie środowiska i ograniczoność funduszy jakiemożna w krótkim czasie przeznaczać na ich odrobienie, przy formułowaniu celów ochronyśrodowiska i tworzenia harmonogramów ich osiągnięcia zgodnie z polityką ekologicznąpaństwa - zachodzi konieczność wyboru priorytetów. Zdefiniowane cele ekologiczne ikierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie GminyWierzchosławice, stanowią podstawę dla realizacji konkretnych zadań na przestrzenikilkunastu lat.Kierunek 1.: Ochrona powietrza atmosferycznego.Cel strategiczny: Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrzapoprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszczaemisji zanieczyszczeń z lokalnych kotłowni i komunikacyjnych.Kierunek 2.: Ochrona zasobów wodnych.Cel strategiczny: Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych, ochrona jakościwód podziemnych oraz racjonalizacja ich wykorzystania. Ochrona wód w strefie ochronywynikającej z ustanowienia I II strefy ochrony dla Zakładów Azotowych, oraz dla miastaTarnowa.Kierunek 3.: Gospodarka odpadami.Cel strategiczny: Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnegowykorzystania (segregacja odpadów) i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów.Kierunek 4.: Ochrona zasobów kopalin i powierzchni ziemi.Cel strategiczny: Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystywanie,gospodarowanie złożami tak aby nie została zachwiana równowaga naturalnego środowiska.Ochrona powierzchni ziemi.Kierunek 5. Ochrona przed hałasem.Cel strategiczny: Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska.Kierunek 6. Ochrona gleb.Cel strategiczny: Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych, ochrona gleb przedskażeniami.Kierunek 7. Ochrona zasobów przyrody.Cel strategiczny: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych, oraz dążenie do ichodnowy w miejscach gdzie została zachwiana równowaga.Plan Gospodarki Odpadami na lata 2004-2015Plan opracowano w celu określenia kierunku rozwoju i rozwiązań w dziedzinie gospodarkiodpadami na terenie Gminy Wierzchosławice. Jest on także bardzo ważnym źródłeminformacji, narzędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemugospodarki odpadami w przyszłości. Ponadto plan gospodarki odpadami pozwala na bardziejprecyzyjne określenie kosztów systemu gospodarki odpadami i tworzy podstawy doprowadzenia analiz i ocen inwestycji niezbędnych dla potrzeb gospodarki odpadami. Istotnym37Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020celem opracowania planu jest również uporządkowanie działań władz lokalnych, określającramy dla planów szczegółowych.Cele planu w zakresie gospodarki odpadów komunalnych:Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normamieuropejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania.Cele planu w zakresie gospodarki odpadami powstającymi w wyniku prowadzonejdziałalności gospodarczej:Udział gospodarczo wykorzystywanych odpadów przemysłowych w 2015 roku na poziomie90% ogólnej ilości odpadów wytworzonych.Jednym z narzędzi polityki ekologicznej i kierunków działań na rzecz ochrony środowiska izdrowia jest propagowanie i inspirowanie działalności edukacyjno-informacyjnej. Dużymbowiem zagrożeniem dla środowiska, bezpieczeństwa ekologicznego kraju i zdrowia jegomieszkańców niska społeczna świadomość, której wyrazem jest widoczny na co dzień brakkultury ekologicznej. Potrzebna jest zatem strategia edukacyjna, będąca integralną częściąpowszechnej edukacji, dzięki której ludzie zrozumieją istotę i znaczenie systemu „człowiekśrodowisko”oraz jego wymiar zarówno przyrodniczy, jak i humanistyczny, zreorientują swójkonsumpcyjny system wartości, styl życia i zostaną przygotowani do podejmowania działańsłużących realizacji idei i zasad ekorozwoju.38Rozdział 1

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rozdział 2Podstawy rozwoju gminy2.1. Ogólna charakterystyka Gminy WierzchosławiceGmina Wierzchosławice to gmina wiejska położona w województwie małopolskim, wpowiecie tarnowskim.W skład gminy wchodzi 11 wsi: Bobrowniki Małe, Bogumiłowice, Gosławice, KępaBogumiłowicka, Komorów, Łętowice, Mikołajowie, Ostrów, Rudka, Sieciechowice,Wierzchosławice.Rys.1. Mapa Gminy WierzchosławiceŹródło: Urząd Gminy Wierzchosławice39Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Tab.1. Powierzchnia miejscowości należących do Gminy Wierzchosławice% w stosunku doL.p. Miejscowość Powierzchnia w ha powierzchni całej gminy1. Bobrowniki Małe 661 8,82. Bogumiłowice 305 43. Gosławice 200 2,74. Kępa Bogumiłowicka 164 2,25. Komorów 295 3,86. Łętowice 1328 17,67. Mikołajowice 351 4,68. Ostrów 119 1,69. Rudka 331 4,310. Sieciechowice 123 1,511. Wierzchosławice 3667 48,9Źródło: Urząd Gminy WierzchosławiceRys.2. Procentowy udział powierzchni poszczególnych miejscowości gminyWierzchosławice48%2%4%9%2%5%4% 3%2%4%17%Bobrowniki MałeBogumiłowiceGosławiceKępa BogumiłowickaKomorówŁętowiceMikołajowiceOstrówRudkaSieciechowiceWierzchosławiceŹródło: Opracowanie własnePołożenie geograficzneGmina Wierzchosławice położona jest w centralnej części powiatu tarnowskiego w dolinierzeki Dunajec, w południowym krańcu Kotliny Sandomierskiej. Zajmuje obszar opowierzchni 74,8 km 2 , który zamieszkuje ok. 10,6 tys. mieszkańców.Gminy sąsiadujące z gminą Wierzchosławice to:40Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020- od północy gmina Radłów i Żabno,- od zachodu gmina Borzęcin i Wojnicz,- od południa gmina Wojnicz i Tarnów,- od wschodu gmina Tarnów.Obszar gminy przecina magistralna linia kolejowa Kraków-Medyka, ze stacją kolejową wewsi Bogumiłowice.Największy udział w powierzchni ogólnej stanowią użytki rolne, głównie lasy, które stanowiąśrednio 41% ogólnej powierzchni gminy.Tab.2. Rolnictwo ogółem w Gminie WierzchosławiceJ. m. 2002 2003 2004 2005UŻYTKI ROLNEPowierzchnia użytków rolnychpowierzchnia użytków rolnychogółem ha 3 764 3 294 3 294 3 294grunty orneogółem ha 2 906 2 671 2 666 2 666sadyogółem ha 50 66 66 66łąkiogółem ha 604 462 467 467pastwiskaogółem ha 204 95 95 95LASYLasy i grunty leśneogółem ha 2 753 2 787 2 790 2 790POZOSTAŁE GRUNTY I NIEUŻYTKIPozostałe grunty i nieużytkiogółem ha 967 1 403 1 400 1 400Źródło: Bank Danych RegionalnychAnalizując powyższą tabelę widzimy ze zdecydowany udział w powierzchni ogólnej gminy tj.3294 ha to użytki rolne, równie dużą powierzchnie zajmują lasy 2790 ha.Tab.3. Zasoby leśne wg form własności w Gminie Wierzchosławice.J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007LEŚNICTWO WSZYSTKICH FORM WŁASNOŚCIPowierzchnia gruntów leśnychOgółem ha 2 774,3 2 777,4 2 783,1 2 785,1 2 804,9 2 805,5lasy ogółem ha 2 675,9 2 679,0 2 685,1 2 686,0 2 700,4 2 701,3grunty leśne publiczne ogółem ha 2 645,2 2 645,2 2 645,1 2 645,1 2 662,5 2 662,2grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 2 643,2 2 643,2 2 643,1 2 643,1 2 660,5 2 660,2grunty leśne publiczne Skarbu Państwaw zarządzie Lasów Państwowych ha 2 643,2 2 643,2 2 643,1 2 643,1 2 660,5 2 660,2grunty leśne prywatne ha 129,1 132,2 138,0 140,0 142,4 143,3LASY NIESTANOWIĄCE WŁASNOŚCI SKARBU PAŃSTWAPowierzchnia gruntów leśnychogółem ha 131,10 134,20 140,00 142,00 144,40 145,30lasy ogółem ha 131,10 134,20 140,00 142,00 144,40 145,30grunty leśne prywatne ogółem ha 129,10 132,20 138,00 140,00 142,40 143,30grunty leśne prywatne osób fizycznych ha 119,60 122,70 125,00 127,00 129,40 130,30grunty leśne prywatne wspólnot ha 9,50 9,50 13,00 13,00 13,00 13,0041Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020gruntowychJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007grunty leśne gminne ogółem ha 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00grunty leśne gminne lasy ogółem ha 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00Odnowienia i zalesieniaogółemogółem ha 1,3 3,1 2,6 2,0 2,9 1,1lasy prywatne ha 1,3 3,1 2,6 2,0 2,9 1,1zalesieniaogółem ha 1,3 3,1 2,3 2,0 2,4 0,9lasy prywatne ha 1,3 3,1 2,3 2,0 2,4 0,9Pozyskanie drewna (grubizny)ogółem m3 90 78 73 198 282 650lasy prywatne m3 90 78 73 198 282 497lasy gminne m3 0 0 0 0 0 153Źródło: Bank Danych RegionalnychW zachodniej części gminy znajduje się Radłowsko-Wierzchosławicki obszar krajobrazuchronionego, którego charakterystyczną cechą oprócz drzewostanu jest występowaniekompleksu stawów oraz licznych starorzeczy w dolinie Dunajca. Obszar chroniony skupiaszereg rzadkich gatunków roślin.Tożsamość przyrodnicza Gminy Wierzchosławice jest bezwzględnym atutem wpływającymna rekreacyjno-wypoczynkowy kierunek rozwoju gminy.Wierzchosławice nazywane są często „kolebką ruchu ludowego”. W okresiemiędzywojennym wieś wyrosła na stolicę ruchu ludowego dopominającego się bezskutecznieo reformę rolną, złagodzenie biedy i głodu ziemi. Przejawem tej walki były wiece i strajkichłopskie. W Wierzchosławicach urodził się Wincenty Witos. Tutaj również na miejscowymcmentarzu parafialnym znajduje się jego grób. Jest to miejsce często odwiedzane przezdziałaczy partii politycznych, odwołujących się do tradycji związanych z nurtem ruchuludowego. W pobliżu znajduje się dom Wincentego Witosa, który – wraz z całą zagrodą –pełni funkcję muzeum.Do najciekawszych zabytków Wierzchosławic należy również klasycystyczny kościół zpoczątków XIX w.Sfera społecznaW 2002 roku Gminę Wierzchosławice zamieszkiwało 10 594 mieszkańców.Zważywszy na fakt, że wskaźnik zagęszczenia powierzchni ogólnej w kraju i wwojewództwie znacznie podnoszą gęsto zaludnione aglomeracje miejskie, bardziejwyrazistym porównaniem gęstości zaludnienia będzie przedstawienie gminy Wierzchosławicena tle 1586 gmin wiejskich w kraju.Otóż gmina Wierzchosławice należy do grupy gmin gęsto zaludnionych (141 osób/km 2 ),które w Polsce reprezentowane są nielicznie i wśród ogółu wszystkich gmin. Przeważającawiększość gmin wiejskich w Polsce posiada niski wskaźnik gęstości zaludnienia poniżej 100osób/km 2 .42Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rys.3. Liczba mieszkańców Gminy Wierzchosławice12 00010 0008 0006 0004 000ogółemmężczyźnikobiety2 00002002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych RegionalnychTab. 4. Liczba ludności gminy w poszczególnych latach wg płciJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płcistałe miejsce zameldowania stan na 31 XIIogółem osoba 10 594 10 588 10 681 10 714 10 693 10 638 10 581mężczyźni osoba 5 179 5 182 5 246 5 247 5 229 5 190 5 166kobiety osoba 5 415 5 406 5 435 5 467 5 464 5 448 5 415faktyczne miejsce zamieszkania stan na 31 XIIogółem osoba 10 524 10 531 10 635 10 666 10 643 10 610 10 566mężczyźni osoba 5 142 5 155 5 219 5 226 5 213 5 187 5 164kobiety osoba 5 382 5 376 5 416 5 440 5 430 5 423 5 402Ludność wg grup wieku i płciogółemogółem osoba 10 524 10 531 10 635 10 666 10 643 10 610 10 566mężczyźni osoba 5 142 5 155 5 219 5 226 5 213 5 187 5 164kobiety osoba 5 382 5 376 5 416 5 440 5 430 5 423 5 4020-4ogółem osoba 587 527 531 525 516 528 573mężczyźni osoba 291 260 278 276 263 272 285kobiety osoba 296 267 253 249 253 256 2885-9ogółem osoba 710 701 678 627 624 596 547mężczyźni osoba 362 363 351 319 313 294 275kobiety osoba 348 338 327 308 311 302 27210-14ogółem osoba 869 829 783 782 747 717 702mężczyźni osoba 459 431 385 396 388 367 364kobiety osoba 410 398 398 386 359 350 33815-1943Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008ogółem osoba 880 894 944 879 867 857 806mężczyźni osoba 472 475 517 465 452 442 411kobiety osoba 408 419 427 414 415 415 39520-24ogółem osoba 844 849 840 917 878 862 865mężczyźni osoba 415 437 440 488 467 453 439kobiety osoba 429 412 400 429 411 409 42625-29ogółem osoba 787 828 866 857 870 861 872mężczyźni osoba 388 405 421 421 433 434 449kobiety osoba 399 423 445 436 437 427 42330-34ogółem osoba 742 738 752 744 761 783 807mężczyźni osoba 387 380 382 370 381 389 404kobiety osoba 355 358 370 374 380 394 40335-39ogółem osoba 727 733 721 715 733 725 729mężczyźni osoba 371 378 365 354 372 376 380kobiety osoba 356 355 356 361 361 349 34940-44ogółem osoba 774 737 748 760 744 712 698mężczyźni osoba 379 362 375 397 380 362 353kobiety osoba 395 375 373 363 364 350 34545-49ogółem osoba 754 776 773 774 767 763 721mężczyźni osoba 375 382 367 366 373 374 358kobiety osoba 379 394 406 408 394 389 36350-54ogółem osoba 589 645 665 699 718 746 749mężczyźni osoba 290 321 346 366 355 365 363kobiety osoba 299 324 319 333 363 381 38655-59ogółem osoba 427 451 477 521 536 569 613mężczyźni osoba 203 226 235 260 262 277 301kobiety osoba 224 225 242 261 274 292 31260-64ogółem osoba 401 357 377 369 393 411 424mężczyźni osoba 174 142 149 149 175 192 206kobiety osoba 227 215 228 220 218 219 21865-69ogółem osoba 448 463 446 440 405 365 332mężczyźni osoba 214 221 213 202 181 156 128kobiety osoba 234 242 233 238 224 209 20470 i więcejogółem osoba 985 1 003 1 034 1 057 1 084 1 115 1 128mężczyźni osoba 362 372 395 397 418 434 448kobiety osoba 623 631 639 660 666 681 68070-74ogółem osoba - - - - 396 402 410mężczyźni osoba - - - - 184 186 192kobiety osoba - - - - 212 216 21844Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 200875-79ogółem osoba - - - - 343 338 333mężczyźni osoba - - - - 131 129 139kobiety osoba - - - - 212 209 19480-84ogółem osoba - - - - 232 238 237mężczyźni osoba - - - - 73 83 76kobiety osoba - - - - 159 155 16185 i więcejogółem osoba - - - - 113 137 148mężczyźni osoba - - - - 30 36 41kobiety osoba - - - - 83 101 107Źródło: Bank Danych RegionalnychAnalizując powyższą tabelę możemy stwierdzić ze największy procent ludności gminy toosoby w przedziale wiekowym od 25 do 60 lat i wynosi 5189 mieszkańców, kolejną grupą sąosoby w przedziale wiekowym do 25 lat 3493 osoby, najmniejszy odsetek stanowią osoby po60 roku życia tj 1884 osoby (dane z 2008 roku).Rys.4. Procentowy ilość osób w poszczególnych grupach wiekowych w GminieWierzchosławice18%49%33%osoby w przedziale wiekowym do25 latosoby w przedziale wiekowym od25 do 60 latosoby po 60 roku życiaŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych.Ruch naturalny w Gminie Wierzchosławice w 2008 roku:- liczba urodzeń żywych – 132 dla porównania to o 35 więcej niż w 2007 roku,- liczba zgonów – 94 dla porównania to o 2 mniej niż w 2007 roku,- liczba małżeństw – 135,- liczba rozwodów – 19.Migracje w gminie Wierzchosławice w 2008 roku:- liczba zameldowań – 101,- liczba wymeldowań – 202:45Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020o ruch wewnętrzny – 63,o zagranica – 139.Saldo migracji obserwowane przed 2005 rokiem wykazuje wartości dodatnie co oznacza, żew latach wcześniejszych więcej ludzi zasiedlało gminę niż ją opuszczało.Tab. 5. Ruch naturalny w gminie według płci.J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Ruch naturalny wg płciUrodzenia żyweogółem osoba 99 100 110 108 102 97 132mężczyźni osoba 49 60 61 53 46 47 -kobiety osoba 50 40 49 55 56 50 -Zgony ogółemogółem osoba 98 74 81 95 94 96 94mężczyźni osoba 52 44 33 54 43 49 53kobiety osoba 46 30 48 41 51 47 41Zgony niemowlątogółem osoba 0 0 0 1 0 0 0mężczyźni osoba 0 0 0 1 0 0 0Przyrost naturalnyogółem osoba 1 26 29 13 8 1 38mężczyźni osoba -3 16 28 -1 3 -2 -kobiety osoba 4 10 1 14 5 3 -MIGRACJE WEWNĘTRZNE I ZAGRANICZNEMigracje na pobyt stały gminne wg typu, kierunku i płci migrantówzameldowania w ruchu wewnętrznymogółem osoba 120 70 117 95 88 120 -mężczyźni osoba 56 36 60 35 48 48 -kobiety osoba 64 34 57 60 40 72 -zameldowania z zagranicyogółem osoba 3 2 16 3 16 19 -mężczyźni osoba 2 2 7 3 11 13 -kobiety osoba 1 0 9 0 5 6 -wymeldowania w ruchu wewnętrznymogółem osoba 75 100 69 78 66 75 63mężczyźni osoba 33 48 31 36 37 43 -kobiety osoba 42 52 38 42 29 32 -wymeldowania za granicęogółem osoba 19 4 0 0 67 120 139mężczyźni osoba 12 3 0 0 43 55 -kobiety osoba 7 1 0 0 24 65 -saldo migracji wewnętrznychogółem osoba 45 -30 48 17 22 45 -mężczyźni osoba 23 -12 29 -1 11 5 -kobiety osoba 22 -18 19 18 11 40 -saldo migracji zagranicznychogółem osoba -16 -2 16 3 -51 -101 -mężczyźni osoba -10 -1 7 3 -32 -42 -kobiety osoba -6 -1 9 0 -19 -59 -Migracje na pobyt stały gminne wg typu i kierunkuzameldowania ogółem osoba 123 72 133 98 104 139 -46Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008zameldowania z miast osoba 75 56 60 58 52 65 -zameldowania ze wsi osoba 45 14 57 37 36 55 -zameldowania z zagranicy osoba 3 2 16 3 16 19 -wymeldowania ogółem osoba 94 104 69 78 133 195 -wymeldowania do miast osoba 31 54 30 41 29 36 -wymeldowania na wieś osoba 44 46 39 37 37 39 -wymeldowania za granicę osoba 19 4 0 0 67 120 -Źródło: Bank Danych RegionalnychRys.5. Wykres przedstawiający ruch naturalny w Gminie Wierzchosławice w latach2002 - 20081401201008060Urodzenia żyw eZgony ogółemPrzyrost naturalny402002002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Źródło: Opracowanie własne na Podstawie danych z Banku Danych RegionalnychTab.6. Ludność Gminy Wierzchosławice na tle gmin powiatu tarnowskiego (dane z2007).JednostkaLiczba mieszkańcówterytorialnaOgółem Liczba mężczyzn Liczba kobietTarnów 23442 11544 11898Żabno 19047 9285 9762Tuchów 17755 8772 8983Wojnicz 12994 6454 6540Lisia Góra 13908 6817 7091Skrzyszów 13236 6575 6661Zakliczyn 12294 6136 6158Ryglice 11546 5713 5833Pleśna 11665 5835 5830Ciężkowice 11224 5655 5569Wierzchosławice 10638 5190 5448Radłów 9732 4777 4955Gromnik 8483 4224 425947Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020JednostkaLiczba mieszkańcówterytorialnaOgółem Liczba mężczyzn Liczba kobietRzepiennik Strzyżewski 6914 3409 3505Wietrzychowice 4263 2106 2157Powiat tarnowski 195478 96636 98842Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych RegionalnychWśród 15 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich należących do powiatu tarnowskiego podwzględem ilości mieszkańców gmina Wierzchosławice zajmuje 11 miejsce. Wśródwszystkich analizowanych gmin w każdej dominuje płeć żeńska, co jest tendencjąogólnokrajową.Tab. 7. Struktura wiekowa ludności gminy Wierzchosławice, powiatu, województwa ikrajuJednostkaterytorialnaGminaWierzchosławicePowiattarnowskiWojewództwomałopolskiePolskaŹródło: Bank Danych Regionalnychw wiekuprzedprodukcyjnymLudność (%) stan na rok 2007w wiekuprodukcyjnymw wiekupoprodukcyjnym21,9 62,1 16,024,0 60,9 15,224,3 61,0 14,822,7 61,8 15,6W strukturze ludności rozpatrywanej według ekonomicznych grup wiekowych dominujeludność w wieku produkcyjnym, co jest prawidłowością demograficzną. Udział tej grupywynosi 62,1% ogółu mieszkańców i nie odbiega od średniej dla powiatu tarnowskiego. Jestzbliżony również do średniej dla kraju i województwa małopolskiego.Ludność w wieku przedprodukcyjnym, a więc młodzież i dzieci stanowią 21,9%. Wielkość tejgrupy jest również zbliżona do wartości dla województwa małopolskiego i kraju. Wartorównież zauważyć, że procentowy udział osób w wieku poprodukcyjnym jest największy wporównaniu do powiatu i kraju, a udział osób w wieku przedprodukcyjnym najmniejszy wporównaniu do powiatu, województwa i kraju.Struktura mieszkańców gminy Wierzchosławice w 2008 roku:kobiety:- liczba w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) – 1039,- liczba w wieku produkcyjnym (18-60 lat) – 3242,- liczba w wieku poprodukcyjnym (powyżej 60 lat) – 1039,mężczyźni:- liczba w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) - 1100,- liczba w wieku produkcyjnym (18-60 lat) – 3427,- liczba w wieku poprodukcyjnym (powyżej 60 lat) – 551.48Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Tab. 8. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym ipoprodukcyjnym wg płciJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym wg płciogółemogółem osoba 10 524 10 531 10 635 10 666 10 643 10 610 10 566mężczyźni osoba 5 142 5 155 5 219 5 226 5 213 5 187 5 164kobiety osoba 5 382 5 376 5 416 5 440 5 430 5 423 5 402w wieku przedprodukcyjnymogółem osoba 2 709 2 585 2 557 2 477 2 388 2 325 2 294mężczyźni osoba 1 403 1 329 1 327 1 285 1 223 1 169 1 158kobiety osoba 1 306 1 256 1 230 1 192 1 165 1 156 1 136w wieku produkcyjnymogółem osoba 6 155 6 265 6 370 6 472 6 548 6 586 6 594mężczyźni osoba 3 163 3 233 3 284 3 342 3 391 3 428 3 430kobiety osoba 2 992 3 032 3 086 3 130 3 157 3 158 3 164w wieku poprodukcyjnymogółem osoba 1 660 1 681 1 708 1 717 1 707 1 699 1 678mężczyźni osoba 576 593 608 599 599 590 576kobiety osoba 1 084 1 088 1 100 1 118 1 108 1 109 1 102Ludność w wieku przedprodukcyjnym (14 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym wg płciogółemogółem osoba 10 524 10 531 10 635 10 666 10 643 10 610 10 566mężczyźni osoba 5 142 5 155 5 219 5 226 5 213 5 187 5 164kobiety osoba 5 382 5 376 5 416 5 440 5 430 5 423 5 402w wieku przedprodukcyjnym - poniżej 15 latogółem osoba 2 166 2 057 1 992 1 934 1 887 1 841 1 822mężczyźni osoba 1 112 1 054 1 014 991 964 933 924kobiety osoba 1 054 1 003 978 943 923 908 898w wieku produkcyjnym: 15-59 lat kobiety, 15-64 lata mężczyźniogółem osoba 6 698 6 793 6 935 7 015 7 049 7 070 7 066mężczyźni osoba 3 454 3 508 3 597 3 636 3 650 3 664 3 664kobiety osoba 3 244 3 285 3 338 3 379 3 399 3 406 3 402w wieku poprodukcyjnymogółem osoba 1 660 1 681 1 708 1 717 1 707 1 699 1 678mężczyźni osoba 576 593 608 599 599 590 576kobiety osoba 1 084 1 088 1 100 1 118 1 108 1 109 1 102Małżeństwaogółem para 54 45 55 52 65 74 135Wskaźnik obciążenia demograficznegoludność w wiekunieprodukcyjnym na 100 osóbw wieku produkcyjnym osoba 71,0 68,1 67,0 64,8 62,5 61,1 60,2ludność w wiekupoprodukcyjnym na 100 osóbw wieku przedprodukcyjnym osoba 61,3 65,0 66,8 69,3 71,5 73,1 73,1ludność w wiekupoprodukcyjnym na 100 osóbw wieku produkcyjnym osoba 27,0 26,8 26,8 26,5 26,1 25,8 25,4Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółemw wieku przedprodukcyjnym % 25,7 24,5 24,0 23,2 22,4 21,9 21,749Rozdział 2

OgółemKobietyOgółemKobietyOgółemKobietyOgółemKobietyOgółemKobietyOgółemKobietyOgółemKobietyStrategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008w wieku produkcyjnym % 58,5 59,5 59,9 60,7 61,5 62,1 62,4w wieku poprodukcyjnym % 15,8 16,0 16,1 16,1 16,0 16,0 15,9Wskaźniki modułu gminnegoludność na 1 km2 osoba 141 141 142 143 142 141 141kobiety na 100 mężczyzn osoba 105 104 104 104 104 105 105małżeństwa na 1000 ludności para 5,1 4,2 5,2 4,9 6,1 6,9 12,7urodzenia żywe na 1000ludności osoba 9,4 9,4 10,4 10,1 9,6 9,0 12,4zgony na 1000 ludności osoba 9,3 7,0 7,6 8,9 8,8 9,0 8,8przyrost naturalny na 1000ludności osoba 0,1 2,5 2,7 1,2 0,7 0,1 3,5Źródło: Bank Danych RegionalnychRys.6. Wykres przedstawiający % udziału ludności wg grup wieku.16%22%w wieku przedprodukcyjnymw wieku produkcyjnymw wieku poprodukcyjnym62%Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych RegionalnychZasoby pracyOcena zasobów pracy jest szacunkowym wynikiem określonym na podstawie analizybezrobocia jawnego i ukrytego.Według informacji Urzędu Gminy w Wierzchosławicach na koniec grudnia 2008 liczbabezrobotnych w gminie wynosiła 268 osób, w tym 174 to kobiety.Tab. 9. Poziom i struktura bezrobocia w podziale na gminy powiatu tarnowskiego wlatach (2002 – 2008)NAZWA GMINY,MIASTA 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008PUP TARNÓW 13548 6987 13611 7122 12923 6783 12136 6884 8974 5874 6765 4445 7093 4473Tarnów miasto 7073 3737 7139 3779 6825 3669 6416 3673 4890 3150 3724 2400 4026 2445Tarnów gmina 1223 661 1288 691 1279 678 1205 695 843 578 623 421 684 456Lisia Góra 869 425 925 474 869 453 873 506 641 420 525 339 524 334Pleśna 758 375 722 366 644 318 592 321 409 272 312 210 313 222Ryglice 741 359 661 346 633 333 584 320 462 287 329 213 310 20350Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Skrzyszów 726 350 756 358 684 307 643 333 461 276 305 213 361 229Wierzchosławice 701 352 693 368 644 353 596 345 367 282 285 198 268 174Wojnicz 825 420 838 457 753 402 661 381 474 326 348 234 318 214Zakliczyn 632 308 589 283 592 270 566 310 427 283 314 217 289 196FILIA TUCHÓW 3360 1577 3814 1765 3562 1702 3422 1744 2945 1626 2291 1304 1894 1085Tuchów, miasto, gmina 1427 691 1382 656 1317 627 1229 640 1057 591 855 493 691 392Ciężkowice miasto/gmina 780 349 773 359 694 339 664 360 558 329 394 226 330 202Gromnik 713 340 686 303 647 315 616 305 516 272 440 236 354 198Rzepiennik Strzyżewski 440 197 435 204 423 205 421 202 369 200 261 156 220 123Szerzyny X X 538 243 481 216 492 237 445 234 341 193 299 170FILIA ŻABNO 2629 1341 2554 1310 2346 1182 2231 1197 1076 1153 1617 1008 1500 923Żabno miasto/gmina 1631 846 1567 799 1428 743 1354 738 1145 702 1000 638 904 550Wietrzychowice 249 107 230 107 223 95 225 101 184 90 160 76 159 93Radłów 749 388 757 404 695 344 652 358 547 361 457 294 437 280Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PUP TarnówTab. 10. Liczba osób bezrobotnych w Wierzchosławicach zarejestrowanych w PUP wlatach 2002 - 20082002stan na 31grudnia2003stan na 31grudnia2004stan na 31grudnia2005stan na 31grudnia2006stan na 31grudnia2007stan na 31grudnia2008stan na 31grudniaogółem 701 693 644 596 367 285 268kobiety 352 368 353 345 282 198 174mężczyźni 349 325 291 251 85 87 94z prawem do zasiłku 84 89 79 78 39 37 59liczba osób bez stażu pracy 194 176 159 149 105 85 79ze stażem pracybezrobotni wgczasupozostawaniabez pracydo 1 roku 75 77 69 75 56 36 311-5 lat 153 143 148 132 69 56 555-10 lat 93 112 100 82 37 33 2810-20 lat 126 123 103 105 63 52 4220-30 lat 58 58 61 50 34 20 22więcej niż30 latdo 1miesiąca6-12miesięcy12-24miesięcypowyżej 24miesięcybezrobotni wyrejestrowanibezrobotni nowozarejestrowani2 4 4 3 3 3 1153 75 61 67 66 59 531-3 miesięcy 96 102 114 139 56 74 733-6 miesięcy 101 126 95 90 71 45 66Źródło: Opracowane przez PUP w Tarnowie113 88 108 82 40 36 27150 105 98 82 52 22 27188 197 168 136 82 49 22730 717 827 812 888 693 574644 709 778 764 659 611 557Z tabeli powyżej wynika, że poziom bezrobocia w Gminie Wierzchosławice utrzymuje się napoziomie zbliżonym do innych miejscowości podległych Powiatowemu Urzędowi Pracy wTarnowie i sukcesywnie z roku na rok obniża się. W 2008 roku wynosił 268 osób, podczasgdy w 2002 roku liczba ta była ponad dwukrotnie większa i wynosiła 701 osób.51Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rys. 7. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Wierzchosławice na przestrzeni lat 2002 -2008Liczba osób bezrobotnych w poszczególnych latach800700600500400300Liczba osób bezrobotnych wposzczególnych latach20010002002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji PUP w TarnowieProcentowy udział bezrobotnych zarejestrowanych do ludności w wieku produkcyjnymwynosi 4,1% (dane z 2008 roku) i uległ znacznemu spadkowi, dla porównania w 2002 rokuwynosił 11,1%Rys.8. Procentowy udział ludzi bezrobotnych do ludzi w wieku produkcyjnym121011,0614525110,109890119,2088998768645,6047648144,327361069 4,06430088Procentow y udział ludzibezrobotnych do ludzi w w iekuprodukcyjnym202002 2003 2004 2005 2006 2007Źródło: Opracowanie własne52Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Ochrona zdrowiaGmina posiada dwa Zakłady Opieki Zdrowotnej w miejscowościach Wierzchosławice orazKomorów.Samodzielny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wierzchosławicach znajduje się przyrondzie - w niedalekim sąsiedztwie Domu Ludowego w Wierzchosławicach, oddziałzamiejscowy Zakładu Opieki Zdrowotnej to Punkt Lekarski w Komorowie.W chwili obecnej na terenie gminy opieki udziela 5 lekarzy ogólnych i 3 stomatologów.Zakład podzielony jest na 4 poradnie tj.1. Poradnia Ogólna,2. Poradnia Pediatryczna,3. Poradnia Stomatologiczna,4. Poradnia Ginekologiczna – Położnicza.Według danych na jednego lekarza ogólnego przypada 2659,5 pacjenta, a na lekarzastomatologa 3546 pacjentów. W gminie znajduje się jedna apteka. Według wskaźnikaludność na aptekę ogólnodostępną to 10638 osób.Porównując powyższe wskaźniki, w Gminie Wierzchosławice na jednego lekarza przypadaznacznie więcej pacjentów niż w sąsiednich gminach.OświataGmina Wierzchosławice posiada dobrze rozwiniętą bazę edukacyjną. Szkoły są odnowione,wzbogacone o hale sportowe, przy gimnazjum znajduje się również basen rehabilitacyjny, adzięki współpracy z Parafią Wierzchosławice prężnie działa nowoczesne Gminne PrzedszkolePubliczne wraz z placem zabaw.W roku szkolnym 2006/2007 w gminie Wierzchosławice funkcjonowało siedem szkół stopniapodstawowego, w miejscowościach: Wierzchosławice, Rudka, Łętowice, Mikołajowice,Ostrów, Bogumiłowice i Wierzchosławice – Dwudniaki.Do szkół podstawowych uczęszczało 609 uczniów. Przy każdej szkole zlokalizowane byłyoddziały zerowe.Szkoły i placówki oświatowe znajdujące się na terenie gminy Wierzchosławice:Szkoła Podstawowa im. 100-lecia Ruchu Ludowego w Wierzchosławicach,Szkoła Podstawowa w Wierzchosławicach – Dwudniakach,Szkoła Podstawowa im. Św. Jadwigi Królowej Polski w Bogumiłowicach,Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Mikołajowicach,Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Łętowicach,Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa w Rudce,Szkoła Podstawowa w Ostrowie.Tab.11. Zestawienie informacji dotyczących szkół podstawowych w GminieWierzchosławice.Miejscowość Liczba uczniów Liczba nauczycieliLiczba obiektówsportowych w szkoleWierzchosławice 147 29 1Rudka 137 18 1Łętowice 101 15 1Mikołajowice 69 13 1Ostrów 67 17 0Bogumiłowice 48 14 1Wierzchosławice –40 14 0DwudniakiŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urząd Gminy Wierzchosławice53Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Łącznie w gminie w roku 2008/2009 do Szkół Podstawowych uczęszczało 609 uczniów wramach 39 oddziałów.W Wierzchosławicach znajduje się również Gimnazjum im. Jana Pawła II wWierzchosławicach do którego w roku szkolnym 2007/2008 uczęszczało 366 uczniów, a wroku szkolnym 2008/2009 - 350 uczniów. Gimnazjum w roku szkolnym 2008/2009zatrudniało 26 nauczycieli uczących w 15 oddziałach. W gimnazjum znajdują się 2 obiektysportowe do użytku uczniów. Na terenie gminy znajduje się jedno Gminne PrzedszkolePubliczne oraz pomocniczo Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Wsparcia Dziennego dladzieci i młodzieży.Tab.12. Zestawienie dotyczące placówek oświaty na terenie Gminy Wierzchosławicedane z lat 2005-2009Lp. Nazwa szkoły R. szk. 2005/2006 R. szk 2006/2007 R. szk. 2007/2008 R.szk. 2008/2009 Liczba obiekt12345Szkoła PodstawowawWierzchosławicach-DwudniakachSzkoła Podstawowaw BogumiłowicachSzkoła Podstawowaw OstrowieSzkoła Podstawowaw MikołajowicachSzkoła Podstawowaw ŁętowicachSzkoła Podstawowa6 w RudceSzkoła Podstawowaw7 Wierzchosławicachl.oddz. l. ucz. l.n-li l.oddz. l. ucz. l.n-li l. oddz. l. ucz. l.n-li. l.oddz. l. ucz. l. n-li. sport. w szk.5 52 12 5 52 13 5 41 16 4 40 14 06 82 12 5 70 14 5 60 15 5 48 14 16 65 14 6 62 18 6 60 17 6 67 17 06 92 12 6 86 13 6 79 14 6 69 13 16 107 14 6 111 15 6 101 15 6 101 15 17 162 18 7 150 22 7 153 19 6 137 18 16 154 20 6 148 20 6 155 23 6 147 29 18 Razem SP 42 714 102 41 679 115 41 649 119 39 609 120 59Gimnazjum wWierzchosławicach17 381 38 17 376 37 16 366 39 15 350 26 210 Razem SP + G 59 1095 140 58 1055 152 57 1015 158 54 959 146 7Źródło: Urząd Gminy WierzchosławiceTab. 13. Edukacja przedszkolna na terenie Gminy WierzchosławiceJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007PRZEDSZKOLAogółemogółem ob. 1 1 1 1 1 1podporządkowane samorządowi gminnemu ob. 1 1 1 1 1 1oddziałyogółem oddział 2,00 2,00 2,00 2,00 4,00 4,00podporządkowane samorządowi gminnemu oddział 2,00 2,00 2,00 2,00 4,00 4,00miejscaogółem miejsce 35 35 35 35 100 100podporządkowane samorządowi gminnemu miejsce 35 35 35 35 100 100nauczyciele pełnozatrudnieniogółem osoba 3 - - - - -podporządkowane samorządowi gminnemu osoba 3 - - - - -54Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007nauczyciele niepełnozatrudnieniogółem etat 1,00 - - - - -podporządkowane samorządowi gminnemu etat 1,00 - - - - -dzieciogółem osoba 44 44 40 36 96 100podporządkowane samorządowi gminnemu osoba 44 44 40 36 96 100dzieci do lat 6 włącznieogółem osoba 44 43 39 36 96 100podporządkowane samorządowi gminnemu osoba 44 43 39 36 96 100dzieci 6-letnieogółem osoba 14 11 16 5 0 1podporządkowane samorządowi gminnemu osoba 14 11 16 5 0 1dzieci od 3 do 6 latogółem osoba 44 43 39 36 94 96podporządkowane samorządowi gminnemu osoba 44 43 39 36 94 96Dzieci wg roku urodzeniaogółemogółem osoba 44 44 40 36 96 1002 i mniej osoba 0 0 0 0 2 43 osoba 7 6 7 7 25 234 osoba 20 16 10 15 35 345 osoba 83 81 68 9 34 386 osoba 113 106 118 5 0 17 i więcej osoba 0 1 2 0 0 0chłopcyogółem osoba -64 -59 -61 18 58 512 i mniej osoba 0 0 0 0 2 23 osoba 2 3 1 2 14 144 osoba 10 6 5 9 15 175 osoba 42 43 30 4 27 176 osoba 61 54 66 3 0 17 i więcej osoba 0 1 2 0 0 0dziewczętaogółem osoba 108 103 101 18 38 492 i mniej osoba 0 0 0 0 0 23 osoba 5 3 6 5 11 94 osoba 10 10 5 6 20 175 osoba 41 38 38 5 7 216 osoba 52 52 52 2 0 0Dzieci wg płciogółemogółemogółem osoba - - - 36 96 100chłopcy osoba - - - 18 58 51dziewczęta osoba - - - 18 38 49dzieci do lat 6 włącznieogółem osoba - - - 36 96 100chłopcy osoba - - - 18 58 51dziewczęta osoba - - - 18 38 49dzieci 6-letnieogółem osoba - - - 5 0 155Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007chłopcy osoba - - - 3 0 1dziewczęta osoba - - - 2 0 0dzieci od 3 do 6 latogółem osoba - - - 36 94 96chłopcy osoba - - - 18 56 49dziewczęta osoba - - - 18 38 47podporządkowane samorządowi gminnemuogółemogółem osoba - - - 36 96 100chłopcy osoba - - - 18 58 51dziewczęta osoba - - - 18 38 49dzieci do lat 6 włącznieogółem osoba - - - 36 96 100chłopcy osoba - - - 18 58 51dziewczęta osoba - - - 18 38 49dzieci 6-letnieogółem osoba - - - 5 0 1chłopcy osoba - - - 3 0 1dziewczęta osoba - - - 2 0 0dzieci od 3 do 6 latogółem osoba - - - 36 94 96chłopcy osoba - - - 18 56 49dziewczęta osoba - - - 18 38 47Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowychogółem ob. 6 6 6 6 6 7oddziały (klasy, grupy) oddział 8,00 9,00 9,00 9,00 8,00 6,50nauczyciele pełnozatrudnieni osoba 9 - - - - -nauczyciele niepełnozatrudnieni etat 0,15 - - - - -dzieci osoba 179 166 165 144 131 108dzieci do lat 6 włącznie osoba 179 166 164 144 128 107dzieci 6-letnie osoba 99 95 102 87 83 97dzieci od 3 do 6 lat osoba 179 166 164 144 128 107Dzieci w oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych wg płciogółemogółem osoba - - - 144 131 108chłopcy osoba - - - 67 61 58dziewczęta osoba - - - 77 70 50dzieci do lat 6 włącznieogółem osoba - - - 144 128 107chłopcy osoba - - - 67 59 57dziewczęta osoba - - - 77 69 50dzieci 6-letnieogółem osoba - - - 87 83 97chłopcy osoba - - - 40 39 53dziewczęta osoba - - - 47 44 44dzieci od 3 do 6 latogółem osoba - - - 144 128 107chłopcy osoba - - - 67 59 57dziewczęta osoba - - - 77 69 50Źródło: Bank Danych Regionalnych56Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Analizując powyższą tabelę zauważa się, że ilość dzieci uczęszczających do przedszkoli wGminie Wierzchosławice z roku na rok utrzymuje się na podobnym poziomie z niewielkimizmianami. Faktem też jest ze rokrocznie przybywa dzieci: w 2002 roku w gminie było 99urodzeń żywych, w 2005 roku 108, a w 2008 roku 132. Biorąc pod uwagę fakt wyżudemograficznego koniecznym staje się rozbudowa infrastruktury przedszkoli i miejscprzeznaczonych do opieki nad dziećmi.Kultura, sport i turystykaGmina Wierzchosławice to atrakcyjne miejsce dla turystyki zarówno weekendowej jak isezonowej, które zdążyli poznać i polubić już nie tylko mieszkańcy gminy, ale równieżturyści z Tarnowa, okolic gminy oraz z całego kraju – odwiedzający tę ciekawą gminę, bądźprzyjeżdżający wypocząć do Wierzchosławic. Gmina jest bogata w tereny leśne sprzyjającespacerom, wycieczkom rowerowym, turystyce (np. konnej) i polowaniom - stan zwierzynyłownej obejmuje: sarny, lisy, borsuki, kuny, tchórze, piżmaki, zające, bażanty, kuropatwy.Znajdują się tu również tereny wodne - kąpieliska, gdzie w okresie letnim wypoczywa tysiąceturystów. Warto również zwrócić uwagę, iż przez teren Gminy Wierzchosławice przepływarzeka Dunajec, której linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, a wody stanowią bardzo dużąatrakcję dla wędkarzy. Gmina Wierzchosławice to również miejsce kultury i zabytków.Najpopularniejszym miejscem, które przyciąga turystów jest Muzeum Wincentego Witosa, wktórym można zobaczyć jak żył, gdzie mieszkał i działał trzykrotny Premier Polski. Wartorównież zobaczyć zabytkowy kościół pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia wWierzchosławicach, cmentarzysko kultury przeworskiej w Łętowicach, klasycystyczny dwórw Łętowicach z początków XIX wieku, Dom Ludowy im. Wincentego Witosa wWierzchosławicach oraz cmentarze wojenne w Bobrownikach Małych i Gosławicach.Opiekę kulturalną nad mieszkańcami Gminy Wierzchosławice sprawuje 5 działającychplacówek bibliotecznych skupiających w ciągu roku ok. 1800 czytelników oraz GminneCentrum Kultury z czterema placówkami kulturalnymi jemu podległymi, organizując zajęciadla dzieci i młodzieży zarówno w okresie letnim jak i zimą. Rocznie około 26 impreztematycznych skupia 16530 uczestników (dane z 2007 r., Bank Danych Regionalnych). Dlarodzin nie brakuje letnich festynów i zabaw przy plenerowej scenie w Wierzchosławicach.Najpopularniejszą coroczną imprezą w gminie jest dwudniowe Święto KarpiaWierzchosławickiego, organizowane jesienią, w czasie którego tysiące ludzi nie tylko z terenugminy – ale również z innych miejsc Polski i Europy bawi się na koncertach, bierze udział wwystępach znanych kabaretów, korzysta z atrakcji wesołego miasteczka, a wszystko zasprawą karpia przyrządzanego na wiele sposobów, który w Wierzchosławicach smakujenajlepiej.Placówki kulturalne na terenie gminy Wierzchosławice:1. Dom Ludowy im. Wincentego Witosa w Wierzchosławicach,2. Dom Ludowy w Komorowie,3. Dom Ludowy w Łętowicach,4. Muzeum Wincentego Witosa.Tab. 14. Kultura i sztuka w WierzchosławicachJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007BIBLIOTEKIPlacówki bibliotecznebiblioteki i filie ob. 5 5 5 5 5 5pracownicy bibliotek osoba 6 5 5 5 5 5księgozbiór wol. 50 370 50 416 50 901 51 373 52 085 52 64857Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007czytelnicy w ciągu roku osoba 1 718 1 740 1 897 1 862 1 828 1 745wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz wol. 46 420 39 598 42 772 39 805 38 927 37 225obiekty przystosowane dla osóbporuszających się na wózkachinwalidzkich ob. 1 1 1 1 1 1Biblioteki - wskaźnikiludność na 1 placówkę biblioteczną osoba 2 105 2 106 2 127 2 133 2 129 2 122księgozbiór bibliotek na 1000 ludności wol. 4 786,2 4 787,4 4 786,2 4 816,5 4 893,8 4 962,1czytelnicy bibliotek publicznych na1000 ludności osoba 163 165 180 175 172 163wypożyczenia księgozbioru na 1czytelnika w woluminach wol. 27,0 22,8 22,5 21,4 21,3 21,3MUZEAMuzeamuzea łącznie z oddziałami ob. 1 1 1 1 1 1oddziały ob. 1 1 1 1 1 1zwiedzający muzea i oddziały osoba 1 899 2 350 2 437 2 877 2 766 2 195KULTURA I SPORTDomy i ośrodki kultury, kluby i świetliceinstytucje ob. - 1 - 1 - 1imprezy szt - 14 - 6 - 26uczestnicy imprez osoba - 2 370 - 1 380 - 16 530zespoły artystyczne szt - 2 - 6 - 2członkowie zespołów artystycznych osoba - 95 - 138 - 40koła (kluby) szt - 0 - 0 - 1członkowie kół (klubów) osoba - 0 - 0 - 10Źródło: Bank Danych RegionalnychAnalizując tabelę nr 12 można stwierdzić, iż księgozbiór w 5 bibliotekach publicznychzlokalizowanych na terenie gminy Wierzchosławice wzrósł o 2 278 szt. z 50 370 w roku 2002do 52 648 w roku 2007. Liczba czytelników na przestrzeni lat 2002 –2007 kształtowała się napodobnym poziomie. Niepokojącym zjawiskiem jest zmniejszenie się liczby książekwypożyczanych na zewnątrz. Liczba wypożyczonych książek zmalała o 9 195 szt. z 46 420 wroku 2002 do 37 225 w roku 2007. Na 5 placówek bibliotecznych, tylko 1 jest dostosowanado potrzeb osób niepełnosprawnych. Na terenie gminy Wierzchosławice istnieje 1 muzeum,które odwiedziło w 2007 roku 2 195 zwiedzających. Liczba zwiedzających MuzeumWincentego Witosa na przestrzeni lat 2002 – 2005 systematycznie wzrastała z 1 899 do 2877. W roku 2006 liczba zwiedzających zmalała do 2 766, a w 2007 roku 2 195. Liczbauczestników imprez kulturalnych i sportowych na przestrzeni lat 2002 – 2007 rośnie, z 2 370w roku 2003 do 16 530 w roku 2007.Cztery placówki kulturalne oraz pięć punktów bibliotecznych świadczą o tym, żeinfrastruktura związana z upowszechnianiem kultury jest lepiej rozbudowana niż średnio wgminach byłego województwa tarnowskiego. Na terenie gminy funkcjonują trzy DomyLudowe: w Wierzchosławicach, Komorowie oraz Łętowicach. Działalność kulturalna skupiasię głównie w oparciu o Dom Ludowy w Wierzchosławicach, natomiast sporadycznierozwijana jest w pozostałych sołectwach.Największym atutem kulturalno-promocyjnym Gminy Wierzchosławice jest jej historycznyzwiązek z losami Wincentego Witosa, który urodził się i mieszkał w Wierzchosławicach, aobecnie spoczywa na tutejszym cmentarzu. Stąd Gmina Wierzchosławice nazywana jest„Kolebką Ruchu Ludowego”.58Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Na terenie gminy działa 8 Ludowych Klubów Sportowych. Oto reprezentanci gminy wróżnych klasach rozgrywkowych:- LKS Gosłavia Gosławice,- LKS Jutrzenka Wierzchosławice,- LKS Dunajec Mikołajowice,- LKS Rudka,- LKS Bobry Bobrowniki Małe,- LKS Gryf Bogumiłowice,- LKS Radar Łętowice,- LKS Rybitwa Ostrów.W gminie są również osoby, które z sukcesami trenują mniej popularną w regionie siatkówkęplażową.GospodarkaOprócz czynników natury społecznej ważnym elementem rozwoju ekonomicznego gminy sąuwarunkowania gospodarcze. Ich rozpoznanie oraz właściwa ocena pozwalają ustalićdziałania prorozwojowe, jakie należy podjąć w świetle aktualnego stanu gospodarczegogminy.W Gminie Wierzchosławice podstawowe dziedziny gospodarcze, które należy poddaćanalizie to rolnictwo wraz z wszystkimi jego parametrami oraz pozarolniczaprzedsiębiorczość uznawana za główna siłę napędową rozwoju ekonomicznego.Nie można w tym rozdziale pominąć stanu infrastruktury technicznej stanowiącejniewątpliwie jeden z najistotniejszych czynników rozwoju wszelkiej przedsiębiorczości.Nieodzowne staje się również spojrzenie na budżet gminy jako główny element kreujący istymulujący proces rozwoju.W Gminie Wierzchosławice, z uwagi na jej lokalizację oraz infrastrukturę technicznąwiększość utrzymuje się z pracy poza rolnictwem. Analizując dane statystyczne, dominującągrupę stanowią osoby utrzymujące się z niezarobkowych źródeł utrzymania tj. głównie renty iemerytury – 39,7 %. Drugą, co do wielkości grupę stanowią osoby utrzymujące się z pracypoza gospodarstwem – 37,2 %. Co 8 osoba powyżej 15 roku życia mieszkająca w gminie jestna utrzymaniu innych. W porównaniu z gminami wiejskimi powiatu tarnowskiego, w GminieWierzchosławice obserwuje się znacznie mniejszy, wręcz marginalny odsetek osóbutrzymujących się z pracy w swoim gospodarstwie rolnym.Tab.15. Podmioty gospodarcze stan na 31 grudnia każdego roku w [jedn. gosp.]2002 2003 2004 2005 2006 2007Ogółem 446 486 471 466 411 413Sektorpubliczny 17 18 18 18 18 17Sektorprywatny 429 468 453 448 393 396Źródło: Bank Danych RegionalnychOgółem na terenie gminy działalność gospodarczą prowadzi 413 podmiotów gospodarczychzarejestrowanych w systemie REGON (stan na 2007 rok). Przeliczenie ich na 1000mieszkańców daje wskaźnik 38,8, co wskazuje, że przedsiębiorczość w GminieWierzchosławice jest zbliżona do średniej w powiecie tarnowskim wynoszącej 43,4, i niższaniż średnio w województwie małopolskim – 56,7.59Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Tab.16. Podmioty gospodarki narodowej (wg rejestru REGON) w GminieWierzchosławice oraz w powiecie tarnowskim i województwie małopolskim w 2007roku.Jednostka terytorialnaOgółemzarejestrowane podmiotyLiczba podmiotówgospodarczych na 1000mieszkańcówGmina Wierzchosławice 413 38,8Powiat tarnowski 8490 43,4Województwo małopolskie 66984 56,7Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z BDRW strukturze branżowej działalności gospodarczej dominuje handel oraz sfera usług. Mniejpodmiotów operuje w innych sektorach, szczególnie w sektorze drobnej wytwórczości irzemiosła. Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż uruchomienie działalności produkcyjnejwymaga dużych nakładów finansowych oraz wiedzy technologicznej i rynkowej. Z drugiejstrony działalność produkcyjna czy rzemieślnicza nie jest ograniczona lokalnym popytem,gdyż może zdobywać dalsze rynki dla swoich produktów w przeciwieństwie np. do handluczy drobnych usług.Gmina Wierzchosławice nie posiada na swoim terenie zakładów zaopatrujących mieszkańcóww energię elektryczną, ciepłowniczą i gazową. Energia gazowa i elektryczna dostarczana jestz zakładów zlokalizowanych na terenie miasta Tarnowa. Mieszkańcy gminy zaopatrują się wciepło z indywidualnych kotłowni. W 60% są to kotłownie opalane gazem.Tab. 17. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGONJ. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON WGSEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W GMINIE WIERZCHOSŁAWICEOgółemogółem jed.gosp. 373 409 446 486 471 466 411 413 446Sektor publiczny% ogółu % 4,83 4,16 3,81 3,70 3,82 3,86 4,38 4,12 3,81podmioty gospodarkinarodowej ogółem jed.gosp. 18 17 17 18 18 18 18 17 18państwowe i samorządowejednostki prawabudżetowego ogółem jed.gosp. 6 11 11 12 12 12 12 12 13przedsiębiorstwapaństwowe jed.gosp. 1 1 1 1 1 1 1 0 0Sektor prywatny% ogółu % 95,17 95,84 96,19 96,30 96,18 96,14 95,62 95,88 96,19podmioty gospodarkinarodowej ogółem jed.gosp 355 392 429 468 453 448 393 396 428zakłady osób fizycznychprowadzących działalnośćgospodarczą jed.gosp. 282 - - - - - - - -osoby fizyczne prowadzącedziałalność gospodarczą jed.gosp. - 314 352 381 370 361 300 304 338spółki prawa handlowego jed.gosp. 8 - - - - - - - -spółki handlowe jed.gosp. - 9 12 12 13 14 16 17 19spółki prawa handlowego zudziałem kapitału jed.gosp. 2 - - - - - - - -60Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008zagranicznegospółki handlowe z udziałemkapitału zagranicznego jed.gosp. - 1 1 1 3 3 3 4 4spółdzielnie jed.gosp. 3 3 3 3 3 3 3 3 3stowarzyszenia iorganizacje społeczne jed.gosp. 15 20 21 29 29 29 30 29 29PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON WG SEKCJIPKDJednostki zarejestrowaneogółemogółem jed.gosp. 373 409 446 486 471 466 411 413 446sektor publiczny jed.gosp. 18 17 17 18 18 18 18 17 18sektor prywatny jed.gosp. 355 392 429 468 453 448 393 396 428w sekcji A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwoogółem jed.gosp. 20 21 24 26 24 25 23 24 27sektor prywatny jed.gosp. 20 21 24 26 24 25 23 24 27w sekcji B - Rybactwoogółem jed.gosp. 0 0 0 0 1 1 1 1 1sektor prywatny jed.gosp. 0 0 0 0 1 1 1 1 1w sekcji C - Górnictwoogółem jed.gosp. 1 1 1 1 1 1 1 2 2sektor prywatny jed.gosp. 1 1 1 1 1 1 1 2 2w sekcji D - Przetwórstwo przemysłoweogółem jed.gosp. 39 36 38 41 46 46 45 49 45sektor publiczny jed.gosp. 1 1 1 1 1 1 1 0 0sektor prywatny jed.gosp. 38 35 37 40 45 45 44 49 45w sekcji E - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodęogółem jed.gosp. 0 0 0 0 0 0 0 0 1sektor publiczny jed.gosp. 0 0 0 0 0 0 0 0 1w sekcji F - Budownictwoogółem jed.gosp. 59 67 72 78 74 74 57 58 61sektor prywatny jed.gosp. 59 67 72 78 74 74 57 58 61w sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytkuosobistego i domowegoogółem jed.gosp. 124 141 153 165 161 153 120 114 126sektor prywatny jed.gosp. 124 141 153 165 161 153 120 114 126w sekcji H - Hotele i restauracjeogółem jed.gosp. 6 8 8 10 7 7 6 7 8sektor prywatny jed.gosp. 6 8 8 10 7 7 6 7 8w sekcji I - Transport, gospodarka magazynowa i łącznośćogółem jed.gosp. 34 35 34 37 28 29 29 31 35sektor prywatny jed.gosp. 34 35 34 37 28 29 29 31 35w sekcji J - Pośrednictwo finansoweogółem jed.gosp. 12 12 16 15 16 12 13 15 16sektor prywatny jed.gosp. 12 12 16 15 16 12 13 15 16w sekcji K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczejogółem jed.gosp. 26 27 37 38 38 42 35 31 33sektor publiczny jed.gosp. 1 1 1 1 1 1 1 1 1sektor prywatny jed.gosp. 25 26 36 37 37 41 34 30 32w sekcji L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechneubezpieczenie zdrowotneogółem jed.gosp. 6 10 10 10 10 10 10 10 1161Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008sektor publiczny jed.gosp. 2 2 2 2 2 2 2 2 2sektor prywatny jed.gosp. 4 8 8 8 8 8 8 8 9w sekcji M - Edukacjaogółem jed.gosp. 9 7 7 9 9 9 9 10 11sektor publiczny jed.gosp. 9 7 7 9 9 9 9 9 9sektor prywatny jed.gosp. 0 0 0 0 0 0 0 1 2w sekcji N - Ochrona zdrowia i pomoc społecznaogółem jed.gosp. 6 9 9 9 11 11 11 11 15sektor publiczny jed.gosp. 3 3 3 2 2 2 2 2 3sektor prywatny jed.gosp. 3 6 6 7 9 9 9 9 12w sekcji O - Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostałaogółem jed.gosp. 31 35 37 47 45 46 51 50 54sektor publiczny jed.gosp. 2 3 3 3 3 3 3 3 2sektor prywatny jed.gosp. 29 32 34 44 42 43 48 47 52Źródło: Bank Danych RegionalnychW roku 2008 sektor prywatny stanowi 95,96%, zaś sektor prywatny 4,04% ogółuprzedsiębiorstw. Liczba przedsiębiorstw państwowych na przestrzeni lat 2000 – 2008oscylowała między 17 a 18. Natomiast jeśli chodzi o dynamikę sektora prywatnego, liczbaprzedsiębiorstw prywatnych wzrosła o 73 z 355 z 2000 roku do 428 w roku 2008.Rys.9. Dynamika sektora prywatnego w latach 2000 – 2008500,00450,00400,00350,00300,00250,00200,00150,00100,0050,00-468,00453,00428,00392,00429,00448,00393,00 396,00355,002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych RegionalnychWśród sektora prywatnego najliczniejszą grupą przedsiębiorców są osoby fizyczneprowadzące działalność gospodarczą. Stanowią oni w 2008 roku 78,97 % ogółu sektora.Stowarzyszenia i organizacje stanowią 6,77 %, spółki handlowe 4,44 % ogółu sektora.Największą dynamiką w sektorze prywatnym wykazują przedsiębiorstwa osób fizycznychprowadzące działalność gospodarczą. Liczba osób fizycznych prowadzących działalnośćgospodarczą w roku 2001 wynosiła 314, a w roku 2008 – 338.62Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rys.10. Dynamika przedsiębiorstw osób fizycznych prowadzących działalnośćgospodarczą w latach 2001 – 2008450400350300250200150100500352370361381338314300 3042001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych RegionalnychRys.11. Struktura przedsiębiorstw na terenie gminy Wierzchosławice wg sekcji PKD wroku 2008Sekcja N - Ochrona zdrowia ipomoc społeczna3,36%Sekcja L - Administracjapubliczna i obrona narodowa;obowiązkowe ubezpieczeniaspołeczne i powszechneubezpieczenie zdrowotne2,47%Sekcja O - Działalnośćusługowa, komunalna,społeczna i indywidualna,pozostała12,11%Sekcja M - Edukacja2,47%Sekcja A - Rolnictwo,łowiectwo i leśnictwo6,05%Sekcja B - Rybactwo0,22%Sekcja - Górnictwo0,45%Sekcja D - Przetwórstwoprzemysłowe10,09%Sekcja E - Wytwarzanie izaopatrywanie w energięelektryczną, gaz i wodę0,22%Sekcja K - Obsługanieruchomości, wynajem iusługi związane zprowadzeniem działalnościgospodarczej7,40%Sekcja J - Pośrednictwofinansowe3,59%Sekcja I - Transport,gospodarka magazynowa iłączność7,85%Sekcja H - Hotele irestauracje1,79%Sekcja F - Budownictwo13,68%Sekcja G - Handel hurtowy idetaliczny; naprawa pojazdówsamochodowych, motocyklioraz artykułów użytkuosobistego i domowego28,25%Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych RegionalnychAnalizując sektor przedsiębiorstw na terenie gminy Wierzchosławice wg sekcji PKD możnastwierdzić, iż najliczniejszą grupą przedsiębiorstw są przedsiębiorstwa działające w sekcji wsekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli orazartykułów użytku osobistego i domowego. W roku 2008 sekcja ta stanowi 28,25% ogółuprzedsiębiorstw.63Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Jeśli chodzi o dynamikę sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdówsamochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego liczbaprzedsiębiorstw zmienia się na przestrzeni lat. Pokazuje to wykres nr 8Rys.12. Dynamika sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdówsamochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego w latach 2001– 20081801601401201008060402001651411531611531201261241142000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych RegionalnychDrugą najliczniejszą grupą przedsiębiorstw są przedsiębiorstwa z sekcji F – Budownictwo.Stanowią one w roku 2008 – ogółu przedsiębiorstw. Dynamika przedsiębiorstw z tej sekcjikształtowała się na stałym poziomie. Pokazuje to rys. nr 9Rys.13. Dynamika sekcji F – Budownictwo w latach 2001 – 200890807060505967727874745758614030201001 2 3 4 5 6 7 8 9Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych64Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Do większych przedsiębiorstw znajdujących się na terenie gminy zalicza się:Rudka- Przedsiębiorstwo Remontowe Urządzeń Energetycznych ,,Energoremont” w Rudce,Komorów- Tarnowskie Przedsiębiorstwo Produkcji Elementów Budowlanych,,BIS” Komorów 140,Wierzchosławice- Firma Handlowo-Usługowa ,,Witospol” Szwiec Józef, Stacja Paliw w Wierzchosławicach,- Przedsiębiorstwo-Handlowo-Usługowo-Wielobranżowe Iwona Świderska, Stacja Paliww Wierzchosławicach,- Firma Handlowo-Usługowo-Produkcyjna ,,Zrębex” Wierzchosławice 429,- Młyn Gospodarczy Drąg Zbigniew Wierzchosławice 51,- Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Zakład wWierzchosławicach,- Przedsiębiorstwo Produkcji Kruszywa i Usług Geologicznych ,,KRUSZGEO” S.A.Rzeszów,Kępa Bogumiłowicka- „REMBUD” Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlano-Usługowe Sp. z o.o.,- Stacja Paliw w Kępie Bogumiłowickiej,- Zakład Mechaniki Pojazdowej, Kużdżał Robert,Bogumiłowice- ,,Metal-Bud” inż. Witos Roman Bogumiłowice 190,- Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych „STRUNBET” Sp. z o.o., 33-121 Bogumiłowice299,-Zakład Mechaniki Pojazdowej i Blacharstwo Solak Robert Bogumiłowice 142,-Zakład Stolarski Stolarka Budowlana Nowak Stanisław Bogumiłowice 134,Mikołajowice-Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów S.A. w Tarnowie,-Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe ,,METALEX”,-,,STALBUD” Tarnów Sp. z o.o.Potencjał gospodarczy określa nie tylko ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych,ale również liczba generowanych przez nie miejsc pracy.Na terenie gminy funkcjonuje 6 zakładów zatrudniających powyżej 50 osób. Największe znich to: Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów, Stalbud. Istnieje jeszcze 6 mniejszychzakładów zatrudniających od 10 do 50 osób. Nie bez znaczenia jest również szeregpodmiotów mniejszych dających zatrudnienie jednej lub dwóm osobom.Infrastruktura technicznaUkład podstawowy sieci dróg w obszarze Gminy Wierzchosławice stanowią: droga krajowa,droga wojewódzka oraz drogi powiatowe. Nadrzędną rolę komunikacyjną pełni przebiegającapołudniowym skrajem gminy droga krajowa nr 4 Kraków-Tarnów-Przemyśl(międzynarodowa E40). Od tej drogi, w kierunku północnym, odchodzi droga wojewódzka nr975 Dąbrowa Tarnowska-Wojnicz-Dąbrowa (8 km w gminie), pełniąca w obszarze gminyWierzchosławice rolę podstawową. Ponadto obszar gminy przecinają drogi powiatowe:Tab.18. Drogi powiatowe przebiegające przez gminę WierzchosławiceL.p. Nr drogi Nazwa drogi Długość w km1. 309 Tarnów – Wierzchosławice 3,482. 339 Niwka – Bobrowniki Małe 4,5765Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020L.p. Nr drogi Nazwa drogi Długość w km3. 340 Wierzchosławice – Komorów – Rudka 6,984. 341 Mikołajowice – Bogumiłowice 5,835. 343 Wierzchosławice – Dwudniaki 4,736. 344 Łętowice – Szujec – Wierzchosławice 3,097. 386 Ostrów – Radłów 6,50RAZEM 35,18Źródło: Urząd Gminy WierzchosławiceUkład uzupełniający stanowią drogi gminne:- 60 km dróg gminnych publicznych,- 13 km dróg gminnych wewnętrznych,- 25 km dróg gminnych transportu rolniczego.Aktualnie obciążenie ruchem drogi krajowej nr 4 jest znaczne, drogi wojewódzkiej nr 975niewielkie.Średnioroczny ruch dobowy dla poszczególnych dróg wyniósł:- droga krajowa nr 4 – 15200 pojazdów, w tym 23% ruch ciężki,- droga wojewódzka nr 975 odcinek południowy – 2300 pojazdów, w tym 21% ruch ciężki,- droga wojewódzka nr 975 odcinek północny – 1100 pojazdów, w tym 20% ruch ciężki.Wkrótce obszar gminy przecięty zostanie autostradą A4 z węzłem zlokalizowanym w rejonieWierzchosławic.Obszar gminy obsługiwany jest linią kolejową magistralną Kraków-Medyka, z centralnieusytuowaną stacją kolejową w Bogumiłowicach. W wydziale Transportu i Komunikacji wTarnowie zarejestrowanych jest 3645 pojazdów z terenu gminy Wierzchosławice, w tym 110dotyczy sektora publicznego, a 3535 sektora prywatnego (dane z 2003 roku).Tab. 19. Gospodarka komunalnaJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007URZĄDZENIA SIECIOWEWodociągidługość czynnej sieci rozdzielczej km 99,2 95,3 95,3 95,3 95,3 95,3długość czynnej sieci rozdzielczej będącejw zarządzie bądź administracji gminy km 97,2 93,3 93,3 93,3 93,3 93,3długość czynnej sieci rozdzielczej będącejw zarządzie bądź administracji gminy,eksploatowanej przez jednostki gospodarkikomunalnej km 97,2 93,3 93,3 93,3 93,3 93,3połączenia prowadzące do budynkówmieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt 2 358 2 299 2 323 2 339 2 286 2 320woda dostarczona gospodarstwomdomowym dam3 315,8 288,1 225,6 196,8 196,8 210,3ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 9 461 9 478 9 581 9 613 9 600 9 583Kanalizacjadługość czynnej sieci kanalizacyjnej km 43,4 43,4 43,4 141,3 141,3 141,3długość czynnej sieci kanalizacyjnejbędącej w zarządzie bądź administracjigminy km 43,4 43,4 43,4 141,3 141,3 141,3długość czynnej sieci kanalizacyjnejbędącej w zarządzie bądź administracjigminy eksploatowanej przez jednostkigospodarki komunalnej km 0 43,4 43,4 141,3 141,3 141,366Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007połączenia prowadzące do budynkówmieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt 524 561 566 1 210 1 455 1 667ścieki odprowadzone dam3 41,1 65,9 68,5 85,0 156,2 182,6ludność korzystająca z siecikanalizacyjnej osoba 1 379 1 514 1 529 3 683 4 301 4 776Korzystający z instalacji w % ogółu ludnościwodociąg % 89,9 90,0 90,1 90,1 90,2 90,3kanalizacja % 13,1 14,4 14,4 34,5 40,4 45,0Sieć rozdzielcza na 100 km2sieć wodociągowa km 132,5 127,3 127,3 127,3 126,8 126,8sieć kanalizacyjna km 58,0 58,0 58,0 188,8 188,0 188,0Źródło: Bank Danych RegionalnychAnalizując tabelę nr 17 można stwierdzić, że liczba osób podłączonych do sieciwodociągowej systematycznie rośnie na przestrzeni lat 2002 – 2007. Liczba osóbkorzystających z sieci wodociągowej stanowi 90,3 % ogółu ludności. Tylko 9,7% ogółuludności nie jest podłączona do sieci wodociągowej.Jeśli chodzi o sieć kanalizacyjną, sytuacja ludności jest dużo gorsza. Pomimo, iż liczba osóbpodłączonych do kanalizacji się potroiła z 1 379 w roku 2002 do 4 776 w roku 2007, do siecikanalizacyjnej w 2007 r. było podłączonych tylko 45% ogółu mieszkańców.Tab. 20. Stan i ochrona środowiskaJ. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008KOMUNALNE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓWŚcieki oczyszczaneodprowadzane ogółem dam3/rok 41,1 65,9 68,5 85,0 156,2 182,6 0oczyszczane razem dam3/rok 41 66 69 85 156 183 0oczyszczane zpodwyższonym usuwaniembiogenów dam3/rok 41 66 69 85 156 183 0oczyszczane biologicznie iz podwyższonym usuwaniembiogenów w % ściekówogółem % - 100,2 100,7 100,0 99,9 100,2 0Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie wg lokalizacjiogółem osoba - - - - 6 787 7 423 0na wsi osoba - - - - 6 787 7 423 0Ludność obsługiwana przez oczyszczalnieogółem osoba 900 2 096 2 111 5 177 6 787 7 423 0z podwyższonymusuwaniem biogenów osoba 900 2 096 2 111 5 177 6 787 7 423 0ODPADY KOMUNALNEZmieszane odpady zebrane w ciągu rokuogółem t - - -1064,24 1 222,55 1 498,94 0z gospodarstw domowych t - - - 784,29 1 106,85 1 288,33 0odpady zdeponowane naskładowiskach w %zebranych % - - - 100,00 100,00 100,00 0PRZEMYSŁOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓWOczyszczalnie przemysłoweoczyszczalnie67Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008mechaniczne ob. 1 0 0 0 0 1 0biologiczne ob. 1 0 0 0 0 0 0przepustowość projektowa oczyszczalnimechaniczne m3/dobę 160 0 0 0 0 150 0biologiczne m3/dobę 20 0 0 0 0 0 0Gospodarka wodno-ściekowa w przemyślezakłady zużywające wodęogółem ob. 1 1 0 0 - - -zakłady zużywające wodęodprowadzające ściekiwymagające oczyszczeniabezpośrednio do wódpowierzchniowych lub doziemi ob. 1 - - - - - -zakłady zużywające wodęodprowadzające ściekiwymagające oczyszczeniabezpośrednio do wód lub doziemi ob. - 1 0 0 - - -zużycie wody na potrzebyprzemysłu dam3 19 14 0 0 0 21 0pobór wód podziemnych dam3 25 20 0 0 0 24 0Przemysłowe oczyszczanie ściekówścieki odprowadzoneogółem dam3 13 10 0 0 0 31 0ścieki odprowadzone dosieci kanalizacyjnej dam3 0 0 0 0 0 14 0ścieki odprowadzanebezpośrednio do wódpowierzchniowych lub doziemi dam3 13 - - - - - -ścieki odprowadzanebezpośrednio do wód lub doziemi dam3 - 10 0 0 0 17 0ścieki wymagająceoczyszczania ze ściekówodprowadzonychbezpośrednio do wódpowierzchniowych lub doziemi dam3 13 - - - - - -ścieki wymagająceoczyszczania ze ściekówodprowadzonychbezpośrednio do wód lub doziemi dam3 - 10 0 0 0 17 0ścieki oczyszczane razem dam3 13 10 0 0 0 17 0ścieki oczyszczanemechanicznie dam3 10 10 0 0 0 17 0ścieki oczyszczanebiologicznie dam3 3 0 0 0 0 0 0Ładunki zanieczyszczeń w ściekach odprowadzonych do wód powierzchniowych lub do ziemi w kg/rokBZT5 kg/rok 69 - - - - - -ChZT kg/rok 344 - - - - - -zawiesina kg/rok 322 - - - - - -Ładunki zanieczyszczeń w ściekach odprowadzonych do wód lub do ziemiBZT5 kg/rok - 85 0 0 0 4 068Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008ChZT kg/rok - 324 0 0 0 20 0zawiesina kg/rok - 218 0 0 0 3 0chlorki i siarczany kg/rok - 707 0 0 0 0 0Osady z przemysłowych oczyszczalni ściekówogółem t - 1 0 0 0 2 0stosowane do rekultywacjiterenów, w tym gruntów nacele rolne t - - 0 0 0 2 0OCHRONA PRZYRODY I RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJObszary prawnie chronioneogółem ha 4 470,0 4 470,0 4 470,04470,0 4 197,9 4 197,9 0rezerwaty przyrody ha 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 0obszary chronionegokrajobrazu ha 4 470,0 4 470,0 4 470,04470,0 4 197,9 4 197,9 0obszary chronionegokrajobrazu rezerwaty ipozostałe formy ochronyprzyrody ha 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 0Pomniki przyrodyogółem szt 6 6 6 6 6 6 0TERENY ZIELENITereny zieleni wg lokalizacjicmentarzeobiektyogółem (w miastach i nawsi) ob. - - - 10 10 10 0powierzchniaogółem (w miastach i nawsi) ha - - - 6,0 5,6 5,6 0lasy gminnepowierzchniaogółem (w miastach i nawsi) ha - - 2,0 2,0 2,0 2,0 0ZUŻYCIE WODY I OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓWZużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludnościogółem dam3/rok 1 229,6 1 005,4 927,9 899,6 901,1 935,9 0przemysł dam3/rok 19 14 0 0 0 21 0rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 893 690 690 690 690 690 0eksploatacja sieciwodociągowej dam3/rok 317,6 301,4 237,9 209,6 211,1 224,9 0gospodarstwa domowe dam3/rok - 288,1 225,6 196,8 196,8 210,3 0Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ściekówoczyszczalnieogółem ob. 2 0 0 0 0 1 0chemiczne, biologiczne i zpodwyższonym usuwaniembiogenów ob. 1 - - - - - -przepustowośćdam3/dobę 180 0 0 0 0 150 0ogółemchemiczne, biologiczne i zpodwyższonym usuwaniembiogenówdam3/dobę 20 - - - - - -69Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków miejskich i wiejskichogółem osoba 900 2 096 2 111 5 177 6 787 7 423 0z podwyższonymusuwaniem biogenów osoba - 2 096 2 111 5 177 6 787 7 423 0Ścieki wymagające oczyszczania odprowadzone do wód powierzchniowych lub do ziemiogółem dam3 54,1 - - - - - -oczyszczane razem dam3 54 - - - - - -oczyszczane mechanicznie dam3 10 - - - - - -oczyszczane biologicznie dam3 3 - - - - - -oczyszczane zpodwyższonym usuwaniembiogenów dam3 41 - - - - - -nieoczyszczane razem dam3 0,1 - - - - - -nieoczyszczaneodprowadzone sieciąkanalizacyjną dam3 0,1 - - - - - -Ścieki wymagające oczyszczania odprowadzone do wód lub do ziemiogółem dam3 - 75,9 68,5 85,0 156,2 199,6 0oczyszczane razem dam3 - 76 69 85 156 200 0oczyszczane mechanicznie dam3 - 10 0 0 0 17 0oczyszczane zpodwyższonym usuwaniembiogenów dam3 - 66 69 85 156 183 0nieoczyszczane razem dam3 - -0,1 -0,5 0 0,2 0 0nieoczyszczaneodprowadzone sieciąkanalizacyjną dam3 - -0,1 -0,5 0 0,2 0 0oczyszczane biologicznie,chemicznie i zpodwyższonym usuwaniembiogenów w % ściekówwymagających oczyszczania % - 87,0 100,7 100,0 99,9 91,7 0Źródło: Bank Danych RegionalnychFakt, że teren Gminy Wierzchosławice w przeważającej części zajmują lasy 41% sprawia, żejest to teren przyjazny dla środowiska. Również informacje przedstawione w powyższej tabeliwskazują ze stan środowiska naturalnego w Gminie Wierzchosławice oraz sposób jegoochrony i zapobiegania jego pogorszeniu są ważne dla mieszkańców GminyWierzchosławice.70Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20202.2. Zasoby Gminy WierzchosławiceGmina Wierzchosławice posiada bogate zasoby praktycznie w każdej sferze działań tj. wsferze społecznej, gospodarczej, technicznej, jak również w sferze ochrony środowiska izasobów naturalnych.W sferze społecznej skupić się można na zasobach ludzkich. Gmina Wierzchosławice należydo grupy gmin gęsto zaludnionych (141 osób/km 2 ). Przeważająca większość gmin wiejskichw Polsce posiada niski wskaźnik gęstości zaludnienia poniżej 100 osób/km 2 .Największy procent ludności gminy to osoby w przedziale wiekowym od 25 do 60 lat iwynosi 5189 mieszkańców, kolejną grupą są osoby w przedziale wiekowym do 25 lat 3493osób, najmniejszy odsetek stanowią osoby po 60 roku życia tj 1884 osoby (dane z 2008 roku).W strukturze ludności rozpatrywanej według ekonomicznych grup wiekowych dominujeludność w wieku produkcyjnym, co jest prawidłowością demograficzną. Udział tej grupywynosi 62,1% ogółu mieszkańców.Poziom bezrobocia w Gminie Wierzchosławice sukcesywnie z roku na rok obniża się. W2008 roku wynosił 268 osób, podczas gdy w 2002 roku liczba ta była ponad dwukrotniewiększa i wynosiła 701 osób.Procentowy udział bezrobotnych zarejestrowanych do ludności w wieku produkcyjnymwynosi 4,1% (dane z 2008 roku) i uległ znacznemu spadkowi, dla porównania w 2002 rokuwynosił 11,1%. Do spadku bezrobocia na terenie Gminy Wierzchosławice bezpośrednioprzyczynia się dobrze rozwinięty handel, istniejąca infrastruktura przemysłowa wpołudniowej i częściowo północnej części gminy oraz dogodne położenie względem takichmiast jak Tarnów czy Wojnicz.Rys.14. Procentowy udział ludzi bezrobotnych do ludzi w wieku produkcyjnym121011,0614525110,109890119,2088998768645,6047648144,327361069 4,06430088Procentow y udział ludzibezrobotnych do ludzi w w iekuprodukcyjnym202002 2003 2004 2005 2006 2007Źródło: Opracowanie własneGmina Wierzchosławice posiada dobrze rozwiniętą bazę edukacyjną. Szkoły są odnowione,wzbogacone o hale sportowe, przy gimnazjum znajduje się również basen rehabilitacyjny, adzięki współpracy z Parafią Wierzchosławice prężnie działa nowoczesne Gminne PrzedszkolePubliczne wraz z placem zabaw.71Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020W roku szkolnym 2006/2007 w gminie Wierzchosławice funkcjonowało siedem szkół stopniapodstawowego, w miejscowościach: Wierzchosławice, Rudka, Łętowice, Mikołajowice,Ostrów, Bogumiłowice i Wierzchosławice – Dwudniaki.Szkoły i placówki oświatowe znajdujące się na terenie gminy Wierzchosławice:- Szkoła Podstawowa im. 100-lecia Ruchu Ludowego w Wierzchosławicach,- Szkoła Podstawowa w Wierzchosławicach – Dwudniakach,- Szkoła Podstawowa im. Św. Jadwigi Królowej Polski w Bogumiłowicach,- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Mikołajowicach,- Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Łętowicach,- Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa w Rudce,- Szkoła Podstawowa w Ostrowie.Łącznie w gminie w roku 2008/2009 do Szkół Podstawowych uczęszczało 609 uczniów wramach 39 oddziałów. Przy każdej szkole zlokalizowane są oddziały zerowe.W Wierzchosławicach znajduje się również Gimnazjum im. Jana Pawła II wWierzchosławicach. Gimnazjum w roku szkolnym 2008/2009 zatrudniało 26 nauczycieliuczących w 15 oddziałach. W gimnazjum znajdują się 2 obiekty sportowe do użytku uczniów,w tym basen. Na terenie gminy znajduje się jedno Gminne Przedszkole Publiczne orazpomocniczo Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Wsparcia Dziennego dla dzieci imłodzieży.Cały obszar Gminy Wierzchosławice to atrakcyjne miejsce dla turystyki zarównoweekendowej jak i sezonowej. Gmina jest bogata w tereny leśne sprzyjające spacerom,wycieczkom rowerowym, turystyce (np. konnej) i polowaniom - stan zwierzyny łownejobejmuje: sarny, lisy, borsuki, kuny, tchórze, piżmaki, zające, bażanty, kuropatwy. Znajdująsię tu również tereny wodne - kąpieliska, gdzie w okresie letnim wypoczywa tysiące turystów.Warto również zwrócić uwagę, iż przez teren Gminy Wierzchosławice przepływa rzekaDunajec, której linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, a wody stanowią bardzo dużąatrakcję dla wędkarzy. Dobrze umiejscowiona i rozbudowana na terenie gminy infrastrukturasportowa zwiększa jej atrakcyjność pod względem turystyczno-wypoczynkowym.Gmina Wierzchosławice to również miejsce kultury i zabytków. Najpopularniejszymmiejscem, które przyciąga turystów jest Muzeum Wincentego Witosa, w którym możnazobaczyć jak żył, gdzie mieszkał i działał trzykrotny Premier Polski.W Wierzchosławicach możemy również zobaczyć:- zabytkowy kościół pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia w Wierzchosławicach,- cmentarzysko kultury przeworskiej w Łętowicach,- klasycystyczny dwór w Łętowicach z początków XIX wieku,- Dom Ludowy im. Wincentego Witosa w Wierzchosławicach,- cmentarze wojenne w Bobrownikach Małych i Gosławicach.Opiekę kulturalną nad mieszkańcami gminy sprawuje 5 działających placówek bibliotecznychskupiających w ciągu roku ok. 1800 czytelników oraz Gminne Centrum Kultury z czteremaplacówkami kulturalnymi jemu podległymi, organizując zajęcia dla dzieci i młodzieżyzarówno w okresie letnim jak i zimą. Rocznie około 26 imprez tematycznych skupia 16530uczestników. Dla rodzin nie brakuje letnich festynów i zabaw przy plenerowej scenie wWierzchosławicach. Najpopularniejszą coroczną imprezą w gminie jest dwudniowe ŚwiętoKarpia Wierzchosławickiego, organizowane jesienią, w czasie którego tysiące ludzi nie tylko72Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020z terenu gminy – ale również z innych miejsc Polski i Europy bawi się na koncertach, bierzeudział w występach znanych kabaretów, korzysta z atrakcji wesołego miasteczka itp.Placówki kulturalne na terenie gminy Wierzchosławice:1. Dom Ludowy im. Wincentego Witosa w Wierzchosławicach,2. Dom Ludowy w Komorowie,3. Dom Ludowy w Łętowicach,4. Muzeum Wincentego Witosa.Największym atutem kulturalno-promocyjnym Gminy Wierzchosławice jest jej historycznyzwiązek z losami Wincentego Witosa, który urodził się i mieszkał w Wierzchosławicach, aobecnie spoczywa na tutejszym cmentarzu. Stąd Gmina Wierzchosławice nazywana jest„Kolebką Ruchu Ludowego”.Na terenie gminy działa 8 Ludowych Klubów Sportowych:- LKS Gosłavia Gosławice,- LKS Jutrzenka Wierzchosławice,- LKS Dunajec Mikołajowice,- LKS Rudka,- LKS Bobry Bobrowniki Małe,- LKS Gryf Bogumiłowice,- LKS Radar Łętowice,- LKS Rybitwa Ostrów.W Gminie Wierzchosławice podstawowe dziedziny gospodarcze, które należy poddaćanalizie to rolnictwo wraz z wszystkimi jego parametrami oraz pozarolniczaprzedsiębiorczość uznawana za główna siłę napędową rozwoju ekonomicznego.W Gminie Wierzchosławice, z uwagi na jej lokalizację oraz infrastrukturę technicznąwiększość utrzymuje się z pracy poza rolnictwem.Ogółem na terenie gminy działalność gospodarczą prowadzi 413 podmiotów gospodarczychzarejestrowanych w systemie REGON (stan na 2007 rok). Przeliczenie ich na 1000mieszkańców daje wskaźnik 38,8, co wskazuje, że przedsiębiorczość w GminieWierzchosławice jest zbliżona do średniej w powiecie tarnowskim wynoszącej 43,4,W strukturze branżowej działalności gospodarczej dominuje handel oraz sfera usług. Mniejpodmiotów operuje w innych sektorach, szczególnie w sektorze drobnej wytwórczości irzemiosła, działalność produkcyjna czy rzemieślnicza nie jest ograniczona lokalnym popytem,gdyż może zdobywać dalsze rynki dla swoich produktów w przeciwieństwie np. do handluczy drobnych usług. Dogodne położenie Gminy sprzyja rozwojowi gospodarki.Układ podstawowy sieci dróg w obszarze Gminy Wierzchosławice stanowią: droga krajowa,droga wojewódzka oraz drogi powiatowe. Nadrzędną rolę komunikacyjną pełni przebiegającapołudniowym skrajem gminy droga krajowa nr 4 Kraków-Tarnów-Przemyśl(międzynarodowa E40). Od tej drogi, w kierunku północnym, odchodzi droga wojewódzka nr975 Dąbrowa Tarnowska-Wojnicz-Dąbrowa (8 km w gminie). Ponadto obszar gminyprzecinają drogi powiatowe:Układ uzupełniający stanowią drogi gminne:- 60 km dróg gminnych publicznych,- 13 km dróg gminnych wewnętrznych,- 25 km dróg gminnych transportu rolniczego.Aktualnie obciążenie ruchem drogi krajowej nr 4 jest znaczne, drogi wojewódzkiej nr 975niewielkie.Średnioroczny ruch dobowy dla poszczególnych dróg wyniósł:73Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020- droga krajowa nr 4 – 15200 pojazdów, w tym 23% ruch ciężki,- droga wojewódzka nr 975 odcinek południowy – 2300 pojazdów, w tym 21% ruch ciężki,- droga wojewódzka nr 975 odcinek północny – 1100 pojazdów, w tym 20% ruch ciężki.Wkrótce obszar gminy przecięty zostanie autostradą A4 z węzłem zlokalizowanym w rejonieWierzchosławic.Obszar gminy obsługiwany jest linią kolejową magistralną Kraków-Medyka, z centralnieusytuowaną stacją kolejową w Bogumiłowicach.Teren Gminy Wierzchosławice w przeważającej części zajmują lasy - 41%, co sprawia, żejest to teren przyjazny dla środowiska. W obszarze gminy występują również bogate złożakruszcu oraz inne cenne złoża, które przy prawidłowej eksploatacji mogą przyczynić się doznacznych korzyści dla Gminy Wierzchosławice.74Rozdział 2

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Rozdział 3Strategia rozwoju GminyWierzchosławice3.1. Analiza SWOTAnaliza SWOT to jedna z najpopularniejszych tzw. „heurystycznych technik analitycznych”. Jejpodstawowym zadaniem jest uporządkowanie informacji.Analiza SWOT jest stosowana we wszystkich niemal obszarach planowania strategicznego, jakonarzędzie uniwersalne, niezbędne w analizach strategicznych, stanowiących bazę dla planowaniastrategicznego.Analiza SWOT jest efektywną metodą identyfikacji kategorii słabych i silnych stron oraz szans izagrożeń:S (Strengths) mocne strony,W (Weaknesses) słabe strony,O (Opportunities) szanse,T (Threats) zagrożenia.Głównym celem analizy SWOT jest określenie aktualnej i perspektywicznej pozycji gminyWierzchosławice.Zakres rodzajowy czynników, które mają wpływ na przedmiot analizy SWOT jest bardzoszeroki.Skuteczna ich identyfikacja jest podstawą analizy SWOT. Pomocny w celu identyfikacji tychczynników jest schemat dzielący czynniki analizy SWOT na cztery kategorie:Zewnętrzne, pozytywne (szanse lub okazje). Należy znaleźć w otoczeniu kluczoweczynniki, które pozwolą na utrzymanie pozycji lub jej ekspansję, a jednocześnie osłabiązagrożenia. Szanse mają pozytywny wpływ na rozwój i pokonywanie barier płynących zotoczenia.Zewnętrzne, negatywne (zagrożenia). Należy zidentyfikować w otoczeniu kluczoweczynniki, które są przeszkodą dla utrzymania pozycji, rozwoju lub ekspansji. Zagrożeniamają negatywny wpływ przede wszystkim na utrzymanie pozycji, jak również naperspektywy rozwoju. Skuteczna ich identyfikacja jest podstawą opracowaniaprawidłowej strategii. Czynniki zewnętrzne mogą w jednym przypadku być szansą, a winnych są zagrożeniem. Typowymi przykładami jest polityka gospodarcza prowadzonaprzez państwo, tendencje rynkowe, koncesjonowanie działalności gospodarczej.Wewnętrzne, pozytywne (mocne strony). Identyfikacja mocnych stron wynika zeznajomości przedmiotu analizy. Im ta znajomość jest głębsza, tym wynik analizy jestbardziej efektywny. Mocne strony zależą od rodzaju przedmiotu analizy. Całkowicieinaczej będzie prowadzona ich identyfikacja w przypadku przedsiębiorstwa, a inaczej wprzypadku analizy jednostki samorządu terytorialnego, w ramach której przedsięwzięcia ocharakterze gospodarczym muszą być ściśle powiązane z zadaniami społecznymi.Praktycznie w każdym przypadku mocne strony są wynikiem wszelkiego rodzajuzasobów i kwalifikacji przedmiotu analizy.75Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wewnętrzne, negatywne (słabe strony). Identyfikacja słabych stron przebiega podobniejak identyfikacja mocnych stron przedmiotu analizy i jest wynikiem znajomościprzedmiotu analizy. Praktycznie jednak w każdym przypadku słabe strony są wynikiemwszelkiego rodzaju braku zasobów i braku kwalifikacji przedmiotu analizy.Sporządzając analizę wzięto pod uwagę uwarunkowania charakterystyczne dla GminyWierzchosławice, jako potencjału cywilizacyjnego, a także dotychczasowe wyniki badańankietowych liderów opinii publicznej i konsultacji społecznych.Przy ich ocenie zadano następujące pytania:• Czy te składniki diagnozy stanu i potencjału rozwoju gminy są nadal aktualne i opisująstan faktyczny?• Czy mają one związek z problemami rozwoju gminy, które trzeba rozwiązać?• Jeżeli trzeba coś zmienić, to co, jak i dlaczego?Analizę SWOT najlepiej przeprowadzić strukturalnie wyznaczając kierunki rozwojugminy. Takimi kierunkami na potrzeby analizy SWOT dla Gminy Wierzchosławice sąnastępujące dziedziny:- sfera techniczna i ochrona środowiska,- sfera społeczna – rozwój kapitału społecznego,- sfera gospodarcza,- sfera kultury, turystyki i sportu.76Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Kierunek I Sfera techniczna i ochrona środowiskaSłabe strony:Silne strony:- korzystne położenie gminy względemTarnowa i sieci komunikacyjnej (E–4, kolej,planowana budowa autostrady),- istniejąca infrastruktura przemysłowa wpołudniowej i częściowo północnej częścigminy,- walory rekreacyjne gminy (akweny wodne,lasy i zadrzewienia),- zasoby naturalne gminy,- znaczny stopień skanalizowania gminy,- efektywne działania w zakresie gospodarkiodpadami.Szanse:- projekt budowy drogi klasy „G” w gminie,- budowa ciągów komunikacyjnych (ścieżekrowerowych, chodników i nowychnawierzchni asfaltowych),- wykorzystanie energii słonecznej, dającejmożliwość poprawy jakości środowiska,- poprawa wydajności energetycznej poprzezwykorzystanie ujęć gorących źródeł,- rozwój infrastruktury środowiskowejodpowiadającej potrzebom rodzin,- dokończenie budowy kanalizacji w gminie,- prowadzenie kampanii informacyjnej wzakresie selektywnej zbiórki odpadów,- rozbudowa i modernizacja StacjiUzdatniania Wody w Wierzchosławicach,- dofinansowanie ze środków UE.- brak infrastruktury związanej z turystyką iwypoczynkiem,- niewystarczające skanalizowanie terenówgminy,- niedostateczna ilość ciągów pieszych iścieżek rowerowych,- niezadowalający stan infrastrukturykulturalnej wraz z jej otoczeniem,- brak przystosowania obiektów publicznychdo potrzeb osób niepełnosprawnych,- niewystarczająca infrastruktura drogowa,- brak wykorzystania odnawialnych,alternatywnych źródeł energii,- brak wykorzystania zasobów wódgeotermalnych na terenie gminy,- brak wprowadzenia w wystarczającymzakresie selektywnej zbiórki odpadów,- powszechne występowanie azbestu wbudownictwie indywidualnym,- niewystarczająca świadomośćspołeczeństwa o roli ochrony środowiska,- niewystarczający dostęp do Internetu wmiejscach publicznych.Zagrożenia:- niewystarczająca ilość własnych środkówfinansowych gminy na poprawę istniejącejinfrastruktury technicznej oraz tworzenienowej,- dewastacja środowiska naturalnego wprzypadku braku środków finansowych najego ochronę,- niewystarczająca ilość własnych środkówfinansowych gminy na zakup urządzeńwykorzystujących odnawialne źródła energii,- zagrożenie czystości powietrza i hałasem.77Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Kierunek II Sfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoSłabe strony:Silne strony:- działalność systemu edukacyjnego gminy,- silny i sprawnie funkcjonujący samorząd,- zorganizowana praca policji,- wzrost świadomości społecznej związanej zpotrzebami osób niepełnosprawnych,- podejmowanie specjalistycznych szkoleńprzez pracowników urzędu gminy,- objęcie dzieci przedszkolnych i uczniówszkół różnymi formami zajęćwyrównawczych,- realizowanie działań objętych GminnymProgramem Profilaktyki i PrzeciwdziałaniaAlkoholizmowi,- działania Gminnego Ośrodka PomocySpołecznej w Wierzchosławicach,- działalności Gminnego PunktuKonsultacyjnego dla osób uzależnionych iwspółuzależnionych oraz członków ichrodzin z terenu Gminy Wierzchosławice.Szanse:- rozwój szkolnictwa wyższego w Tarnowie,- budowa obiektu sportowegowielofunkcyjnego wraz z placami zabaw irekreacji na terenie gminy,- budowa nowego Ośrodka Zdrowia wWierzchosławicach wraz z zapleczemrehabilitacyjnym przystosowanego dla osóbniepełnosprawnych,- budowa obiektów rekreacyjno-sportowych(place zabaw, lodowisko, ścieżki rowerowe,różnorodne boiska) w celu podnoszeniasprawności fizycznej dzieci i młodzieży iprowadzenia na tych obiektach zajęćpozalekcyjnych,- wyposażenie placówek oświatowychnowoczesne środki dydaktyczne i sprzęttechniczny,- utworzenie na terenie GminyWierzchosławice dla uczniów poradnilogopedycznej i psychologicznopedagogicznej,- podejmowanie i realizacja programówprofilaktycznych,- monitorowanie problematyki alkoholowej inarkotykowej na terenie gminy,- realizacja programów przeciwdziałaniabezrobociu,- niewystarczająca ilość miejsc do spędzaniawolnego czasu, zarówno dla dzieci imłodzieży, jak i dorosłych,- niewystarczająca ilość miejsc pracy,- niezadowalający stan infrastrukturyspołecznej,- słaba organizacja sektora opiekizdrowotnej,- niezadowalająca jakość usług zdrowotnych,- brak przystosowania obiektów publicznychdo potrzeb osób niepełnosprawnych,- niewystarczająca aktywność społeczna,- niedostateczne zaplecze do świadczeniausług medycznych,- mała ilość organizacji pozarządowych,- wyuczona bezradność i roszczeniowośćpostaw,- niedostateczna skuteczność instytucjiprzeciwdziałających patologiom społecznym.Zagrożenia:- niedoskonałość systemu wspieraniaprzedsiębiorczości, szczególnie wśrodowiskach wiejskich,- napływ złych wzorców kulturowych,- niewystarczająca ilość własnych środkówfinansowych gminy na wspieranie sferyspołecznej,- niewystarczająca ilość przedszkoli wprzypadku zwiększenia się przyrostunaturalnego,- niekorzystny wpływ kryzysugospodarczego na sytuację rodzin,- odpływ młodych wykształconych ludzi,- niespójność poziomu i kierunkówkwalifikacji zawodowych z potrzebamilokalnego rynku pracy,- niewystarczające wywiązanie się rodzicówze swych zadań opiekuńczych iwychowawczych,- niewystarczające działania w zakresiebezpieczeństwa.78Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020- dofinansowanie ze środków UE nadziałania z zakresu rozwoju zasobówspołecznych.Silne strony:- korzystne położenie gminy względemTarnowa i sieci komunikacyjnej (E – 4,kolej, planowana budowa autostrady),- korzystne warunki przyrodnicze i glebowedo rozwoju rolnictwa,- istniejąca infrastruktura przemysłowa wpołudniowej i częściowo północnej częścigminy,- zasoby naturalne gminy,- dobrze rozwinięty handel.Szanse:- wzrost zainteresowania turystykąweekendową mieszkańców okolicznychmiast i miejscowości,- zainteresowanie zakupem działeksiedliskowych i rekreacyjnych przez osoby zzewnątrz gminy,- zagospodarowanie nowych terenów podturystykę i rekreację,- zainteresowanie wykorzystaniem terenówpod działalność gospodarczą,- dostosowanie kierunków produkcjirolniczej do warunków rynkowych poprzezspecjalizację i uwzględnienie oczekiwańkonsumentów,- integracja gospodarstw rolnych poprzezwspieranie powstawania i działalności grupproducenckich,- działania wspierające rozwój agroturystyki,- rozwój szkolnictwa wyższego w Tarnowie,- dofinansowanie ze środków UE.Kierunek III Sfera gospodarczaSłabe strony:- niewystarczająca ilość miejsc pracy,- niewystarczająca promocja gminy,- słabo rozwinięty sektor usług,- brak wykorzystania zasobów wódtermalnych na terenie gminy,- niewystarczająca promocja rolnictwaekologicznego oraz lokalnych liderówrolnictwa,- niekorzystna struktura agrarna,rozdrobnienie gospodarstw.Zagrożenia:- brak preferencyjnej polityki fiskalnej dlarozwoju przedsiębiorczości,- niedoskonałość systemu wspieraniaprzedsiębiorczości, szczególnie wśrodowiskach wiejskich,- słaba komunikacja publiczna z Tarnowem,- mała aktywność inwestycyjna,- silna promocja gmin sąsiadujących,-wzrost poziomu bezrobocia spowodowanykryzysem gospodarczym.79Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Kierunek IV Sfera kultury, turystyki i sportuSłabe strony:Silne strony:- działalność Muzeum Wincentego Witosa,- działalność Gminnego Centrum Kultury wWierzchosławicach,- promocja gminy (m.in. poprzezorganizowanie cyklicznych corocznychimprez promujących gminę),- tradycje ruchu ludowego,- korzystne położenie gminy względemTarnowa i sieci komunikacyjnej (E – 4,kolej, planowana budowa autostrady),- dobrze rozbudowana i umiejscowiona naterenie gminy infrastruktura sportowa,- walory rekreacyjne gminy (akweny wodne,lasy i zadrzewienia).Szanse:- wzrost zainteresowania turystykąweekendową mieszkańców okolicznychmiast i miejscowości,- budowa obiektu sportowegowielofunkcyjnego wraz z placami zabaw irekreacji na terenie gminy,- budowa ścieżek rowerowych i ciągów dlapieszych,- rozbudowa i modernizacja istniejącychobiektów kulturalnych i sportowych naterenie gminy,- opieka nad zabytkami, rejestracja imodernizacja obiektów znajdujących się wrejestrze zabytków oraz przystosowanie ichdo optymalnej funkcji turystycznej,- podnoszenie jakości gminnych wydawnictworaz serwisu internetowego,- rozpoczęcie ponadlokalnej działalnościCentrum Kultury Wsi Polskiej im.Wincentego Witosa w Wierzchosławicach pozakończeniu remontu,- dofinansowanie ze środków UE.- brak infrastruktury związanej z turystyką iwypoczynkiem,- słabe wykorzystanie obiektów użytecznościpublicznej (domy ludowe itp.),- niewystarczająca ilość miejsc do spędzaniawolnego czasu, zarówno dla dzieci imłodzieży, jak i dorosłych,- słaba komunikacja publiczna z Tarnowem,- niezadowalający stan infrastrukturykulturalnej,- niewystarczająca aktywność społeczna,- niezadowalający stan obiektówzabytkowych na terenie gminy.Zagrożenia:- napływ złych wzorców kulturowych,- niewystarczająca ilość własnych środkówfinansowych gminy na wspieraniedziałalności kulturalno- turystycznej,- silna promocja gmin sąsiadujących,- niewystarczająca współpraca krajowa imiędzynarodowa w zakresie promowaniatradycji kulturowych oraz walorówturystyczno–krajobrazowych GminyWierzchosławice.Strategię opracowano przyjmując za podstawę wyniki badań ankietowych liderów opiniipublicznej i konsultacji społecznych oraz „burzy mózgów” wśród radnych, sołtysówi pracowników Urzędu Gminy Wierzchosławice i jednostek samorządu terytorialnego orazautorów opracowujących strategię, organizowanych metodą aktywnego planowaniastrategicznego.Przeprowadzono pięć spotkań konsultacyjnych z udziałem liderów lokalnych reprezentujących:radnych, organizacje pozarządowe, jednostki organizacyjne gminy, pracowników Urzędu GminyWierzchosławice oraz mieszkańców gminy:80Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020I spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z pracownikamiUrzędu Gminy Wierzchosławice odbyło się dnia 17.04.2009 r. Spotkanie to miało charakterwarsztatowy, podczas którego wypracowano: tytuł aktualizowanego opracowania,harmonogram spotkań konsultacyjnych oraz ostateczną wersję formularza ankiety do badańspołecznych w gminie Wierzchosławice,II spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z radnymi isołtysami odbyło się dnia 27.04.2009 r.,III spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z mieszkańcamiGminy Wierzchosławice odbyło się 11.05.2009 r. w Gimnazjum w Wierzchosławicach zpracownikami oświaty oraz uczniami,IV spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z mieszkańcamiGminy Wierzchosławice odbyło się 11.05.2009 r. w Gminnym Centrum Kultury wWierzchosławicach z mieszkańcami gminy,V spotkanie - przekazanie uaktualnionej Strategii do konsultacji Urzędowi GminyWierzchosławice – zgłoszenie uwag i poprawek do wstępnej wersji Strategii – 19.06.2009 r.Spotkanie to miało charakter warsztatowy.W trakcie zorganizowanych spotkań konsultacyjnych zostały przeprowadzone badaniaankietowe, których celem było poznanie problemów na obszarze Gminy Wierzchosławicewystępujących w sferze technicznej, społecznej, gospodarczej, ochrony środowiska, a takżeupatrywanych szans rozwoju gminy i zagrożeń utrudniających jej dalszy rozwój. Wyniki badaństanowiły również istotne źródło informacji do opracowania analizy SWOT. W konsultacjachspołecznych i badaniach ankietowych udział wzięło 223 osoby. Ankiety były równieżwypełniane przez Internet. Zebrano 56 ankiet internetowych.Konceptualizacja problematyki badawczej do badań ankietowych dotyczących poziomurozwoju Gminy Wierzchosławice1. CelCelem badania jest poznanie problemów na obszarze Gminy Wierzchosławice występujących wsferze technicznej, społecznej, gospodarczej, ochrony środowiska, a także upatrywanych szansrozwoju gminy i zagrożeń utrudniających jej dalszy rozwój.2. Przedmiot badaniaPrzedmiotem badania ankietowego są opinie i oceny liderów opinii i mieszkańców GminyWierzchosławice na temat poziomu rozwoju gminy oraz jej potencjału rozwojowego, a takżewystępujących w gminie problemów w sferze technicznej, społecznej, gospodarczej, ochronyśrodowiska oraz szans i zagrożeń rozwojowych.3. Problemy:A. Główny problem:Jaki jest poziom rozwoju Gminy Wierzchosławice, jej możliwości rozwojowe oraz problemy,które mogą hamować jej rozwój, według opinii liderów opinii i mieszkańców gminy?B. Problemy szczegółowe:81Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020o Na jakim poziomie rozwoju znajduje się obecnie Gmina Wierzchosławice według ocenliderów opinii i mieszkańców gminy?o Jaki potencjał rozwojowy ma Gmina Wierzchosławice i w jakim stopniu został ondotychczas wykorzystany według opinii i ocen liderów opinii i mieszkańców gminy?o Jakie problemy występują aktualnie na obszarze gminy w sferze technicznej, społecznej,gospodarczej i ochrony środowiska według opinii liderów opinii i mieszkańców gminy?o Jakie jest zaangażowanie władz gminy w rozwiązywanie występujących problemówwedług ocen liderów opinii i mieszkańców gminy?o Jakie są szanse dla rozwoju Gminy Wierzchosławice według opinii liderów opiniii mieszkańców gminy?o Jakie są zagrożenia dla rozwoju Gminy Wierzchosławice według opinii liderów opinii imieszkańców gminy?o Jakie są silne strony Gminy Wierzchosławice według opinii liderów opiniii mieszkańców gminy?o Jakie są słabe strony Gminy Wierzchosławice według opinii liderów opiniii mieszkańców gminy?4. Zmienne:o obecny poziom rozwoju miny,o stopień wykorzystania potencjału rozwojowego gminy,o stopień zaangażowania władz gminy w rozwiązywanie problemów,o ważne dla mieszkańców problemy występujące na terenie gminy,o szanse rozwoju gminy,o zagrożenia dla rozwoju gminy,o silne strony gminy,o słabe strony gminy,o płeć,o wiek,o wykształcenie,o zatrudnienie,o dochód miesięczny.5. WskaźnikiWskaźnikami są elementy informacji zawarte w wypowiedziach respondentów w 8 pytaniachzamkniętych i 2 otwartych i 2 półotwartych ankiety.6. Metoda badawczaSondaż diagnostyczny7. Technika badawczaAnkieta8. Narzędzie badawczeKwestionariusz ankiety9. Wielkość próby, błąd próby oraz poziom ufnościWiarygodne wyniki badań ankietowych na podstawie analizy pewnej próby, wynika zprzedstawionych w teorii statystyki dowodów pozwalających oszacować margines błędu tychprób za pomocą zakresów prawdopodobieństwa.82Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Zazwyczaj w badaniach społecznych przyjmuje się 95-procentowe prawdopodobieństwo, którenazywane jest także poziomem ufności.Szacując dokładność próby lub dobierając jej skład w taki sposób, by gwarantowała ona danypoziom dokładności, musimy brać pod uwagę dwa istotne czynniki – wielkość próby oraz wynikipomiaru, który dla uproszczenia wyrażamy procentowo.W badaniach założono uzyskanie reprezentatywnych wyników przy założeniu 6,5-procentowegobłędu próby (przy wyniku pomiaru wynoszącym 50 procent) i 95-procentowego poziomu ufnościjego zachowania.10. Wybór próby z wielkości populacji mieszkańców Gminy WierzchosławiceIlość mieszkańców Gminy Wierzchosławice – 10 581 (stan na 31 grudnia 2008 r.)Optymalna wielkość próby gwarantującej 95-procentowe prawdopodobieństwo, że pośród całejpopulacji od 43,5 do 56,5 procent osób potwierdza wynik badania wynosi 223 osoby.83Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wyniki badań społecznych w Gminie Wierzchosławice do Strategii Rozwoju GminyWierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 1. Czy według Pani/Pana Gminie Wierzchosławice potrzebna jest strategia rozwojumająca na celu ożywić jej rozwój techniczny, społeczny, gospodarczy i ochronyśrodowiska?Czy według Pani/Pana gminie Wierzchosławicepotrzebna jest strategia rozwoju mająca na celuożywić jej rozwój techniczny, społeczny,gospodarczy i ochrony środowiska?33%1%0%1%65%zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie nie wiemZdecydowana większość respondentów (ok. 98%) uznała, że Gminie Wierzchosławice potrzebnajest strategia rozwoju.Pytanie 2. Jak ocenia Pani/Pan dotychczas wykorzystanie możliwości rozwojowych gminy?Jak ocenia Pani/Pan dotychczasowe wykorzystaniemozliwości rozwojowych gminy?10%4%14%30%42%bardzo dobrze dobrze średnio nisko bardzo nisko84Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Według 56% ankietowanych możliwości rozwojowe Gminy Wierzchosławice sąwykorzystywane w stopniu bardzo dobrym i dobrym, natomiast 30% uważa, że tylkow średnim. Tylko 4% respondentów ocenia jako bardzo niski, stopień wykorzystania możliwościrozwojowych gminy.Pytanie 3. Jak ocenia Pani/Pan dotychczasowe zaangażowanie władz GminyWierzchosławice w rozwiązywanie występujących problemów na jej obszarze wpodanych niżej sferach?Jak ocenia Pani/Pan dotychczasowe zaangażowanie władzgminy Wierzchosławice w rozwiązywanie występującychproblemów na jej obszarze w niżej podanych sferach?0% 20% 40% 60% 80% 100%sfera techniczna7% 28% 42% 18%5%sfera społeczna8%33% 41%16% 2%sfera gospdoarcza5% 20% 51%18% 6%sfera ochronyśrodowiska14% 39% 32% 9% 6%bardzo wysoko wysoko średnio nisko bardzo niskoRespondenci najlepiej ocenili zaangażowanie władz Gminy Wierzchosławice w sferze ochronyśrodowiska oraz społecznej, natomiast najsłabiej została oceniona przez ankietowanych sferagospodarcza.85Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 4. Jaka jest Pani/Pana ocena efektów działań promocyjnych GminyWierzchosławice dotyczących niżej podanych zagadnień?Jaka jest Pani/Pana ocena efektów działań promocyjnychgminy Wierzchosławice dotyczących niżej podanychzagadnień0% 20% 40% 60% 80% 100%walory przyrodniczokrajobrazowe14% 36% 31%16%3%infrastrukturatechniczna2%14% 45% 32% 7%atrakcyjnośćinwestycyjna5% 24% 45% 22% 4%potencjał ludzkigminy8% 33% 46% 10% 3%tradycje ruchuludowego25% 53% 19% 2%bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źleAnkietowani ocenili najlepiej efekty podejmowanych działań promocyjnych dotyczącychtradycji ruchu ludowego oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy. Badani najgorzejocenili efekty działań promocyjnych atrakcyjności inwestycyjnej gminy Wierzchosławice orazjej infrastruktury technicznej.86Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 5. Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery społecznej w GminieWierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-2020Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery społecznejw gminie Wierzchosławice, które powinny być rozwiązanew latach 2009-20200% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%bezrobocie i ubóstwo na obszarze gminy53% 38% 8% 2%niekorzystna struktura wiekowa26% 31% 33% 9% 1%niska aktywność społeczna ludzi młodych37% 50% 10%3% 1%odpływ z gminy ludzi z wyższym wykształceniem45% 41% 10% 3%odpływ z gminy ludzi młodychniski poziom współpracy i współdziałaniamieszkańców47% 31% 15% 5% 1%42% 34% 19% 5% 1%niewystarczająca liczba mieszkań29% 48% 7% 13%2%ograniczony dostęp do pomocy medycznej41% 46% 9% 4%ograniczony dostęp do pomocy społecznej26% 46% 24% 3%zmniejszający się przyrost naturalny37% 39% 20% 2% 1%małe poczucie bezpieczeństwa mieszkańców gminy28% 43% 18% 7%4%bardzo ważny ważny średnio ważny mało ważny nieważnyNajważniejszymi problemami według badanych, dotyczącymi sfery społecznej GminyWierzchosławice jest bezrobocie i ubóstwo na obszarze gminy, niska aktywność społeczna ludzimłodych, odpływ z gminy ludzi z wyższym wykształceniem oraz ograniczony dostęp do pomocymedycznej.87Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 6. Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery technicznej w GminieWierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-2020Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery technicznejw gminie Wierzchosławice, które powinny być rozwiązanew latach 2009-20200% 20% 40% 60% 80% 100%sieć kanalizacyjna64% 26% 8%sieć drogowa63% 28% 9%obiekty sportowe45% 36% 18% 2%komunikacja publiczna41% 47%9%bariery architektoniczne dlaniepełnosprawnych47% 44% 7%2%bardzo ważny ważny średnio ważny mało ważny nieważnyNajważniejszymi problemami sfery technicznej w Gminie Wierzchosławice według opiniirespondentów są stan sieci drogowej, sieci kanalizacyjnej oraz bariery architektoniczne dla osóbniepełnosprawnych.88Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 7. Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery gospodarczej w GminieWierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-2020Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery gospodarczej wgminie Wierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-20200% 20% 40% 60% 80% 100%aktywność gospodarcza ludzi młodych42% 45% 13%system wspierania przedsiębiorczości40% 49% 9% 1%liczba mieszkańców w wieku przedemerytalnym13% 53% 30% 4%sieć skupu i sprzedaży płodów rolnych19% 45% 25% 8% 2%dostep do edukacji57% 31% 5% 4%3%rozwój usług na terenie gminy52% 36% 12% 2%rozwój handlu na terenie gminy38% 43% 17% 2%promocja gminy42% 37% 17% 3%1%dostep do nowoczesnych technologii50% 40% 10% 1%infrastruktura turystyczna44% 41% 13% 2%rozdrobnienie gospodarstw rolnych16% 40% 32% 8% 5%efektywność rolnictwa26% 41% 17% 2%1%dostep do kredytów preferencyjnych na restrukt. imoderniz. rolnictwa26% 51% 12% 9% 2%bardzo ważny ważny średnio ważny mało ważny nieważnyNajważniejszymi problemami sfery gospodarczej w Gminie Wierzchosławice według badanychsą dostęp do edukacji, rozwój usług na terenie gminy, dostęp do nowoczesnych technologii orazinfrastruktura turystyczna.89Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 8. Jakie inne problemy ze sfery technicznej, gospodarczej, społecznej oraz ochronyśrodowiska, Pani/Pana zdaniem, powinna rozwiązać Gmina Wierzchosławice wpierwszej kolejności w latach 2009-2020?Odpowiedzi respondentów dotyczące problemów ze sfery technicznej, gospodarczej, społecznejoraz ochrony środowiska- niewystarczający stan techniczny dróg, chodników i parkingów – 43,99%,- niewystarczający rozwój zaplecza sportowego – 28,02%,- utrudniony dostęp do usług medycznych – 26,83%,- niewystarczające skanalizowanie gminy – 26,83%,- rozwój przedsiębiorczości – 25,06%,- niewystarczająca aktywizacja gospodarcza, Brak miejsc pracy, bezrobocie, bieda –24,47%,- niewystarczający rozwój bazy edukacyjnej – 23,28%,- niewystarczające działania w zakresie ochrony środowiska – 22,10%,- niedostateczny rozwój bazy kulturalno-turystycznej – 21,51%,- niezadowalający stan bezpieczeństwa w mieście – 21,51%,- niezadowalający stan obiektów użyteczności publicznej – 21,51%,- utrudnienia w publicznym ruchu komunikacyjnym wynikające m.in. zniewystarczającej ilości połączeń z miastem Tranów – 19,73%,- wykluczenie cyfrowe – 18,55%.90Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 9. Jaki wpływ według Pani/Pana oceny mogą mieć podane niżej czynniki – atutyGminy Wierzchosławice na jej rozwój w latach 2009-2020Jaki wpływ według Pani/Pana oceny mogą mieć podane niżejczynniki-atuty gminy Wierzchosławice na jej rozwój w latach 2009-20200% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%bliskie położenieTarnowa jako dużegoośrodka miejskiegokorzystne usytuowaniew sieci osiedleńczej ikomunikacyjnej47% 40% 12% 1%38% 44% 14% 3%1%walory przyrodniczokrajobrazowegminy44% 42%12% 2%zasoby środowiskanaturalnego37% 37% 19% 6% 1%korzystna strukturawiekowa ludnościgminydobry rozwójinfrastrukturytechnicznej17% 36% 37% 9% 1%27% 38% 31% 3%1%tradycje ruchuludowego w gminie28% 28% 35% 6%3%korzystne warunkiprzyrodnicze i glebowedla rozwoju rolnictwa22% 32% 35% 10%odnawialne źródłaenergii38%30% 27% 4% 1%bardzo wysoki wysoki średni mały bardzo małyNajważniejszymi atutami Gminy Wierzchosławice według badanych są: bliskie położeniaTarnowa, walory przyrodniczo-krajobrazowe, korzystne usytuowanie w sieci osiedleńczeji komunikacyjnej.91Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 10. Czy wizja dla Gminy Wierzchosławice wypracowana w Strategii Społeczno-Gospodarczego Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 1999-2015 jest nadalaktualna?Czy wizja gminy Wierzchosławice wypracowana wStrategii Społeczno-Gospodarczego Rozwoju GminyWierzchosławice na lata 1999-2015 jest nadalaktualna?11%TakNie89%Według 89% badanych wypracowana wizja w Strategii Społeczno-Gospodarczego RozwojuGminy Wierzchosławice na lata 1999-2015 jest nadal aktualna, wymaga jednak unowocześnieniai dostosowania do aktualnych standardów obowiązujących w polityce spójności UE, z którą są wpełni zgodne dokumenty strategiczne Polski: Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 iNarodowa Strategia Spójności 2007-2013. Nowa redakcja wizji została wypracowana przezzespół projektowy w oparciu o propozycje zgłoszone w trakcie spotkań konsultacyjnych.Pytanie 11. Proszę podać jakie są według Pani/Pana oceny:Silne strony Gminy Wierzchosławice według respondentów to:- dobra lokalizacja - 23,28% odpowiedzi,- walory turystyczno-przyrodnicze - 22,69% odpowiedzi,- Muzeum Wincentego Witosa - 20,33% odpowiedzi,- tradycje ludowe Wierzchosławic - 20,33% odpowiedzi,- dobre zarządzanie gminą - 20,33% odpowiedzi,- duży potencjał związany lokalizacją gminy - 19,14% odpowiedzi,- zasoby naturalne - 19,14% odpowiedzi.Słabe strony Gminy Wierzchosławice według respondentów to:- zły stan techniczny dróg i chodników - 23,28% odpowiedzi,- mało miejsc do spędzania wolnego czasu - 21,51% odpowiedzi,- słaba komunikacja publiczna z Tarnowem - 20,33% odpowiedzi,- mało ośrodków sportowych – boisk - 20,33% odpowiedzi,- słaba infrastruktura turystyczna - 20,33% odpowiedzi,- mało miejsc pracy - 20,33% odpowiedzi,- niewystarczające skanalizowanie gminy - 19,14% odpowiedzi.92Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Pytanie 12. Czy wyznaczone w Strategii Społeczno-Gospodarczego Rozwoju GminyWierzchosławice na lata 1999-2015 kierunki rozwoju są wystarczające?Czy wyznaczone w Strategii Społeczno-GospodarczegoRozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 1999-2015 kierunkirozwoju są wystarczające?0% 20% 40% 60% 80% 100%Kierunek:Rolnictwo ileśnictwo70% 30%Kierunek:PrzedsiębiorczośćKierunek:Podniesieniestandarducywilizacyjnego56% 44%70%30%TakNieKierunek: Ochronaśrodowiska72% 28%Według dużej większości badanych wypracowane kierunki rozwoju gminy są wystarczające,wymagają jednak unowocześnienia i uwzględnienia nowych tendencji rozwojowych, które dlaGminy Wierzchosławice są związane głównie z wykorzystaniem wysokiego w porównaniu zinnymi gminami poziomu infrastruktury technicznej i społecznej, posiadanymi zasobami wódgeotermalnych oraz atrakcyjnością inwestycyjną i osiedleńczą ze względu na dogodne położeniegminy.Odpowiedzi respondentów dotyczących innych kierunków rozwoju Gminy Wierzchosławicedotyczyły głównie:- wzmacniania marki i wizerunku Gminy Wierzchosławice jako centralnegoośrodka tradycji ruchu ludowego w Polsce poprez wykreowanie ponadlokalnychfunkcji Centrum Kultury Wsi Polskiej im. Wincentego Witosa po zakończeniuremontu zsynchronizowanego z działalnością Muzeum Wincentego Witosa iGminnego Centrum kultury – 37,84% odpowiedzi,- wykorzystania wód geotermalnych i innych odnawialnych źródeł energii –28,66% odpowiedzi,- zwiększenia liczby obiektów turystycznych i rekreacyjnych – 22,47%odpowiedzi,- zwiększenia ilości propozycji spędzania czasu wolnego dla mieszkańców iturystów – 15,27% odpowiedzi,- aktywnego poszukiwania inwestorów zewnętrznych, które przyczynić siępowinno do powstawania nowych miejsc pracy i ograniczenia bezrobocia –11,24% odpowiedzi,- szukania atrakcyjnych sposobów związanych pracą i mieszkaniem, aby zatrzymaćw przyszłości odpływ młodzieży z gminy – 10,33% odpowiedzi.93Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Metryczka1. Płeć respondentówPłeć respondentów44%56%mężczyźnikobiety2. WykształcenieWykształcenie respondentów26%23%7%6%38%podstawowe średnie zasadnicze zawodowe policealne wyższe94Rozdział 3

liczba respondentówStrategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20203. ZatrudnienieZatrudnienieprzedsiębiorstwo państwowe12%przedsiębiorstwo prywatne5%10%33%samorząd terytorialnywłasna działalnośćgospodarczawłasne gospodarstwo rolne8%nie pracuje, w trakcienauki/studiów6%7%19%bezrobotnyemeryt/rencista4. Dochody miesięczneDochody miesięczne25%21%20%15%13%14%16%14%10%5%9%7%1%5%0%do 1000 >1000-1500>1500-2000>2000-2500>2500-3000>3000-3500>3500-4000> 4000 niedotyczyprzedział dochodu [zł]95Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20203.2. Pole możliwości rozwoju Gminy Wierzchosławice3.2.1. Wizja Gminy WierzchosławiceWizja gminy to obraz przyszłości, który samorząd terytorialny i inni beneficjenci z terenu gminychcą wykreować w określonym horyzoncie czasowym - do 2020 r.Wizja Gminy Wierzchosławice:Wierzchosławice gminą dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego w harmonii ześrodowiskiem naturalnym, oferującą znakomite warunki dla osadnictwa i turystyki zwykorzystaniem potencjału przyrodniczego i bogactwa tradycji.3.2.2. Misja Gminy WierzchosławiceMisja gminy to syntetyczne określenie intencji tego, co lokalny samorząd, liczne instytucjepubliczne i prywatne oraz wszyscy mieszkańcy zamierzają osiągnąć w określonym czasie, abyzapewnić optymalny rozwój swej gminy. Deklaracja misji jest związana z czasem określonym doosiągnięcia wizji. Należy ją traktować jako proces rozwojowy, przyczyniający się do wzrostukonkurencyjności i rangi gminy w otoczeniu regionalnym, krajowym i międzynarodowym.Inaczej - misja gminy jest to „droga” do osiągnięcia w określonym horyzoncie czasowym - wizji.Misja Gminy Wierzchosławice:Zapewnienie jak najlepszych warunków do trwałego, zrównoważonego rozwoju opartegona wiedzy, przedsiębiorczości, walorach przyrodniczych i kulturowych, umożliwiającegowzrost zatrudnienia i poprawę warunków życia mieszkańców z zachowaniem dziedzictwaprzeszłości i wartości środowiska naturalnego.3.2.3. Cele strategiczne, operacyjne i szczegółoweCele strategiczne w odróżnieniu od deklaracji misji, która mówi ludziom, jaka jest droga dowizji, cele strategiczne są konkretnymi, określonymi punktami, czy stacjami końcowymi. Pełniąfunkcję „kamieni milowych”. Cele strategiczne odzwierciedlają konkretne warunki zewnętrzne iwewnętrzne możliwości rozwojowe gminy.Cele strategiczne to najważniejszy element planowania rozwoju lokalnego. To onewyznaczają drogę do pokonania, mówią, co jest najistotniejsze i – co najważniejsze –wyrażają wolę do wzrastania.Cel strategiczny powinien być: prosty (S) – zrozumiały dla wszystkich, czytelny. Albert Einstein mawiał, iż wszystko trzebaprzedstawić jak najprościej się da, ale już nie bardziej. Tak samo jest z celem. Wszyscy podjednym sformułowaniem muszą rozumieć to samo. Cel nie może być dwuznaczny, bowiemwtedy drogi osób dążących do jego osiągnięcia mogą się rozminąć; mierzalny (M) – taki, którego zrealizowanie jesteśmy w stanie ocenić, zarówno na koniec,jak i w trakcie jego realizacji; ambitny (A) – stanowiący wyzwanie i wyzwalający determinację do jego zrealizowania; realny (R) – możliwy do osiągnięcia; określony w czasie (T) – nie za krótkim, bo cel przestanie być realny i nie za długim, aby nieutracić dynamiki realizacji.96Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Cele operacyjne to cele, do których dąży się za pośrednictwem rzeczywistych programówdziałań, projektów i procedur. Określają kierunek działań wymagany od poszczególnychjednostek organizacyjnych i osób. Mogą służyć także jako kryteria oceny wydajności, czyskuteczności podejmowanych działań w różnych dziedzinach. Cele operacyjne muszą byćpowiązane bezpośrednio z celami szczegółowymi.Cele szczegółowe: to konkretne zadania przeznaczone do realizacji w ramach strategii.Poniżej przedstawiono zadania (cele szczegółowe) realizujące cele operacyjne oraz strategicznew poszczególnych sferach.Kierunek I – Sfera techniczna i ochrona środowiskaCel strategiczny:Podniesienie jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury technicznej naterenie Gminy Wierzchosławice, wykorzystanie źródeł odnawialnych oraz likwidacjizaniedbań w zakresie ochrony środowiska.Cele operacyjne:1. Poprawa komunikacji drogowej w Gminie Wierzchosławice.Cele szczegółowe:budowa drogi klasy G w Gminie Wierzchosławice,budowa ciągów komunikacyjnych (ścieżek rowerowych, chodników i nowychnawierzchni asfaltowych),remont i modernizacja istniejących dróg gminnych.2. Rozwój systemu usług teleinformatycznych w Gminie Wierzchosławice.Cele szczegółowe:zapewnienie dostępu do Internetu w miejscach publicznych (hot – spoty, infomaty),rozwój usług tzw. elektronicznej administracji w celu umożliwienia mieszkańcomzałatwiania jak największej liczby spraw za pośrednictwem internetu (szkoły, urządgminy, ośrodek zdrowia),3. Efektywne zagospodarowanie przestrzeni i obiektów gminnych.Cele szczegółowe:zagospodarowanie terenów rekreacyjnych w Wierzchosławicach – Dwudniakach(zbiorniki wodne i ich otoczenie),zagospodarowanie terenów znajdujących się w poszczególnych sołectwachw międzywalu (boiska i obiekty sportowe),budowa obiektu sportowego wielofunkcyjnego w Wierzchosławicach,urządzenie „terenów zielonych” – parków, placów zabaw – przeznaczonych na rekreacje iwypoczynek w poszczególnych sołectwach Gminy Wierzchosławice,modernizacja i zagospodarowanie budynku i terenu wokół budynku byłego UniwersytetuLudowego (utworzenie Centrum Kultury Wsi Polskiej im. Wincentego Witosa wWierzchosławicach),97Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020rozbudowa i modernizacja istniejących obiektów kulturalnych i sportowych na terenieGminy Wierzchosławice,przystosowanie obiektów użyteczności publicznej dla potrzeb osób niepełnosprawnych.4. Zintensyfikowanie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez racjonalną gospodarkęwodną i gospodarkę odpadami oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.Cele szczegółowe:budowa, rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej,budowa kanalizacji deszczowej (odtworzenie sieci odbiorników wód powierzchniowychpoprzez modernizację rowów i śluz wałowych),rozbudowa i modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Wierzchosławicach,budowa i wyposażenie w odpowiedni sprzęt, zapewniający prawidłowe funkcjonowanieGminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej (nowoczesna baza techniczna GZGK),budowa instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii, takie jak: wody płynące,wody geotermalne, wiatr i słońce – w celu ograniczenia niskiej emisji i gazówcieplarnianych,dostosowanie gospodarki odpadami stałymi do rosnących potrzeb mieszkańców gminy ipodmiotów gospodarczych,kontynuacja selektywnej zbiórki odpadów,sukcesywne działania mające na celu likwidację odpadów niebezpiecznych (azbest, rtęć,zużyte baterie).Kierunek II – Sfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoCel strategiczny:Zapewnienie mieszkańcom odpowiednich warunków zdrowotnych oraz edukacyjnychsprzyjających osobistemu rozwojowi. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwaoraz przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu poprzez podejmowaniewspólnych działań administracji samorządowej, partnerów społecznych i gospodarczych.Cele operacyjne:1. Dalsze podnoszenie jakości usług administracyjnych i usprawnienie funkcjonowania urzędugminy.Cele szczegółowe:kontynuowanie prowadzonej polityki jakości (ISO) oraz lepsze jej wykorzystanie dlapotrzeb klientów,podejmowanie specjalistycznych szkoleń przez pracowników urzędu gminy orazjednostek administracyjnych w celu dalszego podnoszenia kwalifikacji,wprowadzenie usprawnień tzw. elektronicznej administracji – elektronicznego obiegudokumentów oraz m.in. możliwości sprawdzania stanu sprawy przez klienta.2. Zwiększenie efektywności systemu edukacji.Cele szczegółowe:zwiększenie dostępu do edukacji przedszkolnej dzieci w wiek 3-5 lat,wprowadzenie bezpłatnych zajęć z języka obcego przedszkolu,98Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020objęcie dzieci przedszkolnych i uczniów szkół różnymi formami zajęć wyrównawczych(w zależności od potrzeb),wykorzystanie integracji do wyrównywania szans edukacyjnych dzieciniepełnosprawnych,dostosowanie bazy oświatowej dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych,budowa obiektów rekreacyjno-sportowych (place zabaw, lodowisko, ścieżki rowerowe,różnorodne boiska) w celu podnoszenia sprawności fizycznej dzieci i młodzieży iprowadzenia na tych obiektach zajęć pozalekcyjnych,doskonalenie zawodowe nauczycieli w celu zdobycia dodatkowych kwalifikacji doprowadzenia zajęć specjalistycznych,dostosowanie treści i metod nauczania do możliwości ucznia i standardów kształcenia,wyposażenie placówek oświatowych nowoczesne środki dydaktyczne i sprzęt techniczny,utworzenie na terenie Gminy Wierzchosławice dla uczniów poradni logopedycznej ipsychologiczno- pedagogicznej,wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli,przekształcenie szkół i modernizacja sytemu dowożenia uczniów,dostosowanie pomieszczeń i otoczenia szkół podstawowych do realizacji zadańopiekuńczo-wychowawczych z dziećmi 5- letnimi i 6- letnimi,realizacja inwestycji oświatowych wynikających z uwarunkowań demograficznych orazmodernizacji i remontów,utrzymanie i rozwój bazy sportowej przy szkołach,wspieranie roli wychowawczej rodziny i odpowiedzialności rodziców za wychowaniedzieci,podejmowanie współpracy z instytucjami pozaszkolnymi w zakresie pomocy dla uczniówzagrożonych lub uzależnionych,sukcesywne wyposażanie szkół w monitoring,podejmowanie współpracy w zakresie dożywiania, wyposażenia w podręczniki i przyboryszkolne,doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie współczesnych narzędzi oddziaływańwychowawczych i terapeutycznych,określenie standardów edukacyjnych dla szkół,zakup i wdrożenie systemu elektronicznej obsługi szkół i przedszkola (VULCAN),poprawa bazy technicznej szkół i przedszkola,opracowanie systemu doskonalenia zawodowego nauczycieli w celu zapewnieniaprawidłowej opieki przedmedycznej oraz realizację zadań z profilaktyki,reorganizacja sieci szkół i prawidłowe ich wykorzystanie dla rzeczywistych potrzeb - wzależności od ilości uczniów w danych placówkach.3. Wzmocnienie potencjału zdrowia mieszkańców.Cele szczegółowe:budowa nowoczesnego Ośrodka Zdrowia w Wierzchosławicach wraz z zapleczemrehabilitacyjnym,podniesienie jakości usług zdrowotnych (w tym rehabilitacyjnych),profilaktyka zdrowotna – podejmowanie i realizacja programów profilaktycznych,kampanii informacyjnych na temat szczepień, zwiększenie działań edukacji zdrowotnejwśród najmłodszych obywateli gminy.99Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20204. Zwiększenie aktywnej integracji społecznej.Cele szczegółowe:wsparcie socjalne i psychologiczne rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnobytowej,inicjowanie działań na rzecz pomocy rodzinom znajdującym się w kryzysie,poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych poprzez prowadzenie rehabilitacjizawodowej, społecznej i leczniczej,podejmowanie działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym uczestnictwo wżyciu społecznym,przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób starszych i niepełnosprawnych poprzezdoradztwo zawodowe, tworzenie klas integracyjnych w szkołach, utworzenie grupwsparcia, klubów oraz rozwój usług opiekuńczych,wspieranie socjalne i psychologiczne rodzin osób niepełnosprawnych,realizowanie działań objętych Gminnym Programem Profilaktyki i PrzeciwdziałaniaAlkoholizmowi,profilaktyka oraz skuteczna walka z wszelkimi przejawami patologii społecznych,wzmacnianie oddziaływania i intensyfikacja działań Gminnego Ośrodka PomocySpołecznej w Wierzchosławicach.5. Redukowanie szkód występujących w związku z piciem napojów alkoholowych u dorosłychosób uzależnionych od alkoholu oraz osób nadużywających alkoholu.Cele szczegółowe:kontynuowanie działalności Gminnego Punktu Konsultacyjnego dla osób uzależnionych iwspółuzależnionych oraz członków ich rodzin z terenu Gminy Wierzchosławice,monitorowanie problematyki alkoholowej i narkotykowej na terenie gminy, badanierozmiarów zjawiska uzależnienia pozwalających ocenić aktualny stan problemówuzależnień i efektów podejmowanych działań,współpraca i wspieranie instytucji, stowarzyszeń i organizacji prowadzących działania wkierunku przeciwdziałania patologiom społecznym oraz pomocy osobom uzależnionym iich rodzinom.6. Propagowanie trzeźwych obyczajów i zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży.Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii.Cele szczegółowe:kontynuowanie działalności świetlic socjoterapeutycznych i tworzenie nowych świetlicna terenie gminy dla dzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi orazfinansowanie wydatków związanych z ich funkcjonowaniem,kontynuacja profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej dladzieci i młodzieży z zakresu rozwiązywania problemów alkoholowych oraz zagrożeńnarkomanią,podejmowanie działań o charakterze edukacyjnym, przeznaczonych dla rodziców,których celem jest wspieranie abstynencji dziecka i przygotowanie go do podejmowaniaświadomych i odpowiedzialnych decyzji związanych z używaniem substancjipsychoaktywnych,organizowanie i inicjowanie szkoleń, kursów specjalistycznych w zakresie z pracy zdziećmi, młodzieżą oraz rozwijanie umiejętności prowadzenia zajęć profilaktycznych100Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020organizowanych dla nauczycieli, pedagogów którzy deklarują gotowość podjęciaprofilaktycznej z dziećmi i młodzieżą i aktualnie są zatrudnieni w placówkachoświatowych i świetlicach socjoterapeutycznych,organizowanie i inicjowanie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osóbrealizujących na terenie gminy zadania profilaktyczne m.in. dla członków GminnejKomisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Pracowników Służby Zdrowia,Policji oraz dla osób pomagających uzależnionym i ich rodzinom w zakresie profilaktykii rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii,podejmowanie działań edukacyjnych skierowanych do sprzedawców napojówalkoholowych oraz działań kontrolnych i interwencyjnych mających na celu ograniczeniedostępności do napojów alkoholowych i przestrzeganie zakazu sprzedaży osobomponiżej 18 roku życia.7. Promocja zdrowego trybu życia.Cele szczegółowe:organizowanie i finansowanie form spędzania wolnego czasu w miejscu zamieszkaniadla dzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi oraz imprez kulturalnorozrywkowychlub zajęć pozalekcyjnych o treści profilaktycznej typu konkursy, festyny,rozgrywki sportowe,organizowanie i finansowanie wypoczynku letniego z programami profilaktycznymi dladzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi, z problemem alkoholowym izjawiskiem przemocy w rodzinie.8. Przeciwdziałanie bezrobociu.Cele szczegółowe:wspieranie wszelkich form zatrudnienia oraz aktywności osób długotrwale bezrobotnych,przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków długotrwałego bezrobocia,umożliwienie osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym powrotu do pełnienia rólspołecznych,wsparcie dla rodzin dotkniętych ubóstwem,kierowanie do robót publicznych, prac interwencyjnych oraz prac społecznie użytecznychosób najbardziej zaangażowanych w poszukiwanie pracy,podejmowanie działań na rzecz powstawania nowych miejsc pracy na terenie gminy,promowanie dobrych i skutecznych wzorców wychodzenia z bezrobocia,współpraca z zakładami pracy w celu pozyskania informacji o ofertach pracy,ograniczenie bezrobocia na terenie gminy oraz łagodzenie jego negatywnych skutkówspołecznych.9. Dbanie o bezpieczeństwo mieszkańców Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:budowa ścieżek rowerowych i ciągów dla pieszych,oświetlenie ulic oraz miejsc określanych jako niebezpieczne na terenie GminyWierzchosławice,instalacja monitoringu w miejscach użyteczności publicznej,podjecie działań w celu zapewnienia stałego dowozu uczniów do szkół („Gimbus”),101Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020zwiększenie i realizacja programów edukacyjnych w szkołach, podejmujących problembezpieczeństwa wśród dzieci,współpraca z jednostkami zajmującymi się utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa naterenie Gminy Wierzchosławice,podjecie działań w celu rozwiązania problemu „bezdomnych” zwierząt, zwłaszcza psów,podjecie działań w sprawie utworzenia straży gminnej.Kierunek III – Sfera gospodarczaCel strategiczny:Zapewnienie nowych miejsc pracy poprzez wsparcie przedsiębiorczości i podniesieniakonkurencyjności inwestycyjnej gminy oraz optymalizację gospodarki rolnej. Budowaniepozytywnego wizerunku gminy sprzyjającemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu.Cele operacyjne:1. Poprawa warunków rozwoju gospodarstw rolnych i ich sytuacji dochodowej.Cele szczegółowe:dostosowanie kierunków produkcji rolniczej do warunków rynkowych poprzezspecjalizację i uwzględnienie oczekiwań konsumentów (prowadzenie działalnościinformacyjnej i szkoleniowej),integracja gospodarstw rolnych poprzez wspieranie powstawania i działalności grupproducenckich,doskonalenie i upowszechnianie systemów informacji rynkowej, współpraca z OśrodkiemDoradztwa Rolniczego w Zgłobicach,promocja rolnictwa ekologicznego,promocja lokalnych liderów rolnictwa,modernizacja i budowa dróg transportu rolniczego,wspieranie i promocja działalności związanej z ukierunkowaniem lub rozwojemagroturystyki, usług związanych z turystyką i wypoczynkiem,wspieranie usług na rzecz rolnictwa i gospodarki leśnej, wytwarzania materiałówenergetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych) orazzakładania plantacji roślin wieloletnich, przeznaczonych na cele energetyczne (wierzba,wiklina),współpraca ze służbami weterynaryjnymi w zakresie ochrony zwierząt,udzielenie wsparcia gospodarstwom specjalistycznym w zakresie ułatwiania dostępu dopreferencyjnych kredytów, doradztwa, szkoleń, itp.,Wykonywanie prac melioracyjnych na terenach wymagających odwodnienia orazutrzymywanie w odpowiednim stanie urządzeń melioracyjnych – współpraca z GminnąSpółką Wodną.2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości.Cele szczegółowe:aktywizacja bezrobotnych mieszkańców gminy do podejmowania działalnościgospodarczej (szkolenia, informacje o możliwościach pozyskania środków finansowych zfunduszy europejskich na rozpoczęcie działalności gospodarczej),102Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020pomoc w przygotowywaniu wniosków, planów biznesowych poprzez organizowanieszkoleń, możliwości wykorzystania dostępu do Internetu,pomoc przy zakładaniu i rejestrowaniu działalności gospodarczej – profesjonalnainformacja i pomoc dla przedsiębiorców.3. Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:przygotowanie ofert inwestycyjnych (wyznaczenie i przygotowanie terenów podinwestycje),promocja gminy jako korzystnego miejsca do lokowania inwestycji,wykorzystanie miejscowych zasobów kruszyw, wspieranie istniejących zakładówprzemysłowych,zagospodarowanie terenów powyrobiskowych pod działalność związaną z hodowlą ryblub rekreację.Kierunek IV – Sfera kultury, turystyki i sportuCel strategiczny:Podniesienie turystyczno-rekreacyjnej konkurencyjności Gminy Wierzchosławice poprzezpełne wykorzystanie istniejących zasobów oraz budowę zaplecza okołoturystycznego.Zachowanie regionalnej różnorodności poprzez ochronę oryginalnych cech kulturowychoraz istniejących elementów dziedzictwa przyrodniczego gminy.Cele operacyjne:1. Kultywowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:ochrona i opieka nad zabytkami, rejestracja i modernizacja obiektów znajdujących się wrejestrze zabytków oraz przystosowanie ich do optymalnej funkcji turystycznej,ochrona miejsc pamięci narodowej na terenie Gminy Wierzchosławice,wsparcie działalności Gminnej Biblioteki Publicznej oraz jej filii,prowadzenie działalności w zakresie twórczości literackiej, malarskiej i rzemieślniczej,wspieranie rozwoju turystyki religijno – pątniczej.2. Wspieranie rozwoju turystyki i działalności sportowej.Cele szczegółowe:stworzenie różnorodnej bazy wypoczynkowej – gospodarstwa agroturystyczne, polanamiotowe, pola biwakowe, miejsca – punkty widokowe,tworzenie gminnych parków rozrywki oraz miejsc przeznaczonych do uprawiania sportu iturystyki,wsparcie działalności klubów sportowych na terenie Gminy Wierzchosławice.3. Promocja lokalnych zasobów Gminy Wierzchosławice.Cele szczegółowe:103Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020promowanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych, historycznych i turystycznychgminy poprzez: multimedialne prezentacje okolicznościowe, wystawy, święta i imprezygminne – takie jak Święto Karpia Wierzchosławickiego, i inne,podnoszenie jakości gminnych wydawnictw oraz serwisu internetowego,podejmowanie działań na rzecz współpracy krajowej i międzynarodowej, dalszawspółpraca oraz pozyskiwanie kolejnych gmin partnerskich w celu promowania tradycjikulturowych oraz walorów turystyczno – krajobrazowych Gminy Wierzchosławice orazwymiany doświadczeń.3.2.4. Propozycje hierarchii zadańHierarchizacji zadań dokonuje się z reguły dwubiegunowo tzn. określając najpilniejsze zadaniaoraz te, których realizacja nie jest (w danym momencie) istotna dla funkcjonowania gminy. Donajpilniejszych zadań realizowanych w niniejszej strategii zaliczyć można:1. Budowę instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii, takie jak: wody płynące,wody geotermalne, wiatr i słońce – w celu ograniczenia niskiej emisji i gazówcieplarnianychZadanie to dotyczy:realizacji programu ograniczenia niskiej emisji poprzez montaż kolektorów słonecznychna indywidualnych budynkach mieszkalnych w Gminie Wierzchosławice po 40budynków rocznie. Celem projektu jest ograniczenie niskiej emisji spalin do powietrza ipoprawa jakości środowiska w Gminie Wierzchosławice. Projekt ma charakterpilotażowy. Termin realizacji przypada na okres pięciu lat poczynając od 2008 r. Kosztrealizacji 456 000 zł/na rok,ograniczenia niskiej emisji i gazów cieplarnianych poprzez wykorzystanie energiisłonecznej w Gminie Wierzchosławice. W ramach projektu zostaną zamontowanekolektory słoneczne na 1720 indywidualnych budynkach mieszkalnych oraz 13budynkach użyteczności publicznej. Celem projektu jest ograniczenie niskiej emisjispalin do powietrza i poprawa jakości środowiska w Gminie Wierzchosławice. Terminrealizacji: 2010-2011. Całkowity koszt realizacji: 20 415 980,00 zł,ograniczenia niskiej emisji i gazów cieplarnianych poprzez budowę układówfotowoltaicznych dla potrzeb budynków użyteczności publicznej GminyWierzchosławice. Projekt polega na budowie elektrowni solarnej produkującej prąd.Termin realizacji 2010-2011,poszukiwania i rozpoznania zasobów wód termalnych w Gminie Wierzchosławice.Realizację projektu planuje się w latach 2010-2011. Całkowity koszt inwestycji:15 000 000 zł,2. Budowę drogi klasy G w Gminie WierzchosławiceProjekt dotyczy budowy obwodnicy wsi Wierzchosławice. Inwestycja związana jest znarastającym ruchem samochodów wielkotonażowych transportujących żwir. Planowany terminrealizacji 2009-2011.3. Urządzenie „terenów zielonych” – parków, placów zabaw – przeznaczonych na rekreacjęi wypoczynek w poszczególnych sołectwach Gminy WierzchosławiceCelem tego działania jest:zorganizowanie przestrzeni publicznej,zwiększenie estetyki przestrzeni,104Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020podniesienie atrakcyjności turystycznej sołectwa i gminy,podwyższenie standardu życia mieszkańców,podniesienie funkcjonalności centrum miejscowości,utworzenie miejsc wypoczynku,poprawa stanu środowiska naturalnego,zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży,integracja środowiska lokalnego,rozwój społeczno-gospodarczy gminy.Planowany termin realizacji 2009-2010.4. Modernizację i zagospodarowanie budynku i terenu wokół budynku byłego UniwersytetuLudowego (utworzenie Centrum Kultury Wsi Polskiej im. Wincentego Witosa wWierzchosławicach)Projekt dotyczy remontu bardzo znaczącego dla gminy obiektu zarówno wewnątrz, jak i nazewnątrz. Termin realizacji projektu zaplanowany jest na lata 2009-2010.5. Budowę, rozbudowę i modernizację sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnejProjekt dotyczy budowy kanalizacji sanitarnej w czterech sołectwach: Komorów, KępaBogumiłowicka, Bobrowniki Małe, Rudka. Zrealizowanie tego projektu spowoduje, że GminaWierzchosławice będzie skanalizowana w 100%. Termin realizacji zadania zaplanowany jest narok 2009-2010.Pozostałe zadania planowane do realizacji zawierające się w ramach czasowych strategii to:6. Budowa ciągów komunikacyjnych (ścieżek rowerowych, chodników i nowych nawierzchniasfaltowych).7. Remont i modernizacja istniejących dróg gminnych.8. Zapewnienie dostępu do Internetu w miejscach publicznych (hot – spoty, infomaty).9. Rozwój usług tzw. elektronicznej administracji w celu umożliwienia mieszkańcomzałatwiania jak największej liczby spraw za pośrednictwem internetu (szkoły, urząd gminy,ośrodek zdrowia).10. Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych w Wierzchosławicach – Dwudniakach (zbiornikiwodne i ich otoczenie).11. Zagospodarowanie terenów znajdujących się w poszczególnych sołectwachw międzywalu (boiska i obiekty sportowe).12. Budowa obiektu sportowego wielofunkcyjnego w Wierzchosławicach.13. Rozbudowa i modernizacja istniejących obiektów kulturalnych i sportowych na terenieGminy Wierzchosławice.14. Przystosowanie obiektów użyteczności publicznej dla potrzeb osób niepełnosprawnych.15. Budowa kanalizacji deszczowej (odtworzenie sieci odbiorników wód powierzchniowychpoprzez modernizację rowów i śluz wałowych).16. Rozbudowa i modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Wierzchosławicach.17. Budowa i wyposażenie w odpowiedni sprzęt, zapewniający prawidłowe funkcjonowanieGminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej (nowoczesna baza techniczna GZGK).18. Dostosowanie gospodarki odpadami stałymi do rosnących potrzeb mieszkańców gminy ipodmiotów gospodarczych.19. Kontynuacja selektywnej zbiórki odpadów.20. Sukcesywne działania mające na celu likwidację odpadów niebezpiecznych (azbest. rtęć,zużyte baterie).105Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202021. Kontynuowanie prowadzonej polityki jakości (ISO) oraz lepsze jej wykorzystanie dlapotrzeb klientów.22. Podejmowanie specjalistycznych szkoleń przez pracowników urzędu gminy oraz jednostekadministracyjnych w celu dalszego podnoszenia kwalifikacji.23. Wprowadzenie usprawnień tzw. elektronicznej administracji – elektronicznego obiegudokumentów oraz m.in. możliwości sprawdzania stanu sprawy przez klienta.24. Zwiększenie dostępu do edukacji przedszkolnej dzieci w wiek 3-5 lat.25. Wprowadzenie bezpłatnych zajęć z języka obcego przedszkolu.26. Objęcie dzieci przedszkolnych i uczniów szkół różnymi formami zajęć wyrównawczych(w zależności od potrzeb).27. Wykorzystanie integracji do wyrównywania szans edukacyjnych dzieciniepełnosprawnych.28. Dostosowanie bazy oświatowej dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych.29. Budowa obiektów rekreacyjno-sportowych (place zabaw, lodowisko, ścieżki rowerowe,różnorodne boiska) w celu podnoszenia sprawności fizycznej dzieci i młodzieży iprowadzenia na tych obiektach zajęć pozalekcyjnych.30. Doskonalenie zawodowe nauczycieli w celu zdobycia dodatkowych kwalifikacji doprowadzenia zajęć specjalistycznych.31. Dostosowanie treści i metod nauczania do możliwości ucznia i standardów kształcenia.32. Wyposażenie placówek oświatowych nowoczesne środki dydaktyczne i sprzęt techniczny.33. Utworzenie na terenie Gminy Wierzchosławice dla uczniów poradni logopedycznej ipsychologiczno- pedagogicznej.34. Wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli.35. Przekształcenie szkół i modernizacja sytemu dowożenia uczniów.36. Dostosowanie pomieszczeń i otoczenia szkół podstawowych do realizacji zadańopiekuńczo-wychowawczych z dziećmi 5- letnimi i 6- letnimi.37. Realizacja inwestycji oświatowych wynikających z uwarunkowań demograficznych orazmodernizacji i remontów.38. Utrzymanie i rozwój bazy sportowej przy szkołach.39. Wspieranie roli wychowawczej rodziny i odpowiedzialności rodziców za wychowaniedzieci.40. Podejmowanie współpracy z instytucjami pozaszkolnymi w zakresie pomocy dla uczniówzagrożonych lub uzależnionych.41. Sukcesywne wyposażanie szkół w monitoring.42. Podejmowanie współpracy w zakresie dożywiania, wyposażenia w podręczniki i przyboryszkolne.43. Doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie współczesnych narzędzi oddziaływańwychowawczych i terapeutycznych.44. Określenie standardów edukacyjnych dla szkół.45. Zakup i wdrożenie systemu elektronicznej obsługi szkół i przedszkola (VULCAN).46. Poprawa bazy technicznej szkół i przedszkola.47. Opracowanie systemu doskonalenia zawodowego nauczycieli w celu zapewnieniaprawidłowej opieki przedmedycznej oraz realizację zadań z profilaktyki.48. Reorganizacja sieci szkół i prawidłowe ich wykorzystanie dla rzeczywistych potrzeb - wzależności od ilości uczniów w danych placówkach.49. Budowa nowoczesnego Ośrodka Zdrowia w Wierzchosławicach wraz z zapleczemrehabilitacyjnym.50. Podniesienie jakości usług zdrowotnych (w tym rehabilitacyjnych).106Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202051. Profilaktyka zdrowotna – podejmowanie i realizacja programów profilaktycznych,kampanii informacyjnych na temat szczepień, zwiększenie działań edukacji zdrowotnejwśród najmłodszych obywateli gminy.52. Wsparcie socjalne i psychologiczne rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnobytowej.53. Inicjowanie działań na rzecz pomocy rodzinom znajdującym się w kryzysie.54. Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych poprzez prowadzenie rehabilitacjizawodowej, społecznej i leczniczej.55. Podejmowanie działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w życiuspołecznym.56. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób starszych i niepełnosprawnych poprzezdoradztwo zawodowe, tworzenie klas integracyjnych w szkołach, utworzenie grupwsparcia, klubów oraz rozwój usług opiekuńczych.57. Wspieranie socjalne i psychologiczne rodzin osób niepełnosprawnych.58. Realizowanie działań objętych Gminnym Programem Profilaktyki i PrzeciwdziałaniaAlkoholizmowi.59. Profilaktyka oraz skuteczna walka z wszelkimi przejawami patologii społecznych.60. Wzmacnianie oddziaływania i intensyfikacja działań Gminnego Ośrodka PomocySpołecznej w Wierzchosławicach.61. Kontynuowanie działalności Gminnego Punktu Konsultacyjnego dla osób uzależnionych iwspółuzależnionych oraz członków ich rodzin z terenu Gminy Wierzchosławice.62. Monitorowanie problematyki alkoholowej i narkotykowej na terenie gminy, badanierozmiarów zjawiska uzależnienia pozwalających ocenić aktualny stan problemówuzależnień i efektów podejmowanych działań.63. Współpraca i wspieranie instytucji, stowarzyszeń i organizacji prowadzących działania wkierunku przeciwdziałania patologiom społecznym oraz pomocy osobom uzależnionym iich rodzinom.64. Kontynuowanie działalności świetlic socjoterapeutycznych i tworzenie nowych świetlic naterenie gminy dla dzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi oraz finansowaniewydatków związanych z ich funkcjonowaniem.65. Kontynuacja profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej dladzieci i młodzieży z zakresu rozwiązywania problemów alkoholowych oraz zagrożeńnarkomanią.66. Podejmowanie działań o charakterze edukacyjnym, przeznaczonych dla rodziców, którychcelem jest wspieranie abstynencji dziecka i przygotowanie go do podejmowaniaświadomych i odpowiedzialnych decyzji związanych z używaniem substancjipsychoaktywnych.67. Organizowanie i inicjowanie szkoleń, kursów specjalistycznych w zakresie z pracy zdziećmi, młodzieżą oraz rozwijanie umiejętności prowadzenia zajęć profilaktycznychorganizowanych dla nauczycieli, pedagogów którzy deklarują gotowość podjęciaprofilaktycznej z dziećmi i młodzieżą i aktualnie są zatrudnieni w placówkachoświatowych i świetlicach socjoterapeutycznych.68. Organizowanie i inicjowanie szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osóbrealizujących na terenie gminy zadania profilaktyczne m.in. dla członków Gminnej KomisjiRozwiązywania Problemów Alkoholowych, Pracowników Służby Zdrowia, Policji oraz dlaosób pomagających uzależnionym i ich rodzinom w zakresie profilaktyki i rozwiązywaniaproblemów alkoholowych i narkomanii.69. Podejmowanie działań edukacyjnych skierowanych do sprzedawców napojówalkoholowych oraz działań kontrolnych i interwencyjnych mających na celu ograniczenie107Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020dostępności do napojów alkoholowych i przestrzeganie zakazu sprzedaży osobom poniżej18 roku życia.70. Organizowanie i finansowanie form spędzania wolnego czasu w miejscu zamieszkania dladzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi oraz imprez kulturalnorozrywkowychlub zajęć pozalekcyjnych o treści profilaktycznej typu konkursy, festyny,rozgrywki sportowe.71. Organizowanie i finansowanie wypoczynku letniego z programami profilaktycznymi dladzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi, z problemem alkoholowym izjawiskiem przemocy w rodzinie.72. Wspieranie wszelkich form zatrudnienia oraz aktywności osób długotrwale bezrobotnych.73. Przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków długotrwałego bezrobocia.74. Umożliwienie osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym powrotu do pełnienia rólspołecznych.75. Wsparcie dla rodzin dotkniętych ubóstwem.76. Kierowanie do robót publicznych, prac interwencyjnych oraz prac społecznie użytecznychosób najbardziej zaangażowanych w poszukiwanie pracy.77. Podejmowanie działań na rzecz powstawania nowych miejsc pracy na terenie gminy.78. Promowanie dobrych i skutecznych wzorców wychodzenia z bezrobocia.79. Współpraca z zakładami pracy w celu pozyskania informacji o ofertach pracy.80. Ograniczenie bezrobocia na terenie gminy oraz łagodzenie jego negatywnych skutkówspołecznych.81. Budowa ścieżek rowerowych i ciągów dla pieszych.82. Oświetlenie ulic oraz miejsc określanych jako niebezpieczne na terenie GminyWierzchosławice.83. Instalacja monitoringu w miejscach użyteczności publicznej.84. Podjecie działań w celu zapewnienia stałego dowozu uczniów do szkół („Gimbus”).85. Zwiększenie i realizacja programów edukacyjnych w szkołach, podejmujących problembezpieczeństwa wśród dzieci.86. Współpraca z jednostkami zajmującymi się utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa naterenie Gminy Wierzchosławice.87. Podjecie działań w celu rozwiązania problemu „bezdomnych” zwierząt, zwłaszcza psów.88. Podjecie działań w sprawie utworzenia straży gminnej.89. Dostosowanie kierunków produkcji rolniczej do warunków rynkowych poprzezspecjalizację i uwzględnienie oczekiwań konsumentów (prowadzenie działalnościinformacyjnej i szkoleniowej).90. Integracja gospodarstw rolnych poprzez wspieranie powstawania i działalności grupproducenckich.91. Doskonalenie i upowszechnianie systemów informacji rynkowej, współpraca z OśrodkiemDoradztwa Rolniczego w Zgłobicach.92. Promocja rolnictwa ekologicznego.93. Promocja lokalnych liderów rolnictwa.94. Modernizacja i budowa dróg transportu rolniczego.95. Wspieranie i promocja działalności związanej z ukierunkowaniem lub rozwojemagroturystyki, usług związanych z turystyką i wypoczynkiem.96. Wspieranie usług na rzecz rolnictwa i gospodarki leśnej, wytwarzania materiałówenergetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych) orazzakładania plantacji roślin wieloletnich, przeznaczonych na cele energetyczne (wierzba,wiklina).97. Współpraca ze służbami weterynaryjnymi w zakresie ochrony zwierząt.108Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202098. Udzielenie wsparcia gospodarstwom specjalistycznym w zakresie ułatwiania dostępu dopreferencyjnych kredytów, doradztwa, szkoleń, itp.99. Wykonywanie prac melioracyjnych na terenach wymagających odwodnienia orazutrzymywanie w odpowiednim stanie urządzeń melioracyjnych – współpraca z GminnąSpółką Wodną.100. Aktywizacja bezrobotnych mieszkańców gminy do podejmowania działalnościgospodarczej (szkolenia, informacje o możliwościach pozyskania środków finansowych zfunduszy europejskich na rozpoczęcie działalności gospodarczej).101. Pomoc w przygotowywaniu wniosków, planów biznesowych poprzez organizowanieszkoleń, możliwości wykorzystania dostępu do Internetu.102. Pomoc przy zakładaniu i rejestrowaniu działalności gospodarczej – profesjonalnainformacja i pomoc dla przedsiębiorców.103. Przygotowanie ofert inwestycyjnych (wyznaczenie i przygotowanie terenów podinwestycje).104. Promocja gminy jako korzystnego miejsca do lokowania inwestycji.105. Wykorzystanie miejscowych zasobów kruszyw, wspieranie istniejących zakładówprzemysłowych.106. Zagospodarowanie terenów powyrobiskowych pod działalność związaną z hodowlą ryb lubrekreację.107. Ochrona i opieka nad zabytkami, rejestracja i modernizacja obiektów znajdujących się wrejestrze zabytków oraz przystosowanie ich do optymalnej funkcji turystycznej.108. Ochrona miejsc pamięci narodowej na terenie Gminy Wierzchosławice.109. Wsparcie działalności Gminnej Biblioteki Publicznej oraz jej filii.110. Prowadzenie działalności w zakresie twórczości literackiej, malarskiej i rzemieślniczej.111. Wspieranie rozwoju turystyki religijno – pątniczej.112. Stworzenie różnorodnej bazy wypoczynkowej – gospodarstwa agroturystyczne, polanamiotowe, pola biwakowe, miejsca – punkty widokowe.113. Tworzenie gminnych parków rozrywki oraz miejsc przeznaczonych do uprawiania sportu iturystyki.114. Wsparcie działalności klubów sportowych na terenie Gminy Wierzchosławice.115. Promowanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych, historycznych i turystycznychgminy poprzez: multimedialne prezentacje okolicznościowe, wystawy, święta i imprezygminne – takie jak Święto Karpia Wierzchosławickiego, i inne.116. Podnoszenie jakości gminnych wydawnictw oraz serwisu internetowego.117. Podejmowanie działań na rzecz współpracy krajowej i międzynarodowej, dalszawspółpraca oraz pozyskiwanie kolejnych gmin partnerskich w celu promowania tradycjikulturowych oraz walorów turystyczno – krajobrazowych Gminy Wierzchosławice orazwymiany doświadczeń.3.2.5. Finansowanie strategiiNieodzowne staje się spojrzenie na budżet gminy jako główny element kreujący i stymulującyproces rozwoju.Na dochody gminy składają się:- dochody własne gminy,- środki na dofinansowanie zadań gmin ze źródeł pozabudżetowych,- dotacje,- subwencja ogólna.Poniższe tabele przedstawiają dochody oraz wydatki budżetu Gminy Wierzchosławice.109Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Tab.21. Dochody budżetu Gminy Wierzchosławice.Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008DOCHODY BUDŻETU GMINY WIERZCHOSŁAWICEDochody ogółem zł 12 405 238,00 21 963 937,00 24 340 715,00 18 031 978,93 18 781 449,72 19433396,45Dochody własne zł 4 632 822,00 5 068 407,00 7 589 124,00 6 779 786,69 7 793 070,35 7949932,14podatek rolny zł 322 032,00 344 454,00 380 427,00 308 959,75 303 969,10 297480,25podatek odnieruchomościzł 1 871 101,00 2 265 381,00 2 972 164,00 2 665 577,08 2 502 843,16 2591611,92podatek od środkówtransportowychzł 64 922,00 71 412,00 65 539,00 75 812,60 91 261,88 105247,90wpływy z innychlokalnych opłatzł 379,00 0,00 0,00 33,00 7 701,20 286484,20wpływy z opłatyskarbowejzł 15 465,00 22 543,00 17 332,00 21 525,30 20 839,20 20804,95podatek odczynnościzł 0,00 0,00 76 209,00 83 706,72 118 048,42 190912,95cywilnoprawnychdochody z majątku zł 618 337,00 149 174,00 1 172 710,00 575 663,97 1 007 615,88 385259,98dochody z majątku -dochody z najmu idzierżawyzł 0,00 0,00 0,00 0,00 121 667,23 74322,74składnikówmajątkowych JSTwpływy z usług zł 52 177,00 44 548,00 52 795,00 62 998,70 71 967,50 75402,84dochody podatkowe zł 0,00 0,00 3 550 458,00 3 215 474,39 3 086 327,49 254868,01udziały w podatkachstanowiącychdochody budżetuzł 1 119 930,00 1 486 697,00 1 728 170,00 2 492 914,38 3 064 500,84 3741859,14państwa razemudziały w podatkachstanowiącychdochody budżetupaństwa podatekzł 1 076 687,00 1 392 693,00 1 660 131,00 2 304 270,00 2 849 951,00 3464177,00dochodowy od osóbfizycznychudziały w podatkachstanowiącychdochody budżetupaństwa podatekzł 43 243,00 94 004,00 68 039,00 188 644,38 214 549,84 277682,14dochodowy od osóbprawnychSubwencje ogólne zł 6 775 641,00 7 216 639,00 6 892 531,00 7 483 314,00 7 381 264,00 8133812,00Dotacje zł 837 403,00 1 359 614,00 2 287 648,00 3 042 780,09 3 344 185,00 3179652,31Środki nadofinansowaniewłasnych zadań zł 11 600,00 7 716 110,00 7 504 595,00 670 000,00 47 758,09 170000,00pozyskane z innychźródełDochody na 1mieszkańcazł 1 178,20 2 080,12 2 284,87 1 696,65 1 759,72 1839,24Źródło: BDR, Urząd Gminy WierzchosławiceTab.22. Udział procentowy poszczególnych dochodów budżetu Gminy Wierzchosławice wdochodach ogółem.Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008DOCHODY BUDŻETU GMINY WIERZCHOSŁAWICEDochody własne % 37,35% 23,08% 31,18% 37,60% 41,49% 40,91%podatek rolny % 2,60% 1,57% 1,56% 1,71% 1,62% 1,53%110Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008DOCHODY BUDŻETU GMINY WIERZCHOSŁAWICEpodatek odnieruchomości% 15,08% 10,31% 12,21% 14,78% 13,33% 13,34%podatek odśrodków% 0,52% 0,33% 0,27% 0,42% 0,49% 0,54%transportowychwpływy z innychlokalnych opłat% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,04% 1,47%wpływy z opłatyskarbowej% 0,12% 0,10% 0,07% 0,12% 0,11% 0,11%podatek odczynności% 0,00% 0,00% 0,31% 0,46% 0,63% 0,98%cywilnoprawnychdochody z majątku % 4,98% 0,68% 4,82% 3,19% 5,36% 1,98%dochody z majątku- dochody z najmu idzierżawy% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,65% 0,38%składnikówmajątkowych JSTwpływy z usług % 0,42% 0,20% 0,22% 0,35% 0,38% 0,39%dochodypodatkowe% 0,00% 0,00% 14,59% 17,83% 16,43% 1,31%udziały wpodatkachstanowiących% 9,03% 6,77% 7,10% 13,82% 16,32% 19,25%dochody budżetupaństwa razemudziały wpodatkachstanowiącychdochody budżetu % 8,68% 6,34% 6,82% 12,78% 15,17% 17,83%państwa podatekdochodowy odosób fizycznychudziały wpodatkachstanowiącychdochody budżetu % 0,35% 0,43% 0,28% 1,05% 1,14% 1,43%państwa podatekdochodowy odosób prawnychSubwencjeogólne% 54,62% 32,86% 28,32% 41,50% 39,30% 41,85%Dotacje % 6,75% 6,19% 9,40% 16,87% 17,81% 16,36%Środki nadofinansowaniewłasnych zadańpozyskane zinnych źródeł% 0,09% 35,13% 30,83% 3,72% 0,25% 0,87%W 2008 r. łączne dochody budżetu gminy wyniosły 19 433 396,45 zł i od roku 2003 wzrosły o56,65%.W 2008 r. dochody własne stanowiły znaczny udział w ogólnych dochodach budżetowych gminy- 40,91%. Analizując dochody budżetu gminy według źródeł pochodzenia stwierdza się, żedochody własne gminy uzyskane głownie z tytułu podatku od nieruchomości, udziału wpodatkach stanowiących dochody budżetu państwa oraz udziału w podatkach stanowiącychdochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych wykazywały w badanychlatach tendencję wzrostową.111Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Ogółem w budżecie gminy podatek od nieruchomości stanowi 13,34% dochodów, udziału wpodatkach stanowiących dochody budżetu państwa - 19,25% oraz udziału w podatkachstanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych - 17,83% (stanna 2008 r.).Największą pozycję dochodów budżetu gmin stanowią subwencje z budżetu państwa. W 2008 r.stanowiły one 41,85%. W badanym okresie kwota subwencji wrosła 20% w porównaniu do roku2003.Ogółem dochody budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca Gminy Wierzchosławice w 2008 r.wynosiły 1 839,24 zł. Najwyższa wartość dochodów budżetu na jednego mieszkańca przypadałana lata 2004 i 2005.Tab.23. Wydatki budżetu gminy Wierzchosławice.Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008WYDATKI BUDŻETÓW GMIN WIERZCHOSŁAWICEWydatki zbudżetu ogółemzł 11 894 113,00 20 877 972,00 27 863 072,00 18 301 137,70 19 845 254,85 18547808,82Wydatki narolnictwo izł 861 472,00 8 470 349,00 13 928 631,00 341 651,38 734 825,26 516057,82łowiectwoWydatki natransport izł 758 689,00 549 610,00 295 734,00 842 653,20 684 940,96 348853,14łącznośćWydatki nagospodarkękomunalną izł 636 055,00 714 975,00 632 998,00 666 057,09 645 601,65 593394,57ochronęśrodowiskaWydatki nagospodarkęzł 269 358,00 388 880,00 342 623,00 449 002,38 1 883 922,51 581062,12mieszkaniowąWydatki naoświatę izł 5 296 495,00 6 125 409,00 6 775 837,00 8 805 983,24 7 860 607,59 8253196,68wychowanieWydatki nakulturę i ochronędziedzictwazł 347 891,00 440 596,00 539 537,00 662 424,26 622 923,48 686348,41narodowegoWydatki naochronę zdrowiazł 73 218,00 38 572,00 33 112,00 60 787,44 67 760,58 81085,30Wydatki naopiekę społecznązł 800 235,00 - - - - 3356810,29Wydatki napomoc społeczną ipozostałe zadania zł - 1 374 908,00 2 201 476,00 3 231 908,72 3 632 216,21 44470,11w zakresie politykispołecznejWydatki nakulturę fizyczną i zł 125 500,00 145 000,00 128 863,00 136 026,33 176 346,77 245050,61sportWydatki naadministracjęzł 1 917 924,00 2 035 497,00 2 069 223,00 2 215 466,62 2 522 676,99 2886818,81publicznąWydatki nabezpieczeństwopubliczne izł - - - - 170 164,69 150629,02ochronęprzeciwpożarowąWydatki na 1mieszkańcazł 1 129,65 1 977,27 2 615,51 1 721,97 1 859,39 1755,42Wydatki na 1 zł 503,04 580,11 636,05 828,56 736,49 781,11112Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008mieszkańca naoświatę iwychowanieWydatki na 1mieszkańca nakulturę i ochronę zł 33,04 41,73 50,65 62,33 58,36 64,96dziedzictwanarodowegoŹródło: BDR, Urząd Gminy WierzchosławiceTab.24. Udział procentowy poszczególnych wydatków budżetu Gminy Wierzchosławice wdochodach ogółem.Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008WYDATKI BUDŻETÓW GMIN WIERZCHOSŁAWICEWydatki narolnictwo iłowiectwoWydatki natransport iłącznośćWydatki nagospodarkękomunalną iochronęśrodowiskaWydatki nagospodarkęmieszkaniowąWydatki naoświatę iwychowanieWydatki nakulturę i ochronędziedzictwanarodowegoWydatki naochronę zdrowiaWydatki naopiekę społecznąWydatki napomoc społeczną ipozostałe zadaniaw zakresie politykispołecznejWydatki nakulturę fizyczną isportWydatki naadministracjępublicznąWydatki nabezpieczeństwopubliczne iochronęprzeciwpożarową% 7,24% 40,57% 49,99% 1,87% 3,70% 2,78%% 6,38% 2,63% 1,06% 4,60% 3,45% 1,88%% 5,35% 3,42% 2,27% 3,64% 3,25% 3,20%% 2,26% 1,86% 1,23% 2,45% 9,49% 3,13%% 44,53% 29,34% 24,32% 48,12% 39,61% 44,50%% 2,92% 2,11% 1,94% 3,62% 3,14% 3,70%% 0,62% 0,18% 0,12% 0,33% 0,34% 0,44%% 6,73% - - - - 18,10%% - 6,59% 7,90% 17,66% 18,30% 0,24%% 1,06% 0,69% 0,46% 0,74% 0,89% 1,32%% 16,12% 9,75% 7,43% 12,11% 12,71% 15,56%% - - - - 0,86% 0,81%113Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wydatki ogółem budżetu gminy w 2008 r. wynosiły 18 547 808,82 zł, i wzrosły o 55,94% wporównaniu do 2003 r. Największą pozycję w wydatkach w badanym okresie stanowi oświata iwychowanie, następnie wydatki na opiekę społeczną oraz na administrację publiczną.Wydatki budżetu gminy w odniesieniu do 1 mieszkańca w 2008 r. wynosiły 1 755,42 zł, wydatkina 1 mieszkańca na oświatę i wychowanie wynosiły 781,11 zł, natomiast na kulturę i ochronędziedzictwa narodowego 64,96 zł.Znaczny wzrost wydatków budżetu Gminy Wierzchosławice można odnotować w roku 2004 i2005.Doświadczenie pokazuje, że strategia rozwoju gminy jest najskuteczniejszą formą aktywnościgospodarczej i społecznej mieszkańców oraz kartą przetargową w pozyskiwaniu środkówfinansowych z zewnątrz. Poniższa tabela przedstawia program strategiczny zawierający zadaniaplanowane w ramach niniejszej strategii, które przyczynią się do realizacji założonych celów.Tab.25 Zadania realizowane w ramach sfery technicznej i ochrony środowiska.Lp.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiWartość zadaniaSfera techniczna i ochrona środowiska1. Budowa drogi klasy G w Gminie Wierzchosławice. 2009-2011 -Budowa ciągów komunikacyjnych (ścieżek2. rowerowych, chodników i nowych nawierzchni 2009-2020 -asfaltowych).3.Remont i modernizacja istniejących dróggminnych.2009-2020 -4.Zapewnienie dostępu do Internetu w miejscachpublicznych (hot – spoty, infomaty).2009-2020 -Rozwój usług tzw. elektronicznej administracji w5.celu umożliwienia mieszkańcom załatwiania jaknajwiększej liczby spraw za pośrednictwem2009-2020 -internetu (szkoły, urząd gminy, ośrodek zdrowia).Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych w6. Wierzchosławicach – Dwudniakach (zbiorniki 2009-2020 -wodne i ich otoczenie).Zagospodarowanie terenów znajdujących się w7. poszczególnych sołectwach2009-2020 -w międzywalu (boiska i obiekty sportowe).8.Budowa obiektu sportowego wielofunkcyjnego wWierzchosławicach.2009-2020 -Urządzenie „terenów zielonych” – parków, placów9.zabaw – przeznaczonych na rekreacje iwypoczynek w poszczególnych sołectwach Gminy2009-2010 830 000,00 złWierzchosławice.Modernizacja i zagospodarowanie budynku i terenu10.wokół budynku byłego Uniwersytetu Ludowego(utworzenie Centrum Kultury Wsi Polskiej im.2009-2010 10 267 194,00 złWincentego Witosa w Wierzchosławicach).Rozbudowa i modernizacja istniejących obiektów11. kulturalnych i sportowych na terenie Gminy 2009-2020 -Wierzchosławice.12.Przystosowanie obiektów użyteczności publicznejdla potrzeb osób niepełnosprawnych.2009-2020 -13.Budowa, rozbudowa i modernizacja sieciwodociągowej i kanalizacji sanitarnej.2009-2010 31 886 417,00 złProponowaneźródłafinansowaniaBudżet gminyoraz środkizewnętrzne 11 Zestawienie zewnętrznych źródeł finansowania pod tabelami.114Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiWartość zadaniaSfera techniczna i ochrona środowiskaBudowa kanalizacji deszczowej (odtworzenie sieci14. odbiorników wód powierzchniowych poprzez 2009-2020 -modernizację rowów i śluz wałowych).15.Rozbudowa i modernizacja Stacji UzdatnianiaWody w Wierzchosławicach.2009-2020 -16.Budowa i wyposażenie w odpowiedni sprzęt,zapewniający prawidłowe funkcjonowanieGminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej2009-2020 -(nowoczesna baza techniczna GZGK).17.Budowa instalacji wykorzystujących odnawialneźródła energii, takie jak: wody płynące, wodygeotermalne, wiatr i słońce – w celu ograniczenia2009-2012 37239980,00 złniskiej emisji i gazów cieplarnianych.18.Dostosowanie gospodarki odpadami stałymi dorosnących potrzeb mieszkańców gminy i2009-2020 -podmiotów gospodarczych.19. Kontynuacja selektywnej zbiórki odpadów. 2009-2020 -20.Sukcesywne działania mające na celu likwidacjęodpadów niebezpiecznych (azbest, rtęć, zużytebaterie).2009-2020 -Tab.26. Zadania realizowane w ramach sfery gospodarczej.Lp.1.2.3.4.5.6.7.8.9.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiWartość zadaniaSfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoKontynuowanie prowadzonej polityki jakości (ISO)oraz lepsze jej wykorzystanie dla potrzeb klientów.2009-2020 -Podejmowanie specjalistycznych szkoleń przezpracowników urzędu gminy oraz jednostekadministracyjnych w celu dalszego podnoszenia2009-2020 -kwalifikacji.Wprowadzenie usprawnień tzw. elektronicznejadministracji – elektronicznego obiegudokumentów oraz m.in. możliwości sprawdzania2009-2020 -stanu sprawy przez klienta.Zwiększenie dostępu do edukacji przedszkolnejdzieci w wiek 3-5 lat.2009-2020 -Wprowadzenie bezpłatnych zajęć z języka obcegoprzedszkolu.2009-2020 -Objęcie dzieci przedszkolnych i uczniów szkółróżnymi formami zajęć wyrównawczych (w 2009-2020 -zależności od potrzeb).Wykorzystanie integracji do wyrównywania szansedukacyjnych dzieci niepełnosprawnych.2009-2020 -Dostosowanie bazy oświatowej dla potrzebuczniów niepełnosprawnych.2009-2020 -Budowa obiektów rekreacyjno-sportowych (placezabaw, lodowisko, ścieżki rowerowe, różnorodneboiska) w celu podnoszenia sprawności fizycznej 2009-2020 -dzieci i młodzieży i prowadzenia na tych obiektachzajęć pozalekcyjnych.ProponowaneźródłafinansowaniaProponowaneźródłafinansowaniaBudżet gminyoraz środkizewnętrzne 22 Zestawienie zewnętrznych źródeł finansowania pod tabelami.115Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.Nazwa zadania116TerminrealizacjiWartość zadaniaSfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoDoskonalenie zawodowe nauczycieli w celu10. zdobycia dodatkowych kwalifikacji do prowadzenia 2009-2020 -zajęć specjalistycznych.11.Dostosowanie treści i metod nauczania domożliwości ucznia i standardów kształcenia.2009-2020 -12.Wyposażenie placówek oświatowych nowoczesneśrodki dydaktyczne i sprzęt techniczny.2009-2020 -13.Utworzenie na terenie Gminy Wierzchosławice dlauczniów poradni logopedycznej i psychologiczno- 2009-2020 -pedagogicznej.14. Wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli. 2009-2020 -15.Przekształcenie szkół i modernizacja sytemudowożenia uczniów.2009-2020 -16.Dostosowanie pomieszczeń i otoczenia szkółpodstawowych do realizacji zadań opiekuńczowychowawczych2009-2020 -z dziećmi 5- letnimi i 6- letnimi.17.Realizacja inwestycji oświatowych wynikających zuwarunkowań demograficznych oraz modernizacji 2009-2020 -i remontów.18. Utrzymanie i rozwój bazy sportowej przy szkołach. 2009-2020 -19.Wspieranie roli wychowawczej rodziny iodpowiedzialności rodziców za wychowanie dzieci.2009-2020 -20.Podejmowanie współpracy z instytucjamipozaszkolnymi w zakresie pomocy dla uczniów 2009-2020 -zagrożonych lub uzależnionych.21. Sukcesywne wyposażanie szkół w monitoring. 2009-2020 -22. Podejmowanie współpracy w zakresie dożywiania,wyposażenia w podręczniki i przybory szkolne.2009-2020 -23. Doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresiewspółczesnych narzędzi oddziaływań2009-2020 -wychowawczych i terapeutycznych.24. Określenie standardów edukacyjnych dla szkół. 2009-2020 -25. Zakup i wdrożenie systemu elektronicznej obsługiszkół i przedszkola (VULCAN).2009-2020 -26. Poprawa bazy technicznej szkół i przedszkola. 2009-2020 -27. Opracowanie systemu doskonalenia zawodowegonauczycieli w celu zapewnienia prawidłowej opiekiprzedmedycznej oraz realizację zadań z2009-2020 -profilaktyki.28. Reorganizacja sieci szkół i prawidłowe ichwykorzystanie dla rzeczywistych potrzeb - wzależności od ilości uczniów w danych2009-2020 -placówkach.29. Budowa nowoczesnego Ośrodka Zdrowia wWierzchosławicach wraz z zapleczem2009-2020 -rehabilitacyjnym.30. Podniesienie jakości usług zdrowotnych (w tymrehabilitacyjnych).2009-2020 -31. Profilaktyka zdrowotna – podejmowanie i realizacjaprogramów profilaktycznych, kampaniiinformacyjnych na temat szczepień, zwiększenie 2009-2020 -działań edukacji zdrowotnej wśród najmłodszychobywateli gminy.32. Wsparcie socjalne i psychologiczne rodzinznajdujących się w trudnej sytuacji materialno-2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaRozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.Nazwa zadania117TerminrealizacjiWartość zadaniaSfera społeczna – rozwój kapitału społecznegobytowej.33. Inicjowanie działań na rzecz pomocy rodzinomznajdującym się w kryzysie.2009-2020 -34. Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnychpoprzez prowadzenie rehabilitacji zawodowej, 2009-2020 -społecznej i leczniczej.35. Podejmowanie działań umożliwiających osobomniepełnosprawnym uczestnictwo w życiu2009-2020 -społecznym.36. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osóbstarszych i niepełnosprawnych poprzez doradztwozawodowe, tworzenie klas integracyjnych w 2009-2020 -szkołach, utworzenie grup wsparcia, klubów orazrozwój usług opiekuńczych.37. Wspieranie socjalne i psychologiczne rodzin osóbniepełnosprawnych.2009-2020 -38. Realizowanie działań objętych GminnymProgramem Profilaktyki i Przeciwdziałania2009-2020 -Alkoholizmowi.39. Profilaktyka oraz skuteczna walka z wszelkimiprzejawami patologii społecznych.2009-2020 -40. Wzmacnianie oddziaływania i intensyfikacjadziałań Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w 2009-2020 -Wierzchosławicach.41. Kontynuowanie działalności Gminnego PunktuKonsultacyjnego dla osób uzależnionych iwspółuzależnionych oraz członków ich rodzin z2009-2020 -terenu Gminy Wierzchosławice.42. Monitorowanie problematyki alkoholowej inarkotykowej na terenie gminy, badanie rozmiarówzjawiska uzależnienia pozwalających ocenić 2009-2020 -aktualny stan problemów uzależnień i efektówpodejmowanych działań.43. Współpraca i wspieranie instytucji, stowarzyszeń iorganizacji prowadzących działania w kierunkuprzeciwdziałania patologiom społecznym oraz2009-2020 -pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom.44. Kontynuowanie działalności świetlicsocjoterapeutycznych i tworzenie nowych świetlicna terenie gminy dla dzieci z rodzin zagrożonych 2009-2020 -patologiami społecznymi oraz finansowaniewydatków związanych z ich funkcjonowaniem.45. Kontynuacja profilaktycznej działalnościinformacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej dladzieci i młodzieży z zakresu rozwiązywania 2009-2020 -problemów alkoholowych oraz zagrożeńnarkomanią.46. Podejmowanie działań o charakterze edukacyjnym,przeznaczonych dla rodziców, których celem jestwspieranie abstynencji dziecka i przygotowanie godo podejmowania świadomych i odpowiedzialnych2009-2020 -decyzji związanych z używaniem substancjipsychoaktywnych.47. Organizowanie i inicjowanie szkoleń, kursówspecjalistycznych w zakresie z pracy z dziećmi,2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaRozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.Nazwa zadania118TerminrealizacjiWartość zadaniaSfera społeczna – rozwój kapitału społecznegomłodzieżą oraz rozwijanie umiejętnościprowadzenia zajęć profilaktycznychorganizowanych dla nauczycieli, pedagogów którzydeklarują gotowość podjęcia profilaktycznej zdziećmi i młodzieżą i aktualnie są zatrudnieni wplacówkach oświatowych i świetlicachsocjoterapeutycznych.48. Organizowanie i inicjowanie szkoleń podnoszącychkwalifikacje zawodowe osób realizujących naterenie gminy zadania profilaktyczne m.in. dlaczłonków Gminnej Komisji RozwiązywaniaProblemów Alkoholowych, Pracowników Służby 2009-2020 -Zdrowia, Policji oraz dla osób pomagającychuzależnionym i ich rodzinom w zakresieprofilaktyki i rozwiązywania problemówalkoholowych i narkomanii.49. Podejmowanie działań edukacyjnych skierowanychdo sprzedawców napojów alkoholowych orazdziałań kontrolnych i interwencyjnych mających nacelu ograniczenie dostępności do napojów2009-2020 -alkoholowych i przestrzeganie zakazu sprzedażyosobom poniżej 18 roku życia.50. Organizowanie i finansowanie form spędzaniawolnego czasu w miejscu zamieszkania dla dzieci zrodzin zagrożonych patologiami społecznymi orazimprez kulturalno-rozrywkowych lub zajęć2009-2020 -pozalekcyjnych o treści profilaktycznej typukonkursy, festyny, rozgrywki sportowe.51. Organizowanie i finansowanie wypoczynkuletniego z programami profilaktycznymi dla dzieciz rodzin zagrożonych patologiami społecznymi, z 2009-2020 -problemem alkoholowym i zjawiskiem przemocyw rodzinie.52. Wspieranie wszelkich form zatrudnienia orazaktywności osób długotrwale bezrobotnych.2009-2020 -53. Przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnychskutków długotrwałego bezrobocia.2009-2020 -54. Umożliwienie osobom zagrożonym wykluczeniem2009-2020 -społecznym powrotu do pełnienia ról społecznych.55. Wsparcie dla rodzin dotkniętych ubóstwem. 2009-2020 -56. Kierowanie do robót publicznych, pracinterwencyjnych oraz prac społecznie użytecznychosób najbardziej zaangażowanych w poszukiwaniepracy.57. Podejmowanie działań na rzecz powstawanianowych miejsc pracy na terenie gminy.58. Promowanie dobrych i skutecznych wzorcówwychodzenia z bezrobocia.59. Współpraca z zakładami pracy w celu pozyskaniainformacji o ofertach pracy.60. Ograniczenie bezrobocia na terenie gminy orazłagodzenie jego negatywnych skutkówspołecznych.2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -61. Budowa ścieżek rowerowych i ciągów dla pieszych. 2009-2020 -62. Oświetlenie ulic oraz miejsc określanych jako 2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaRozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiWartość zadaniaSfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoniebezpieczne na terenie Gminy Wierzchosławice.63. Instalacja monitoringu w miejscach użytecznościpublicznej.2009-2020 -64. Podjecie działań w celu zapewnienia stałegodowozu uczniów do szkół („Gimbus”).2009-2020 -65. Zwiększenie i realizacja programów edukacyjnychw szkołach, podejmujących problem2009-2020 -bezpieczeństwa wśród dzieci.66. Współpraca z jednostkami zajmującymi sięutrzymaniem porządku i bezpieczeństwa na terenie 2009-2020 -Gminy Wierzchosławice.67. Podjecie działań w celu rozwiązania problemu„bezdomnych” zwierząt, zwłaszcza psów.2009-2020 -68. Podjecie działań w sprawie utworzenia strażygminnej.2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaTab.27. Zadania realizowane w ramach sfery społecznej – rozwój kapitału społecznego.Lp.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiSfera gospodarczaWartość zadania1.Dostosowanie kierunków produkcji rolniczej dowarunków rynkowych poprzez specjalizację iuwzględnienie oczekiwań konsumentów(prowadzenie działalności informacyjnej iszkoleniowej).2009-2020 -Integracja gospodarstw rolnych poprzez2. wspieranie powstawania i działalności grup 2009-2020 -producenckich.Doskonalenie i upowszechnianie systemów3. informacji rynkowej, współpraca z Ośrodkiem 2009-2020 -Doradztwa Rolniczego w Zgłobicach.4. Promocja rolnictwa ekologicznego. 2009-2020 -5. Promocja lokalnych liderów rolnictwa. 2009-2020 -6.Modernizacja i budowa dróg transporturolniczego.2009-2020 -Wspieranie i promocja działalności związanej z7. ukierunkowaniem lub rozwojem agroturystyki, 2009-2020 -usług związanych z turystyką i wypoczynkiem.Wspieranie usług na rzecz rolnictwa i gospodarkileśnej, wytwarzania materiałów energetycznych z8.biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadówłąkowych, leśnych) oraz zakładania plantacji roślin2009-2020 -wieloletnich, przeznaczonych na cele energetyczne(wierzba, wiklina).9.Współpraca ze służbami weterynaryjnymi wzakresie ochrony zwierząt.2009-2020 -Udzielenie wsparcia gospodarstwom10.specjalistycznym w zakresie ułatwiania dostępu dopreferencyjnych kredytów, doradztwa, szkoleń,2009-2020 -itp.11. Wykonywanie prac melioracyjnych na terenach 2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaBudżet gminyoraz środkizewnętrzne 33 Zestawienie zewnętrznych źródeł finansowania pod tabelami.119Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.12.13.14.15.16.17.18.19.20.21.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiSfera gospodarczawymagających odwodnienia oraz utrzymywanie wodpowiednim stanie urządzeń melioracyjnych –współpraca z Gminną Spółką Wodną.Aktywizacja bezrobotnych mieszkańców gminy dopodejmowania działalności gospodarczej(szkolenia, informacje o możliwościachpozyskania środków finansowych z funduszyeuropejskich na rozpoczęcie działalnościgospodarczej).Pomoc w przygotowywaniu wniosków, planówbiznesowych poprzez organizowanie szkoleń,możliwości wykorzystania dostępu do Internetu.Pomoc przy zakładaniu i rejestrowaniudziałalności gospodarczej – profesjonalnainformacja i pomoc dla przedsiębiorców.Przygotowanie ofert inwestycyjnych (wyznaczeniei przygotowanie terenów pod inwestycje).Promocja gminy jako korzystnego miejsca dolokowania inwestycji.Wykorzystanie miejscowych zasobów kruszyw,wspieranie istniejących zakładów przemysłowych.Zagospodarowanie terenów powyrobiskowych poddziałalność związaną z hodowlą ryb lub rekreację.Dostosowanie kierunków produkcji rolniczej dowarunków rynkowych poprzez specjalizację iuwzględnienie oczekiwań konsumentów(prowadzenie działalności informacyjnej iszkoleniowej).Integracja gospodarstw rolnych poprzezwspieranie powstawania i działalności grupproducenckich.Doskonalenie i upowszechnianie systemówinformacji rynkowej, współpraca z OśrodkiemDoradztwa Rolniczego w Zgłobicach.Wartość zadania2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -22. Promocja rolnictwa ekologicznego. 2009-2020 -23. Promocja lokalnych liderów rolnictwa. 2009-2020 -24.Modernizacja i budowa dróg transporturolniczego.2009-2020 -25.Wspieranie i promocja działalności związanej zukierunkowaniem lub rozwojem agroturystyki,usług związanych z turystyką i wypoczynkiem.2009-2020 -26.27.28.Wspieranie usług na rzecz rolnictwa i gospodarkileśnej, wytwarzania materiałów energetycznych zbiomasy (zagospodarowanie słomy, odpadówłąkowych, leśnych) oraz zakładania plantacji roślinwieloletnich, przeznaczonych na cele energetyczne(wierzba, wiklina).Współpraca ze służbami weterynaryjnymi wzakresie ochrony zwierząt.Udzielenie wsparcia gospodarstwomspecjalistycznym w zakresie ułatwiania dostępu dopreferencyjnych kredytów, doradztwa, szkoleń,itp.2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -29. Wykonywanie prac melioracyjnych na terenach 2009-2020 -Proponowaneźródłafinansowania120Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.30.31.32.33.34.35.36.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiSfera gospodarczawymagających odwodnienia oraz utrzymywanie wodpowiednim stanie urządzeń melioracyjnych –współpraca z Gminną Spółką Wodną.Aktywizacja bezrobotnych mieszkańców gminy dopodejmowania działalności gospodarczej(szkolenia, informacje o możliwościachpozyskania środków finansowych z funduszyeuropejskich na rozpoczęcie działalnościgospodarczej).Pomoc w przygotowywaniu wniosków, planówbiznesowych poprzez organizowanie szkoleń,możliwości wykorzystania dostępu do Internetu.Pomoc przy zakładaniu i rejestrowaniudziałalności gospodarczej – profesjonalnainformacja i pomoc dla przedsiębiorców.Przygotowanie ofert inwestycyjnych (wyznaczeniei przygotowanie terenów pod inwestycje).Promocja gminy jako korzystnego miejsca dolokowania inwestycji.Wykorzystanie miejscowych zasobów kruszyw,wspieranie istniejących zakładów przemysłowych.Zagospodarowanie terenów powyrobiskowych poddziałalność związaną z hodowlą ryb lub rekreację.Wartość zadania2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaTab.28. Zadania realizowane w ramach sfery kultury, turystyki i sportu.Lp.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiWartość zadaniaSfera kultury, turystyki i sportuOchrona i opieka nad zabytkami, rejestracja i1.modernizacja obiektów znajdujących się w rejestrzezabytków oraz przystosowanie ich do optymalnejfunkcji turystycznej.2009-2020 -2.Ochrona miejsc pamięci narodowej na terenieGminy Wierzchosławice.2009-2020 -3.Wsparcie działalności Gminnej BibliotekiPublicznej oraz jej filii.2009-2020 -4.Prowadzenie działalności w zakresie twórczościliterackiej, malarskiej i rzemieślniczej.2009-2020 -5. Wspieranie rozwoju turystyki religijno – pątniczej. 2009-2020 -Stworzenie różnorodnej bazy wypoczynkowej –6. gospodarstwa agroturystyczne, pola namiotowe, 2009-2020 -pola biwakowe, miejsca – punkty widokowe.7.Tworzenie gminnych parków rozrywki oraz miejscprzeznaczonych do uprawiania sportu i turystyki.2009-2020 -8.Wsparcie działalności klubów sportowych naterenie Gminy Wierzchosławice.2009-2020 -Promowanie walorów przyrodniczych,9. krajobrazowych, historycznych i turystycznych 2009-2020 -gminy poprzez: multimedialne prezentacjeProponowaneźródłafinansowaniaBudżet gminyoraz środkizewnętrzne 44 Zestawienie zewnętrznych źródeł finansowania pod tabelą.121Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Lp.Nazwa zadaniaTerminrealizacjiWartość zadaniaSfera kultury, turystyki i sportuokolicznościowe, wystawy, święta i imprezygminne – takie jak Święto KarpiaWierzchosławickiego, i inne.10.Podnoszenie jakości gminnych wydawnictw orazserwisu internetowego.2009-2020 -11.Podejmowanie działań na rzecz współpracykrajowej i międzynarodowej, dalsza współpracaoraz pozyskiwanie kolejnych gmin partnerskich wcelu promowania tradycji kulturowych oraz2009-2020 -walorów turystyczno – krajobrazowych GminyWierzchosławice oraz wymiany doświadczeń.12.Ochrona i opieka nad zabytkami, rejestracja imodernizacja obiektów znajdujących się w rejestrzezabytków oraz przystosowanie ich do optymalnej2009-2020 -funkcji turystycznej.13.Ochrona miejsc pamięci narodowej na terenieGminy Wierzchosławice.2009-2020 -14.Wsparcie działalności Gminnej BibliotekiPublicznej oraz jej filii.2009-2020 -15.Prowadzenie działalności w zakresie twórczościliterackiej, malarskiej i rzemieślniczej.2009-2020 -16. Wspieranie rozwoju turystyki religijno – pątniczej. 2009-2020 -17.Stworzenie różnorodnej bazy wypoczynkowej –gospodarstwa agroturystyczne, pola namiotowe, 2009-2020 -pola biwakowe, miejsca – punkty widokowe.18.Tworzenie gminnych parków rozrywki oraz miejscprzeznaczonych do uprawiania sportu i turystyki.2009-2020 -19.Wsparcie działalności klubów sportowych naterenie Gminy Wierzchosławice.2009-2020 -Promowanie walorów przyrodniczych,20.krajobrazowych, historycznych i turystycznychgminy poprzez: multimedialne prezentacjeokolicznościowe, wystawy, święta i imprezy2009-2020 -gminne – takie jak Święto KarpiaWierzchosławickiego, i inne.21.Podnoszenie jakości gminnych wydawnictw orazserwisu internetowego.2009-2020 -22.Podejmowanie działań na rzecz współpracykrajowej i międzynarodowej, dalsza współpracaoraz pozyskiwanie kolejnych gmin partnerskich wcelu promowania tradycji kulturowych orazwalorów turystyczno – krajobrazowych GminyWierzchosławice oraz wymiany doświadczeń.2009-2020 -ProponowaneźródłafinansowaniaSzczególnie atrakcyjne są dla projektów objętych niniejszą strategią następujące fundusze ioferty bankowe:1. Program Operacyjny Infrastruktura i ŚrodowiskoPriorytet 1. Gospodarka wodno ściekowa.Priorytet 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi.Priorytet 3. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska.Priorytet 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych.122Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Priorytet 9. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywnośćenergetyczna.Priorytet 10. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii.Priorytet 11. Kultura i dziedzictwo kulturowe.2. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013Priorytet 3. Kapitał dla innowacji.Priorytet 4. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia.Priorytet 6. Polska gospodarka na rynku międzynarodowym.3. Program Operacyjny Kapitał LudzkiPriorytet 1. Zatrudnienie i integracja społeczna.Priorytet 2. Rozwój potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw.Priorytet 3. Wysoka jakość edukacji odpowiadająca wymogom rynku pracy.Priorytet 4. Dobre państwo.Priorytet 6. Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz promocja integracjispołecznej.4. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013Oś priorytetowa 1. Warunki dla rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy,Oś priorytetowa 2. Gospodarka regionalnej szansy,Oś priorytetowa 3. Turystyka i przemysł kulturowy,Oś priorytetowa 4. Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego,Oś priorytetowa 6. Spójność wewnątrzregionalna,Oś priorytetowa 7. Infrastruktura ochrony środowiska,Oś priorytetowa 8. Współpraca międzyregionalna.5. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego.Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich.Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.Oś 4: Leader.6. Fundusz Poręczeń Unijnych – powołany został, by ułatwić firmom i samorządomfinansowanie inwestycji z kredytów i zwiększyć dostępność środków unijnych.Warunkiem udzielenia poręczenia będzie ustanowienie przez kredytobiorcęzabezpieczenia.7. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – największainstytucja realizująca Politykę Ekologiczną Państwa poprzez finansowanie inwestycji wochronie środowiska i gospodarce wodnej o znaczeniu ogólnopolskim, ponadregionalnymi zadań lokalnych, które są istotne z punktu widzenia potrzeb środowiska.8. Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych – kredyty dla gmin i ich związków,przyznane przez FRIK, przeznaczane są na przygotowanie przez gminy i ich związkiprojektów inwestycji komunalnych (studium wykonalności, analiz kosztów i korzyści,ekspertyz) przewidzianych do współfinansowania z funduszy unijnych.9. Fundusz Dopłat – środki finansowe przeznaczane są na dopłaty do kredytówmieszkaniowych, udzielanych przez banki komercyjne. Kredytów mogą udzielać banki,które w tym celu zawarły umowy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego.10. Krajowy Fundusz Kapitałowy – zasila kapitałowo małe i średnie przedsiębiorstwapolskie. KFK został utworzony w celu ograniczania luki kapitałowej, polegającej naniskiej podaży kapitału. Preferowane są fundusze inwestujące w przedsiębiorstwainnowacyjne lub prowadzące działalność badawczo – rozwojową.11. Krajowy Fundusz Drogowy – stanowi wsparcie dla realizacji rządowego ProgramuBudowy Dróg i Autostrad w Polsce poprzez gromadzenie środków finansowych na123Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020przygotowanie, budowę, przebudowę, remonty, utrzymanie i ochronę autostrad, drógekspresowych, a także innych dróg krajowych.12. Bank Gospodarstwa Krajowego – w ramach którego funkcjonuje Krajowy FunduszTermomodernizacji. Jego celem jest wspieranie finansowe inwestorów realizującychprzedsięwzięcia termomodernizacyjne. Pomoc ta zwana „premią termomodernizacyjną”stanowi źródło spłaty 25% zaciągniętego kredytu na wskazane przedsięwzięcie.13. Europejski Fundusz Hipoteczny – oferuje finansowanie nieruchomości komercyjnychna terenie Polski. Finansuje nieruchomości o wartości 1 mnl zł.14. Programy MKiDN:Wydarzenia artystyczne,Rozwój infrastruktury kultury,Edukacja kulturalna i diagnoza kultury,Dziedzictwo kulturowe,Literatura i czytelnictwo,Promocja kultury polskiej za granicą,Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,Fryderyk Chopin.15. Bank Gospodarstwa KrajowegoKredyt dla samorządów ze środków EBI,Fundusz Poręczeń Unijnych,Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych.16. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – Program Ochronawód przed zanieczyszczeniem.17. Kredyty inwestycyjne udzielane przez banki komercyjne:Bank PKO BP,Bank PKO S.A.,Bank BPH,Kredyt Bank,Raiffeisen Bank Polska,Bank Polskiej Spółdzielczości BPS,Bank Gospodarki Żywnościowej,Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych BISE,Bank Ochrony Środowiska BOŚ S.A.,BRE Bank,Bank Współpracy Europejskiej BWE,CitiBank Handlowy,Deutsche Bank PBC S.A.,Getin Bank,Gospodarczy Bank Wielkopolski ,Invest Bank,Krakowski Bank Spółdzielczy,Nordea Bank Polska.Założenia do prognozy dochodów i wydatków budżetowychW niniejszym dokumencie zaprezentowano wyniki prognozy finansowej gminy na lata 2009–2020.124Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Prognoza finansowa została przygotowana w oparciu o szczegółową analizę poszczególnychźródeł dochodów i wydatków budżetowych budżetu gminy od roku 2003 do roku 2008.Poszczególne pozycje dochodów w kolejnych latach prognozy, wynikające z klasyfikacjibudżetowej, zostały skorygowane o odpowiednie współczynniki oparte na prognozieśredniorocznej inflacji i PKB.Podobne założenia zastosowane zostały przy prognozowaniu wydatków budżetowych gminy wlatach 2009–2020.125Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Tab. 29. Projekcja przepływów pieniężnych w trzech wariantach z uwzględnieniem zadań inwestycyjnych ujętych w strategii GminyWierzchosławiceWyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 20201. Dochody 70 485 376 24 852 430 25 424 035 26 008 787 26 606 989 27 218 949 27 844 985 29 192 483 30 538 295 31 884 107 33 229 919 34 632 5371.1. Podatki i opłaty lokalne 3 531 450 4 617 781 4 621 689 4 727 987 4 836 730 4 947 974 5 061 778 5 178 198 5 297 297 5 416 396 5 535 495 5 657 2131.2. Udziały w podatkach państwowych 3 352 550 3 608 482 3 788 906 3 978 351 4 177 268 4 386 131 4 605 437 4 835 708 5 077 493 5 319 278 5 561 063 5 813 838Dochody z mienia 4 052 000 1 023 751 750 000 760 000 770 000 780 000 790 000 800 000 810 000 820 000 830 000 840 122Subwencje 9 131 240 9 238 675 9 347 110 9 456 546 9 929 373 10 425 841 10 947 133 11 494 490 12 069 214 12 643 938 13 218 662 13 819 510Dotacje z budżetu państwa dozadań zleconych2 563 600 4 878 752 5 017 689 5 268 573 5 532 002 5 808 602 6 099 032 6 403 983 6 724 183 7 044 383 7 364 583 7 699 338Pozostałe dochody 47 854 536 1 484 989 1 898 641 1 817 330 1 361 616 870 401 341 605 480 104 560 108 640 112 720 116 810 119II. Wydatki 75 893 266 22 935 804 23 763 643 25 098 395 25 696 597 26 308 557 26 957 568 28 440 821 29 786 633 31 282 445 32 628 257 34 031 9682.1. Wydatki inwestycyjne 55 956 672 3 950 000 4 050 000 4 900 000 5 000 000 5 100 000 5 200 000 5 500 000 5 900 000 6 300 000 6 550 000 6 809 9212.2. Wydatki bieżące 19 936 594 18 985 804 19 713 643 20 198 395 20 696 597 21 208 557 21 757 568 22 940 821 23 886 633 24 982 445 26 078 257 27 222 135III. Wynik budżetu [I - II] -5 407 890 1 916 626 1 660 392 910 392 910 392 910 392 887 417 751 662 751 662 601 662 601 662 600 569IV. Finansowanie [4.1.-4.2.] 614 4604.1. Przychody ogółem z tego: 7 516 6204.1.1. Kredyty i pożyczki 7 516 6204.1.2. Wolne środki4.2. Rozchody ogółem, z tego: 2 108 730 1 916 626 1 660 392 910 392 910 392 910 392 887 417 751 662 751 662 601 662 601 662 481 5964.2.1. Spłaty kredytów i pożyczek 2 108 730 1 916 626 1 660 392 910 392 910 392 910 392 887 417 751 662 751 662 601 662 601 662 481 596V. Umorzenia pożyczekVI.Obciążenia związane zposiadanymi zobowiązaniami 2 408 730 2 309 550 1 889 326 1 139 326 1 139 326 1 139 326 1 115 202 972 659 972 659 726 659 726 659 552 295[SPŁATA], z tego:6.1. Spłaty rat kredytów i pożyczek 2 108 730 1 916 626 1 660 392 910 392 910 392 910 392 887 417 751 662 751 662 601 662 601 662 481 5966.2.Spłaty odsetek od kredytów ipożyczek300 000 392 924 228 934 228 934 228 934 228 934 227 785 220 997 220 997 124 997 124 997 70 6996.3.Potencjalne spłaty kwotwynikających z udzielonychporęczeń oraz gwarancjiprzypadające w danym rokubudżetowymVII. Wskaźnik obsługi zadłużenia 3,42 9,29 7,43 4,38 4,28 4,19 4,01 3,33 3,19 2,28 2,19 1,59VIII.Łączna kwota długu na koniecroku budżetowego, w tym:9 902 259 7 985 633 6 325 241 5 414 849 4 504 457 3 594 065 2 706 648 1 954 986 1 203 324 601 662 0 08.1. Kredyty i pożyczki 9 902 259 7 985 633 6 325 241 5 414 849 4 504 457 3 594 065 2 706 648 1 954 986 1 203 324 601 662 0 0126Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020IX. Wskaźnik zadłużenia 14,05 32,13 24,88 20,82 16,93 13,20 9,72 6,70 3,94 1,89 0,00 0,00X.Planowane wydatki inwestycyjnegminy Wierzchosławice i jejjednostek organizacyjnych30 801 801 30 801 801 9 309 995 9 309 995XI. Zapotrzebowanie na: 31 725 855 31 725 855 9 589 295 9 589 29511.1 Inwestycje 30 801 801 30 801 801 9 309 995 9 309 99511.2.Opracowanie dokumentacjiaplikacyjnej dla projektówinwestycyjnych [3% wartościprojektów ujętych w zestawieniu 924 054 924 054 279 300 279 300zadań realizowanych wposzczególnych sferachrozwojowych dla danego roku]XII. Źródła finansowania12.1 Budżet gminy Wierzchosławice 55 956 672 3 950 000 4 050 000 4 900 000 5 000 000 5 100 000 5 200 000 5 500 000 5 900 000 6 300 000 6 550 000 6 809 92112.2.Inne źródła finansowania, w tymUE 0 27 775 855 5 539 295 4 689 29512.2.1.12.2.2.12.2.3.XIII.WARIANT I - wydatkicałkowicie pokrywane dotacją 0 27 775 855 5 539 295 4 689 295WARIANT II - wydatkipokrywane dotacją i kredytem wproporcji 75 % dotacji i 25 %kredytuXII.II.2.1.kwota dotacji 0 20 831 891 4 154 471 3 516 971XII.II.2.2.kwota kredytu 0 6 943 964 1 384 824 1 172 324WARIANT III - wydatkipokrywane dotacją i kredytem wproporcji 50 % dotacji i 50%kredytuXII.II.3.1.kwota dotacji 0 13 887 927 2 769 648 2 344 648XII.II.3.2.kwota kredytu 0 13 887 927 2 769 648 2 344 648Symulacje finansowe wariantów13.1. WARIANT I13.1.1. Wysokość kredytu 9 902 259 7 985 633 6 325 241 5 414 849 4 504 457 3 594 065 2 706 648 1 954 986 1 203 324 601 66213.1.2. Rata roczna 2 108 730 1 916 626 1 660 392 910 392 910 392 910 392 887 417 751 662 751 662 601 662 601 662 481 59613.1.3. Odsetki 300 000 392 924 228 934 228 934 228 934 228 934 227 785 220 997 220 997 124 997 124 997 70 69913.1.4. Pozostała kwota13.1.5. Wskaźnik zadłużenia max. 60 % 14,05 32,13 24,88 20,82 16,93 13,20 9,72 6,70 3,94 1,89 0,00 0,00127Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 202013.1.6.Wskaźnik obsługi zadłużenia max.15 % 3,42 9,29 7,43 4,38 4,28 4,19 4,01 3,33 3,19 2,28 2,19 1,5913.2. WARIANT II13.2.1. Wysokość kredytu 6 943 964 1 384 824 1 172 32413.2.2. Rata roczna 694396,35 832 879 950 111 950 111 950 111 950 111 950 111 950 111 950 111 950 11113.2.3. Odsetki 416637,81 458 063 478 430 421 424 364 417 307 410 250 404 193 397 136 390 79 38413.2.4. Pozostała kwota 6249567,15 6 801 512 7 023 725 6 073 614 5 123 503 4 173 392 3 223 281 2 273 170 1 323 058 372 94713.2.5. Wskaźnik zadłużenia max. 60 % 30,03 30,66 26,40 22,31 18,40 14,30 10,55 7,13 3,98 1,0813.2.6.Wskaźnik obsługi zadłużenia max.15 % 4,37 4,96 5,37 5,04 4,72 4,31 3,93 3,59 3,27 2,9713.3. WARIANT III13.3.1. Wysokość kredytu 13 887 927 2 769 648 2 344 64813.3.2. Rata roczna 1388792,7 1 665 758 1 900 222 1 900 222 1 900 222 1 900 222 1 900 222 1 900 222 1 900 222 1 900 22213.3.3. Odsetki 833275,62 916 127 956 860 842 847 728 834 614 820 500 807 386 794 272 780 158 76713.3.4. Pozostała kwota 12499134,3 13 603 025 14 047 451 12 147 228 10 247 006 8 346 784 6 446 561 4 546 339 2 646 117 745 89413.3.5. Wskaźnik zadłużenia max. 60 % 60,06 61,32 52,80 44,63 36,80 28,59 21,11 14,26 7,96 2,1513.3.6.Wskaźnik obsługi zadłużenia max.15 % 8,74 9,93 10,74 10,08 9,44 8,62 7,86 7,17 6,54 5,95Propozycje wariantów ujęte wXIV. obecnej sytuacji finansowejgminy14.1. Wariant I14.1.1.Kwota zadłużenia budżetu gminyna koniec roku9 902 259 7 985 633 6 325 241 5 414 849 4 504 457 3 594 065 2 706 648 1 954 986 1 203 324 601 662 0 014.1.2. Spłata zobowiązań budżetu 2 408 730 2 309 550 1 889 326 1 139 326 1 139 326 1 139 326 1 115 202 972 659 972 659 726 659 726 659 552 29514.1.3. Wskaźnik zadłużenia max. 60 % 14,05 32,13 24,88 20,82 16,93 13,20 9,72 6,70 3,94 1,89 0,00 0,0014.1.4.Wskaźnik obsługi zadłużenia max.15 % 3,42 9,29 7,43 4,38 4,28 4,19 4,01 3,33 3,19 2,28 2,19 1,5914.2. WARIANT II14.2.1.Kwota zadłużenia budżetu gminyna koniec roku9 902 259 14 929 597 13 959 632 13 388 685 11 528 182 9 667 679 7 830 151 6 128 378 4 426 605 2 874 832 1 323 058 372 94714.2.2. Spłata zobowiązań budżetu 2 408 730 2 309 550 3 000 360 2 430 268 2 567 867 2 510 861 2 429 730 2 230 180 2 173 174 1 870 167 1 813 160 1 581 78914.2.3. Wskaźnik zadłużenia max. 60 % 14,05 60,07 54,91 51,48 43,33 35,52 28,12 20,99 14,50 9,02 3,98 1,0814.2.4.Wskaźnik obsługi zadłużenia max.15 % 3,42 9,29 11,80 9,34 9,65 9,22 8,73 7,64 7,12 5,87 5,46 4,5714.3. WARIANT III128Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202014.3.1.Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020Kwota zadłużenia budżetu gminyna koniec roku9 902 259 21 873 560 21 594 023 21 362 522 18 551 908 15 741 293 12 953 654 10 301 770 7 649 885 5 148 001 2 646 117 745 89414.3.2. Spłata zobowiązań budżetu 2 408 730 2 309 550 4 111 394 3 721 210 3 996 409 3 882 395 3 744 258 3 487 702 3 373 688 3 013 675 2 899 662 2 611 28414.3.3. Wskaźnik zadłużenia max. 60 % 14,05 88,01 84,94 82,14 69,73 57,83 46,52 35,29 25,05 16,15 7,96 2,15Wskaźnik obsługi zadłużenia max.14.3.4.15 % 3,42 9,29 16,17 14,31 15,02 14,26 13,45 11,95 11,05 9,45 8,73 7,54129Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wprowadzenie przez gminę Wierzchosławice nowoczesnego systemu zarządzania finansowegostwarza możliwość do świadomego i racjonalnego planowania, nie tylko w bliskiej – rocznejperspektywie, ale także w dalszej. Pozwoli to na realizację większych przedsięwzięć o bardziejodległym horyzoncie czasowym.Podstawą uzyskania środków finansowych na wsparcie rozwoju społeczno-gospodarczego gminyWierzchosławice w latach 2009–2020 jest:1. Przeznaczenie maksymalnej ilości środków własnych z budżetu gminy Wierzchosławice(środki przeznaczone na inwestycje) na pokrycie wkładu własnego.2. Wykorzystanie zwiększającej się zdolności kredytowej gminy Wierzchosławice douzyskania kredytów i pożyczek na pokrycie części wkładu własnego do projektówinwestycyjnych składanych do funduszy UE. Pamiętać należy tutaj o utrzymaniupoziomu zadłużenia w stosunku do dochodów własnych umożliwiających obsługę tegozadłużenia. Biorąc pod uwagę standardy finansowania gmin polskich, poziom długupublicznego nie powinien przekroczyć 50% (przy ustawowej granicy 60%), a wówczasstopa obsługi długu nie powinna być wyższa przy założeniu uzyskania dotacji napoziomie 75% wartości budżetu projektu niż 10 – 12% (przy ustawowej barierze 15%).Przeprowadzona symulacja finansowania zadań inwestycyjnych została oparta o następującezałożenia:1. Do analizy przyjęto zapotrzebowanie na środki w następującym ujęciu:Wydatki inwestycyjne gminy Wierzchosławice i jej jednostek organizacyjnychujętych w zestawieniu zadań realizowanych w poszczególnych sferachrozwojowych na lata 2009–2020.Nakłady na opracowanie dokumentacji aplikacyjnej dla projektów inwestycyjnych(3% wartości zadań ujętych w zestawieniu zadań realizowanych w poszczególnychsferach rozwojowych dla danego roku).2. Do analizy przyjęto trzy warianty finansowania „innych środków finansowych” gminyWierzchosławice na część finansowaną z poza budżetu gminy. Są to warianty:Wariant I zakłada sfinansowanie „innych źródeł finansowania” na zadaniainwestycyjne wpisane do niniejszej strategii w 100% z dotacji funduszy UE.Wariant II zakłada sfinansowanie „innych źródeł finansowania” na zadaniainwestycyjne wpisane do niniejszej strategii w proporcji 75% dotacja/25% kredyt.Wariant III zakłada sfinansowanie „innych źródeł finansowania” na zadaniainwestycyjne wpisane do niniejszej strategii w proporcji 50% dotacja/50% kredyt.Przeprowadzona analiza pozwoliła na wyciągnięcie następujących wniosków:1. Gmina Wierzchosławice nie posiada pełnej zdolności do samodzielnego pokrycia wydatkówinwestycyjnych ujętych w zestawieniu zadań realizowanych w poszczególnych sferachrozwojowych w latach 2009-2020 [niezerowe wartości w wierszu 12.2.].2. W przypadku lat 2010–2012 konieczne jest zaciągnięcie przez gminę Wierzchosławicekredytu [dodatnie pozycje w wierszu 12.2.].3. Gmina Wierzchosławice posiada zdolność finansową do realizacji założeń WARIANTU I.Realizacja zadań w oparciu o założenia przyjęte dla tego wariantu nie spowoduje zagrożeniaprzekroczenia ustawowego maksymalnego progu zadłużenia i obsługi zadłużenia w całym130Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020okresie analizy. Natomiast w przypadku wariantu II i III maksymalne zadłużenie gminyzostanie przekroczone.Podsumowanie I wariantu.Wariant ten dotyczy pokrycia „innych źródeł finansowania z dotacji”. Nie jest koniecznezaciągniecie kredytu. Nie powoduje to zmian w sytuacji kredytowej gminy Wierzchosławice.20%15%10%5%0%9,3% 7,4%3,4%4,4% 4,3% 4,2% 4,0% 3,3% 3,2% 2,3% 2,2% 1,6%2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020wskaźnik obsługi zadłużenia ustawowy próg 15%70%60%50%40%30%20%10%0%32,1%24,9%20,8%14,1%16,9%13,2%9,7%6,7% 3,9% 1,9% 0,0% 0,0%2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020wskaźnik zadłużenia ustawowy próg 60%Podsumowanie II wariantu.Zaciągnięcie kredytu w wysokości 25% „innych źródeł finansowania” nie spowodujeprzekroczenia 15% ustawowej bariery wskaźnika obsługi zadłużenia w latach 2009-2020,natomiast zostanie przekroczony wskaźnik zadłużenia powyżej ustawowego progu 60%, w roku2010.20%10%0%9,3% 11,8% 9,3% 9,7% 9,2% 8,7% 7,6% 7,1% 5,9%3,4%5,5% 4,6%2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020wskaźnik obsługi zadłużenia ustawowy próg 15%131Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202080%60%40%20%14,1%60,1%54,9%51,5%43,3%35,5%28,1%21,0%14,5%9,0% 4,0% 1,1%0%2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020wskaźnik zadłużenia ustawowy próg 60%Podsumowanie III wariantu.Zaciągnięcie kredytu w wysokości 50% „innych źródeł finansowania” spowoduje przekroczenie15% ustawowej bariery wskaźnika obsługi zadłużenia w roku 2011 oraz przekroczeniewskaźnika zadłużenia powyżej ustawowego progu 60%, w latach 2010–2013.20%10%0%16,2% 14,3% 15,0% 14,3% 13,5% 12,0%9,3%11,1% 9,5% 8,7% 7,5%3,4%2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020wskaźnik obsługi zadłużenia ustawowy próg 15%100%50%0%88,0% 84,9% 82,1% 69,7% 57,8% 46,5% 35,3%14,1% 25,1% 16,2% 8,0% 2,2%2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020wskaźnik zadłużenia ustawowy próg 60%3.3. Realizacja strategiiPrzebieg prac nad strategią - system komunikacji i udział mieszkańców w realizacjistrategii, konsultacje społeczneStrategię opracowano przyjmując za podstawę wyniki badań ankietowych liderów opiniipublicznej i konsultacji społecznych oraz „burzy mózgów” wśród radnych, sołtysówi pracowników Urzędu Gminy Wierzchosławice i jednostek samorządu terytorialnego orazautorów opracowujących strategię, organizowanych metodą aktywnego planowaniastrategicznego. Zespół Zadaniowy ds. prac nad aktualizacją Strategii Rozwoju Gminy132Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Wierzchosławice na lata 2009-2020 został powołany uchwałą nr XII/80/99 Rady GminyWierzchosławice.Przeprowadzono pięć spotkań konsultacyjnych - z udziałem liderów lokalnych reprezentujących:radnych, organizacje pozarządowe, jednostki organizacyjne gminy, pracowników Urzędu GminyWierzchosławice oraz mieszkańców gminy:I spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z pracownikamiUrzędu Gminy Wierzchosławice odbyło się dnia 17.04.2009 r. Spotkanie to miało charakterwarsztatowy, podczas którego wypracowano: tytuł aktualizowanego opracowania,harmonogram spotkań konsultacyjnych oraz ostateczną wersję formularza ankiety do badańspołecznych w gminie Wierzchosławice,II spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z radnymi isołtysami odbyło się dnia 27.04.2009 r.,III spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z mieszkańcamiGminy Wierzchosławice odbyło się 11.05.2009 r. w Gimnazjum w Wierzchosławicach zpracownikami oświaty oraz uczniami,IV spotkanie konsultacyjne nt. „Miejsce Strategii w strukturze planowania rozwoju GminyWierzchosławice do roku 2020. Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii” z mieszkańcamiGminy Wierzchosławice odbyło się 11.05.2009 r. w Gminnym Centrum Kultury wWierzchosławicach z mieszkańcami gminy,V spotkanie - przekazanie uaktualnionej Strategii do konsultacji Urzędowi GminyWierzchosławice – zgłoszenie uwag i poprawek do wstępnej wersji Strategii – 19.06.2009 r.Spotkanie to miało charakter warsztatowy.Ich zadaniem było zidentyfikowanie celów i kierunków działania w poszczególnych przyjętychteoretycznie, obszarach życia społeczno – gospodarczego. Ustalono cele strategiczne, operacyjnei szczegółowe oraz obszary rozwojowe strategii. Zakreślono założenia wizji i misji strategii.Przeprowadzono dyskusję na temat mocnych i słabych stron Gminy Wierzchosławice, a takżeprzeanalizowano szanse i zagrożenia stojące przed gminą (analiza SWOT).W trakcie konsultacji zostały przeprowadzone badania ankietowe na temat opracowywanejstrategii. W konsultacjach społecznych i badaniach ankietowych udział wzięło 223 osoby.Harmonogram realizacji strategiiWdrażanie strategii jest procesem ciągłym. Kolejny etap prac to weryfikacja istniejących iprzygotowanie brakujących programów realizacyjnych, stanowiących zręby przyszłego,zadaniowego systemu pracy struktur samorządu gminy. Równolegle zostanie wdrożonymechanizm pomiaru (za pomocą wskaźników) i oceny postępów we wdrażaniu strategii.Przygotowanie narzędzi do realizacji strategii i mechanizmów jej weryfikacji pozwolipodmiotom uczestniczącym w tym procesie skutecznie go realizować.Harmonogram realizacji strategii obejmuje następujące etapy:ETAP I:Konsultacje społeczne z mieszkańcami gminy, organizacjami, instytucjami, które zgłosiłyswój udział w realizacji strategii (kwiecień – czerwiec 2009).W trakcie konsultacji zostały przeprowadzone badania ankietowe, których celem byłopoznanie problemów na obszarze Gminy Wierzchosławice występujących w sferzetechnicznej, społecznej, gospodarczej, ochrony środowiska, a także upatrywanych szansrozwoju gminy i zagrożeń utrudniających jej dalszy rozwój.133Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020ETAP II:Opracowanie założeń strategii: wizji, misji, kierunków, celów strategicznych, operacyjnychoraz szczegółowych.ETAP III:Podjęcie uchwały przez Radę Gminy przyjmującą strategię oraz wskazanie zespołuodpowiedzialnego za jego koordynację i realizację. W skład zespołu wchodzić powinnipracownicy Urzędu Gminy Wierzchosławice oraz lokalni eksperci.ETAP IV:Realizacja poszczególnych celów strategicznych, operacyjnych i szczegółowych objętychstrategią.ETAP V:Monitoring i ewaluacja realizacji strategii, zgodnie z harmonogramami opracowywania,składania, realizacji i rozliczenia celów strategicznych, operacyjnych i szczegółowych.ETAP VI:Public relations strategii w całym okresie jego realizacji.ETAP VII:Uzupełnienia i rozszerzanie strategii o nowe cele zgłaszane przez instytucje, organizacje ifirmy działające na obszarze objętym strategią.Proponuje się przyjąć, aby uzupełnienia i rozszerzenia strategii o nowe zadania były w raziekonieczności dokonywane raz w roku na sesji przyjmującej budżet na dany rok. Systemwdrażania strategii będzie realizowany według następującego harmonogramu:Harmonogram realizacji poszczególnych etapów strategiiETAPYTERMIN REALIZACJI2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020I XII XIII XIV X X X X X X X X X X X XV X X X X X X X X X X X XVI X X X X X X X X X X X XVII X X X X X X X X X X X X3.4. MonitoringMonitoring i ewaluacja strategiiMonitoring to obserwacja procesów rozwoju gminy, prowadzona w celu możliwie szybkiegopodejmowania aktywnych działań, stanowiących reakcję na rozwój zjawisk, zwłaszcza zjawisknegatywnych. System monitoringu musi opierać się na efektywnej sprawozdawczości. Muszą tuzostać konkretnie określone rodzaje potrzebnych raportów i ich częstotliwości, w zależności odanalizowanej problematyki (w okresach półrocznych i rocznych). Samorząd gminy odpowiada zakreowanie i realizację polityki rozwoju gminy. Odpowiada również za monitorowanie i nadzórnad całością spraw dotyczących rozwoju gminy.Monitorowanie można zdefiniować jako systematyczne i ciągłe zbieranie, analizowanie iwykorzystywanie informacji dla celów kontroli procesu zarządzania i podejmowania decyzji wsprawie realizacji i aktualizacji planu.Monitorowanie projektu stanowi integralną część codziennego zarządzania. Jego celem jestdostarczenie informacji, na podstawie której osoby zarządzające planem mogą wskazać na134Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020problemy związane z wdrażaniem planu oraz je rozwiązać, jak również ocenić postęp w stosunkudo pierwotnych zamierzeń. Osoby odpowiedzialne za monitorowanie procesu realizacji strategiimuszą mieć na uwadze fakt, iż proces monitorowania jest procesem ciągłym i ważnym wewdrażaniu założeń. Przerwanie procesu monitorowania jest stanem niepożądanym orazniebezpiecznym. Skutkować może dużymi opóźnieniami w realizacji poszczególnych zadań, anawet poważnie zagrozić realizacji całego planu.Monitorowanie pokazuje osobom realizującym strategię wiarygodne, rzetelne informacje o staniezaawansowania i postępach w zaplanowanych pracach, uchybieniach w realizacji zadań, zmianiezakresu zadań, czy też o zaniechaniu realizacji zadania wraz z przyczynami i uzasadnieniemtakiego stanu rzeczy.Osoby monitorujące strategię muszą znać odpowiedź na następujące pytania:1. Które zadania w poprzednim roku zostały zrealizowane?2. Które zadania za rok poprzedni nie zostały zrealizowane (z jakich przyczyn)?3. Czy istnieją nowe zadania do umieszczenia w strategii?4. Czy są ewentualne zmiany w realizacji zadań przewidzianych do wykonaniaw późniejszym okresie?Jednym z ważnych problemów w realizacji strategii jest realna możliwość jej skutecznegowdrażania. Kadencyjność władz samorządu gminy sprawia, że zawsze występujeniebezpieczeństwo zaniechania realizacji strategii przez kolejne władze lokalne.Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania projektu ijego zgodności z postawionymi celami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego,co zostało i nie zostało zrobione. Jest nią także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób,aby osiągnąć zakładany cel w przyszłości. Istotnym elementem monitorowania jestwypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie odpowiednich wskaźników, którebędą odzwierciedlały efektywność prowadzonych działań. Proponuje się następujący zestawwskaźników mierzących cele strategiczne i operacyjne:Kierunek I – Sfera techniczna i ochrona środowiskaCel strategiczny:Podniesienie jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury technicznej naterenie Gminy Wierzchosławice, wykorzystanie źródeł odnawialnych oraz likwidacjizaniedbań w zakresie ochrony środowiska.Cele operacyjne:1. Poprawa komunikacji drogowej w Gminie Wierzchosławice.Wskaźniki:długość wybudowanych dróg w gminie,długość zmodernizowanych dróg gminnych,długość wybudowanych ścieżek rowerowych,powierzchnia wybudowanych chodników.2. Rozwój systemu usług teleinformatycznych w Gminie Wierzchosławice.Wskaźniki:liczba punktów dostępu do Internetu w miejscach publicznych,liczba usług elektronicznej administracji,135Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020liczba osób korzystających z punktów dostępu do Internetu w miejscach publicznych,liczba osób korzystających z usług elektronicznej administracji.3. Efektywne zagospodarowanie przestrzeni i obiektów gminnych.Wskaźniki:powierzchnia zagospodarowanych terenów rekreacyjnych,liczba nowopowstałych obiektów sportowych,liczba zmodernizowanych obiektów użyteczności publicznejliczba rozbudowanych obiektów użyteczności publicznej,liczba przystosowanych obiektów użyteczności publicznej dla potrzeb osóbniepełnosprawnych.4. Zintensyfikowanie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez racjonalną gospodarkęwodną i gospodarkę odpadami oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.Wskaźniki:długość wybudowanej sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej,długość zmodernizowanej sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej,liczba zmodernizowanych obiektów działających w zakresie ochrony środowiska,liczba założonych instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii,liczba osób korzystających z instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii,ilość odpadów zebranych w wyniku selektywnej zbiórki odpadów.Kierunek II – Sfera społeczna – rozwój kapitału społecznegoCel strategiczny:Zapewnienie mieszkańcom odpowiednich warunków zdrowotnych oraz edukacyjnychsprzyjających osobistemu rozwojowi. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwaoraz przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu poprzez podejmowaniewspólnych działań administracji samorządowej, partnerów społecznych i gospodarczych.Cele operacyjne:1. Dalsze podnoszenie jakości usług administracyjnych i usprawnienie funkcjonowaniaurzędu gminy.Wskaźniki:liczba przebytych szkoleń przez pracowników urzędu gminy oraz jednostekadministracyjnych,liczba osób objętych szkoleniami.2. Zwiększenie efektywności systemu edukacji.Wskaźniki:liczba dzieci objętych edukacją przedszkolną w wieku 3-5 lat,liczba dzieci korzystających z bezpłatnych zajęć z języka obcego w przedszkolu,liczba dzieci objętych dzieci programem zajęć wyrównawczych,liczba obiektów bazy oświatowej dostosowanej dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych,136Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020liczba nowych obiektów rekreacyjno-sportowych,liczba dzieci korzystających z nowych obiektów rekreacyjno-sportowych,liczba nowego wyposażenia placówek oświatowych,liczba uczniów korzystających z nowopowstałej poradni logopedycznej i psychologicznopedagogicznej,liczba podjętych inicjatyw z instytucjami pozaszkolnymi w zakresie pomocy dla uczniówzagrożonych lub uzależnionych,liczba szkół wyposażonych w monitoring,liczba dzieci uczących się w szkołach wyposażonych w monitoring,liczba nauczycieli objętych programem doskonalenia zawodowego.3. Wzmocnienie potencjału zdrowia mieszkańców.Wskaźniki:liczba nowych obiektów działających w zakresie ochrony zdrowia,liczb podjętych programów profilaktycznych.4. Zwiększenie aktywnej integracji społecznej.Wskaźniki:liczba wspartych rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialno-bytowej,liczba osób niepełnosprawnych objętych rehabilitacją zawodową, społeczną i leczniczą,liczba zorganizowanych przedsięwzięć z zakresu doradztwa zawodowego,liczba korzystających z działań objętych Gminnym Programem Profilaktyki iPrzeciwdziałania Alkoholizmowi,5. Redukowanie szkód występujących w związku z piciem napojów alkoholowych udorosłych osób uzależnionych od alkoholu oraz osób nadużywających alkoholu.Wskaźniki:liczba osób uzależnionych korzystających z działalności Gminnego PunktuKonsultacyjnego,liczba instytucji, stowarzyszeń i organizacji prowadzących działania w kierunkuprzeciwdziałania patologiom społecznym oraz pomocy osobom uzależnionym i ichrodzinom.6. Propagowanie trzeźwych obyczajów i zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży.Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii.Wskaźniki:liczba dzieci z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi korzystających zdziałalności świetlic socjoterapeutycznych,liczba zorganizowanych akcji informacyjnych dla dzieci i młodzieży z zakresurozwiązywania problemów alkoholowych oraz zagrożeń narkomanią,liczba dzieci i młodzieży korzystających z akcji informacyjnych z zakresu rozwiązywaniaproblemów alkoholowych oraz zagrożeń narkomanią,liczba zorganizowanych szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osóbrealizujących na terenie gminy zadania profilaktyczne.137Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20207. Promocja zdrowego trybu życia.Wskaźniki:liczba zorganizowanych form spędzania wolnego czasu dla dzieci z rodzin zagrożonychpatologiami społecznymi,liczba dzieci zagrożonych patologiami społecznymi korzystających z form spędzaniawolnego czasu,liczba zorganizowanych form wypoczynku letniego dla dzieci z rodzin zagrożonychpatologiami społecznymi,liczba dzieci zagrożonych patologiami społecznymi korzystających ze zorganizowanegowypoczynku letniego.8. Przeciwdziałanie bezrobociu.Wskaźniki:liczba zatrudnionych osób uznanych wcześniej za długotrwale bezrobotne,liczba rodzin dotkniętych ubóstwem, które otrzymały wsparcie,liczba bezrobotnych skierowanych do robót publicznych, prac interwencyjnych oraz pracspołecznie użytecznych,liczba nowopowstałych miejsc pracy.9. Dbanie o bezpieczeństwo mieszkańców Gminy Wierzchosławice.Wskaźniki:długość wybudowanych ścieżek rowerowych,długość wybudowanych ciągów dla pieszych,liczba nowych punktów świetlnych w miejscach określanych jako niebezpieczne,liczba miejscach użyteczności publicznej z zamontowaną instalacją monitoringu,liczba dzieci objętych stałym dowozem do szkół,liczba zrealizowanych programów edukacyjnych podejmujących problem bezpieczeństwawśród dzieci.Kierunek III – Sfera gospodarczaCel strategiczny:Zapewnienie nowych miejsc pracy poprzez wsparcie przedsiębiorczości i podniesieniakonkurencyjności inwestycyjnej gminy oraz optymalizację gospodarki rolnej. Budowaniepozytywnego wizerunku gminy sprzyjającemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu.Cele operacyjne:1. Poprawa warunków rozwoju gospodarstw rolnych i ich sytuacji dochodowej.Wskaźniki:liczba powstałych grup producenckich,długość zmodernizowanych i budowa dróg transportu rolniczego,długość wybudowanych dróg transportu rolniczego,liczba nowych usług związanych z turystyką i wypoczynkiem,liczba wspartych usług na rzecz rolnictwa i gospodarki leśnej,138Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020liczba gospodarstw specjalistycznych wspartych w zakresie ułatwiania dostępu dopreferencyjnych kredytów, doradztwa, szkoleń, itp.,powierzchnia terenów odwodnionych.2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości.Wskaźniki:liczba nowych przedsiębiorców,liczb osób objętych pomocą w przygotowywaniu wniosków, planów biznesowychpoprzez organizowanie szkoleń, możliwości wykorzystania dostępu do Internetu,liczb osób objętych pomocą przy zakładaniu i rejestrowaniu działalności gospodarczej.3. Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Wierzchosławice.Wskaźniki:powierzchnia wyznaczonych i przygotowanych terenów pod inwestycje,liczba zorganizowanych akcji promocyjnych gminy promującej jej jako korzystnegomiejsca do lokowania inwestycji,ilość wykorzystanych gminnych zasobów kruszyw,powierzchnia zagospodarowanych terenów powyrobiskowych pod działalność związaną zhodowlą ryb lub rekreację.Kierunek IV – Sfera kultury, turystyki i sportuCel strategiczny:Podniesienie turystyczno-rekreacyjnej konkurencyjności Gminy Wierzchosławice poprzezpełne wykorzystanie istniejących zasobów oraz budowę zaplecza okołoturystycznego.Zachowanie regionalnej różnorodności poprzez ochronę oryginalnych cech kulturowychoraz istniejących elementów dziedzictwa przyrodniczego gminy.Cele operacyjne:1. Kultywowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Gminy Wierzchosławice.Wskaźniki:liczba zabytków objętych ochroną,liczba miejsc pamięci narodowej na terenie gminy objętych ochroną,liczba osób korzystających z obiektów kulturalnych.2. Wspieranie rozwoju turystyki i działalności sportowej.Wskaźniki:liczba nowych obiektów bazy wypoczynko-turystycznej,liczba osób korzystających z nowej bazy wypoczynko-turystycznej,liczba wspartych klubów sportowych.3. Promocja lokalnych zasobów Gminy Wierzchosławice.Wskaźniki:139Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020liczba imprez promujących walory przyrodnicze, krajobrazowe, historyczne i turystycznegminy,liczba podjętych inicjatyw na rzecz współpracy krajowej i międzynarodowej w celupromowania tradycji kulturowych oraz walorów turystyczno – krajobrazowych gminy.Zasady monitorowania:Monitorowanie, by stać się skutecznym narzędziem w procesie wdrażania strategii, powinnocharakteryzować się następującymi zasadami: Wiarygodność - informacja musi być bardzo wiarygodna i musi opierać się naniepodważalnych danych. Niedokładne dane systemu monitorowania mogą spowodowaćpodjęcie niewłaściwych działań korygujących. Aktualność - informacje muszą być zbierane, przekazywane i oceniane w sposób ciągły,który umożliwia podjęcie na czas działań korygujących oraz stosownych korekt wmomencie aktualizacji strategii.Należy podkreślić znaczącą rolę lokalnych mediów w kontrolowaniu i pobudzaniu jednostekodpowiedzialnych za realizację strategii. Warte rozważenia wydaje się być włączenie do zespołuwdrażającego strategię przedstawicieli lokalnej prasy i innych mediów. W ten sposób,społeczność lokalna będzie uczestnikiem realizacji i wdrażania „Strategii Rozwoju GminyWierzchosławice na lata 2009-2020”.EwaluacjaW ramach zarządzania strategią całościowa ewaluacja działań prowadzona będzie w układziestandardowym i składa się z trzech faz: Ewaluacja ex ante, na koniec każdego roku kalendarzowego – koncentrująca się naocenie strategii lub jej znaczącej aktualizacji według kryterium trafności iodpowiedniości oraz kryterium wewnętrznej spójności i zgodności programowej. Ewaluacja mid-term, w trakcie realizacji strategii – przeprowadzana w układziekadencyjnym w ostatnim roku każdej kolejnej kadencji samorządu, koncentrująca się naocenie czy i na ile przyjęta strategia jest faktycznie realizowana oraz jakie są jej efektykrótko- i średnioterminowe, według kryterium skuteczności działań, a takżeefektywności, koordynacji i zgodności działań z zasadami i założeniami ustalonymi wdokumencie strategii. Ewaluacja ex post, po zakończeniu realizacji strategii – w zakresie podobnym doewaluacji mid-term, poszerzonym o ocenę (przewidywanych) efektów długoterminowychzwiązanych z osiągnięciem założonej wizji, misji oraz celów strategicznych,operacyjnych i szczegółowych.Ponadto prowadzone mogą być dodatkowe ewaluacje cząstkowe, odnoszące się doszczegółowych zagadnień, takich, jak na przykład poszczególne zasady realizacji strategii, grupydocelowe, zasady horyzontalne funduszy strukturalnych itp.Ewaluacja realizacji strategii na lata 2009–2020 obejmować będzie okresową ocenęodpowiedzialności, efektywności, skuteczności, realności ekonomicznej i finansowej oraztrwałości strategii w kontekście ustalonych celów. Celem ewaluacji jest przegląd osiągnięćstrategii w stosunku do planowanych oczekiwań oraz wykorzystanie doświadczeń płynących zrealizacji strategii w przyszłości.Ważną kwestią, która wywiera wpływ na każdą ewaluację jest wybór kryteriów. KomisjaEuropejska stosuje następujące kryteria:1) Odpowiedniość – odpowiedniość celów strategii w stosunku do problemów, jakiestrategia miała rozwiązać.140Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20202) Przygotowanie strategii – logika i kompletność procesu planowania strategii orazwewnętrzna logika i spójność dokumentu.3) Efektywność – koszty, szybkość i efektywność zarządzania, przy wykorzystaniu,których wkład i działania zostały przekształcone w wyniki.4) Skuteczność – ocena wkładu osiągniętego dzięki wynikom w stosunku do osiągnięciacelów strategii oraz tego, jaki wpływ miały założenia na osiągnięcia strategii.5) Wpływ – skutek, jaki wywiera strategia w szerszym środowisku oraz jej wkład w rozwóji podniesienie konkurencyjności.6) Trwałość – prawdopodobieństwo, że strumień korzyści wynikających ze strategii będzie„płynął” nadal, szczególnie kontynuacja działań w ramach strategii i osiąganie wyników,ze szczególnym uwzględnieniem czynników rozwojowych wsparcia ze strony polityki,czynników ekonomicznych i finansowych, aspektów społeczno-kulturowych orazzdolności instytucjonalnych.Monitorowania realizacji strategiiLp. Zadanie Termin Odpowiedzialni1. Nadzór nad realizacją strategii sukcesywnie Wójt Gminy Wierzchosławice2. Przygotowanie informacji o stanierealizacji zadań strategii, bieżącymonitoring strategii3. Spotkania zespołów problemowo –zadaniowych ds. realizacji celów izadań strategicznych4. Spotkania koordynatorów zespołówproblemowo - zadaniowychna koniec każdegorokuprzynajmniej 1 razw każdymkwartaleprzynajmniej 1 razw rokuosoba odpowiedzialna za rozwój ipromocję gminyosoba odpowiedzialna za rozwój ipromocję gminy,koordynatorzy zespołówproblemowo –zadaniowychWójt Gminy Wierzchosławice,osoba odpowiedzialna za rozwój ipromocję gminy141Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020System struktury monitoringu strategiiWójtOsoba odpowiedzialna zarozwój i promocję gminyKoordynatorzespołu ds. sferytechnicznej iochronyśrodowiskaKoordynatorzespołu ds. sferyspołecznej –rozwoju kapitałuspołecznegoKoordynatorzespołu ds.sferygospodarczejKoordynatorzespołu ds.sfery kultury,turystyki isportuZespół ds. sferytechnicznej iochronyśrodowiskaZespół ds. sferyspołecznej –rozwoju kapitałuspołecznegoZespół ds.sferygospodarczejZespół ds.sfery kultury,turystyki isportuWdrażanie strategiiJednym z elementów wdrażania kierunków strategicznych jest aktualizacja strategii dozmieniających się realiów życia społeczno-gospodarczego gminy. W praktyce sprowadza się onado:realizacji założonych celów strategii,rejestracji nowych celów strategicznych, operacyjnych i szczegółowych oraz rezygnacji zcelów uprzednio ustalonych lecz w danym okresie już nierealnych,hierarchizacji realizacji celów strategicznych, celów operacyjnych i szczegółowych.Hierarchizacji tej dokonuje się z reguły dwubiegunowo tzn. określając najpilniejsze celeoraz te cele, których realizacja nie jest (w danym momencie) istotna dla funkcjonowaniagminy,monitoringu realizacji celów pod kątem terminu realizacji zadań lub określenia nowychterminów realizacji.Aktualność każdej strategii jest sprawą niezwykle ważną, zwłaszcza w aspekciedługoterminowości opracowania niniejszej strategii.Proponuje się przyjąć, aby uzupełnienie i rozszerzenie strategii o nowe zadania było dokonywaneraz na rok, na sesji przyjmującej budżet gminy na dany rok.Wnioski dotyczące uaktualnienia strategii będą zgłaszane przez zespół koordynujący lubkoordynatora strategii, powołanych przez Wójta Gminy Wierzchosławice. Wnioski aktualizującestrategię opierać się będą na wynikach monitoringu i ewaluacji zadań objętych dokumentem, pouwzględnieniu zmian zachodzących w otoczeniu gospodarczym i społecznym gminy.Konieczne jest także uzupełnianie diagnozy gminy oraz ewaluację osiąganych postępów wrealizacji celów strategicznych, operacyjnych i szczegółowych, przy wykorzystaniu kierunkówrozwoju oraz w celu osiągnięcia założonej wizji i misji strategii.142Rozdział 3

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020ZałącznikSTRATEGIA ROZWOJU GMINY WIERZCHOSŁAWICE NA LATA2009-2020Formularz ankiety do badań społecznych w gminie Wierzchosławice1. Czy według Pani/Pana gminie Wierzchosławice potrzebna jest strategia rozwojumająca na celu ożywić jej rozwój techniczny, społeczny, gospodarczy i ochronyśrodowiska?zdecydowanie takraczej takraczej niezdecydowanie nienie wiem2. Jak ocenia Pani/Pan dotychczasowe wykorzystanie możliwości rozwojowych gminy?bardzo dobrzedobrześrednioniskobardzo nisko3. Jak ocenia Pani/Pan dotychczasowe zaangażowanie władz gminy Wierzchosławicew rozwiązywanie występujących problemów na jej obszarze w niżej podanychsferach?1. sfera techniczna(np. drogi, obiekty użyteczności publicznej)2. sfera społeczna(np. edukacja, kultura, ochrona zdrowia, porządek ibezpieczeństwo publiczne)3. sfera gospodarcza(np. bezrobocie, rozwój rolnictwa, handlu i usług)4. sfera ochrony środowiska(np. sieć kanalizacyjna, oczyszczalnia ścieków,unieszkodliwianie odpadów, odnawialne źródła energii)bardzowysokoskala ocenwysoko średnio niskoZałącznikibardzonisko

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20204. Jaka jest Pani/Pana ocena efektów działań promocyjnych gminy Wierzchosławicedotyczących niżej podanych zagadnień?1. walory przyrodniczo-krajobrazowe(np. akweny wodne, lasy)2. infrastruktura turystyczna(np. noclegi, gastronomia, szlaki turystyczne)3. atrakcyjność inwestycyjna(np. tereny inwestycyjne)4. potencjał ludzki gminy(np. wykwalifikowani pracownicy)5. tradycje ruchu ludowego(np. Muzeum, Dom Ludowy W.Witosabardzodobrzeskala ocendobrze średnio źle5. Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery społecznej w gminieWierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-20201. bezrobocie i ubóstwo na obszarze gminybardzoważnyważnyskala ocenśrednio małoważny ważnybardzoźlenieważny2. niekorzystna struktura wiekowa, starzenie sięwłaścicieli gospodarstw3. niska aktywność społeczna ludzi młodych4. odpływ z gminy ludzi z wyższymwykształceniem5. odpływ z gminy ludzi młodych6. niski poziom współpracy i współdziałaniamieszkańców gminy7. niewystarczająca liczba mieszkań8. ograniczony dostęp do pomocy medycznej9. ograniczony dostęp do pomocy społecznej10. zmniejszający się przyrost naturalny11. małe poczucie bezpieczeństwa mieszkańcówgminy (przestępczość, patologie społeczne)Załączniki

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20206. Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery technicznej w gminieWierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-20201. sieć kanalizacyjna2. sieć drogowa wewnątrz gminy3. obiekty sportowe4. komunikacja publiczna5. bariery architektoniczne dla osóbniepełnosprawnychbardzoważnyważnyskala ocenśrednioważnymałoważnynieważny7. Proszę ocenić stopień ważności problemów sfery gospodarczej w gminieWierzchosławice, które powinny być rozwiązane w latach 2009-2020skala ocenbardzoważnyważnyśrednioważnymałoważnynieważny1. aktywność gospodarcza ludzi młodych2. system wspierania przedsiębiorczości3. liczba mieszkańców w wiekuprzedemerytalnym4. sieć skupu i sprzedaży płodów rolnych5. dostęp do edukacji6. rozwój usług na terenie gminy7. rozwój handlu na terenie gminy8. promocja gminy9. dostęp do nowoczesnych technologiiinformacyjnych10. infrastruktura turystyczna (np. noclegi,gastronomia, obiekty sportowe, szlaki turyst.)11. rozdrobnienie gospodarstw rolnych12. efektywność rolnictwa (np. niski dochód najedną osobę pracującą w rolnictwie)13. dostęp do kredytów preferencyjnych narestrukturyzację i modernizację rolnictwaZałączniki

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20208. Jakie inne problemy ze sfery technicznej, gospodarczej, społecznej oraz ochronyśrodowiska, Pani/Pana zdaniem, powinna rozwiązać gmina Wierzchosławice wpierwszej kolejności w latach 2009-2020?• sfera techniczna...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• sfera społeczna...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• sfera gospodarcza...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• sfera ochrony środowiska...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................9. Jaki wpływ, według Pani/Pana oceny, mogą mieć podane niżej czynniki - atutygminy Wierzchosławice na jej rozwój w latach 2009-2020?wpływ – skala ocen1. bliskie położenie Tarnowa jako dużego ośrodkamiejskiego2. korzystne usytuowanie w sieci osiedleńczeji komunikacyjnej (np. linie kolejowe, trasa E-4)3. walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy(np. rzeka Dunajec, akweny wodne, lasy)4. zasoby środowiska naturalnego(np. złoża kruszywa, gazu ziemnego)bardzowysokiwysoki średni małybardzomały5. korzystna struktura wiekowa ludności gminy(duża liczba ludzi w wieku przedemerytalnym)6. dobry rozwój infrastruktury technicznej wzakresie telefonizacji, wodociągowania,gospodarki odpadowej7. tradycje ruchu ludowego w gminie8. korzystne warunki przyrodnicze i glebowe dlarozwoju rolnictwa na obszarze gminyZałączniki

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-20209. odnawialne źródła energii10. Czy wizja dla gminy Wierzchosławice:Atrakcyjne miejsce osiedleńcze oraz rekreacyjno – wypoczynkowe dla mieszkańcówTarnowa i okolic z wysoko rozwiniętą sferą usług publicznych.Gmina zamożna ekonomicznie dzięki dobrze rozwiniętej sferze usług gospodarczychi drobnego przemysłu oraz wyspecjalizowanej produkcji rolniczej głównie w kierunkachogrodniczych.Gmina Wierzchosławice „kolebką ruchu ludowego”, dobrych polskich tradycji igościnności.wypracowana w Strategii Społeczno - Gospodarczego Rozwoju GminyWierzchosławice na lata 1999-2015 jest nadal aktualna?taknieJeżeli nie, to proszę zaproponować jej nowe brzmienie:......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................11. Proszę podać jakie są według Pani/Pana oceny:silne strony gminy Wierzchosławice.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................słabe strony gminy Wierzchosławice.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Załączniki

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-202012. Czy wyznaczone w Strategii Społeczno - Gospodarczego Rozwoju GminyWierzchosławice na lata 1999-2015 kierunki rozwoju są wystarczające?taknieKierunek: Rolnictwo i leśnictwoKierunek: PrzedsiębiorczośćKierunek: Podniesienie standardu cywilizacyjnego gminyKierunek: Ochrona środowiskaProszę podać propozycję innych ważnych kierunków rozwoju gminyWierzchosławice, które powinny być wprowadzone do strategii............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Załączniki

Strategia Rozwoju Gminy Wierzchosławice na lata 2009-2020Dane ankietowanegoAnkieta jest anonimowa, a poniższe dane dotyczące respondenta potrzebne sątylko i wyłącznie do celów badawczych1. Płećmężczyznakobieta2. Rok urodzenia3. Wykształceniepodstawowe średnie zasadniczezawodowe policealne wyższe4. Zatrudnieniew przedsiębiorstwiepaństwowymprowadzę własnądziałalność gospodarcząbezrobotnyw przedsiębiorstwieprywatnymw organach samorząduterytorialnego5. Dochód miesięcznyprowadzę własnegospodarstwo rolnenie pracuję; w trakcienauki/studiówemeryt / rencistado 1000 zł bruttowięcej niż 1500 do 2000 zł bruttowięcej niż 2500 do 3000 zł bruttowięcej niż 3500 do 4000 zł bruttowięcej niż 1000 do 1500 zł bruttowięcej niż 2000 do 2500 zł bruttowięcej niż 3000 do 3500 zł bruttopowyżej 4000 zł bruttonie dotyczyZałączniki