TEORIJA LEGURA Čisti metali nemaju ... - MASINAC.org

Na osnovu dijagrama stanja može da se odredi, ne samo broj i vrsta faza koje se izdvajaju, već injihov sastav i količinski udeo. Npr., da bi se odredio količinski udeo faza u leguri I–I (80%Sb i20% Pb) na temperaturi 280°C, sl. 4.10, na dijagramu stanja je u prvom koraku neophodno povućiliniju KM. Projekcija tačke K sa likvidus linije na koncentracijsku osu (x–osa) pokazuje sadržajtečne faze: 20% Sb i 80% Pb, a projekcija tačke M – sadržaj čvrste faze: 100% Sb. Odnos tečne ičvrste faze se određuje po pravilu odsečaka (pravilo poluge), prema kome je taj odnos jednak brojukoji se dobija kada se dužina odsečka koja se nalazi na strani „one druge“ faze podeli sa ukupnomdužinom odsečka KM.Slika 4.10. Dijagram stanja olovo–antimon – pravilo polugeNeka je količina kristala čvrste faze antimona označena sa Q č.f ., a količina tečne faze sa Q t.f.Linija legure I–I deli horizontalnu liniju KM dužine 80 jedinica (od 20 do 100) na odsečak KL dužine60 jedinica (od 20 do 80) i odsečak LM dužine 20 jedinica (od 80 do 100). Po pravilu poluge sledi:Q č.f = (KL/KM)⋅100 = (60/80)⋅100 = 75%Q t.f. = (LM/KM)⋅100 = (20/80)⋅100 = 25%odnosno, legura će na 280°C da se sastoji od 75% kristala antimona i 25% tečne faze. Pravilopoluge se na opisani način može primeniti kod bilo kog tipa dijagrama stanja i za bilo koju leguru.4.4.2. Dijagram stanja legura sa neograničenom rastvorljivošću komponenti u čvrstom stanjuNeograničenu rastvorljivost u čvrstom stanju (razlika u veličini atoma je manja od 8%) posedujumnoge dvojne legure kao npr. Fe–Cr, Fe–V, Cu–Ni, Cu–Au, Au–Ag. Na opštem tipu dijagramastanja, sl. 4.11, gornja linija je likvidus linija, a donja – solidus linija. Iznad likvidus linije svelegure se nalaze u tečnom stanju – područje rastopa, a ispod solidus linije sve legure su u čvrstomstanju – područje niza α–čvrstih rastvora. Između likvidus i solidus linija se odvija proces kristalizacijelegura koje se sastoje iz tečne i čvrste faze.Ako se posmatra proces kristalizacije neke legure prema tom dijagramu stanja pri veomasporom hlađenju, tj. u ravnotežnim uslovima. Neka to bude legura I–I koja se sastoji od 50%komponente A i 50% komponente B, sl. 4.11. Pri temperaturi t kr započinje proces kristalizacije iobrazuju se prvi kristali čvrste faze.6