150716-building-a-brighter-future-progress-report-2014-15-w

Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair:Cynllun Blynyddoedd Cynnar aGofal PlantAdroddiad cynnydd 2014–15

Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: CynllunBlynyddoedd Cynnar a Gofal PlantAdroddiad cynnydd 2014–15CynulleidfaMae’r ddogfen hon wedi’i anelu at bawb sy’n arwain, sy’n comisiynu ac sy’ndarparu gwasanaethau ar gyfer plant a theuluoedd o feichiogrwydd hyd atsaith oed (diwedd y Cyfnod Sylfaen) yng Nghymru. Mae hyn yn cynnwysbydwragedd, ymwelwyr iechyd, nyrsys ysgol, gweithwyr gofal plant, gweithwyrchwarae, athrawon, cynorthwywyr addysgu, gweithwyr cymdeithasol, meddygon,deintyddion, consortia rhanbarthol, awdurdodau lleol, byrddau iechyd lleol acymddiriedaethau iechyd hyd at y llywodraeth a phartneriaid cenedlaethol.TrosolwgMae’r ddogfen yn nodi’r cynnydd a wnaed hyd yn hyn gan Lywodraeth Cymruyn erbyn yr ymrwymiadau a wnaed yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: CynllunBlynyddoedd Cynnar a Gofal Plant a gyhoeddwyd yn 2013. Mae’r adroddiadhefyd yn amlinellu’r blaenoriaethau am y flwyddyn i ddod.Camau i’w cymrydDim – er gwybodaeth yn unig.Rhagor o wybodaethDylid cyfeirio ymholiadau ynghylch y ddogfen hon at:Tîm y Blynyddoedd CynnarYr Adran Addysg a Sgiliau a’r Adran Cymunedau a Threchu TlodiLlywodraeth CymruParc CathaysCaerdyddCF10 3NQe-bost: earlyyears@cymru.gsi.gov.ukCopïau ychwanegolGellir gweld y ddogfen hon ar wefan Llywodraeth Cymru ynwww.wales.gov.uk/topics/educationandskills/earlyyearshome/building-a-brighterfuture-early-years-and-childcare-plan/?skip=1&lang=cyDogfennau cysylltiedigAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant (2013)www.wales.gov.uk/docs/dcells/publications/130716-building-brighter-future-cy.pdfAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant –Adroddiad cynnydd 2013–14 (2014)www.gov.wales/docs/dcells/publications/140710-building-a-brighter-futureprogress-report-2013-2014-cy.pdf© Hawlfraint y Goron 2015 WG24934 ISBN digidol 978 1 4734 3690 9

CynnwysRhagair y Gweinidogion 2Cyflwyniad 41. Iechyd a lles plant 52. Cefnogi teuluoedd a rhieni 123. Addysg a gofal plant cynnar o ansawdd uchel 204. Addysg gynradd effeithiol 265. Codi safonau 326. Symud ymlaen â’r Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant 38Atodiad A: Blaenoriaethau 2015–16 39Atodiad B: Fframwaith Canlyniadau’r Blynyddoedd Cynnar yng Nghymru – 40Dangosyddion poblogaeth: Gorffennaf 2015Atodiad C: Adnoddau defnyddiol 52

Rhagair y GweinidogionCyhoeddwyd Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant ymmis Gorffennaf 2013 ac, ers hynny, rydym wedi parhau i ganolbwyntio ar ein hymrwymiadi fuddsoddi yn y blynyddoedd cynnar. Mae swyddogion o amrywiol adrannau’r llywodraethwedi bod yn gweithio gyda’i gilydd ac wedi parhau, ar y cyd â phartneriaid ar lefelau leol,ranbarthol a chenedlaethol, i ddatblygu’r camau a amlinellwyd yn y cynllun.Cyflwynwyd dadl glir a chadarn am ba mor hanfodol yw blynyddoedd cynnar plentyn ynAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair. Er gwaetha’r hinsawdd economaidd anodd yr ydym yngweithredu ynddi, rydym wedi parhau i fuddsoddi’n helaeth yn y blynyddoedd cynnar. Erenghraifft, ym mis Mai eleni, cyhoeddwyd y byddai £7.6 miliwn ychwanegol y flwyddyn yncael ei fuddsoddi gennym mewn gwasanaethau iechyd meddwl i blant a phobl ifanc. Ynogystal â hynny, rydym yn dal i fuddsoddi mwy yn y rhaglen Dechrau’n Deg i gefnogi einhymrwymiad i ddyblu nifer y plant sy’n elwa ar y rhaglen, o 18,000 i 36,000, erbyn diweddtymor y Cynulliad Cenedlaethol Cymru hwn. Bydd cyllideb Dechrau’n Deg yn cynyddu o£71.1 miliwn yn 2014–15 i £76.9 miliwn yn 2015–16.Mae cyswllt cadarn rhwng Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair a’n hagenda ar gyfer trechu tlodi.Mae tlodi plant yng Nghymru yn parhau’n uchel, ac amcangyfrifir bod un o bob tri phlentynyn byw mewn cartref incwm isel. Eglurwyd yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair fod y bwlchrhwng cyrhaeddiad plentyn o deulu difreintiedig a phlentyn o deulu breintiedig yn cael eibennu, i raddau helaeth, pan fo plentyn yn ifanc iawn ac mai cefndir y teulu a’r amgylcheddyn y cartref sy’n bennaf gyfrifol am y bwlch hwnnw.Ym mis Mawrth 2015, cyhoeddwyd y Strategaeth Tlodi Plant ar ei newydd wedd. Mae’rstrategaeth yn cydnabod pa mor dyngedfennol yw buddsoddi yn y blynyddoedd cynnar a’reffaith y gall hynny ei chael ar wella canlyniadau i blant sy’n byw mewn tlodi. Yn benodol,mae’n cadarnhau ein hymrwymiad i leihau’r anghydraddoldeb sy’n bodoli ar hyn o bryd oran canlyniadau iechyd, addysg ac economaidd ar gyfer plant a theuluoedd, drwy wella’rcanlyniadau i’r rhai tlotaf. Mae’r ymrwymiadau a wnaed yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglairyn sylfaenol i gyflawni’r amcan hwn.Cynllun deng mlynedd yw Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair. Erbyn 2023, rydym yn disgwylgweld gwir wahaniaeth yn y canlyniadau a ddatblygwyd yn ddiweddar gennym ynFframwaith Canlyniadau’r Cyfnod Sylfaen (gweler Atodiad B). Bydd y fframwaith yn ein helpui ddefnyddio adnoddau yn well drwy ganolbwyntio ar weithgarwch y ceir tystiolaeth eisoes eifod wedi cael effaith gadarnhaol ar y canlyniadau i blant.2 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Mae’r adroddiad hwn yn tynnu sylw at y llwyddiannau allweddol yn ystod y flwyddyn hydyma. Nid oes yna un rhaglen na pholisi unigol a fydd yn arwain at y canlyniadau gwell yrydym yn dymuno eu gweld ar gyfer pob plentyn. Mae bywyd plentyn yn cael ei ddylanwadugan lawer o ffactorau megis ansawdd y cartref, ffactorau iechyd megis iechyd meddwl agordewdra, a bywyd y teulu, gan gynnwys ystyriaethau yn ymwneud â phatrwm sefydloga darllen. Os ydynt wir am gael effaith ar gyfleoedd bywyd plentyn, bydd rhaid i bawb sy’narwain, comisiynu neu’n darparu gwasanaethau i blant a theuluoedd yng Nghymru weithiogyda’i gilydd. Rydym yn edrych ymlaen at barhau i weithio gyda chi a sicrhau canlyniadaugwell i bob plentyn yng Nghymru.Huw Lewis ACY Gweinidog Addysga SgiliauLesley Griffiths ACY GweinidogCymunedau aThrechu TlodiMark Drakeford ACY Gweinidog Iechyda GwasanaethauCymdeithasolAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–153

CyflwyniadCafodd Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant (AdeiladuDyfodol Mwy Disglair) ei lansio ym mis Gorffennaf 2013. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymohyd heddiw i’r camau gweithredu yn y cynllun, sy’n cefnogi ein hymgyrch i drechu tlodi, lleihauanghydraddoldebau a chefnogi twf economaidd.Mae Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair yn dal i fod yn sbardun allweddol i’n gwaith. Mae’n amlinellu’rachos o blaid buddsoddi yn y blynyddoedd cynnar ac yn pennu’r themâu allweddol isod fel ffocwsein gweithgarwch. Er mwyn dangos yn effeithiol pa ddatblygiadau a wnaed hyd yma, mae’radroddiad hwn yn dilyn yr un strwythur â’r cynllun a’r adroddiad cynnydd blynyddol cyntaf.Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno rhywfaint o’r cynnydd a wnaed dros y flwyddyn ddiwethaf. Maehefyd yn amlinellu ein blaenoriaethau allweddol ar gyfer 2015–16 (gweler Atodiad A).Themâu allweddol Allbynnau allweddol yn 2014–15Iechyd a lles plant• Buddsoddi £7.6 miliwn arall bob blwyddyn mewn gwasanaethauiechyd meddwl i blant a phobl ifanc.• Cytuno ar ddeddfwriaeth ar wahardd smygu mewn ceir wrth gludo plant.• Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) yn dod yn gyfraith.Cefnogi teuluoedda rhieniAddysg a gofalplant cynnar oansawdd uchelAddysg gynraddeffeithiol• Cyflwyno’r Bil Rhentu Cartrefi, gan arwain at fwy osefydlogrwydd i blant a’u teuluoedd.• Hybu cyfleoedd i ymgysylltu â theuluoedd ac ymgysylltu a chymorthrhianta, gan gynnwys dwyieithrwydd mewn teuluoedd.• Cyflwyno canllawiau statudol newydd i gefnogi dulliau diogelu.• Sefydlu Grŵp Arbenigol y Cyfnod Sylfaen i atgyfnerthu’rcwricwlwm ar gyfer plant tair i saith mlwydd oed.• Datblygu cyngor busnes pwrpasol ar gyfer y sector gofal pant.• Wedi rhagori ar y targed ar gyfer dyblu nifer y plant sy’n elwa ar y rhaglenDechrau’n Deg erbyn diwedd tymor y Cynulliad Cenedlaethol Cymruhwn.• Cyhoeddi adroddiad Yr Athro Donaldson DyfodolLlwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwm a’rTrefniadau Asesu yng Nghymru, sydd yn hanfodol ac yn dwys o ranei natur.• Cyflwyno’r system gategoreiddio ar gyfer ysgolion cynradd.• Ymestyn y Grant Amddifadedd Disgyblion i blant o dan bummlwydd oed.Gwell canlyniadau i blant 0 i 7 oed yng NghymruCodi safonau• Datblygu Cynllun y Gweithlu Blynyddoedd Cynnar, Gofal Plant aChwarae deng mlynedd, ac ymgynghori yn ei gylch.• Datblygu Fframwaith Canlyniadau’r Cyfnod Sylfaen.• Datblygu a threialu dull asesu newydd ar gyfer y Cyfnod Sylfaen.4 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

1. Iechyd a lles plantFel a nodwyd yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair, un o’r dangosyddion pwysicaf o les plantyw eu bod yn iach pan gânt eu geni a thrwy eu blynyddoedd cynnar. Mae LlywodraethCymru eisiau i blant gael dechrau da mewn bywyd ac rydym yn dal i sicrhau ein bod yngweithio gyda’n gilydd er mwyn hyrwyddo dewisiadau a ffyrdd o fyw iach.Datblygu ein gwasanaethau mamolaeth• Mae’r Bwrdd Mamolaeth, a sefydlwyd yn 2013, yn cyfarfod ddwywaith y flwyddyn ifonitro cynnydd yn erbyn cyfres o ganlyniadau a mesurau perfformiad y cytunwyd arnyntyn genedlaethol. Mae’r Prosiect Modelau Mynediad ar gyfer Rhoi’r Gorau i SmyguYmysg Mamau (MAMMS), sy’n cael ei arwain gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, wedi caelcanlyniadau da ac mae pob bwrdd iechyd yn ystyried sut i ariannu mynediad uniongyrcholfel rhan o wasanaethau mamolaeth.Hyrwyddo dewisiadau a ffyrdd o fyw iach• Dechreuodd y ddyletswydd ar awdurdodau lleol i sicrhau digon o gyfleoedd chwarae,fel a nodwyd yn eu hasesiadau o ddigonolrwydd cyfleoedd chwarae a’u cynlluniaugweithredu, ym mis Gorffennaf 2014. Mae’r canllawiau statudol Cymru – gwlad llemae cyfle i chwarae (2014) yn cefnogi hyn. Mae hyn yn cynnwys y gofyniad sydd arawdurdodau lleol i ystyried faint o gyfle sydd gan blant i chwarae fel rhan o’u gwaith oddatblygu a gweithredu polisi iechyd a lles. Dylid cydnabod bod chwarae egnïol yn bwysigi ddiogelu iechyd corfforol a meddyliol plant a’i fod yn hanfodol hefyd i fynd i’r afael âgordewdra ymhlith plant.• Er mwyn gwella maethiad ac iechyd babanod a phlant, mae bydwragedd yn ceisiocynyddu nifer y mamau sy’n dechrau bwydo eu babi ar y fron ac sy’n parhau i wneudhynny. Caiff hyn ei fonitro gan y Bwrdd Mamolaeth.• Mae gwasanaethau mamolaeth ac ymwelwyr iechyd ledled Cymru’n gwneud cynnyddgraddol tuag at achrediad Cyfeillgar i Fabanod UNICEF UK. Dengys y ffigurau bod60 y cant o enedigaethau yng Nghymru wedi digwydd mewn ysbytai syddwedi’u hachredu’n llawn. Disgwylir y bydd pob gwasanaeth wedi cael achrediad cyndiwedd 2015.• Tynnwyd sylw yn yr adolygiad o ofynion sylfaenol y Llwybr Gordewdra at y materion sy’ncodi wrth gynnig ymyriadau priodol i blant gordew. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yngweithio gyda byrddau iechyd i ddatblygu rhaglenni ac ymyriadau priodol, yn amodolar y sail dystiolaeth sy’n datblygu. Yn ôl data o’r drydedd Rhaglen Mesur Plant, nidyw ystadegau gordewdra ymhlith plant y grŵp oedran blwyddyn Dderbyn argynnydd ac nid yw’r bwlch rhwng lefelau gordewdra y plant yn y grwpiaumwyaf a lleiaf difreintiedig yn cynyddu. Bydd argymhellion ar gyfer datblygu’rLlwybr Gordewdra yn y dyfodol yn cael eu cynnwys yn yr adroddiad canol tymor a gaiffei gyhoeddi yr haf hwn. Mae Llywodraeth Cymru a’i phartneriaid yn parhau i gefnogi’ragenda atal drwy amryw o ymyriadau iechyd cyhoeddus, megis:Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–155

––Newid am Oes––Rhaglen Bwydo ar y Fron Iechyd Cyhoeddus Cymru––Mesur Bwyta’n Iach mewn Ysgolion (Cymru)––Rhaglen Ysgolion Iach––5x60––StreetGames.• Mae tystiolaeth yn dangos y manteision hirdymor posibl o atal salwch meddwl a hybuiechyd meddwl cadarnhaol 1 . Lansiwyd Law yn Llaw at Iechyd Meddwl, ein strategaethdrawslywodraethol ddeng mlynedd ar gyfer gwella iechyd a lles meddyliol pobl o boboed yn 2012. Strategaeth iechyd meddwl ar gyfer pob oed gyntaf Llywodraeth Cymruyw hon ac mae’n edrych ar draws y sbectrwm – o wella gwytnwch a lles meddyliol pawbyng Nghymru i’r gefnogaeth sydd ei hangen ar y rheini sydd â salwch meddwl difrifol.Mae cynllun cyflenwi tair blynedd, sy’n cynnwys camau gweithredu manwl, yn sail i’rstrategaeth. Mae rhai o’r camau hynny ar gyfer pob oed; mae eraill yn benodol i blant aphobl ifanc. Mae’r camau sy’n benodol ar gyfer y blynyddoedd cynnar yn cynnwys:––defnyddio Cofnod Mamolaeth Cymru Gyfan i ddod o hyd i fenywod sydd mewnperygl o ddioddef iselder ôl-enedigol neu seicosis––bodloni elfen iechyd meddwl ac emosiynol y Cynllun Cyn-ysgol Iach a Chynaliadwy a’rCynllun Ysgol Iach a Chynaliadwy––ymestyn cynllun Presgripsiwn Llyfrau Cymru i gynnwys llyfrau ar gyfer plant a phoblifanc––astudiaeth ddichonoldeb i edrych ar y ffordd y gall Llywodraeth Cymru cefnogi iechyda lles emosiynol plant mewn ysgolion cynradd, ac ystyried a ellid diwygio’r adnoddausydd i’w cael eisoes ar les emosiynol a sicrhau bod ysgolion yng Nghymru yn gallu eudefnyddio.Bydd cynllun cyflenwi newydd yn cael ei ddatblygu ar gyfer y cyfnod o 2016–19.• Cafodd Gyda’n Gilydd ar gyfer Plant a Phobl Ifanc, rhaglen o welliannau sylweddoli wasanaethau, ei lansio eleni gan y Gweinidog Iechyd a Gofal Cymdeithasol. Maemeithrin gwytnwch ymhlith plant a phobl ifanc, gan gynnwys y rheini yn eublynyddoedd cynnar, yn un o brif ffrydiau gwaith y rhaglen honno.• Daeth ein hymgyrch Cychwyn Iach Cymru, sy’n annog oedolion i beidio â smygumewn ceir sy’n cludo plant, i ben ym mis Mawrth 2014. Mae Llywodraeth Cymru wedidweud yn gyson y byddwn yn ystyried y posibilrwydd o ddeddfwriaeth i wahardd smygu1 Friedli a Parsonage (2007) Mental Health Promotion: Building an Economic Case.6 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

mewn ceir wrth gludo plant a phobl ifanc dan 18 oed ar ôl asesu effaith yr ymgyrch.Mae canlyniadau astudiaeth effaith mwg ail law ar blant sy’n cael eu cludo mewn ceirwedi’u cyhoeddi ac, ym mis Gorffennaf 2014, cyhoeddwyd y byddai deddfwriaeth yncael ei llunio i wahardd smygu mewn ceir. Cafodd ymgynghoriad ar y ddeddfwriaetharfaethedig ei gynnal yn ystod hydref 2014. Cynhaliwyd dadl ar y rheoliadau ganGynulliad Cenedlaethol Cymru ar 2 Mehefin 2015 a byddant yn dod i rym ar 1 Hydref2015. Mae hyn yn unol â chynlluniau tebyg yn Lloegr.• Drwy’r Rhaglen Cynllun Gwên, mae’r Gwasanaeth Deintyddol Cymunedol yn gweithiomewn ardaloedd difreintiedig er mwyn hyrwyddo iechyd y geg da a brwsio danneddyn ddyddiol â phast dannedd sy’n cynnwys fflworid mewn ysgolion/meithrinfeydd.Mae’r rhaglen hefyd yn mynd i’r afael ag atal pydredd dannedd drwy ddefnyddio farnaisfflworid a thrwy selio tyllau yn y dannedd.• Erbyn diwedd mis Mawrth 2014, roedd 1,452 o ysgolion a meithrinfeydd yn cymryd rhanyn y Cynllun Gwên. Roedd hyn yn cynnwys 679 o leoliadau cyn-ysgol a meithrinfeydd,gan olygu bod y rhaglen yn cyrraedd y plant ieuengaf oll. Mae plant yn cael eugoruchwylio wrth frwsio eu dannedd mewn 1,389 o leoliadau ac mae 92,948 o blant yncymryd rhan yn y rhaglen brwsio dannedd dan oruchwyliaeth. Mae caniatâd rhieni i’wplant gael brwsio eu dannedd yn parhau’n uchel iawn, yn 95 y cant.• Yn ystod 2013–14, bu twf sylweddol yn yr elfen farnais fflworid o’r rhaglen. LedledCymru, cafodd 13,422 o blant un got o farnais fflworid a chafodd 8,199 arall ddwy goto farnais fflworid.• Cafodd yr arolwg epidemioleg ddeintyddol cyntaf o blant tair blwydd oed yng Nghymruei gynnal yn 2013–14 ac roedd yn dangos bod pydredd dannedd gan ychydig mwynag 14 y cant o’r plant ifanc hyn. Fel rheol, bydd gan blentyn tair oed sydd â phydredddannedd o leiaf dri dant sydd wedi pydru. Fel yn achos arolygon o blant hŷn, y plantmwyaf difreintiedig sydd fwyaf tebygol o fod â phydredd dannedd. Mae hynyn atgyfnerthu’r ddadl o blaid targedu’r Cynllun Gwên at y grwpiau mwyafdifreintiedig a sicrhau bod y plant ieuengaf yn cymryd rhan.• Mae’r targed o gael 500 o leoliadau i gymryd rhan yn y Cynllun Cyn-ysgol Iacha Chynaliadwy erbyn 2015 wedi’i gyrraedd yn barod. Targed arall a osodwyd ganLywodraeth Cymru oedd y byddai 10 y cant o ysgolion a gynhelir wedi cyflawni GwobrAnsawdd Genedlaethol Cynlluniau Ysgolion Iach – Rhwydwaith Cymru erbyn 2015,a’r nifer yn cynyddu i 20 y cant erbyn 2020.• Ym mis Ebrill 2015 cyhoeddodd Llywodraeth Cymru y byddai pob babi yn cael ei frechurhag meningitis B o hydref 2015 ymlaen. Bydd babanod yn cael y brechiad cyntaf ynddeufis oed, cyn cael dau frechiad arall.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–157

• Bydd y rhaglen ffliw tymhorol ar gyfer plant yn cael ei hymestyn unwaith ynrhagor yn 2015–16; bydd yn canolbwyntio ar blant iau a bydd plant Blwyddyn 1 yn caeleu brechu yn hytrach na phlant Blwyddyn 7, sef blwyddyn y rhaglen beilot. Bydd plantBlwyddyn 2 hefyd yn cael eu cynnwys yn y rhaglen. Y bwriad yw ymestyn y rhaglen unflwyddyn ar y tro, yn amodol ar adborth gan glinigwyr a byrddau iechyd.• Mae’r dadansoddiad o’r Rhaglen Frechu rhag Rotafeirws yng Nghymru (a ddechreuoddyn 2013) yn dangos bod lefelau derbynioldeb a nifer y rhai sydd wedi cael y brechiad ynuchel. Wedi cyflwyno’r Rhaglen Brechu rhag Rotafeirws yng Nghymru, bu gostyngiaddramatig (88 y cant) yn nifer yr achosion o’r haint rotafeirws a gafodd eucadarnhau mewn plant iau na blwydd oed. Bu cwymp sylweddol hefyd (21 y cant)yng nghyfradd gymedrig yr ymgyngoriadau â meddygon teulu ar gyfer achosion ogastroenteritis yn ystod yr adeg o’r flwyddyn pan fo’r rotafeirws yn cylchredeg fel arfer.Mae’r gostyngiad yng nghyfradd yr ymgyngoriadau â meddygon teulu ar gyfer achosiono gastroenteritis yn llai, ac mae hyn yn adlewyrchu’r ffaith nad rotafeirws yw’r unig bethsy’n achosi gastroenteritis mewn plant. Mae’r ddau fesur hwn yn awgrymu beth fyddaieffeithiau uniongyrchol tebygol y Rhaglen Frechu rhag Rotafeirws yng Nghymru.Gwella ansawdd y gofal a ddarperir gan wasanaethau iechyd i blant yn ystod yblynyddoedd cynnar• Mae’r rhaglen Plentyn Iach Cymru yn cynnig rhaglen iechyd gyffredinol ar gyfer plantrhwng 0 a 7 oed. Mae elfennau’r rhaglen yn cynnwys:––cyfres gyson o fesurau atal ac ymyrryd yn fuan (e.e. sgrinio, asesiadau datblygu)––cyngor a chanllawiau i gefnogi rhianta a dewisiadau bywyd iach––asesu risgiau drwy ddefnyddio dull asesu gwytnwch teuluoedd, i nodi teuluoedd aallai elwa ar gael rhagor o gefnogaeth wedi’i thargedu, a’u hatgyfeirio ymlaenneu eu cyfeirio at gefnogaeth o’r fath, neu ei darparu lle bo hynny’n briodol, a lle nadoes cefnogaeth ar gael, datblygu a chysoni gwasanaethau i fynd i’r afael â’r angen anodwyd a gwella canlyniadau.Mae Llywodraeth Cymru yn awr yn gweithio gyda’r rhanddeiliaid perthnasol ar ytrefniadau terfynol ar gyfer rhoi’r rhaglen ar waith yn 2015–16.Integreiddio gwasanaethau• Cafodd Gweithredu dros Blant a NSPCC Cymru eu comisiynu gan Lywodraeth Cymrui gyflenwi Prosiect Esgeulustod Cymru dros gyfnod o ddwy flynedd (2013–15). Mae’rprosiect hwn yn dod â phartneriaid allweddol o bob cwr o Gymru ynghyd i gydweithio aphenderfynu ar y prif feysydd lle dylid cymryd camau i fynd i’r afael ag esgeuluso plant.Nod y prosiect yw gwella ymatebion a gwasanaethau amlasiantaethol, a sicrhaubod plant sy’n cael eu hesgeuluso a’u teuluoedd yn cael cymorth cyn gynted âphosibl.8 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

• Mae’r prosiect wedi ystyried sail dystiolaeth eang a chadarn, a gasglwyd yn ystod2013–14, gan gynnwys ymchwil academaidd a seminarau gyda gweithwyr amlasiantaethol.Yn ystod ail flwyddyn y prosiect, cafodd gwaith ei wneud gydag ardaloedd lleol i barhaui ymchwilio i’r arferion gorau a datblygu atebion ymarferol i faterion craidd a nodwyd ynystod y flwyddyn gyntaf. Mae Grŵp Cynghori a Grŵp Rheolaeth Weithredol wedi bodyn goruchwylio’r cynnydd, ac mae hyn wedi dod â staff gweithredol o sefydliadau sy’ngweithio gyda phlant a theuluoedd ynghyd, er mwyn dylanwadu ar y ffrydiau gwaith hyn.Rhestrir y ffrydiau gwaith isod.1. Asesu’r angen ar lefel poblogaeth yr ardal leol.2. Protocolau esgeulustod amlasiantaethol.3. Dulliau asesu esgeulustod amlasiantaethol ar gyfer plant a theuluoedd unigol.4. Ymchwil i rôl gwasanaethau addysg wrth fynd i’r afael ag esgeulustod.5. Trefniadau hyfforddi ar gyfer staff amlasiantaethol.6. Llywodraethu ac ysgogi gwelliannau i’r ymateb amlasiantaethol i achosion oesgeulustod.• Adroddodd y swyddogion prosiect i Lywodraeth Cymru ym mis Mawrth 2015, ac roedd hynyn cynnwys adroddiadau ar bob ffrwd waith. Mae Llywodraeth Cymru’n ystyried y camaunesaf ar hyn o bryd.Dechrau’n Deg• Mae Llywodraeth Cymru yn darparu gwasanaethau cymorth iechyd cryfach ideuluoedd â phlant iau na phedair oed yn rhai o’r ardaloedd mwyaf difreintiedigyng Nghymru drwy’r rhaglen Dechrau’n Deg. Mae gweithwyr iechyd sy’n gweithio o fewnDechrau’n Deg yn gweithio gyda theuluoedd i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau ymmaes iechyd a sicrhau bod plant yn cael y dechrau gorau posibl mewn bywyd. Mae ein datadiweddaraf yn dangos bod 37,260 o blant wedi elwa o’r rhaglen yn ystod 2014–15. Maehyn yn rhagori ar y targed wnaethom osod yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair i ddyblu’rnifer o blant sy’n manteisio ar y rhaglen o 18,000 i 36,000 erbyn diwedd tymor y CynulliadCenedlaethol Cymru hwn yn 2016.• Mae canllawiau ychwanegol wedi cael eu datblygu ar gyfer y rheini sy’n gyfrifol amgynllunio, rheoli a darparu gwasanaethau cymorth iechyd o dan Dechrau’n Deg. Mae’rcanllawiau, a gyhoeddwyd ym mis Mai 2015, yn tynnu sylw at bwysigrwydd darparucefnogaeth ac ymyriadau cynenedigol fel rhan o’r rhaglen. Mae un ar bymtheg oawdurdodau lleol yn awr yn cynnwys bydwragedd yn eu Tîm Iechyd Dechrau’n Deg.• Cafodd cyllid ychwanegol ei ryddhau ym mis Ionawr 2015 i wella sgiliau gweithwyrproffesiynol sy’n gweithio fel rhan o’r rhaglenni Dechrau’n Deg a Teuluoedd ynGyntaf i adnabod y rheini ag anghenion iechyd meddwl amenedigol a’u teuluoedd,a’u cefnogi. Cafodd cyfanswm o £220,000 o gyllid ei ddarparu i godi ymwybyddiaethAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–159

gweithwyr proffesiynol o iechyd meddwl amenedigol a sut i adnabod y rheini sydd wedi’uheffeithio gan faterion iechyd amenedigol a’u cefnogi.• Ym mis Tachwedd 2014, cafodd canllawiau penodol eu cyhoeddi ar drefniadau pontioDechrau’n Deg. Mae’r canllawiau yn cynnwys y gwahanol gamau ym mhrofiad yplentyn o Dechrau’n Deg, e.e. o’r cartref i ofal plant, o’r fydwraig i’r ymwelydd iechyd,o’r ymwelydd iechyd i’r nyrs ysgol, ac o Dechrau’n Deg i’r Cyfnod Sylfaen. Cafodd ycanllawiau hyn eu hysgrifennu i gefnogi’r rheini sy’n gweithio gyda phlant a’u teuluoeddsy’n derbyn gwasanaethau Dechrau’n Deg ac sydd â chyfrifoldeb am gynllunio a rheolicyfnodau pontio. Mae’r canllawiau i’w cael ar wefan Llywodraeth Cymru. Mae’nffaith sy’n cael ei chydnabod bod y trefniadau pontio rhwng lleoliadau yn hanfodol ibob plentyn. I gefnogi hyn, bydd Llywodraeth Cymru yn datblygu canllawiau pellachar y trefniadau pontio yn ystod 2015–16, fel rhan o Fframwaith Datblygu ac Asesu’rBlynyddoedd Cynnar.Trechu tlodi• Yn ystod yr hydref 2014, cafodd digwyddiadau rhanbarthol ar drechu tlodi eucynnal ym mhob cwr o Gymru. Daeth y digwyddiadau hyn â chynrychiolwyr ynghydo Lywodraeth Cymru, Cymunedau yn Gyntaf, Dechrau’n Deg, Teuluoedd yn Gyntaf, ytrydydd sector a’r sector tai. Edrychodd y digwyddiadau unwaith yn rhagor ar bynciau agafodd sylw mewn digwyddiadau a gynhaliwyd cyn hynny (yng ngwanwyn 2014) a oeddyn cynnwys lleihau nifer y babanod â phwysau geni isel a lleihau nifer y bobl ifanc nadydynt mewn cyflogaeth, addysg na hyfforddiant (NEET). Canolbwyntiodd digwyddiadau’rhydref hefyd ar dai ac adfywio ac ar y gwaith sy’n cael ei wneud gan bartneriaid o’rsector tai yng Nghymru i gefnogi cartrefi incwm isel. Mae hon yn brif flaenoriaeth arallsy’n sail i Gynllun Gweithredu ar gyfer Trechu Tlodi (2013) Llywodraeth Cymru. Datblygucyfleoedd i gydweithio, dysgu o arferion da ac osgoi dyblygu gwaith yw prifbwyslais y digwyddiadau rhanbarthol. Bydd rhagor o ddigwyddiadau rhanbarthol ardrechu tlodi yn cael eu cynnal yn hydref 2015.Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru)• Daeth Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) yn gyfraith ym mis Ebrill 2015.Gwella lles cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol Cymru,yn awr ac at y dyfodol, yw diben y Ddeddf. Mae’r Ddeddf yn gosod gofynion newyddar Lywodraeth Cymru, yn ogystal â 43 o gyrff penodol cyhoeddus eraill ledled Cymru,i feddwl mwy am y tymor hir, gweithio’n well gyda phobl a chymunedau yn ogystal âchyda’i gilydd, ceisio atal problemau a mabwysiadu dull mwy cydgysylltiedig. Wrthwneud penderfyniadau, mae angen i’r cyrff cyhoeddus hyn sicrhau eu bod yn ystyried yreffaith y gallent ei chael ar bobl a fydd yn byw yng Nghymru yn y dyfodol. Bydd hyn ynhelpu i greu’r Gymru yr ydym oll yn dymuno byw ynddi, yn awr ac yn y dyfodol.10 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

• Er mwyn sicrhau ein bod ni oll yn gweithio tuag at wireddu’r un weledigaeth, mae’rDdeddf yn pennu saith nod llesiant i Gymru. Dyma’r nodau llesiant:– Cymru lewyrchus– Cymru gydnerth– Cymru iachach– Cymru sy’n fwy cyfartal– Cymru o gymunedau cydlynus– Cymru â diwylliant bywiog lle mae’r Gymraeg yn ffynnu– Cymru sy’n gyfrifol ar lefel fyd-eang.• Mae’n ofynnol i gyrff cyhoeddus ddatblygu mewn modd cynaliadwy drwy bennu abodloni amcanion sydd wedi’u cynllunio i helpu i wireddu’r saith nod llesiant. Bydddisgwyl iddynt fod yn fwy tryloyw wrth wneud penderfyniadau. Y nod yw gwellatryloywder a sicrhau ei bod yn haws monitro’r anfanteision sy’n wynebu plantdrwy adrodd yn rheolaidd fel hyn ynghylch y nodau integredig ar lefel leol, a thrwyadroddiad statudol Llywodraeth Cymru Tueddiadau’r Dyfodol.• Roedd y Ddeddf hefyd yn gyfrifol am sefydlu byrddau gwasanaethau cyhoeddus argyfer pob ardal awdurdod lleol yng Nghymru, gyda’r nod o wella lles economaidd,cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol yr ardaloedd. Byddant yn gwneud hyn drwyasesu cyflwr lles economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol yn eu hardal athrwy baratoi cynlluniau llesiant lleol.• Bydd Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru statudol yn cael ei benodi i weithredufel gwarcheidwad ar gyfer buddiannau cenedlaethau’r dyfodol. Bydd yn gallucynnal adolygiadau a gwneud argymhellion, a bydd yn paratoi Adroddiad Cenedlaethau’rDyfodol bob pum mlynedd, sydd yn asesu’r gwelliannau y dylai cyrff cyhoeddus eugwneud er mwyn cyflawni amcanion lles. Mae Comisiynydd Plant Cymru yn un o aelodaustatudol panel cynghori y Comisiynydd.Blaenoriaethau 2015–16• Datblygu dulliau newydd o atal gordewdra mewn plant.• Lleihau amrywiadau wrth ddarparu cynnig gofal iechyd cyffredinol yn seiliedig ar yrarferion gorau i bob plentyn yn ystod blynyddoedd cynnar ei fywyd.• Rhoi rhaglenni imiwneiddio newydd ar waith i ddiogelu plant rhag afiechydon y gellideu hosgoi.• Rhoi’r rhaglen gwella gwasanaeth Gyda’n Gilydd ar gyfer Plant a Phobl Ifanc.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1511

2. Cefnogi teuluoedd a rhieni 2Teuluoedd a chymunedau cryf a chynhaliol• Mae bod yn gyson a chadarnhaol wrth rianta yn helpu plant i ddatblygu hunan-reolaethgadarn, yn lleihau risgiau ac yn meithrin gwytnwch i allu ymdopi â phroblemau.Mae plant sy’n mwynhau amgylchedd diogel, cariadus, ac sy’n cael eu meithrin yn y cartref,yn gallu gwrthsefyll heriau bywyd yn well a chyflawni eu potensial llawn. Cafodd Rhiantayng Nghymru: Canllawiau ar ymgysylltiad a chymorth ei gyhoeddi ym mis Medi 2014.Mae’n amlinellu disgwyliadau Llywodraeth Cymru o ran darparu cymorth rhianta;mae hefyd yn annog y defnydd o ymyriadau sy’n seiliedig ar dystiolaeth ac yn cynnigenghreifftiau o’r arferion gorau i’w mabwysiadu wrth fynd ati i gyflenwi gwasanaeth. Mae’rcanllawiau yn cynnwys disgwyliad i rieni gael gwybodaeth, cefnogaeth ac anogaeth i fyndi’r afael ag ymddygiad heriol eu plant drwy ddefnyddio dulliau rhianta cadarnhaol. Ar hyno bryd, mae gwaith ar y gweill i gefnogi’r gwasanaethau i weithredu’r canllawiau. Cafoddcanllawiau diwygiedig ar gefnogi rhianta ar gyfer y rhaglen Dechrau’n Deg eu cyhoeddihefyd ym mis Medi. Mae’r canllawiau hyn yn ategu Rhianta yng Nghymru: Canllawiau arymgysylltiad a chymorth ac maent wedi’u targedu at y rheini sy’n gyfrifol am ddarparucymorth rhianta ar gyfer Dechrau’n Deg.• Cafodd cynhadledd ar y cyd ei chynnal ym mis Mawrth 2015 ar gyfer y GwasanaethauGwybodaeth i Deuluoedd a’r Gwasanaeth Gwybodaeth Ieuenctid. Cafodd y rhai a fu yn ygynhadledd gyfle i rannu’r hyn a ddysgwyd ynghylch amryw o bynciau gan gynnwys cefnogiplant sydd wedi’u heffeithio gan garchariad rhiant, cefnogi plant a theuluoedd sydd wedi’uheffeithio gan anabledd, a helpu pobl ifanc a theuluoedd i reoli arian.• Cafodd hyfforddiant pwrpasol ei ddarparu yn rhanbarthol hefyd i bob aelod o staff yGwasanaethau Gwybodaeth i Deuluoedd ym mis Mawrth 2015. Rhoddwyd hyfforddiant ar:––farchnata’r Gwasanaethau Gwybodaeth i Deuluoedd––diwygio lles a’r effaith ar deuluoedd––gwerthuso a monitro.• Cafodd contract dwy flynedd newydd i gefnogi’r rhwydwaith Gwasanaethau Gwybodaethi Deuluoedd ei ddyfarnu ym mis Mawrth 2015 i Plant yng Nghymru mewn partneriaethâ Gwasanaethau Gwybodaeth i Deuluoedd Caerdydd a Gwasanaethau Gwybodaeth iDeuluoedd Gwynedd. Bydd y contract newydd yn ffynhonnell ganolog o gefnogaeth i’rrhwydwaith Gwasanaethau Gwybodaeth i Deuluoedd, ac yn sicrhau ansawdd a chysondebledled Cymru, drwy hyrwyddo Darparu Gwybodaeth o Safon i Deuluoedd gyda’n Gilydd,canllawiau Llywodraeth Cymru a gyhoeddwyd ym mis Medi 2014. Diolch i’r contractcefnogi, bydd ansawdd y Gwasanaethau Gwybodaeth i Deuluoedd ar draws Cymruyn gwella.2Defnyddir y gair ‘rhiant’ fel term generig yn y ddogfen hon drwyddi draw. Gall olygu unrhyw oedolyn arwyddocaol sy’n cymryd rhanweithredol i rianta plentyn neu blant ac mae’n cynnwys mamau, tadau, gofalwyr, rhieni maeth a rhieni sy’n mabwysiadu, gwarcheidwaida rhieni corfforaethol.12 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

• Er mwyn parhau i wella’r cyflenwi ac i ddatblygu polisi ymhellach, mae Llywodraeth Cymruwedi ymrwymo i feithrin diwylliant dysgu ar draws y rhaglenni Teuluoedd yn Gyntaf aDechrau’n Deg. Mae pedair Set Ddysgu Dechrau’n Deg ranbarthol wedi cael eu sefydlu.Bydd eu ffocws ar:––leferydd, iaith a chyfathrebu––cyfryngau cymdeithasol––pontio––datblygu’r gweithlu.• Cafodd Digwyddiad Dysgu ar y Cyd Cenedlaethol Dechrau’n Deg ei gynnal yng Nghaerdyddfis Ionawr 2015. Rhoddodd y digwyddiad gyfle i reolwyr ac ymarferwyr Dechrau’n Degrannu eu dysgu a’u profiadau, gan ganolbwyntio ar y dysgu sy’n codi o’r Setiau DysguDechrau’n Deg rhanbarthol.• Roedd y digwyddiad yn gyfle hefyd i ddathlu llwyddiannau’r flwyddyn flaenorol drwygyflwyno gwobrau ‘Sêr yn eu Bywydau’ i weithwyr proffesiynol a enwebwyd gan deuluoeddDechrau’n Deg. Roedd y gwobrau hyn yn cydnabod y cymorth a chefnogaeth hynodwerthfawr mae staff Dechrau’n Deg yn eu rhoi i blant ac oedolion ym mhob cwr o Gymru.Un o enillwyr gwobr ‘Sêr yn eu Bywydau’ oedd Mike Davies o Abertawe,enillydd rhanbarth Abertawe a’r Gorllewin.Gweithiwr cefnogi rhieni gyda Dechrau’n Deg yw Mike Davies yn Abertawe a’rDe-orllewin. Enwebwyd Mike am ei gyfraniad eithriadol i grwpiau rhieni, yn targedutadau’n benodol, fel rhan o’r Tîm Tadau. Mae Mike wedi’i gydnabod yn unigol fel rhywunsy’n mynd y filltir ychwanegol o ran y ffordd mae’n ymwneud yn benodol â thadau sy’nanodd eu cyrraedd mewn cyfnodau anodd.Dywedodd un teulu Dechrau’n Deg:“Y Grŵp Tadau oedd y cwrs cyntaf imi ei gwblhau erioed, ac i Mike mae’r diolch. Maewedi fy helpu i greu perthynas gryfach gyda fy mhlant, ac mae’n dal i’m cefnogi i nawr.Mae’n fwy fel ffrind i fi, a dwi mor hapus ei fod e’n cael ei gydnabod fel hyn.”• Er mwyn codi proffil y Rhaglen Dechrau’n Deg, a chynyddu ymwybyddiaeth ohoni ar drawsardaloedd lle mae Dechrau’n Deg eisoes wedi ymwreiddio a’r ardaloedd hynny y mae’rrhaglen wedi ymestyn iddynt, cafodd dau DVD dwyieithog eu cynhyrchu i hyrwyddo’rrhaglen. Mae’r DVD i deuluoedd yn cynnwys hanesion sy’n cael eu hadrodd gan deuluoeddDechrau’n Deg am eu profiadau nhw o’r rhaglen. Mae’n egluro beth yn union yw pob hawlunigol, a’r manteision cysylltiedig, gan bwysleisio hefyd pa mor bwysig ydyw i deuluoeddfanteisio ar bob un o’r pedair hawl o dan y rhaglen Dechrau’n Deg fel un cynnig cyfan.Gellir hefyd gweld y DVD ar YouTube.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1513

• Mae DVD arall wedi’i gynhyrchu ar gyfer gweithwyr proffesiynol. Mae’n rhoi negeseuona gwybodaeth allweddol am y pedair hawl o dan y Rhaglen Dechrau’n Deg i bob un sy’ngweithio i’r rhaglen, yn ogystal â gweithwyr cymorth i deuluoedd, gan gynnwys gweithwyrCymunedau yn Gyntaf a Teuluoedd yn Gyntaf.• Mae canllawiau cenedlaethol wedi’u datblygu ar leferydd, iaith a chyfathrebu, sy’n cynnwyseglurhad clir i awdurdodau lleol o sut i wella cysondeb ac ansawdd wrth gyflenwi a monitro’rhawl lleferydd, iaith a chyfathrebu dan y Rhaglen Dechrau’n Deg. Cafodd y canllawiaulleferydd, iaith a chyfathrebu eu llunio ar gyfer unigolion sydd â chyfrifoldeb uniongyrchola/neu anuniongyrchol am gyflenwi gwasanaethau sy’n hyrwyddo datblygiad lleferydd, iaitha chyfathrebu, ac am eu hwyluso, fel rhan o’r Rhaglen Dechrau’n Deg. Bydd y canllawiau oddiddordeb hefyd i’r rheini sy’n gweithio yn y sectorau iechyd ac addysg ac sy’n cynllunioac/neu’n cyflenwi gwasanaethau plant i gefnogi datblygiad lleferydd, iaith a chyfathrebu.• Mae rhagor o becynnau ac adnoddau lleferydd, iaith a chyfathrebu wedi cael eu datblygui gefnogi rhieni a gweithwyr proffesiynol. Mae’r rhain yn cynnwys pecynnau gwybodaeth,CD, ac adnoddau proffesiynol â ffocws penodol ar gyfer ymwelwyr iechyd a gweithwyr eraillDechrau’n Deg. Cafodd cyllid ychwanegol ei gymeradwyo hefyd ar gyfer prynu 10,000 ynrhagor o Fagiau Llyfrau Dechrau’n Deg. Bydd y rhain yn adnodd ychwanegol i helpu i feithrindealltwriaeth o’r elfen hawl lleferydd, iaith a chyfathrebu o Dechrau’n Deg, a byddant ynannog mwy i fanteisio ar yr hawl honno.• Yn yr un modd, mae setiau dysgu yn cael eu cynnal ar draws y Rhaglen Teuluoedd yn Gyntafar lefel leol, ranbarthol a chenedlaethol er mwyn sicrhau gwelliannau parhaus. Cafodddigwyddiad dysgu cenedlaethol ei gynnal ym mis Tachwedd 2014 a oedd yn rhoi cyfle ibartneriaid cyflenwi rannu syniadau a phrofiadau i helpu i wella’r gwasanaethau a ddarperirgan y rhaglen.• Mae Teuluoedd yn Gyntaf yn destun rhaglen werthuso dair blynedd o hyd. Cafodd yrail adroddiad gwerthuso ei gyhoeddi ym mis Mehefin 2014 ac roedd yn tynnu sylw at ypwyntiau canlynol.––Mae’r ffordd y mae pob awdurdod lleol yn darparu cymorth i deuluoedd wedi newidyn sylweddol yn sgil cyflwyno’r rhaglen. Erbyn hyn, mae gwaith amlasiantaethol yncael ei gydnabod fel rhywbeth hanfodol, yn hytrach na dewisol, ac mae’r rhaglenwedi gwella’r ffordd y mae asiantaethau yn gweithio gyda’i gilydd i gefnogi einteuluoedd mwyaf agored i niwed.––Gan fod gwasanaethau’n cael eu comisiynu drwy’r rhaglen Teuluoedd yn Gyntaf, maeanghenion teuluoedd yn cael eu hadlewyrchu’n well nag erioed o’r blaen. Mae’r dulla fabwysiadwyd gennym ar gyfer asesu a theilwra cymorth, sy’n canolbwyntio ar y teulu,wir yn gwneud gwahaniaeth i’r canlyniadau i deuluoedd ac mae cyfleoedd bywydyn gwella o ganlyniad.– – Roedd teuluoedd sydd wedi cael cymorth drwy’r rhaglen yn teimlo bod yna wahaniaethamlwg yn y math o gymorth a gynigiwyd o’i gymharu â’u profiad yn y gorffennol. Mae14 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

teuluoedd yn teimlo bod ganddynt fwy o bŵer a chyfle i gymryd rheolaeth droswella eu canlyniadau.• Bydd y trydydd adroddiad gwerthuso, a’r olaf yn y gyfres, yn defnyddio ymchwil agynhaliwyd ymhlith ymarferwyr, teuluoedd, rhanddeiliaid cenedlaethol a data monitroTeuluoedd yn Gyntaf. Bydd ffocws cryfach ar effaith yn yr adroddiad hwn a bydd yncynnwys rhywfaint o ystyriaeth o’r gost ar gyfer gwaith ymyrryd yn gynnar â theuluoedd.Disgwylir i’r adroddiad gael ei gyhoeddi ym mis Medi 2015.• Mae’r ddogfen Y fframwaith canlyniadau cenedlaethol ar gyfer pobl sydd angengofal a chymorth a gofalwyr sydd angen cymorth wedi cael ei gyhoeddi ac mae’ncynnwys y canlyniadau llesiant pwysicaf i bobl. Bydd y fframwaith canlyniadau a’n dullcyffredinol o sicrhau gwelliannau yn:––tynnu sylw at yr hyn sydd angen ei wneud i wella lles pobl––cefnogi oedolion i aros yn annibynnol yn eu cymunedau––cefnogi plant i aros gyda’u teuluoedd.• Mae cyfres gychwynnol o ddangosyddion canlyniadau gofal cymdeithasol wedi cael eucyhoeddi ar wefan Fy Ngwasanaeth Iechyd a Chymdeithasol Lleol, a gafodd eihail-lansio yn ddiweddar. At hynny, cafodd cod ymarfer mewn perthynas â mesurperfformiad gwasanaethau cymdeithasol ei osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymruym mis Mehefin 2015. Mae’r cod yn gosod fframwaith ar gyfer mesur y cynnydd y maeawdurdodau lleol yn ei wneud yn erbyn eu dyletswyddau o dan Ddeddf GwasanaethauCymdeithasol a Llesiant (Cymru).• Cafodd ymgynghoriad cyhoeddus ei gynnal rhwng mis Ionawr a mis Mai 2015 ar ddatblygustrategaeth newydd i gefnogi ein hamcan i wella uchelgeisiau a chyrhaeddiad addysgolplant sy’n derbyn gofal yng Nghymru. Mae’r ymatebion i’r ymgynghoriad yn cael eudadansoddi ar hyn o bryd a byddant yn cyfrannu at y strategaeth derfynol. Y nod yw gwellaein gallu i gydgysylltu gweithgarwch a rhannu arferion da er mwyn diwallu angheniondysgwyr yn y blynyddoedd cynnar ac ar ôl hynny. Disgwylir i’r strategaeth a’r cynllungweithredu ategol gael eu cyhoeddi cyn diwedd 2015.• Mae Cymunedau yn Gyntaf yn darparu cyllid i gyrff cyflawni arweiniol yn yr ardaloeddawdurdod lleol a adwaenir fel Clystyrau Cymunedau yn Gyntaf. Y nod yw gwella canlyniadaui bobl sy’n byw yn rhai o’n cymunedau mwyaf difreintiedig. Mae tri amcan strategol:––Cymunedau Ffyniannus––Cymunedau Dysgu––Cymunedau Iachach.Mae yna 52 o Glystyrau Cymunedau yn Gyntaf, ac mae pob un ohonynt yn cyflawni ynerbyn cynllun y cytunwyd arno. Cytunwyd ar gyllid o £31.7 miliwn ar gyfer y cyfnod o1 Ebrill 2015 i 31 Mawrth 2016.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1515

• Datblygwyd dangosfwrdd o berfformiad Cymunedau yn Gyntaf i gefnogi’r gwaith ofonitro’r rhaglen gan ddefnyddio Aspireview, offeryn cofnodi a monitro, ar draws y rhaglengyfan.Mae’r rhaglen Cymunedau yn Gyntaf wedi cyflawni llawer mewn amryw o feysyddallweddol. Er enghraifft, yn y naw mis hyd 31 Rhagfyr 2014, diolch i’r rhaglen:• mae 837 o rieni yn darllen yn rheolaidd gyda’u plant• mae 1,690 o blant a phobl ifanc wedi gwella eu presenoldeb yn yr ysgol• mae 6,538 o blant a phobl ifanc wedi gwella eu perfformiad academaidd• mae 3,430 o rieni yn ymgysylltu’n well ag ysgol eu plant• mae 2,763 o rieni yn teimlo’n fwy hyderus yn cefnogi eu plant.• Mae Fframwaith Canlyniadau Cyffredin wedi’i ddatblygu ar gyfer Cymunedau yn Gyntaf,Teuluoedd yn Gyntaf a Dechrau’n Deg. Y nod yw sicrhau bod y tair rhaglen hon ynfwy cyson â’i gilydd, cefnogi cydweithio ac osgoi dyblygu gwaith. Mae nifer bacho ardaloedd sydd gyda’r cyntaf i fabwysiadu’r cynllun yn treialu’r fframwaith yn ystod2015–16.Helpu rhieni i ymddiddori yng ngwaith dysgu eu plentyn• Mae ysgolion, yn arbennig y rheini sydd mewn amgylchiadau anodd, yn dweud bodennyn diddordeb teuluoedd yn addysg eu plant yn un o’r tasgau mwyaf heriol sy’n euhwynebu. Mae tystiolaeth yn awgrymu bod gwahaniaethau yn y gefnogaeth y mae plantyn ei chael gartref yn gallu cael mwy na chwe gwaith yn fwy o effaith ar gyrhaeddiadna gwahaniaethau yn ansawdd yr ysgol. Datblygwyd Wynebu’r her gyda’n gilydd: Pecyncymorth ymgysylltu â’r gymuned a theuluoedd i ysgolion yng Nghymru ac fe’i lansiwyd gany Gweinidog yng Nghynhadledd Canolfan Cymru er Tegwch mewn Addysg ar Ymgysylltuâ’r Gymuned a Theuluoedd (YGaTh) ym mis Mehefin.• Erbyn iddynt gyrraedd pum mlwydd oed, gall plant o gartrefi incwm isel fod cymaint âblwyddyn ar ei hôl hi o ran eu datblygiad iaith. Mae’r meini tramgwydd cynnar hyn yndod yn fwy amlwg ac yn arwain at anfantais addysgol gynyddol wrth i blentyn barhauâ’i yrfa yn yr ysgol. Er mwyn mynd i’r afael â hyn, mae’r Grant Amddifadedd Disgyblionwedi’i ymestyn i gynnwys plant tair a phedair blwydd oed sydd mewn addysg y CyfnodSylfaen. O ganlyniad, felly, ni fydd angen cymaint o gamau adferol a bydd gan blanty blynyddoedd cynnar sail gadarnach i ddatblygu llwyddiannau addysgol arni.• Mae’r ymgyrch Dechrau Da, sy’n cael ei weithredu gan Book Trust Cymru gyda chymorthcyllid gan Lywodraeth Cymru, yn hyrwyddo negeseuon cadarnhaol ynghylchdatblygiad dysgu plant ifanc drwy roi iddynt fagiau llyfrau ac adnoddau dwyieithogadeg yr archwiliad iechyd pan fyddant yn naw mis ac yn ddwy flwydd oed. Yn 2014–15,rhagorwyd ar dargedau allweddol Dechrau Da, a chafodd 33,542 o Becynnau Babi (yn16 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

erbyn targed o 33,400) a 35,059 o Becynnau Blynyddoedd Cynnar (yn erbyn targed o34,800) eu cyflenwi ar draws pob ardal awdurdod lleol yng Nghymru.• Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i ariannu Cylchoedd Meithrin a Chylchoedd Ti a Fi iddarparu gweithgareddau drwy gyfrwng y Gymraeg. Un o brif nodau’r grant a ddarperir iMudiad Meithrin yw cynyddu’r ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg. Yn ogystal â chynyddunifer y lleoliadau sy’n cynnig darpariaeth cyfrwng Cymraeg, mae’r grant hefyd yn cefnogidatblygiad modelau cyflenwi gwahanol.• Mae’r cwrs Cymraeg i’r Teulu a’r sesiynau Cymraeg o’r Crud wedi cael eu datblygu, eutreialu a’u gwerthuso, ac maent bellach ar gael ledled Cymru fel rhan o ddarpariaethgyffredinol y Canolfannau Cymraeg i Oedolion. Mae’r cwrs Cymraeg i’r Teulu wedi’i deilwraer mwyn rhoi cyfle i rieni, aelodau o’r teulu, ffrindiau neu unrhyw un sy’n gweithiogyda phlant ddysgu Cymraeg. Mae tua 1,500 o ddysgwyr yn dilyn y cyrsiau neu’rsesiynau hyn bob blwyddyn ac mae gwaith yn cael ei wneud er mwyn datblygu ac ehangu’rddarpariaeth hon.• Mae pob ysgol yng Nghymru’n dal i gael adnoddau drwy’r Rhaglen Pori Drwy Storifel bod ysgolion a theuluoedd yn gallu gweithio gyda’i gilydd ar siarad, gwrando,ysgrifennu, darllen a rhifedd yn y Gymraeg a’r Saesneg.Adborth gan athrawon ar y Rhaglen Pori drwy Stori“Roedd hi’n hyfryd bod pob plentyn yn gallu mynd â’r ddau lyfr deniadol Amser Llyfradref gyda nhw a bod un ohonyn nhw’n llyfr Cymraeg. Mae’r llyfr Cymraeg hefyd wedigwella ein hardal ddarllen yr ysgol. Mae ein plant ni’n gyffrous iawn o gael mynd â’rllyfrau adref gyda nhw.”“Anfonon ni’r adnodd Fy Llyfr i adre gyda’r plant fel Her Dysgu a gofynnon ni i’r plant a’uteuluoedd rannu’r hyn roedden nhw wedi’i ysgrifennu gyda’r dosbarth ar ôl inni wneudllyfrau yn rhan o’n sesiynau yn yr ystafell ddosbarth mewn ffyrdd eraill. Daeth llawer odeuluoedd i’r ysgol i gymryd rhan mewn trafodaethau cadarnhaol iawn ynghylch llyfrauroedden nhw wedi’u darllen.”• Book Trust Cymru, trwy gymorth cyllid Llywodraeth Cymru, sy’n arwain ar gyflenwi adnoddaullythrennedd a rhifedd y cynllun Pori Drwy Stori. Cafodd pob targed allweddol ei gyrraeddyn 2014–15, a chafodd 38,300 o adnoddau llythrennedd a 37,880 o adnoddau rhifedd eucyflenwi i blant oedran Derbyn. Yn achos y cydran lythrennedd Fy Llyfr i, rhagorwyd ar ytarged ar gyfer cyflenwi adnoddau, gan gyrraedd mwy na 42,500 o ddysgwyr.• Mae prosiect peilot Tyfu Gyda’r Gymraeg yn Rhondda Cynon Taf, Pen-y-bont ar Ogwr aChaerffili yn ceisio hyrwyddo dwyieithrwydd, creu rhwydwaith cymdeithasol a fyddyn cefnogi rhieni, cynyddu dealltwriaeth ac ymwybyddiaeth rhieni o’r Gymraeg ynogystal â chynyddu eu dealltwriaeth o’u rôl bwysig wrth gefnogi datblygiad iaith eu plant.Yn ystod 2014–15, bu swyddogion maes yn parhau i feithrin y partneriaethau a sefydlwydâ darparwyr gofal plant, cylchoedd meithrin, penaethiaid ysgolion cynradd, awdurdodauAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1517

lleol a’r Canolfannau Cymraeg i Oedolion i gefnogi a datblygu’r ddarpariaeth bresennol.Daeth swyddogion maes y rhaglen Tyfu i gysylltiad hefyd â mwy nag 800 o rieni mewnamrywiol ddigwyddiadau ar draws y tair ardal er mwyn rhoi cyngor a chefnogaeth iddyntar gyflwyno’r Gymraeg i’w plant.Adborth gan rieni a gymerodd ran yn y rhaglen Tyfu Gyda’r Gymraeg“Roeddwn i wir yn gwerthfawrogi’r gefnogaeth a gefais i ddarllen storïau Cymraeg ac iddysgu rhifau, caneuon, a lliwiau a sut i’w defnyddio. Rydyn ni nawr hefyd yn gallu siaradyn fwy hyderus am y tywydd. Roedd gwybod bod yr adnodd hwn (y grŵp Tyfu) ar gaelimi yn ddigon i roi mwy o hyder imi.”“Oni bai am brosiectau fel hwn, fyddai fy mhlant i ddim mewn addysg Gymraeg. Dwi’nddyledus iawn i bob un ohonoch chi sy’n gweithio yn y maes hwn.”“Roeddwn i wrth fy modd bod y grŵp hwn yn cynnal sesiynau galw heibio a oedd yncroesawu siaradwyr Cymraeg yn ogystal â phobl sy ddim yn siarad Cymraeg. Gallai pobun elwa ar gael bod yn rhan o grŵp fel hwn.”• Cafodd y Polisi Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill yng Nghymru ei gyhoeddi ym misMehefin 2014. Mae Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill yn parhau’n flaenoriaeth iLywodraeth Cymru a gofynnwyd i’r darparwyr ganolbwyntio ar ddarparu Saesneg ar gyferSiaradwyr Ieithoedd Eraill ynghyd â rhifedd, llythrennedd a llythrennedd digidol i oedolionwrth ddefnyddio cyllid y llywodraeth.• O fis Ebrill 2015, daeth y Grant Cyflawniad Lleiafrifoedd Ethnig yn rhan o’r Grant GwellaAddysg. Bydd y cymorth a gaiff y dysgwyr hyn o dan y trefniadau grant newydd yn cael eumonitro’n barhaus.Cadw plant yn ddiogel• Ym Mai 2014 rhoddwyd Cydsyniad Brenhinol i Fil Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant(Cymru). Bydd y Ddeddf yn helpu i gryfhau trefniadau diogelu plant yng Nghymru.Mae rheoliadau a chanllawiau drafft wedi’u cynhyrchu a bu cyfnod o ymgynghori rhwngmis Tachwedd 2014 a mis Chwefror 2015. Bydd yr ymatebion i’r ymgynghoriad yn helpui siapio’r fframwaith diogelu a gaiff ei lunio. Cafodd pedair set o reoliadau eu gosodgerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru ym mis Mehefin, a bydd dwy ohonynt yn destun yweithdrefn penderfyniad cadarnhaol. Bwriedir i’r rheoliadau cysylltiedig ddod i rym ym misEbrill 2016, fel rhan o raglen weithredu’r Ddeddf.• Cafodd canllawiau statudol eu cyhoeddi ym mis Ionawr 2015 i gefnogi trefniadaudiogelu mewn ysgolion. Mae’r ffocws erbyn hyn ar weithredu, gan sicrhau bod ycanllawiau yn cefnogi trefniadau effeithiol ar gyfer diogelu plant mewn ysgolion asefydliadau addysgol eraill. Mae Grŵp Diogelu mewn Addysg cenedlaethol wedi’i sefydluhefyd. Prif ddiben y grŵp yw penderfynu ar drefniadau, a’u datblygu drwy raglen waith y18 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

cytunwyd arni, i gefnogi ymarferwyr mewn gwasanaethau addysg gyda’r amcan cyffredino helpu i gadw plant a phobl ifanc yn ddiogel. Cyfarfu’r grŵp am y tro cyntaf ym mis Mai.• Mae gwaith yn parhau i sicrhau bod pob landlord cymdeithasol yn bodloni SafonAnsawdd Tai Cymru erbyn 2020, fel bod gan blant yn y teuluoedd tlotaf gartrefi acamgylcheddau lleol gweddus. Mae’r Safon Ansawdd Tai Cymru yn effeithio ar amryw oagweddau ar fywyd plentyn, o wella iechyd a lles i wella cyrhaeddiad addysgol. I gefnogi hyn:––mae pob landlord cymdeithasol wedi cadarnhau y byddant yn bodloni’r Safon AnsawddTai Cymru erbyn 2020 – ym mis Mawrth 2014 roedd bron 150,000 o dai (67 y cant) yncydymffurfio â’r safon––mae landlordiaid cymdeithasol yn disgwyl buddsoddi tua £2.5 biliwn i wella eu taidros y pum mlynedd nesaf, ac mae £540 miliwn o’r cyllid hwn yn cael ei ddarparu ganLywodraeth Cymru.• Ers cyhoeddi Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair yn 2013, mae Llywodraeth Cymru wedicodi’r targed o ddarparu 7,500 o dai fforddiadwy i bobl fyw ynddynt yn ystod tymor yLlywodraeth hon i 10,000 arall o dai fforddiadwy. Yn ôl data a ryddhawyd ym mis Hydref2014, cafodd 6,890 o dai fforddiadwy eraill eu darparu yn ystod 2011–12, 2012–13 a2013–14.• Cafodd Deddf Tai (Cymru) 2014 Gydsyniad Brenhinol ar 17 Medi 2014. Mae’r Ddeddfyn amlinellu cyfres o gynigion cydlynol a fydd yn cyfrannu at dair blaenoriaeth strategolLlywodraeth Cymru ar gyfer tai: mwy o gartrefi, cartrefi gwell a gwasanaethau gwell. Byddy rhain i gyd o fudd i blant.• Mae Mesur Hawliau Plant a Phobl Ifanc (Cymru) 2011 yn ei gwneud yn ofynnol iWeinidogion Cymru roi sylw dyledus i Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’rPlentyn (CCUHP) wrth arfer unrhyw un o’u swyddogaethau. Mae Deddf Tai (Cymru) 2014yn cael llawer o effeithiau cadarnhaol ar hawliau’r plentyn. Er enghraifft, mae’r ddyletswyddar awdurdodau lleol i ddarparu safleoedd Sipsiwn a Theithwyr lle gwelwyd bod eu hangenyn dangos effeithiau cadarnhaol o dan CCUHP drwy gynnig mynediad gwell i gyfleusterauaddysg a darpariaeth iechyd. Mae safleoedd awdurdodedig yn amgylchedd gwell a mwydiogel i blant a’u teuluoedd. Bydd y dyletswyddau i atal a lliniaru digartrefedd yn golygubod plant yn gallu osgoi’r trawma sy’n gysylltiedig â bod yn ddigartref.• Cafodd y Bil Rhentu Cartrefi ei gyflwyno i Gynulliad Cenedlaethol Cymru ym mis Chwefror2015. Bydd hyn yn darparu mwy o sefydlogrwydd i blant a phobl eraill sy’n cael eucam-drin yn eu cartrefi drwy eu galluogi i aros yn eu cartrefi eu hunain.Blaenoriaethau 2015–16• Rhoi dull cyffredinol o rianta ar waith a’i hyrwyddo.• Parhau i gyflawni ymrywmiad y Rhaglen Lywodraethu i ddarparu rhaglen Dechrau’nDeg ar gyfer 36,000 o blant.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1519

3. Addysg a gofal plant cynnar o ansawdd uchelGwella ansawdd addysg a gofal plant cynnar• Mae mynediad at addysg a gofal plant cynnar o ansawdd uchel yn hanfodol i ddatblygiadplentyn ac i gynnig y dechrau gorau posibl mewn bywyd. Mae angen inni fod yn hyderusbod ein plant yn cael gofal mewn amgylcheddau diogel a bod gan yr unigolion syddâ chyfrifoldeb uniongyrchol am ofal plant neu addysg i blant yn y blynyddoedd cynnary sgiliau a’r cymwyseddau angenrheidiol er mwyn gallu cefnogi’r plant i wireddu eupotensial llawn. Tynnwyd sylw at ddarparu gofal plant fforddiadwy a hygyrch ermwyn helpu teuluoedd sy’n byw mewn tlodi i gael canlyniadau gwell fel un o bum prifflaenoriaeth Strategaeth Tlodi Plant Cymru ar ei newydd wedd.• Ym mis Gorffennaf 2014, cyhoeddwyd Adolygiad annibynnol o gofrestru, rheoleiddio acarolygu gofal plant ac addysg gynnar, adroddiad yr adolygiad a gynhaliwyd gan yr AthroKaren Graham o Brifysgol Glyndŵr. Gofynnwyd i’r adolygiad, a ddechreuodd ar ei waithym mis Hydref 2013, ganolbwyntio ar dreialu’r systemau rheoleiddio ac arolygu ar gyferdarpariaeth y blynyddoedd cynnar yng Nghymru, yn arbennig yng ngoleuni’r newidiadauDiwygio Lles a’r ymgynghoriad ar ofal plant di-dreth gan Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi, aci nodi hefyd, lle bo hynny’n angenrheidiol, unrhyw argymhellion ar gyfer gwella.• Gwnaethpwyd ymrwymiad gan Lywodraeth Cymru yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglairi ymgynghori ar y dull cywir, o safbwynt lefelau cymwysterau gofynnol, rhaglenarweinyddiaeth ar gyfer graddedigion, datblygiad proffesiynol parhaus a llwybrau gyrfa,ar gyfer gweithlu y blynyddoedd cynnar, gofal plant a chwarae yng Nghymru. Drwyymgynghori’n helaeth â rhanddeiliaid, cafodd cynllun deng mlynedd ar gyfer y gweithlublynyddoedd cynnar, gofal plant a chwarae yng Nghymru ei ddrafftio yn 2014, acymgynghorwyd ar y cynllun yn y cyfnod o fis Hydref tan fis Rhagfyr. Bydd y cynllun yn caelei ddiweddaru yn unol â’r ymatebion a ddaw i’r ymgynghoriad yn ogystal â datblygiadaupolisi fel Dyfodol Llwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwm a’r TrefniadauAsesu yng Nghymru (2015) a dogfen Professor Graham Adolygiad annibynnol o gofrestru,rheoleiddio ac arolygu gofal plant ac addysg gynnar (2014). Bydd y cynllun terfynol yncael ei gyhoeddi erbyn diwedd 2015.• Mae ymgyrch dan Gronfa Gymdeithasol Ewrop, Cynnydd ar gyfer Llwyddo ... i ddatblygugweithlu’r blynyddoedd cynnar, gofal plant a chwarae i adeiladu dyfodol mwy disglair,wedi cael ei datblygu ochr yn ochr â’r cynllun deng mlynedd drafft ar gyfer y gweithlu abydd yn cefnogi’r argymhellion penodol a geir ynddo. Mae dwy elfen i Cynnydd ar gyferLlwyddo.––Elfen 1 yw prif ffocws yr ymgyrch ac mae’n cynnig cyllido ymarferwyr presennol,sydd heb unrhyw gymwysterau cydnabyddedig ym maes gofal plant neuchwarae, neu sydd â chymwysterau lefel isel yn unig, hyd at Lefel 3.– – Mae Elfen 2 yr ymgyrch yn cynnig cyllido amryw o gyfranogwyr presennol drwygymwysterau newydd ar Lefel 4 i Lefel 6. Mae Cyngor Gofal Cymru yn mynd i’r afaelâ datblygu’r cymwysterau newydd hyn a byddant i’w cael o fis Medi 2016 ymlaen.20 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

• Mae ymgyrch Cronfa Gymdeithasol Ewrop wedi cyrraedd y cam cynllunio busnes acmae gwaith yn mynd rhagddo’n dda. Disgwylir i’r ymgyrch elfen 1 gael ei lansio ym misMedi 2015.• Ar hyn o bryd, dim ond ar gyfer plant hyd at wyth oed y mae’n orfodol i leoliadau gofalplant yng Nghymru gofrestru i ddarparu gofal plant. Er y gall lleoliadau dderbyn plant sy’nhŷn na hynny, nid yw’r gofal hwnnw yn destun rheoleiddio. Rhwng mis Mawrth a misMehefin 2015, ymgynghorwyd ar y newidiadau arfaethedig i gofrestru darpariaethgofal plant yng Nghymru. Roedd y cynigion hyn yn adeiladu ar yr argymhellion yn yrAdolygiad annibynnol o gofrestru, rheoleiddio ac arolygu gofal plant ac addysg gynnar,a oedd yn argymell y dylid cofrestru’r holl ddarpariaeth gofal plant yng Nghymru, hebystyried oed. Bydd dadansoddi’r ymatebion yn ystod haf 2015 yn ein galluogi i roifframwaith cofrestru gofal plant cymesur a chytbwys ar waith, a fydd yn sicrhau bod plantyn cael gofal mewn amgylchedd diogel a phriodol.Gwella hyblygrwydd a hygyrchedd addysg a gofal plant cynnarDechrau’n Deg• Mae Dechrau’n Deg yn darparu gwasanaethau ar gyfer rhai o deuluoedd mwyafdifreintiedig Cymru. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i ddyblu nifer y plantsy’n elwa ar y rhaglen o 18,000 i 36,000 erbyn diwedd y tymor hwn o GynulliadCenedlaethol Cymru yn 2016, sef chwarter y plant sydd o dan bedair oed yng Nghymru.Mae data cyfredol yn dangos bod 37,260 o blant wedi derbyn gwasanaethau Dechrau’nDeg yn ystod 2014–15. Mae hyn yn golygu bod Llywodraeth Cymru wedi rhagori ar eiymrwymiad i blant a theuluoedd Cymru.• Gwerthuswyd Dechrau’n Deg drwy broses annibynnol gadarn. Nododd cyfres oadroddiadau nifer o gasgliadau cadarnhaol yn ogystal â rhai meysydd i’w gwella. Hyd ynhyn, mae’r gwerthusiad wedi defnyddio mesurau meintiol ac ansoddol i asesu’r effeithiaua sut y gweithredwyd y rhaglen. Yn sgil cyfweliadau gyda rhieni â lefelau anghenionuchel, canfuwyd tystiolaeth o bob un o ganlyniadau uniongyrchol disgwyliedig y rhaglen.Mae hyn yn cynnwys sgiliau iaith plant a’u datblygiad cymdeithasol ac emosiynol.Daeth ymchwilwyr i’r casgliad bod y Rhaglen Dechrau’n Deg wedi newid bywydau rhaiteuluoedd â lefelau anghenion uchel.• Mae cyllideb Dechrau’n Deg wedi cynyddu o £71.1 miliwn yn 2014–15 i £76.9 miliwnyn 2015–16.• Cyn y Nadolig gwnaed cyhoeddiad bod £4.95 miliwn arall o gyllid cyfalaf wedi’iddyrannu i Dechrau’n Deg ar gyfer y flwyddyn i ddod, sy’n dod â’r cyfanswmsydd ar gael yn 2015–16 i £6.95 miliwn. Mae’r Gweinidog Cymunedau a Threchu Tlodiwedi cymeradwyo 40 o brosiectau cyfalaf newydd ledled Cymru, a fydd yn sicrhau body seilwaith yn ei le inni allu cyflawni ein hymrwymiad i ddyblu nifer y plant sy’n elwa arraglen Dechrau’n Deg.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1521

• Ym mis Gorffennaf 2014 cyhoeddwyd bod y Grant Gofal Plant Blaenoriaethol Strategol odan gynllun newydd y Grant Cyflawni Plant a Theuluoedd wedi’i ddyfarnu i bartneriaethgofal plant newydd o’r enw Cwlwm. Yn aelodau’r bartneriaeth mae Clybiau Plant Cymru,Mudiad Meithrin, Cymdeithas Genedlaethol Meithrinfeydd Dydd Cymru, PACEY (SefydliadProffesiynol ar gyfer Gofal Plant a Blynyddoedd Cynnar) Cymru a Chymdeithas DarparwyrCyn-ysgol Cymru. Caiff y bartneriaeth ei harwain gan Fudiad Meithrin.• Mae cyllid grant o dan y rhaglen hon hefyd wedi’i ddyfarnu i Groundwork Cymru a SnapCymru er mwyn cynyddu cyfleoedd chwarae, yn enwedig i blant sy’n byw mewnardaloedd difreintiedig ac ardaloedd gwledig ac i blant anabl. Mae hyn yn cynnwyshyfforddiant a chymorth i ddarparu cyfleoedd chwarae cynhwysol.• Prif ffocws cynllun y Grant Cyflawni Plant a Theuluoedd yw cefnogi’r agenda i drechutlodi yng Nghymru, drwy atgyfnerthu gwaith rhaglenni allweddol sydd eisoes yn cael eiwneud gan Lywodraeth Cymru ynghyd â gwaith rhaglenni gofal plant, hawliau plant,chwarae a chyfranogiad. Bydd y grant yn helpu teuluoedd mewn ffyrdd ymarferola mesuradwy, gyda phwyslais penodol ar feithrin teuluoedd cadarn a’r gallu iddibynnu’n llai ar ymyriadau parhaus.Y Cyfnod Sylfaen• Yn 2014 cyflwynwyd cynlluniau peilot i wneud darpariaeth y Cyfnod Sylfaen ynfwy hyblyg, mewn pedwar awdurdod lleol: Casnewydd, Castell-nedd Port Talbot,Sir Gaerfyrddin a Sir Ddinbych. Bydd y rhain ar waith tan fis Awst 2015. Mae’rcynlluniau yn cael eu gwerthuso gan Sefydliad Ymchwil Gymdeithasol ac Economaidd,Data a Dulliau Cymru (WISERD), Prifysgol Caerdydd. Bydd yn ystyried sut maent yncael eu gweithredu ac effaith yr hyblygrwydd ar deuluoedd. Bydd adroddiad ar ygwerthusiad ar gael ym mis Ionawr 2016. Bydd Llywodraeth Cymru wedyn yn lluniocanllawiau ar gyfer awdurdodau lleol i’w helpu i wneud y Cyfnod Sylfaen yn fwy hyblygi rieni.Gofal plant• Yn unol â’u dyletswyddau o dan Ddeddf Gofal Plant 2006, mae awdurdodau lleol yngyfrifol am sicrhau bod digon o ddarpariaeth gofal plant yn eu hardaloedd, hyd y bo’nrhesymol ymarferol. Mater iddyn nhw fydd penderfynu ar y ffordd orau o sicrhau hyn.Wrth gynllunio, bydd disgwyl i bob awdurdod lleol roi ystyriaeth i anghenion penodolplant a’u teuluoedd a sefydlu trefniadau sy’n sicrhau bod gofal plant fforddiadwy,o ansawdd, ar gael i gymaint o deuluoedd â phosibl.• Asesiadau o Ddigonolrwydd Gofal Plant yw ffordd awdurdodau lleol o asesu lefel y gofalplant sydd ar gael ac unrhyw faterion cysylltiedig. Ar hyn o bryd, cânt eu cynnal bob tairblynedd a bydd yr awdurdodau yn casglu gwybodaeth reolaidd yn ystod y cyfnod hwnnw.Yn sgil yr asesiad llawn diwethaf, a gyhoeddwyd ym mis Ebrill 2014, cafodd LlywodraethCymru ddarlun o’r ddarpariaeth gofal plant ddiweddaraf ledled Cymru, a nodwyd22 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

mai fforddiadwyedd oedd y prif destun pryder. Mae’r wybodaeth ddiweddaraf agyflwynwyd gan awdurdodau lleol ddiwedd Ebrill yn cael eu dadansoddi ar hyn o bryd, abydd y casgliadau yn gyfle pellach i gael gwybod am y prif faterion sy’n ymwneud â gofalplant yng Nghymru.• Yn unol â’n hymrwymiad yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair, mae Llywodraeth Cymruwrthi ar hyn o bryd yn adolygu’r ddyletswydd ar awdurdodau lleol i gynnal Asesiadau oDdigonolrwydd Gofal Plant. Fel rhan o’r adolygiad, cynhaliwyd ymgynghoriad cyhoeddus12 wythnos yn 2014 ar sut y gellid gwella’r broses asesu a chynnwys yr asesiad, er mwynei wneud yn addas i bawb. Nodwyd nifer o feysydd yr oedd angen ymchwilio ymhellachiddynt fel rhan o’r ymgynghoriad, gan gynnwys diffiniadau o ofal plant a chasglu rhaimathau o wybodaeth. Mae’r materion hyn yn cael eu hystyried ymhellach ochr yn ochrâ chynrychiolwyr o’r sector gofal plant a chyrff cyhoeddus allweddol, a hynny er mwynsymud ymlaen.• Mae problem fforddiadwyedd i rieni yn un sydd wedi’i nodi ers tro. Eto i gyd, yn yrhinsawdd ariannol sydd ohoni, ac yng nghyd-destun y ffaith nad yw cymorthdaliadaugofal plant yn fater sydd wedi’i ddatganoli, mae hwn yn parhau i fod yn un o’r materionmwy heriol. Mae angen i Lywodraeth Cymru sicrhau ein bod yn gwneud y defnydd gorauo adnoddau er mwyn rhoi sylw i anghenion rhieni sy’n chwilio am ddarpariaeth y tuallan i oriau ysgol. Yn 2014, felly, aethom ati i gynnal adolygiad o effeithiolrwydd yGrant Gofal Plant y Tu Allan i Oriau Ysgol. Roedd hyn yn cynnwys ystyried a ddylidcyfuno’r grant â’r Grant Cynnal Ardrethi o 2015–16. Wrth ddod i benderfyniad, ystyriwydgoblygiadau cyfuno’r ddau grant ar gynaliadwyedd y sector gofal plant. Yng ngoleunicasgliadau asesiadau 2014 o ddigonolrwydd gofal plant, a oedd yn dangos bylchauamlwg yn y gofal plant a oedd ar gael, yn enwedig ar ôl ysgol ac yn ystod y gwyliau,penderfynodd Gweinidogion beidio â chyfuno’r grantiau ar hyn o bryd.Rhieni, Gofal Plant a Chyflogaeth• Mae achos busnes am gyllid Ewropeaidd wedi’i gyflwyno gan Lywodraeth Cymru iSwyddfa Cyllid Ewropeaidd Cymru, i gefnogi rhieni i symud tuag at gyflogaethgynaliadwy, yn yr achosion hynny lle mai gofal plant yw eu prif rwystr. ByddRhieni, Gofal Plant a Chyflogaeth yn cynnig cymorth un i un i rieni gyda gofal plant drwygynghorwyr cyflogaeth rhieni yn y gymuned.• Datblygwyd yr achos busnes ochr yn ochr â’n rhaglen arall ym maes Cymunedau aThrechu Tlodi, sef Cymunedau am Waith, a gaiff ei chyflwyno yn ardaloedd clwstwrCymunedau yn Gyntaf. Bydd y rhaglen yn targedu rhieni sy’n economaidd anweithgar,sy’n byw mewn ardaloedd Dechrau’n Deg ac ardaloedd Teuluoedd yn Gyntaf y tu allan iardaloedd clwstwr Cymunedau yn Gyntaf, er mwyn ategu eu gwasanaethau, yn hytrachna’u dyblygu. Rhagwelir y bydd canran uchel o’r rheini a fydd yn cymryd rhan yn rhieniunigol. Fodd bynnag, gall rhieni economaidd anweithgar sy’n byw mewn aelwydydddi-waith a’r rheini lle mae un rhiant yn gweithio hefyd gymryd rhan, os mai gofal plantAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1523

yw’r prif beth sy’n eu rhwystro rhag gweithio. Bydd cyfraniad Cymunedau am Waith aRhieni, Gofal Plant a Chyflogaeth yn bwysig i gyflawni amcanion y Strategaeth Tlodi Plantddiwygiedig ac amcanion Cynllun Gweithredu Trechu Tlodi Llywodraeth Cymru.• Dechreuodd rhan gyntaf rhaglen Rhieni, Gofal Plant a Chyflogaeth ar 1 Gorffennaf 2015yng Ngheredigion, Sir Gaerfyrddin a Sir Benfro. Yn amodol ar gytundeb y Swyddfa CyllidEwropeaidd Cymru, bydd cam 2 y rhaglen yn dechrau ym mis Hydref 2015, ar drawsgweddill Cymru. Nod y rhaglen yw adeiladu ar y buddsoddiad sylweddol a wnaed eisoesdrwy raglenni cymorth eraill i deuluoedd, megis Dechrau’n Deg a Theuluoedd yn Gyntaf,drwy sefydlu’r cynghorwyr cyflogaeth rhieni yn y timau ehangach sy’n gweithio gydatheuluoedd economaidd anweithgar ac sy’n darparu cymorth penodol i oresgyn rhwystrauo ran gofal plant, fel bod rhieni yn gallu mynd i’r gwaith.• Mae Llywodraeth Cymru yn credu’n gryf ym mhwysigrwydd chwarae ym mywydauplant a’i fanteision i’w hiechyd, eu hapusrwydd a’u lles. Mae Cymru yn arwain ar lefelfyd-eang wrth ddeddfu ynghylch cyfleoedd chwarae i blant. Ym mis Gorffennaf 2014,cychwynnwyd ail ran Cyfleoedd Chwarae, adran 11 o Fesur Plant a Theuluoedd (Cymru)2010, sy’n rhoi dyletswydd ar awdurdodau lleol i sicrhau digon o gyfleoeddchwarae i blant yn eu hardaloedd. Mae canllawiau statudol wedi’u cyhoeddi i ategu hyn,sef Cymru – gwlad lle mae cyfle i chwarae. Yn nes ymlaen eleni, caiff canllawiau arfer daeu llunio hefyd. Cynhelir asesiadau o ddigonolrwydd cyfleoedd chwarae bob tair blynedda chynhelir y nesaf yn 2016. Mae awdurdodau lleol hefyd yn cynhyrchu CynlluniauGweithredu Chwarae sy’n cael eu diweddaru bob blwyddyn ac sydd i’w gweld ar eugwefannau. Cymru yw’r wlad gyntaf yn y byd i ddeddfu ynghylch chwarae. YnStrategaeth Tlodi Plant Llywodraeth Cymru, tynnir sylw at rôl chwarae a’i gyfraniad i wellacanlyniadau plant o aelwydydd incwm isel a’u paratoi at fywyd.Ymgysylltu â’r gymuned fusnes• Mae Llywodraeth Cymru wedi datblygu cyngor busnes a deunyddiau cymorthpwrpasol ar gyfer y sector gofal plant. Mae’r rhain yn cael eu profi a chânt eucyflwyno i wasanaeth Busnes Cymru Llywodraeth Cymru yn ystod y flwyddyn. Bydd ynawebarth penodol ar gyfer Busnes Cymru i gyfeirio unigolion, a busnesau, hen a newydd,i sefydliadau cymorth gofal plant. Mae Llywodraeth Cymru wedi trefnu cytundeb gydaChwarae Teg i ddrafftio polisïau cynhwysfawr ar gyfer mentrau bach a chanolig ganystyried anghenion teuluoedd. Bydd yr wybodaeth hon ar gael drwy wasanaethau agwebarth Busnes Cymru.• Mae swyddogion Llywodraeth Cymru wrthi ar hyn o bryd yn trafod gyda Cwlwm ermwyn dod o hyd i ffyrdd o gydweithredu i ddarparu cymorth busnes effeithiol ar gyfer euhaelodau.24 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Cefnogi a datblygu’r farchnad gofal plantFel rhan o strategaeth economaidd ehangach, mae Llywodraeth Cymru yn parhau ihyrwyddo polisïau gofal plant ac sy’n ystyried anghenion teuluoedd.• Mae awdurdodau lleol Blaenau Gwent a Gwynedd yn cymryd rhan mewn cynlluniaupeilot i wella capasiti gofal plant drwy roi sylw penodol i ofynion cymorth busnes anodwyd. Er enghraifft, ym Mai 2015 cynhaliodd Gwynedd ddigwyddiad gofal plant gyda’rnod o ymgysylltu â darparwyr gofal plant sydd â gwasanaethau cymorth busnes penodol.Roedd cynghorwyr Busnes Cymru yno a soniodd am y cymorth sydd ar gael.• Lleoedd Llewyrchus Llawn Addewid: Fframwaith Adfywio Newydd yw fframwaith adfywiotrosfwaol Llywodraeth Cymru a gyhoeddwyd ym mis Mawrth 2013 ac mae’r canlyniadaucenedlaethol y mae’n eu pennu yn gydnaws â rhai Cymunedau yn Gyntaf.Sut felly mae arian lleoedd llewyrchus llawn addewid yn helpu plant yn yblynyddoedd cynnar?• Yn Ynys Môn, mae’r cyllid yn cael ei ddefnyddio i greu cyfleuster gofal plant newyddar gyfer Dechrau’n Deg.• Caiff adeilad sydd wedi bod yn wag ers blynyddoedd lawer yn Wrecsam ei ddefnyddiofel meithrinfa yng nghanol y dref.• Yn y Barri, caiff y cyllid ei ddefnyddio i wella’r ardaloedd chwarae mewn ardaloedddifreintiedig.Blaenoriaethau 2015–16• Helpu rhieni, drwy’r elfen Rhieni, Gofal Plant a Chyflogaeth, i gael gwaith cynaliadwypan fo gofal plant yn brif rwystr iddynt.• Rhoi fframwaith priodol a chymesur ar waith ar gyfer cofrestru gofal plant.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1525

4. Addysg gynradd effeithiolDull cydgysylltiedig o helpu ysgolion i wellaAr sail Gwella ysgolion (2012), sef y cynllun gweithredu cenedlaethol ar gyfer addysg 3–16yng Nghymru, mae Llywodraeth Cymru yn parhau i ddatblygu, cyflwyno a gweithreduamrywiol gamau diwygio er mwyn helpu ysgolion i wella.• Ym mis Mawrth 2014 penododd y Gweinidog Addysg a Sgiliau yr Athro GrahamDonaldson i arwain adolygiad pellgyrhaeddol ac annibynnol o’r cwricwlwm cenedlaethola’r trefniadau asesu. Ym mis Chwefror 2015 cyhoeddwyd Dyfodol Llwyddiannus:Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwm a’r Trefniadau Asesu yng Nghymru, sef ffrwythgwaith ymchwil ac ymgysylltu helaeth Donaldson â rhanddeiliaid. Mae’r adroddiadyn nodi cryfderau amlwg iawn yng Nghymru y gallwn adeiladu arnynt, gan gynnwysy Cyfnod Sylfaen. Mae’n amlinellu gweledigaeth gyffrous ac uchelgeisiol ar gyfercwricwlwm newydd yng Nghymru, yn seiliedig ar bedwar diben a fydd yn datblygu einplant a’n pobl ifanc i fod yn:––ddysgwyr uchelgeisiol, galluog sy’n barod i ddysgu drwy gydol eu hoes––cyfranwyr mentrus, creadigol, sy’n barod i chwarae eu rhan yn llawn yn eu bywyd a’ugwaith––dinasyddion egwyddorol, gwybodus yng Nghymru a’r byd––unigolion iach, hyderus sy’n barod i fyw bywyd gan wireddu eu dyheadau fel aelodaugwerthfawr o gymdeithas.• Yn dilyn cyhoeddi Dyfodol Llwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwm a’rTrefniadau Asesu yng Nghymru, lansiodd y Gweinidog Addysg a Sgiliau ‘Y Sgwrs Fawr’i gael gweld a yw pobl Cymru o’r farn bod y weledigaeth ar gyfer addysg a’r dibeniona nodwyd yn rhai cywir ar gyfer ein plant a’n pobl ifanc. Roedd yna gefnogaeth gref i’rnewidiadau a gyflwynwyd. Ar 30 Mehefin, derbyniodd y Gweinidog Addysg a Sgiliau y68 o argymhellion a nodwyd yn yr adroddiad yn llawn. O’u cymryd gyda’i gilydd, maeCymwys am Oes, Dyfodol Llwyddiannus, y Fargen Newydd ar gyfer y Gweithlu Addysg a’rargymhellion yn adolygiad yr Athro Furlong o hyfforddiant cychwynnol athrawon yn rhoi’rseiliau inni gael adeiladu system sy’n ei gwella ei hun ac sydd o’r radd flaenaf.• Ym mis Hydref 2014 cyflwynwyd rheoliadau ar gyfer cynlluniau datblygu ysgolion.Mae’r rhain yn ymwneud â pharatoi ac adolygu’r cynlluniau. Y nod yw gwella ansawddcynlluniau strategol ysgolion i wella a chysylltu datblygiad proffesiynol ymarferwyr âblaenoriaethau’r ysgolion. Ar hyn o bryd mae ysgolion yn cymryd camau i gydymffurfio’nllawn â’r rheoliadau erbyn 1 Medi.• Ym mis Ionawr 2015, cyflwynwyd system sy’n categoreiddio ysgolion cynradd yngNghymru. Mae hon yn nodi’r ysgolion y mae angen cymorth a chanllawiau arnynt fwyaf,y rheini sy’n gwneud yn dda ond a allai wneud yn well, a’r rheini sy’n hynod effeithiol aca all helpu eraill. Nid system sy’n llwyr seiliedig ar ddata yw’r system newydd hon. Mae’rarweinyddiaeth, yr addysgu a’r dysgu yn ein hysgolion hefyd yn cael eu hystyried. Mae’r26 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

system yn gwerthuso ac yn asesu ysgolion ac yn eu gosod mewn categori cymorth drwyddefnyddio:––ystod o fesurau perfformiad––hunanwerthusiad a gynhelir gan yr ysgol ar ei chapasiti i wella o ran arweinyddiaeth,addysgu a dysgu––asesiad o ddulliau hunanwerthuso’r ysgol gan gynghorwyr herio’r consortiarhanbarthol, a gymeradwyir gan yr awdurdod lleol.• Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn datblygu ac yn hyrwyddo’r defnydd deallus arddata yn holl feysydd y system addysg ers nifer o flynyddoedd. Caiff data eu casglu a’ucyhoeddi’n rheolaidd, a dyna sy’n gwneud hyn yn bosibl. Mae’r strategaeth gyfredol iwella ysgolion yn sicrhau bod hunanwerthuso yn elfen amlwg o wella ysgolionyng Nghymru a’u gwneud yn fwy effeithiol. Disgwylir i ysgolion weithredumewn diwylliant o adolygu, hunanwerthuso a gwella parhaus. Darperir gwybodaethi randdeiliaid, felly, ar fformatiau hwylus, er mwyn iddynt allu codi cwestiynau deallusam berfformiad ysgolion. Mae hyn yn golygu bod modd cyfeirio at dystiolaeth wrthdrafod yn hytrach na dibynnu’n llwyr ar farn. Mae’n sicrhau hefyd y gall rhanddeiliaidwneud penderfyniadau, llunio polisi lleol a phennu cyfeiriad rhaglen ar sail gwybodaeth.Er enghraifft, mae gan ysgolion ddata cyson a gymeradwywyd i’w helpu i fesur euperfformiad eu hunain dros amser a’u cynnydd o gymharu ag ysgolion sy’n wynebu’r unheriau.• Yn dilyn y cytundeb i fabwysiadu’r model cenedlaethol ar gyfer gweithio’nrhanbarthol, mae awdurdodau lleol yn comisiynu gwasanaethau gwella ysgolion o’rconsortia rhanbarthol. Mae’r model wedi bod yn cael ei weithredu’n raddol ers Ebrill2014 ac mae’n egluro ac yn cryfhau gwaith consortia rhanbarthol.• Ym Mehefin 2015 cyhoeddwyd dau adroddiad gwahanol gan Estyn a Swyddfa ArchwilioCymru ynghylch y consortia rhanbarthol newydd ar gyfer gwella ysgolion. Diben yradroddiadau oedd rhoi gwybodaeth am yr hyn a gyflawnwyd gan gonsortiarhanbarthol o ran gwella ysgolion ac am drefniadau llywodraethu consortiarhanbarthol, gan gynnwys cyllid a gwerth am arian. Mae’r ddau adroddiad wedigwneud nifer o argymhellion a bydd swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda’rconsortia rhanbarthol ac awdurdodau lleol i’w helpu i fynd i’r afael â’r materion a’rargymhellion a gyflwynwyd.• Caiff y gwaith o weithredu’r model cenedlaethol ar gyfer gweithio’n rhanbarthol eifonitro drwy gydol y flwyddyn a’i adolygu’n ffurfiol drwy sesiynau adolygu a herio.Caiff eu cynnal dair gwaith y flwyddyn. Mae cyfres o brif gynlluniau busnes, un ar gyferpob rhanbarth, wedi’u cyflwyno a’u sefydlu sy’n disgrifio blaenoriaethau allweddol pobconsortiwm ar gyfer y flwyddyn, ynghyd â’r canlyniadau disgwyliedig. Caiff sesiynauadolygu a herio eu cynnal yn rheolaidd i fonitro cynnydd consortia rhanbarthol acawdurdodau lleol o safbwynt cyflawni’r blaenoriaethau a’r canlyniadau a nodir yn y prifAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1527

gynlluniau busnes, ac o safbwynt y model cenedlaethol cymeradwy ar gyfer gweithio’nrhanbarthol a’r blaenoriaethau cenedlaethol.Atgyfnerthu’r Cyfnod Sylfaen• Mae angen i Lywodraeth Cymru sicrhau bod y Cyfnod Sylfaen, sef y cwricwlwm statudolar gyfer pob plentyn tair i saith oed yng Nghymru, yn parhau i gynnig sylfaen gadarni ddysgu drwy gwricwlwm sy’n briodol i ddatblygiad y plentyn. Mewn ymateb i nifero werthusiadau, adolygiadau ac adroddiadau o ran ei weithredu a’i effaith, mae grŵparbenigol wedi’i benodi i ategu’r broses. Bydd y grŵp yn datblygu cynllun gweithredustrategol ar gyfer y Cyfnod Sylfaen gan ddefnyddio tystiolaeth yr adolygiadau a’radroddiadau hyn i nodi meysydd y gellir eu gwella. Mae hyn yn atgyfnerthu einhymrwymiad parhaus i’r Cyfnod Sylfaen. Nod y cynllun strategol yw sefydluarferion da cyson ledled Cymru. Bydd yn amlinellu camau tymor byr, tymor canolig athymor hir i:––wella’r Cyfnod Sylfaen––lleihau amrywiaeth y dulliau o’i gyflwyno––sicrhau ei fod yn cael ei weithredu’n effeithiol yn y tymor hir.Y nod yw datblygu a chyhoeddi’r cynllun gweithredu erbyn Mawrth 2016, ganganolbwyntio’n benodol ar:––sut mae gweithlu’r Cyfnod Sylfaen yn ei gyflwyno ac yn ei reoli––arferion y Cyfnod Sylfaen.• Wrth i’r cynllun gweithredu gael ei ddatblygu, rhoddir ystyriaeth i adroddiadau, megisadroddiad gan Donaldson Dyfodol Llwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwma’r Trefniadau Asesu yng Nghymru (2015), Archwiliad annibynnol o’r Cyfnod Sylfaen yngNghymru (2014) gan Yr Athro Iram Siraj a chasgliadau gwerthusiad Sefydliad YmchwilGymdeithasol ac Economaidd, Data a Dulliau Cymru (WISERD) o’r Cyfnod Sylfaen.• Fel rhan o’r Fargen Newydd ar gyfer y Gweithlu Addysg, a gyhoeddwyd ym Mehefin2014, mae Llywodraeth Cymru am i bob ymarferydd (h.y. penaethiaid, athrawon a staffcefnogi) fynd i’r afael o ddifrif â’r model dysgu proffesiynol. Bydd hyn yn gofalu boddysgu proffesiynol yn canolbwyntio ar ddulliau profedig o sicrhau canlyniadau, sy’nseiliedig ar dystiolaeth, gan gynnwys hyfforddi a mentora, cydweithio effeithiol, ymarfermyfyriol, a gwneud defnydd effeithiol o ddata a thystiolaeth ymchwil. Bydd hefyd ynsicrhau bod ffocws clir gan bob ymarferydd drwy gydol ei gontinwwm dysgu proffesiynol,er mwyn sicrhau’r effaith fwyaf bosibl ar safonau addysgu a gwella canlyniadau i bobdysgwr.28 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

• I helpu ymhellach i weithredu’r model dysgu proffesiynol, ym mis Mawrth 2015 lansioddy Gweinidog Addysg a Sgiliau gyfres o adnoddau dysgu proffesiynol ar Dysgu Cymru.Mae’r adnoddau newydd yn cynnwys neges fideo bersonol oddi wrth y Gweinidog, ganbwysleisio pwysigrwydd y model i bob ymarferydd yng Nghymru. Mae cronfa adnoddau’rmodel dysgu proffesiynol yn amrywio o becynnau bach iawn i ddeunyddiau ar lefel Meistr,gan ganolbwyntio ar elfennau craidd y model. Er mwyn i ymarferwyr gael manteisio ar yrarferion da sydd eisoes yn bodoli, mae yna fideos o astudiaethau achos o bob math sy’ncanolbwyntio ar ddulliau enghreifftiol o ddysgu proffesiynol mewn ysgolion ledled Cymru.Yn ystod 2015, byddwn yn parhau i wella’r adnoddau gan gyflwyno dosbarthiadau meistrnewydd, dan arweiniad academyddion blaenllaw a chronfa helaeth o ddeunyddiau ar gyferdiwrnodau HMS.Lleihau anghydraddoldebau• Ym mis Gorffennaf 2015, cyhoeddwyd drafft o’r Bil Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY)a’r Tribiwnlys Addysg (Cymru) ar gyfer ymgynghori. Nod y Bil yw cyflwyno fframwaithdeddfwriaethol unedig i gefnogi plant a phobl ifanc 0 i 25 oed sydd ag ADY. MaeLlywodraeth Cymru am greu proses integredig a chydweithredol o asesu, cynllunio amonitro sy’n hwyluso ymyriadau cynnar, amserol ac effeithiol. Mae Llywodraeth Cymruhefyd am sicrhau bod yna system deg a thryloyw ar gyfer darparu gwybodaeth a chyngor,ac ar gyfer datrys pryderon a phenderfynu ar apeliadau.• Mae’r Bil drafft yn adeiladu ar y Papur Gwyn, Cynigion Deddfwriaethol ar gyfer AnghenionDysgu Ychwanegol, a gyhoeddwyd ym Mai 2014 ac yr oedd cefnogaeth wirioneddol iddoymhlith y rheini sy’n gweithio gyda dysgwyr. Yn ogystal â darparu manylion deddfwriaetholsut y gellid gwireddu’r cynigion yn y Papur Gwyn, mae’r Bil drafft hefyd yn cynnwys rhaidarpariaethau newydd. Yn benodol, mae’n amlinellu darpariaethau newydd sydd â’rpotensial i wella’n sylweddol waith amlasiantaethol o ran cynllunio a darparu argyfer dysgwyr ag anghenion dysgu ychwanegol, yn enwedig ar draws y sectorauaddysg ac iechyd. Caiff Cod drafft ar ADY ei gyhoeddi yn yr hydref 2015 er mwyn llywio’rgwaith ymgynghori ar y Bil drafft.Datblygu fframwaith ar gyfer anawsterau dysgu penodol• Sefydlwyd Grŵp Gorchwyl a Gorffen ar Anawsterau Dysgu Penodol ym Mawrth 2013 ermwyn datblygu fframwaith perthnasol. Y bwriad wrth ddatblygu’r fframwaith oedd gwellaarferion o fewn ysgolion drwy roi cyngor a chanllawiau i ymarferwyr a dysgwyr arsut y dylid cefnogi’r rheini ag anawsterau o’r fath.• Canolbwyntiodd y Grŵp Gorchwyl a Gorffen ar Anawsterau Dysgu Penodol ar yprif weithgareddau gan gynnwys diffiniadau o anawsterau dysgu penodol, datblygudatganiadau ynghylch disgwyliadau sy’n greiddiol i’r fframwaith, a nodi canllawiaublaenoriaeth i gefnogi dysgwyr ag anawsterau o’r fath. Cyfrannodd y grŵp hefyd atddatblygu canllawiau Profion Darllen Cenedlaethol, a gyhoeddwyd ym mis Tachwedd 2014.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1529

• Caiff y Fframwaith Anawsterau Dysgu Penodol ei gyhoeddi ddechrau’r haf 2015. Er mwynei gefnogi, mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi comisiynu’r canllawiau canlynol:––canllawiau ar dechnoleg gynorthwyol a chyfarpar arbenigol y gellir eu defnyddio igefnogi dysgwyr ag anawsterau dysgu penodol (caiff y rhain eu cyhoeddi yn yr haf2015)––canllawiau ar nodi dulliau sgrinio, asesu ac ymyrryd effeithiol ar gyfer dysgwyr aganawsterau dysgu penodol (caiff y rhain eu cyhoeddi yn yr haf 2015).Dysgwyr o gartrefi incwm isel• Ym mis Mehefin 2014, lansiwyd Ailysgrifennu’r dyfodol: Codi uchelgais a chyrhaeddiadyn ysgolion Cymru, ac ym mis Gorffennaf cyhoeddwyd adroddiad ar gynnydd y flwyddyngyntaf i gyd-fynd ag adroddiad blynyddol y Cynllun Gweithredu ar gyfer Trechu Tlodi.Mae i’r rhaglen y pedair thema ganlynol.––Ymgysylltu â’r teulu a’r gymuned.––Y blynyddoedd cynnar (0–7).––Dysgu ac addysgu o safon uchel.––Disgwyliadau a dyheadau uchel.Yn ogystal â’r adroddiad cynnydd, mae amserlen newydd wedi’i llunio i amlinellu’rcamau sydd ar y gweill ar gyfer y flwyddyn i ddod, mewn perthynas â’r rôl ganolog y gallysgolion ei chwarae yn yr ymgais i dorri’r cysylltiad rhwng amddifadedd a diffygcyrhaeddiad addysgol.• Mae ysgolion yn cael cyllid drwy’r Grant Amddifadedd Disgyblion er mwyn cefnogimentrau i fynd i’r afael ag effaith tlodi ar gyrhaeddiad addysgol. Bellach mae’r grant hwnyn cael ei gynnig i blant cymwys tair a phedair oed sydd yn y Cyfnod Sylfaen. I gyd-fyndag ehangu cylch y grant, mae canllawiau ymarferol wedi’u llunio ar gyfer ymarferwyr.Mae canllawiau eraill ac adnoddau ymarferol i helpu ysgolion i ddefnyddio’r grant ynparhau i gael eu datblygu, ac maent ar gael ar wefan Dysgu Cymru. Maent yn cynnwysWynebu’r her gyda’n gilydd: Pecyn cymorth ymgysylltu â’r gymuned a theuluoedd iysgolion yng Nghymru. Mae arian cyfatebol hefyd yn cael ei ddarparu drwy RaglenCymunedau yn Gyntaf.• Mae Ipsos Mori a Sefydliad Ymchwil Gymdeithasol ac Economaidd, Data a Dulliau Cymru(WISERD) yn cynnal gwerthusiad parhaus o effaith y Grant Amddifadedd Disgyblion.Mae’r gwerthusiad hwn yn ystyried pa ffynonellau tystiolaeth, fel Pecyn CymorthYmddiriedolaeth Sutton, y mae ysgolion yn eu defnyddio, a pha mor effeithiol y mae’rysgolion wrth fesur effaith eu hymyriadau. Roedd adroddiad y flwyddyn gyntaf yn dangosbod yna newid wedi bod yn niwylliant ysgolion o ran yr agenda hon a bod ysgolion30 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

yn gweld gwelliant yn yr ymgysylltu ac o ran lefelau hapusrwydd y plant. Dyma’r meysyddy mae angen eu datblygu ymhellach:––sicrhau bod y grant yn cael ei ddefnyddio i helpu dysgwyr difreintiedig i gyflawni eupotensial, yn hytrach na chefnogi dysgwyr sy’n tangyflawni––rhoi lle blaenllaw i dystiolaeth wrth gynllunio gwariant––ymgysylltu â theuluoedd.• Mae newidiadau wedi’u cyflwyno i’r gofynion adrodd ac mae adnoddau wedi’u datblygui fynd i’r afael â’r meysydd gwella hyn.• Ym mis Mawrth 2014 penododd y Gweinidog Addysg a Sgiliau Syr Alasdair MacDonald,cyn-bennaeth Ysgol Uwchradd Morpeth yn Tower Hamlets, fel Eiriolwr Codi Cyrhaeddiad.Mae gwaith Syr Alasdair wedi cynnwys gweithio’n uniongyrchol gydag ysgolion er mwyndeall y rhwystrau maent yn eu hwynebu o ran trechu tlodi, ac annerch grwpiau o ysgoliona rhanddeiliaid allweddol eraill, gan gynnwys llywodraethwyr, er mwyn cynnig her achyflwyno syniadau newydd ar fynd i’r afael â’r cysylltiad rhwng tlodi a thangyflawniacademaidd.Blaenoriaethau 2015–16• Ymgynghori ar Bil Drafft Anghenion Dysgu Ychwanegol.• Rhoi’r fframwaith anawsterau dysgu penodol ar gyfer Cymru ar waith.• Yn dilyn derbyn argymhellion Dyfodol Llwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’rCwricwlwm a’r Trefniadau Asesu yng Nghymru, adroddiad yr Athro Donaldson,cyhoeddi ein cynllun i weithredu’r newidiadau hyn yn yr hydref a nodi Ysgolion Arloesii fod yn rhan o bartneriaeth Cymru gyfan.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1531

5. Codi safonauAtgyfnerthu’r trefniadau rheoleiddio ac arolygu• Ym mis Awst 2014, cyhoeddwyd adroddiad yr Adolygiad annibynnol o gofrestru,rheoleiddio ac arolygu gofal plant ac addysg gynnar, a gynhaliwyd gan yr Athro KarenGraham o Brifysgol Glyndŵr.Mae’r adolygiad hwn wedi rhoi’r cyfle i ystyried y strwythurau sy’n bodoli eisoes mewnffordd radical er mwyn penderfynu a ydynt yn addas i gefnogi gofal ac addysg oansawdd uchel i blant yn y blynyddoedd cynnar yn effeithlon ac effeithiol. Datblygwydein hargymhellion yn seiliedig ar y dystiolaeth ryngwladol gynyddol o’r hyn sy’n cefnogidatblygiad plant orau, ond yng nghyd-destun ymarferol adnoddau prin a phwysaucyllidebol. Serch hynny, credwn hefyd, o ystyried eu pwysigrwydd o ran bodloni cynifer oamcanion polisi Llywodraeth Cymru, y byddai Addysg a Gofal Plentyndod Cynnar yn elwaar fwy o adnoddau byrdymor er mwyn sicrhau newid systematig syml.Adolygiad annibynnol o gofrestru, rheoleiddio ac arolygu gofal plant ac addysg gynnar(t.5)• Ymhlith elfennau’r cynnydd a wnaed o ran argymhellion adolygiad Graham yw’r canlynol.––Ymgynghoriad cyhoeddus (Medi i Ragfyr 2014) ar y cynllun deng mlynedd drafft argyfer y gweithlu blynyddoedd cynnar, gofal plant a chwarae yng Nghymru.––Fframwaith cydarolygu (â dyfarniadau) a ddatblygwyd gan Arolygiaeth Gofal aGwasanaethau Cymdeithasol Cymru (AGGCC) ac Estyn ar gyfer lleoliadau nas cynhelirsy’n gymwys i gael cyllid addysg (y Cyfnod Sylfaen). Mae themâu’r fframwaitharolygu yn canolbwyntio ar les y plentyn ac effaith y gwasanaeth a phroffesiynolionar ddatblygiad a dysg y plentyn. Caiff y fframwaith ei dreialu ym Medi 2015 a’iweithredu flwyddyn wedyn ar ôl ymgynghoriad cyhoeddus.Caiff yr argymhellion a wnaed gan yr Athro Donaldson yn ei adolygiad o’r cwricwlwm a’rtrefniadau asesu eu hystyried hefyd.• Fel y trafodwyd yn adran 3, cynhaliwyd ymgynghoriad cyhoeddus rhwng Mawrth aMehefin 2015 ynghylch gwneud newidiadau i system gofrestru’r ddarpariaeth gofal plantyng Nghymru. Roedd yr ymgynghoriad yn holi barn ar y terfyn oed uchaf y dylid ei bennuar gyfer darpariaeth gofal plant a gofrestrir a’r lefel reoleiddio briodol ar gyfer plant owahanol oed. O ddadansoddi’r ymatebion i’r ymgynghoriad yn ystod haf 2015, byddmodd inni sefydlu fframwaith cofrestru gofal plant cymesur a chytbwys sy’n sicrhau bodplant yn cael gofal mewn amgylchedd diogel a phriodol.• Mae AGGCC hefyd yn bwrw ymlaen â’r gwaith o ddatblygu fframwaith arolygunewydd ar gyfer pob lleoliad gofal plant a reoleiddir. Mae’r fframwaith yn adeiladu arbedair thema’r system bresennol (ansawdd bywyd, arweinyddiaeth a rheoli, staff a’ramgylchedd) ond mae’n canolbwyntio ar les. Mae’n rhoi mwy o bwyslais ar fesur effaithy lleoliad ar ddatblygiad plant (ar adegau pontio allweddol) a’u hapusrwydd a’u lles. Mae32 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Fframwaith Arolygu newydd AGGCC yn cydymffurfio â’r rheoliadau a’r safonau gofynnolcenedlaethol (o dan Fesur Plant a Theuluoedd (Cymru) 2010) ac yn gydnaws â FframwaithCanlyniadau’r Blynyddoedd Cynnar. Ymhlith themâu craidd ac ychwanegol y fframwaithnewydd yw’r canlynol.Meysydd craidd y fframwaith• Lles.• Gofal a datblygiad.• Yr amgylchedd.• Arweinyddiaeth a rheoli.Meysydd ychwanegol – i’w defnyddio wrth arolygu ar y cyd ag Estyn (gwneirhyn mewn perthynas â phlant a gyllidir – y Cyfnod Sylfaen)• Dysgu.• Addysgu ac asesu.• Mae rheoliadau newydd sy’n ymwneud ag arolygiadau Estyn wedi’u gosod yn sgilymgynghoriad ar y cyd gan Estyn a Llywodraeth Cymru (a gynhaliwyd yn 2013). Daeth yrheoliadau diwygiedig i rym ym mis Medi 2014, a oedd yn mynd i’r afael â’r ffaith ei bodyn hawdd rhagweld pryd y byddai’r arolygiad nesaf. Maent hefyd yn newid yr amser ymae darparwyr yn ei gael i baratoi cynllun gweithredu ar ôl arolygiad. Mae hyn yn helpudarparwyr i gynllunio ar gyfer gwelliant yn gyflym, fel mater brys, ar ôl cael yr adroddiadar eu harolygiad.Datblygu’r gweithluGall fod yna broffesiynolion lu sy’n rhan o fywyd plentyn a’i deulu yn ystod blynyddoeddcynnar ei fywyd – bydwragedd, ymwelwyr iechyd, nyrsys ysgol, gweithwyr gofal plant achwarae, athrawon, gweithwyr cymdeithasol, meddygon a deintyddion, i enwi ond ychydig.Nod y camau a oedd yn ymwneud â’r gweithlu yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair oeddcryfhau’r prif bartneriaethau a chydberthnasau’r rheini sy’n gweithio yn y blynyddoeddcynnar.• Drwy Grŵp Ymwelwyr Iechyd Cymru Gyfan mae ymwelwyr iechyd yn dal i adolygueu rhaglen addysg er mwyn sicrhau ei bod yn eu galluogi i gyfrannu cymaint ag sy’nbosibl tuag at iechyd a hapusrwydd plant a’u teuluoedd.• Mae trydydd rhifyn Delivering Better Oral Health (DBOH) (ar gael yn Saesneg yn unig)wedi’i gyhoeddi ac ar gael i bob tîm deintyddol yng Nghymru. Nod y pecyn hwn, sy’nseiliedig ar dystiolaeth, yw helpu timau deintyddol i roi’r wybodaeth ddiweddarafi’w cleifion a’u gofalwyr am iechyd y geg. Mae ar gael ar-lein ar wefan CynllunAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1533

Gwên, ac mae copi caled wedi’i anfon i bob deintyddfa yng Nghymru. Mae LlywodraethCymru wrthi’n gweithio gyda’r Ddeoniaeth Ddeintyddol ac Iechyd Cyhoeddus Cymru iddatblygu a chyflwyno hyfforddiant, ac achredir fel rhan o ddatblygiad proffesiynol parhaus,ar gyfer pob aelod o dimau deintyddol er mwyn hyrwyddo’r defnydd effeithiol o DBOH.• Mae sicrhau gweithlu priodol ar gyfer addysg a hyfforddiant cyfrwng Cymraeg ynhollbwysig i lwyddiant y Strategaeth Addysg Cyfrwng Cymraeg. Rhaid i’r gweithlu fodyn ddigonol o ran ansawdd a nifer i allu diwallu anghenion cynyddol darpariaethcyfrwng Cymraeg ym mhob sector. Rhaglen ‘Un, Dau, Tri – Hwyl a Sbri’ sy’n dal i ddarparuhyfforddiant Cymraeg i ymarferwyr sy’n gweithio yn lleoliadau Saesneg y blynyddoeddcynnar nas cynhelir. Yn ystod y flwyddyn, mae consortiwm y chwe Chanolfan Cymraeg iOedolion, dan arweiniad Canolfan Cymraeg i Oedolion Morgannwg, wedi cynnal 12 cwrsledled Cymru. Mae Cymdeithas Genedlaethol Meithrinfeydd Dydd Cymru a ChymdeithasDarparwyr Cyn-ysgol Cymru yn parhau i gefnogi’r rhaglen drwy hyrwyddo sgiliau Cymraegymhlith y gweithlu, gan dargedu ardaloedd a lleoliadau penodol a phennu unigolionpenodol i gymryd rhan yn y rhaglen. Mae 159 o unigolion wedi cwblhau’r cwrs yn ystod yflwyddyn.• Mae Cam Wrth Gam yn Rhaglen Hyfforddiant Genedlaethol a gefnogir gan FudiadMeithrin. Ei nod yw hyfforddi 200 o ymgeiswyr bob blwyddyn mewn Diploma Lefel 3 mewnGofal, Dysgu a Datblygiad Plant drwy gyfrwng y Gymraeg.• Yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair, gwnaeth Lywodraeth Cymru ymrwymiad i gynnaladolygiad o’r cymwysterau sy’n ofynnol ar gyfer staff cefnogi sy’n gweithio arwahanol lefelau yn y dosbarth. Mae grŵp cyfeirio wedi ymchwilio i’r sgiliau a’r wybodaetha ddylai fod gan staff sy’n gweithio fel gweithwyr cymorth dysgu yn y dosbarth er mwyncyflawni eu rôl. Ystyriodd y grŵp yr wybodaeth a’r sgiliau a ddylai gael eu cynnwys felgofynion ar gyfer gwahanol lefelau o gymwysterau a ddylai fod ar gael i staff dysgu acaddysgu yng Nghymru.• Ym mis Ebrill 2015, mewn nifer o ddigwyddiadau ymgysylltu â rhanddeiliaid, trafodwydy gwaith a ddatblygwyd drwy’r grŵp cyfeirio. Erbyn Medi 2015, ein gobaith yw y byddLlywodraeth Cymru mewn sefyllfa i weithio gyda sefydliadau dyfarnu i ddatblygu gofynioncymwysterau ar gyfer NVQs a Lefelau 2 a 3, ac o bosibl eu cyflwyno o fis Medi 2016.• Ym mis Mawrth 2015 cyhoeddwyd Asesiad o ofynion datblygu’r gweithlu anghenionaddysgol arbennig (AAA). Roedd hwn yn fodd o gael gwybod beth yw sylfaen sgiliau’rgweithlu addysg ar hyn o bryd mewn perthynas â chefnogi plant a phobl ifanc ag AAAac mae’n nodi ac yn blaenoriaethu anghenion datblygu. Gan gydweithio â phrifranddeiliaid, bydd Llywodraeth Cymru yn datblygu dulliau o fynd i’r afael â bylchau ynsgiliau AAA y gweithlu ac yn sicrhau eu bod yn gydnaws ag egwyddorion y Model DysguProffesiynol Cenedlaethol a’r Fargen Newydd ar gyfer y Gweithlu Addysg.34 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

• Ym mis Mai 2014, at ddibenion cynllunio’r gweithlu, cychwynnwyd astudiaeth o’rgwasanaethau arbenigol a ddarperir sy’n helpu plant a phobl ifanc ag AAA. Nod yrastudiaeth oedd dod i ddeall yn well y problemau capasiti sy’n ein hwynebu nawr ac aallai godi yn y dyfodol o ran gwasanaethau arbenigol a sut gellir mynd i’r afael â’r rhain.Caiff adroddiad ei gyhoeddi yn yr haf.• Ym mis Hydref 2014, cwblhawyd cymal cyntaf strategaeth gweithlu’r gwasanaethaucymdeithasol. Roedd hwn yn mynd i’r afael â’r prif faterion sy’n effeithio ar y gweithlugofal cymdeithasol a bydd yn sail i ystyried camau pellach o dan yr ail gymal.• Er mwyn cryfhau ansawdd y broses reoli o fewn gwasanaethau cymdeithasola gofal cymdeithasol, mae rhaglen ddatblygu ar gyfer uwch reolwyr a arweinir yngenedlaethol wedi’i datblygu gan Asiantaeth Gwella’r Gwasanaethau Cymdeithasol aChyngor Gofal Cymru.• Mae llwybr gyrfaoedd clir a fframwaith datblygu proffesiynol parhaus cysylltiedig wedi’usefydlu ar gyfer gwaith cymdeithasol. Mae gweithwyr gofal cymdeithasol hefyd yn cael eucefnogi yn eu datblygiad gyrfa ac yn eu dysg a’u datblygiad parhaus drwy raglen waith aarweinir gan Gyngor Gofal Cymru yn 2015–16.• Fel y mae adran 3 yn ei nodi, yn ystod yr hydref 2014 ymgynghorwyd ar y ffordd orauo asesu’r gweithlu blynyddoedd cynnar, gofal plant a chwarae yng Nghymru o ranlefelau cymwysterau gofynnol, rhaglen arweinyddiaeth ar gyfer graddedigion, datblygiadproffesiynol parhaus a llwybrau gyrfa. Yn sgil yr ymgynghori, lluniwyd y cynllun dengmlynedd ar gyfer y gweithlu blynyddoedd cynnar, gofal plant a chwarae yng Nghymru.Caiff y cynllun ei ddiweddaru yng ngoleuni’r ymatebion i’r ymgynghoriad yn ogystal âdatblygiadau polisi, fel yr adolygiad annibynnol o’r cwricwlwm a’r trefniadau asesu yngNghymru. Caiff y cynllun terfynol ei gyhoeddi erbyn diwedd 2015.Mesur cynnydd• Wrth ddatblygu Fframwaith Datblygu ac Asesu’r Blynyddoedd Cynnar, mae LlywodraethCymru yn ceisio tynnu ynghyd wybodaeth a dulliau gweithredu o bob sector er mwyndatblygu un dull o asesu plant o enedigaeth hyd at saith oed, a rhoi’r wybodaethi ymarferwyr sydd ei hangen arnynt ar gyfer pob gweithgarwch datblygu a dysgu ymhlithplant. Mae tair prif elfen i hyn:––Proffil y Cyfnod Sylfaen––Rhaglen Plentyn Iach Cymru, gan gynnwys Dechrau’n Deg– – canllawiau pontio, i gefnogi pontio ar draws pob cam pontio o fewn blynyddoeddcynnar plentyn.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1535

• Adnodd asesu yw Proffil y Cyfnod Sylfaen, a gaiff ei gyflwyno ym Medi 2015, y gellir eiddefnyddio drwy gydol y Cyfnod Sylfaen. Pan fydd plentyn yn y flwyddyn Dderbyn, byddy proffil yn cyflwyno asesiad sylfaen statudol sy’n gyson yn genedlaethol.• Mae’r proffil yn cynnal asesiad cyfunol o sgiliau’r plentyn drwy arsylwi ac asesiadauffurfiannol. Caiff y canlyniadau eu nodi mewn pedwar Maes Dysgu, sef:––Sgiliau Iaith, Llythrennedd a Chyfathrebu (sydd wedi’u diwygio o fis Medi 2015i gynnwys cydran llythrennedd y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd Cenedlaethol(FfLlRh))––Datblygiad Mathemategol (sydd wedi’i ddiwygio o fis Medi 2015 i gynnwys cydranrhifedd y FfLlRh)––Datblygiad Personol a Chymdeithasol, Lles ac Amrywiaeth Ddiwylliannol––Datblygiad Corfforol.• Mae’r proffil wedi’i ddatblygu ochr yn ochr â phroffesiynolion iechyd ac addysg fel rhano grŵp gorchwyl a gorffen ymarferwyr. Fe’i treialwyd mewn 300 o ysgolion a lleoliadaurhwng Ionawr a Mawrth 2015, a chafodd adborth cadarnhaol clir oddi wrth yr athrawona’r ymarferwyr amrywiol a oedd yn cymryd rhan. Pwrpas y cyfnod treialu oedd sicrhaubod y proffil yn addas i’w ddiben, heb fod yn rhy feichus ac yn gydnaws â’rasesiad o’r Rhestr Sgiliau Tyfu. Ar hyn o bryd, mae’r adnodd asesu hwn o dwf adatblygiad yn cael ei ddefnyddio fel rhan o Dechrau’n Deg ac wedi’i gynnwys yn RhaglenPlentyn Iach Cymru. Yn dilyn y cyfnod treialu, addaswyd y proffil ar sail yr adborth ac fe’icyhoeddwyd ar wefan Llywodraeth Cymru ym mis Mehefin.• Ddechrau Mehefin, dechreuodd y gwaith o hyfforddi gweithlu’r Cyfnod Sylfaen, a byddyn parhau drwy gydol tymor yr haf i baratoi athrawon ac ymarferwyr ar gyfer yr asesiadaucyntaf lle bydd angen defnyddio’r adnodd ym Medi 2015.• Mae Rhaglen Plentyn Iach Cymru yn pennu cyfeiriad strategol, sy’n gyson yngenedlaethol, ar gyfer byrddau iechyd yng Nghymru, i sicrhau ymyriadau iechyd cynnaro enedigaeth hyd at saith oed.• I gyd-fynd â Rhaglen Plentyn Iach Cymru, bydd data yn cael eu creu mewn ffordd fwycyson ar gyfer Cymru gyfan. Bydd y data yn ymwneud â sgrinio ac asesiadau datblygu,gan ganiatáu gwell cydgysylltu â gwasanaethau addysg, a gwell monitro ar ganlyniadau’rboblogaeth.• Ar hyn o bryd, mae byrddau gwasanaethau lleol yn cynnwys canlyniadau ar gyfer yblynyddoedd cynnar yn eu cynlluniau integredig sengl a’u hasesiadau o anghenionstrategol. Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) yn disodli byrddaugwasanaethau lleol â byrddau gwasanaethau cyhoeddus statudol. Bydd yn ddyletswyddar y byrddau newydd i asesu lles yn eu hardal a llunio cynllun lles lleol, yn gosod eu36 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

hamcanion a’r camau y byddent yn eu cymryd er mwyn cyflawni’r amcanion. Nodir plantyn benodol fel categori y gall y byrddau gwasanaethau cyhoeddus ei gynnwys fel rhano’u dadansoddiad o les yn yr ardal.• Mae’r rhifyn nesaf o Monitor Lles Plant a Phobl Ifanc Cymru: Adolygiad Tystiolaeth (argael yn Saesneg yn unig) yn cael ei baratoi i’w gyhoeddi erbyn diwedd 2015. Byddhwn yn rhoi trosolwg o fywydau plant yng Nghymru a sut mae’r rhain wedi newid drosy blynyddoedd diwethaf, mewn perthynas â saith nod craidd Llywodraeth Cymru a’rCCUHP ar gyfer plant. Bydd o fudd wrth lywio polisi Llywodraeth Cymru er mwyngwella bywydau holl blant Cymru.Blaenoriaethau 2015–16• Datblygu fframwaith arolygu ar y cyd rhwng AGGCC ac Estyn.• Rhoi fframwaith ar waith i gefnogi’r gwaith o olrhain cynnydd datblygiadol pobplentyn o’i enedigaeth hyd at saith oed.• Gorffen gwaith ar y cynllun deng mlynedd ar gyfer y Gweithlu Blynyddoedd Cynnar,Gofal Plant a Chwarae yng Nghymru a lansio Cynnydd ar gyfer Llwyddo, rhaglenCronfa Gymdeithasol Ewrop.• Cyflwyno’r pecyn cymorth newydd ar gyfer olrhain cynnydd pobl plentyn yn y CyfnodSylfaen o’r adeg pan fydd yn cael ei dderbyn hyd at ddiwedd y cyfnod.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1537

6. Symud ymlaen â’r Cynllun Blynyddoedd Cynnar aGofal PlantYn adroddiad eleni, daw’n amlwg bod y rhan fwyaf o’r ymrwymiadau a wnaed yn AdeiladuDyfodol Mwy Disglair yn cael eu rhoi ar waith. Ers lansio’r cynllun, mae Tîm y BlynyddoeddCynnar yn Llywodraeth Cymru wedi parhau i oruchwylio’r gwaith o weithredu camau’rcynllun, ac mae’r adrannau wedi parhau i gydweithio. Ymhlith yr adrannau sy’n dal i fod ynrhan o’r broses mae Addysg a Sgiliau; yr Economi, Gwyddoniaeth a Thrafnidiaeth; Iechyd aGwasanaethau Cymdeithasol; Llywodraeth Leol; a Chymunedau ac Adnoddau Naturiol.Mae angen i Lywodraeth Cymru sicrhau bod camau’r cynllun yn parhau i gael eu gweithredu’neffeithiol. Yr adeg hon y flwyddyn nesaf, felly, ym mis Gorffennaf 2016, byddwn yn cynnaladolygiad llawn o raglen y blynyddoedd cynnar a gofal plant.Mae’r cynllun yn nodi dros 150 o gamau, ac mae partneriaid ar lefel genedlaethol, rhanbarthola lleol wedi bod yn cydweithio’n agos i’w gweithredu. Maent i gyd yn cyfrannu at wneudy canlyniadau a nodwyd yn realiti i blant yng Nghymru. Mae’r camau blaenoriaeth ar gyfer2015–16 wedi’u hamlinellu yn Atodiad A, yn erbyn y canlyniadau a gymeradwywyd ynFframwaith Canlyniadau’r Blynyddoedd Cynnar.Yn adroddiad cynnydd y llynedd (Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun BlynyddoeddCynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2013–14), rhoddwyd gan Lywodraeth Cymru yrwybodaeth ddiweddaraf ar ddatblygu fframwaith canlyniadau ar gyfer y blynyddoedd cynnaryng Nghymru. Prif bwrpas y fframwaith fydd ein helpu i weld ble mae’r polisïau a’r rhaglenniy blynyddoedd cynnar yn gwneud gwahaniaeth i’r canlyniadau rydym am eu gwneud yn realitii holl blant Cymru.Mae Bwrdd Partneriaeth y Blynyddoedd Cynnar wedi bod yn goruchwylio’r gwaith oddatblygu’r fframwaith canlyniadau. Cafodd Llywodraeth Cymru nifer o drafodaethau hefydgyda phartneriaid ar draws y sector cyn cynnal ymgynghoriad cyhoeddus rhwng Hydref 2014a Ionawr 2015.Mae data 2015 sydd ar gael yn Atodiad B yn rhoi darlun inni o ble rydym arni ar hyn o bryd.Bydd yn sylfaen ar gyfer y blynyddoedd i ddod, gan ategu’r broses werthuso flynyddol o’rcynnydd a wneir yn erbyn y cynllun. Rydym yn disgwyl gweld gwelliannau ym mhob maes,ac os na wnawn, byddwn yn ymchwilio i’r rhesymau posibl. Caiff y fframwaith llawn a’rdogfennau ategol eu cyhoeddi ar wefan Llywodraeth Cymru ym mis Medi.Bydd sicrhau ein bod yn rhoi sylw dyledus i’r CCUHP wrth inni ddatblygu polisïau a rhaglennii gefnogi plant a phobl ifanc yn hanfodol er mwyn gwella canlyniadau. Mae gofyn i adrannauLlywodraeth Cymru gwblhau Asesiadau o’r Effaith ar Hawliau Plant yn creu cyfle i gysylltuagenda hawliau plant ac agenda’r blynyddoedd cynnar ac felly yn chwarae rhan bwysig o ransicrhau ffocws parhaus ar wella canlyniadau.Byddwn yn parhau i gydweithio i sicrhau bod hawliau plant yn cael eu hystyried wrth ddatblyguein polisïau a’n rhaglenni, a hynny drwy gwblhau Asesiadau o’r Effaith ar Hawliau Plant.38 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Atodiad A: Blaenoriaethau 2015–16Saith nod llesiant (Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 (gweler tudalennau 10–11)Mae pob plentynyn y blynyddoeddcynnar (0–7) ynddiogel ac ynteimlo’n ddiogel.Mae pob plentynyn y blynyddoeddcynnar (0–7) yn caelgofal, cefnogaeth agwerthfawrogiad.Mae pob plentynyn y blynyddoeddcynnar (0–7) yngydnerth, yn abl acyn ymdopi.Mae pob plentynyn y blynyddoeddcynnar (0–7) yniach.Mae pob plentynyn y blynyddoeddcynnar (0–7)yn dysgu ac yndatblygu.Nid oes un plentynyn y blynyddoeddcynnar (0–7)yn byw mewntlodi neu odan anfantaisoherwydd tlodi.Rhoi fframwaithcofrestru gofal plantpriodol a chymesur arwaith.Sefydlu fframwaith ihwyluso’r broses o olrhaindatblygiad plant oenedigaeth hyd at saithoed.Gweithredu’r rhaglengwella gwasanaethau,Gyda’n Gilydd ar gfyerPlant a Phobl Ifanc.Lleihau amrywiaeth yny ddarpariaeth iechydgyffredinol orau i blant ynystod blynyddoedd cyntafeu bywyd.Dyfodol Llwyddiannus –cyhoeddi ein cynllun ynyr hydref a nodi YsgolionArloesi i fod yn rhan obartneriaeth Cymru gyfan.Cefnogi pob plentyndifreintiedig yny Cyfnod Sylfaendrwy ddefnyddio GrantAmddifadedd Disgyblionyn effeithiol.Datblygu fframwaitharolygu ar y cyd ganAGGCC ac Estyn.Cynllun deng mlyneddterfynol ar gyfer yGweithlu BlynyddoeddCynnar, Gofal Planta Chwarae a lansioCynnydd ar gyferLlwyddo, rhaglen CronfaGymdeithasol Ewrop.Ymgynghori ar y Ddeddfdrafft ar AnghenionDysgu Ychwanegol(ADY).Gweithredu a hyrwyddodull cyffredinol o rianta.Helpu’r rhieni hynny ymae gofal plant yn rhwystrmawr iddynt rhag caelgwaith cynaliadwy,drwy Raglen CronfaGymdeithasol Ewrop.Gweithredu’r fframwaithar gyfer anawsterau dysgupenodol.Datblygu dulliau newyddo atal plant rhag myndyn ordew.Gweithredu rhaglenniimiwneiddio newydd iddiogelu plant rhagclefydau y mae moddeu hosgoi.Cyflwyno’r adnodd newyddar gyfer y Cyfnod Sylfaen iolrhain cynnydd pobplentyn o ddechrau iddiwedd y cyfnod.Parhau i gyflawniymrwymiad y RhaglenLywodraethu i ddarparurhaglen Dechrau’n Degar gyfer 36,000 o blant.Hyrwyddo gwelliannaudrwy bartneriaethaueffeithiol, ymgysylltu âtheuluoedd a thargeduprosiectau penodoli gael cymorth cylliddrwy Ailysgrifennu’rdyfodol: Codi uchelgais achyrhaeddiad yn ysgolionCymru.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1539

Atodiad B: Fframwaith canlyniadau’r BlynyddoeddCynnar yng Nghymru – Dangosyddion poblogaeth:Gorffennaf 2015yn ddiogel ac yn teimlo’n ddiogeldant sydd wedi pydru, ar gollac wedi llenwi yn 5 oedo blant 4 oed y mae euhimiwneiddiadau arferol yn gyfredolo blant 4/5 oed y mae eu pwysau’n iach1.59283 fesul 10,000yn cael gofal, cefnogaeth a gwerthfawrogiadyn iachCyfradd y Plant sydd mewn Angen yng Nghymru (0–7)72.7%o enedigaethaubyw unigol â babanodsydd â phwysaugeni isel87.9%Nifer y babanod sy’n marw (yn ystod blwyddyngyntaf eu bywyd)3.6 fesul 1,000 o enedigaethau bywCyfradd y Plant sydd mewn Angenyng Nghymru ar y GofrestrAmddiffyn Plant (0–7)Nifer o farwolaethau plant (1–4 oed)0.17 fesul 1,000 o’r boblogaeth50 fesul 10,0005.3%41%o aelwydydd digartref sy’n cynnwysplant dibynnolCanran trigolion Cymru 0–7oed sy’n cyflwyno’u hunainmewn adrannau damweiniauac achosion brys ar ôlcael anafiadaudamweiniol yn ycartref [DatblyguData]Mae pobplentyn oenedigaethhyd at7 oed:Canran yplant mewnaelwydydd86.6%o blant 7 oed sy’ncyflawni Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen neu uwchmewn Sgiliau Iaith,Llythrennedd a Chyfathrebucyfrwng Saesneg89.8%o blant 7 oed sy’n cyflawni Deilliant 5 y CyfnodSylfaen neu uwch mewn Sgiliau Iaith, Llythrennedda Chyfathrebu cyfrwng CymraegCanran y plant sy’n cyrraeddneu’n rhagori ar eu cerrigmilltir datblygiad 2–3 oed[Datblygu Data]88.7%o blant 7 oed sy’n cyflawni Deilliant 5 y Cyfnod Sylfaenneu uwch mewn Datblygiad Mathemategol94.5%presenoldeb ym Mlynyddoedd 1 a 2yn dysgu ac yn datblygusy’n derbynbudd-daliadau[Datblygu Data]cysylltiedig ag incwmo blant 7 oed sy’n cyflawni Deilliant 5y Cyfnod Sylfaen yn Natblygiad Personol aChymdeithasol, Lles ac Amrywiaeth Ddiwylliannol72.4% o blant sy’n gymwys i94.2%gael prydau ysgol am ddim ac sy’n cyflawniDeilliant 5 y Cyfnod Sylfaen neu uwch ynNangosydd y Cyfnod Sylfaen.yn gydnerth, yn abl ac yn ymdopiO gymharu â 88.6% o blant nad ydynt yn gymwys igael prydau ysgol am ddim ac sy’n cyflawni Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen neu uwch yn Nangosydd y Cyfnod Sylfaennid ydynt yn byw mewn tlodi neu nid ydynt o dan anfantais oherwydd tlodidisadvantaged by poverty40 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn ddiogel ac yn teimlo’n ddiogel.Enw’rdangosyddCyfraddmarwolaethaubabanodCyfraddmarwolaethauplantDiffiniad o’rdangosyddNifer y babanodsy’n marw (ynystod blwyddyngyntaf eu bywyd)fesul 1,000 oenedigaethaubywNifer y plant sy’nmarw (1–4 oed)fesul 1,000 o’rboblogaethData Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy owybodaeth3.6 2013 Ystadegaucofrestru’rSwyddfaYstadegauGwladol0.17 2013 Ystadegaucofrestru’rSwyddfaYstadegauGwladolwww.ons.gov.uk/ons/publications/re-reference-tables.html?edition=tcm%3A77-317522(Saesneg yn unig)www.ons.gov.uk/ons/publications/re-reference-tables.html?edition=tcm%3A77-317522(Saesneg yn unig)NodiadauMarwolaethau cofrestredigtrigolion Cymru.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1541

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn ddiogel ac yn teimlo’n ddiogel.Enw’rdangosyddCanran yraelwydydddigartref sy’ncynnwys plantdibynnolDiffiniad o’rdangosyddCanran yraelwydydddigartref sy’ncynnwys plantdibynnol neufenyw sy’nfeichiogData Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy owybodaeth41% 2014–15 Data statudolchwarterolLlywodraethCymru arddigartrefedd agasglwyd ganawdurdodau lleolwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Housing/Homelessness/Acceptances-and-Other-DecisionsCanran trigolionCymru oenedigaeth hydat saith oedsy’n cyflwyno’uhunain mewnadrannaudamweiniau acachosion brys arôl cael anafiadaudamweiniolyn y cartref[DatblyguData]Set DdataAdrannauArgyfwng,GwasanaethGwybodeg GIGCymruwww.infoandstats.wales.nhs.uk/page.cfm?orgid=869&pid=62956(Saesneg yn unig)www.gov.wales/statisticsand-research/time-spentnhs-accident-emergencydepartments/?skip=1&lang=cyNodiadauMae’r wybodaeth yn seiliedigar weithgarwch awdurdodautai lleol o dan ddeddfwriaethdigartrefedd, a gesglir drwy’rffurflen ystadegol chwarterol arddigartrefedd. Caiff aelwydyddei ddisgrifio’n statudol ddigartrefgan awdurdod lleol os yw’ngymwys, heb fwriadu bodyn ddigartref, ac yn perthyn igategori angen blaenoriaeth addiffinnir, megis teuluoedd âphlant dibynnol. Mae’r diffiniadhwn yn gydnaws â Rhan VIIDeddf Tai 1996.Mae’r data yn dal i gael eudatblygu gan nad yw Set Ddata’rAdrannau Argyfwng wedi’ucwblhau eto.42 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn cael gofal, cefnogaeth a gwerthfawrogiad.Enw’rdangosyddCanran y Plantsydd mewnAngen yngNghymru(0–7 oed)Cyfradd yPlant syddmewn Angenar y GofrestrAmddiffyn Plant(0–7 oed)Diffiniad o’rdangosyddPlant mewn Angenyw’r rheini a oeddyn achosion agoredi awdurdod lleolar 31 Mawrth ac aoedd wedi bod ynachosion agoredam y tri mis rhwng1 Ionawr a 31Mawrth.Y plant ar y gofrestrhon yw’r rheini sy’ndestun materionamddiffyn plantsydd heb eu datrysac sy’n destuncynllun amddiffynrhyngasiantaethol.Mae hyn yn eithrioplant sy’n derbyngofal ac syddhefyd ar y GofrestrAmddiffyn Plant.Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy owybodaeth283 31Mawrth201450 31Mawrth2014Ffurflen cyfrifiadawdurdod lleolo Blant mewnAngenFfurflen cyfrifiadawdurdod lleolo Blant mewnAngenwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Health-and-Social-Care/Social-Services/Childrens-Services/Children-in-Needwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Health-and-Social-Care/Social-Services/Childrens-Services/Children-in-Need/childreninneed-byagegroup-lookedafterstatusNodiadauFesul 10,000.Fesul 10,000.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1543

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn gydnerth, yn abl ac yn ymdopi.Enw’rdangosyddCanran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaen oran eu DatblygiadPersonol aChymdeithasol,Lles acAmrywiaethDdiwylliannolCanran y plantsy’n cyrraeddneu’n rhagori areu cerrig milltirdatblygiad rhwngdwy a thair oed(hefyd yn gymwyso dan ‘dysgua datblygu’)[DatblyguData]Diffiniad o’rdangosyddCanran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch.Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy o wybodaeth94.2% 2013–14 Casglu Data’nGenedlaetholwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Education-and-Skills/Schools-and-Teachers/Examinationsand-Assessments/Foundation-Phase/Resultsby-AreaOfLearning-YearNodiadauNid yw’r wybodaeth hon ar gaeleto. Mae’r data yn dal i gaeleu datblygu ar Raglen PlentynIach Cymru. Ar hyn o bryd, dimond ar gyfer plant dwy a thairoed Dechrau’n Deg y mae’rwybodaeth ar gael.44 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn iach.Enw’rdangosyddCanran ygenedigaethaubyw sydd âphwysau geni isel(

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn iach.Enw’rdangosyddCanran y plantpedair/pumpoed y mae eupwysau’n iachPydredd danneddyn bump oedDiffiniad o’rdangosyddNifer yplant mewndosbarthiadauDerbyn yr oeddmynegai màs eucorff yn golygubod eu pwysau’niach, fel canrano’r holl blant ycofnodwyd eumanylion.Nifer cyfartalogy dannedd syddwedi pydru, syddar goll ac syddwedi’u llenwimewn plantpump oed.Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy o wybodaeth72.7% 2013–14(blwyddynysgol)1.59dant2011–12(blwyddynysgol)Rhaglen MesurPlant, IechydCyhoeddusCymruUnedGwybodaethIechyd GeneuolCymru (arolygonBASCD)www.wales.nhs.uk/sitesplus/888/page/67795(Saesneg yn unig)www.cardiff.ac.uk/dentistry/research/themes/appliedclinical-research-and-publichealth/epidemiology-andapplied-clinical-research/wohiu(Saesneg yn unig)NodiadauAseswyd 90.8% o’r 33,794 oblant cymwys.Ers 2007–08, mae arolygonBASCD wedi gofyn amgydsyniad penodol rhieni’r plantdan sylw ac ni ellir eu cymharuâ chanlyniadau’r blynyddoeddblaenorol pan na arferid gwneudhyn, gan fod yna dystiolaetho gyfraddau ymateb is ymhlithy rheini sydd â dannedd wedipydru.46 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn dysgu ac yn datblygu.Enw’rdangosyddCanran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch mewnSgiliau Iaith,Llythrennedda Chyfathrebu(cyfrwngCymraeg)Canran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch mewnSgiliau Iaith,Llythrennedda Chyfathrebu(cyfrwngSaesneg)Diffiniad o’rdangosyddCanran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch.Canran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch.Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy o wybodaeth89.8% 2013–14 Casglu Data’nGenedlaethol86.6% 2013–14 Casglu Data’nGenedlaetholwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Education-and-Skills/Schools-and-Teachers/Examinationsand-Assessments/Foundation-Phase/Resultsby-AreaOfLearning-Yearwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Education-and-Skills/Schools-and-Teachers/Examinationsand-Assessments/Foundation-Phase/Resultsby-AreaOfLearning-YearNodiadauBydd y diffiniad o Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen yn newid rywdrorhwng 2016 a 2018, ac ni fyddy data yn gyson felly. Gallaigweithredu ar sail adolygiadDonaldson effeithio ar y datasydd ar gael. Nid ydym yn siwro’r cynlluniau hyn ar hyn o bryd,o ran amseru na thebygolrwydd.Bydd y diffiniad o Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen yn newid rywdrorhwng 2016 a 2018, ac ni fyddy data yn gyson felly. Gallaigweithredu ar sail adolygiadDonaldson effeithio ar y datasydd ar gael. Nid ydym yn siwro’r cynlluniau hyn ar hyn o bryd,o ran amseru na thebygolrwydd.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1547

Mae pob plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0–7):yn dysgu ac yn datblygu.Enw’rdangosyddCanran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch mewnDatblygiadMathemategolDiffiniad o’rdangosyddCanran y plantsaith oedsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch.Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy o wybodaeth88.7% 2013–14 Casglu Data’nGenedlaetholwww.statscymru.cymru.gov.uk/Catalogue/Education-and-Skills/Schools-and-Teachers/Examinationsand-Assessments/Foundation-Phase/Resultsby-AreaOfLearning-YearCyfraddaupresenoldebBlynyddoedd1 a 294.5% 2013–14 CofnodPresenoldebDisgyblion,LlywodraethCymruNodiadauBydd y diffiniad o Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen yn newid rywdrorhwng 2016 a 2018, ac ni fyddy data yn gyson felly. Gallaigweithredu ar sail adolygiadDonaldson effeithio ar y datasydd ar gael. Nid ydym yn siwro’r cynlluniau hyn ar hyn o bryd,o ran amseru na thebygolrwydd.Nid yw’r gyfradd gyfun obresenoldeb Blynyddoedd 1 a 2wedi’i chyhoeddi. Mae’n cael eichyfrifo’n benodol at ddiben ycais hwn.48 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Nid oes un plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0-7):yn byw mewn tlodi. 3Enw’rdangosyddCanran y plantmewn aelwydyddsy’n derbynbudd-daliadaucysylltiedig agincwmCanran y plantsy’n gymwysi gael prydauysgol am ddimac sy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch yny DangosyddCyfnod SylfaenDiffiniad o’r dangosydd Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy o wybodaethCanran y plant sy’n gymwysi gael prydau ysgol am ddimac sy’n cyflawni Deilliant 5y Cyfnod Sylfaen neu uwchyn y Dangosydd CyfnodSylfaen. Mae’r DangosyddCyfnod Sylfaen yn cynrychiolicanran y plant sy’n cyflawniDeilliant 5 y Cyfnod Sylfaenneu uwch mewn DatblygiadPersonol a Chymdeithasol,Lles ac AmrywiaethDdiwylliannol; Sgiliau Iaith,Llythrennedd a Chyfathrebu(cyfrwng Cymraeg a chyfrwngSaesneg); a DatblygiadMathemategol.72.4% 2013–14 Cymharu dataCYBLD â dataCasglu Data’nGenedlaethol.www.gov.wales/statistics-and-research/academic-achievementfree-schoolmeals/?skip=1&lang=cyNodiadauDatblygiad Data.Bydd y diffiniad o Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen yn newid rywdrorhwng 2016 a 2018, ac ni fyddy data yn gyson felly. Gallaigweithredu ar sail adolygiadDonaldson effeithio ar y datasydd ar gael. Nid ydym yn siwro’r cynlluniau hyn ar hyn o bryd,o ran amseru na thebygolrwydd.3Mae ‘tlodi’ yn golygu cyflwr hirdymor o heb fod â digon o adnodd i allu fforddio bwyd, amodau byw neu amwynderau rhesymol, neu i allu cymryd rhan mewn gweithgareddau(megis cael mynediad i gymdogaethau a mannau agored deniadol) sy’n cael eu cymryd yn ganiataol gan bobl eraill yn eu cymdeithas.Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1549

Nid oes un plentyn yn y blynyddoedd cynnar (0-7):yn byw mewn tlodi. 3Enw’rdangosyddCanran y plantnad ydynt yngymwys i gaelprydau ysgolam ddim acsy’n cyflawniDeilliant 5 yCyfnod Sylfaenneu uwch yny DangosyddCyfnod SylfaenDiffiniad o’r dangosydd Data Cyfnod Ffynhonnell Dolen i’r ffynhonnell/mwy o wybodaethCanran y plant nad ydynt yngymwys i gael prydau ysgolam ddim ac sy’n cyflawniDeilliant 5 y Cyfnod Sylfaenneu uwch yn y DangosyddCyfnod Sylfaen. Mae’rDangosydd Cyfnod Sylfaenyn cynrychioli canran y plantsy’n cyflawni Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen neu uwchmewn Datblygiad Personola Chymdeithasol, Lles acAmrywiaeth Ddiwylliannol;Sgiliau Iaith, Llythrennedda Chyfathrebu (cyfrwngCymraeg a chyfrwngSaesneg); a DatblygiadMathemategol.88.6% 2013–14 Cymharu dataCYBLD â dataCasglu Data’nGenedlaethol.www.gov.wales/statistics-and-research/academic-achievementfree-schoolmeals/?skip=1&lang=cyNodiadauBydd y diffiniad o Deilliant 5 yCyfnod Sylfaen yn newid rywdrorhwng 2016 a 2018, ac ni fyddy data yn gyson felly. Gallaigweithredu ar sail adolygiadDonaldson effeithio ar y datasydd ar gael. Nid ydym yn siwro’r cynlluniau hyn ar hyn o bryd,o ran amseru na thebygolrwydd.50 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Atodiad C: Adnoddau defnyddiolModelau Mynediad ar gyfer Rhoi’r Gorau i Smygu Ymysg Mamau (MAMMS)www.wales.nhs.uk/sitesplus/888/page/64809Cymru – gwlad lle mae cyfle i chwarae (2014)www.gov.wales/docs/dsjlg/publications/cyp/141007-wales-a-play-friendly-country-cy.pdfLaw yn Llaw at Iechyd Meddwl – Strategaeth ar gyfer Iechyd Meddwl a Lles yngNghymru (2012)www.gov.wales/topics/health/nhswales/healthservice/mental-health-services/strategy/?skip=1&lang=cyDarparu Gwybodaeth o Safon i Deuluoedd Gyda’n Gilydd (2014)www.gov.wales/topics/people-and-communities/people/children-and-young-people/parentingsupport-guidance/help/familyinformationservices/?skip=1&lang=cyRhianta yng Nghymru: Canllawiau ar ymgysylltiad a chymorth (2014)www.gov.wales/docs/dsjlg/publications/cyp/140910-parenting-in-wales-guidance-cy.pdfGrant Amddifadedd Disgyblion: Canllawiau hanfodol (2015)Grant Amddifadedd Disgyblion y Blynyddoedd Cynnar: Canllawiau i gonsortia rhanbarthol,awdurdodau lleol, ysgolion, meithrinfeydd, grwpiau chwarae a gwarchodwyr plant (2015)www.gov.wales/topics/educationandskills/schoolshome/deprivation/pdg-and-early-yearspdg/?skip=1&lang=cyCanllawiau ar gyfer defnyddio’r Grant Amddifadedd Disgyblion: Beth sydd wir yn gweithio?(2014)Canllawiau ar gyfer Grant Amddifadedd Disgyblion y Blynyddoedd Cynnar: Beth sydd wir yngweithio ar gyfer y blynyddoedd cynnar? (2015)learning.gov.wales/resources/browse-all/pdg-what-really-works/?lang=cyTudalennau ‘Trechu tlodi’ ar Dysgu Cymrulearning.gov.wales/resources/improvementareas/poverty/?lang=cyAdolygiad annibynnol o gofrestru, rheoleiddio ac arolygu gofal plant ac addysg gynnar(2014)www.gov.wales/topics/educationandskills/earlyyearshome/independent-review-of-childcareand-early-education-registration-regulation-and-inspection-exectutive-summary-andrecommendations/?skip=1&lang=cyGwella ysgolion (2012)learning.gov.wales/news/sitenews/improvingschools/?skip=1&lang=cyDyfodol Llwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwm a’r Trefniadau Asesu yngNghymru (2015)www.gov.wales/topics/educationandskills/schoolshome/curriculuminwales/curriculum-forwales/?skip=1&lang=cyAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1551

Archwiliad annibynnol o’r Cyfnod Sylfaen yng Nghymru (2014)www.gov.wales/topics/educationandskills/earlyyearshome/foundation-phase/stocktake-of-thefoundation-phase-final-report/?skip=1&lang=cyAilysgrifennu’r dyfodol: Codi uchelgais a chyrhaeddiad yn ysgolion Cymru (2014)www.gov.wales/topics/educationandskills/schoolshome/deprivation/rewriting-the-futureschools/?skip=1&lang=cyDelivering better oral health: an evidence-based toolkit for prevention (Saesneg yn unig)(2014)www.gov.uk/government/publications/delivering-better-oral-health-an-evidence-based-toolkitfor-preventionCynllun Gwênwww.designedtosmile.co.uk/home_cym.htmlAsesiad o ofynion datblygu’r gweithlu anghenion addysgol arbennig (AAA) (2015)www.gov.wales/topics/educationandskills/publications/reports/an-assessment-of-specialeducational-needs-workforce-development-requirements/?skip=1&lang=cyAnghenion o ran Sgiliau Cymraeg mewn Wyth Sector (2014)www.gov.wales/docs/caecd/research/2014/140429-welsh-language-skills-needs-eight-sectorscy.pdfDVD Dechrau’n Deg (Saesneg yn unig)www.youtube.com/watch?v=bWS_Bz-2A6k&feature=youtu.beCanllawiau rhianta a chanllawiau cyfnodau pontio Dechrau’n Degwww.gov.wales/topics/people-and-communities/people/children-and-young-people/parentingsupport-guidance/help/flyingstart/?skip=1&lang=cyFy Iechyd a Gofal Cymdeithasol Lleolwww.mylocalhealthandsocialcare.gov.wales/#/cyCod ymarfer mewn perthynas â pherfformiad gwasanaethau cymdeithasol (2015)www.gov.wales/docs/dhss/consultation/150129Annex-a-sscopcy.pdfYmgynghoriad: Newidiadau i gofrestru darpariaeth gofal plant yng Nghymru (2015)www.gov.wales/consultations/people-and-communities/extension-of-childcareregistration/?skip=1&lang=cyYmgynghoriad: Adolygiad o’r Ddyletswydd ar Awdurdodau Lleol i Asesu Digonolrwydd GofalPlant (2015)www.gov.wales/consultations/people-and-communities/review-of-childcare-sufficiencyassessment-duty-on-local-authorities/?skip=1&lang=cy52 Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–15

Y Fargen Newydd ar gyfer y Gweithlu Addysgdysgu.llyw.cymru/yourcareer/newdeal/?skip=1&lang=cyArdal dysgu proffesiynol ar wefan Dysgu Cymrudysgu.llyw.cymru/yourcareer/?lang=cyAstudiaethau achos fideo ar ddysgu proffesiynollearning.gov.wales/resources/browse-all/sharing-practice/?skip=1&lang=cyCynllun Gweithredu ar gyfer Trechu Tlodiwww.gov.wales/topics/people-and-communities/tackling-poverty/taking-forward-tacklingpoverty-action-plan/?skip=1&lang=cyStrategaeth Cynllun Tlodi Plant Cymruwww.gov.wales/topics/people-and-communities/people/children-and-young-people/childpoverty/?skip=1&lang=cyChildren, Young People and Education Committee inquiry into childhood obesity(Saesneg yn unig)www.gov.wales/about/cabinet/decisions/2014/janmar/children/md4155/?skip=1&lang=cyY fframwaith canlyniadau cenedlaethol ar gyfer pobl sydd angen gofal a chymorth agofalwyr sydd angen cymorth, 2014–15; dogfen waith (2014)www.gov.wales/topics/health/socialcare/well-being/?skip=1&lang=cyLleoedd Llewyrchus Llawn Addewid: Fframwaith Adfywio Newydd (2013)www.gov.wales/topics/housing-and-regeneration/regeneration/vibrant-and-viableplaces/?skip=1&lang=cySicrhau gwelliannau yn y cymorth i ysgolion trwy gonsortia addysg rhanbarthol – darluncynnar (Swyddfa Archwilio Cymru, 2015)www.audit.wales/cy/cyhoeddi/sicrhau-gwelliannau-yn-y-cymorth-i-ysgolion-trwy-gonsortiaaddysg-rhanbarthol-%E2%80%93-darlunAnawsterau dysgu penodol – canllawiau ar y Profion Darllen Cenedlaethollearning.gov.wales/resources/browse-all/spld-national-reading-test-guidance/?skip=1&lang=cyProffil y Cyfnod Sylfaen (2015)www.gov.wales/topics/educationandskills/earlyyearshome/foundation-phase/foundationphase-profile/?skip=1&lang=cyAdeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant – Adroddiad cynnydd 2014–1553