slika politike - Jovan Despotović

Fascinantni, antiratno angažovani performans "Balkan Baroque" koji je Marina Abramović izvela naovogodišnjem venecijanskom Bijenalu u okviru glavnog programa "Buduće, sadašnje, prošlo"izazvao je nepodeljene pozitivne - čak ushićene reakcije i publike i stručne kritike. Pri tome,"Balkanski barok" je koncipiran za izvođenje u jugoslovenskom Paviljonu gde bi, po svojimkarakteristikama uz potpunu estetičku afirmaciju dobio i punu ideološku kontekstualizaciju velikog,snažnog krika-protesta zbog krvavog raspadanja jedne evropske države.Predistorija ovog famoznog i već sada se može reći - antologijskog rada, i u pogledu Marininedvadesetpetogodišnjice bavljenja body-artom koji ima jasnu liniju kontinuiteta, a dakako i u svetludogađaja koji su neposredno prethodili, upravo nepotrebne i nesrećne zavrzlame koja je izbila narelaciji jugoslovenski selektor - ministarstvo za kulturu Crne Gore, pokazuje se kao opšte i tipičnomesto naših ukupnih društvenih i idejnih procesa koji su praktično ostali isti za sve to vreme.U delovanju jugoslovenskih konceptualnih umetnika, a u njegovom najužem jezgru nalazila se iMarina Abramović, na samom početku, ranih sedamdesetih godina utemeljen je primetni - poredumetničkog, i socijalni kriticizam koji je vremenom dobijao drugačije forme i prolazio kroz različitefaze u zavisnosti od nekih neposrednih društvenih i idejnih podsticaja, a danas je upravo ovimaktuelnim radom kulminirao do nepoznatog inteziteta.Nakon kratkog perioda bavljenja slikarstvom neposredno po završetku likovne Akademije, MarinaAbramović je odpočela jednu specifičnu umetničku praksu koja se u prvoj fazi odigravala isključivou beogradskom Studentskom kulturnom centru. CKC je bio otvoren kao odgovor tadašnjih vlasti našezdesetosmašku studentsku pobunu i bio je programiran za mesto koje će podržati aktuelneumetničke projekte, one koji nisu nalazili mesto u postojećem oficijelnom muzejsko-galerijskomsistemu. Prva urednica Galerije SKC-a i kasnija direktorka ovog Centra Dunja Blažević, oslanjajućise na svoje saradnice, pre svega Biljanu Tomić i nešto kasnije i Bojanu Pejić, potpuno se posvetilaprogramskom profilisanju ove ustanove onom umetničkom aktivizmu koji je u stvaralačkoj praksibio izrazito radikalan, a u širem društvenom kontekstu zauzeo je poziciju koja se čitala kao 'novalevica' i bila je saglasna procesima karakterističnim za tadašnje jugoslovensko samoupravljanje,socijalizam sa 'ljudskim likom', 'treći put' nesvrstanih, autentičnu filozofiju Praxisa, reafirmisaneideje mladog Marksa i Markuzea, itd.Kritika koja je tih godina pratila zbivanja na ovoj umetničkoj sceni oprezno je, i čini se nevoljno,govorila o njenoj politizaciji. I to pre svega u najužem kontekstu kada je njen idejni angažmanusmeravan isključivo na postojeće kulturne uslove i umetničke tokove. Dakle, oštrica kriticizma"Nove umetničke prakse" sedamdesetih godina više je bila okrenuta prema samom umetničkomsistemu, prema muzejskim i galerijskim institucijama idejno se zalažući za formiranje jednepermanentne stvaralačke alternative. Tako je u tekstu "Kritički odnos umetnika prema institucijimuzeja" Ješa Denegri 1978. godine najpre utvrđujući istorijsku ulogu muzeja napisao: "Pojammuzeja u ovim suprotstavljanjima (mislio je na aktivnost futurista i dadaista - prim. J.D.) ima jedansasvim uopšten karakter: radi se, zapravo, o muzeju kao simbolu odbrane nekih vanvremenskih ivanistorijskih vrednosti koje se kao takve svesno isturaju kao prepreka zasnivanju i društvenomafirmiranju vitalnih i aktuelnih umetničkih iskaza." Na istom mestu, sada govoreći o aktuelnomstanju muzejskih institucija, stoji i sledeća konstatacija: "... muzeji su se iskazivali i kao mehanizmione kulturne politike koja je težila idejnoj i ideološkoj pasivizaciji, a u određenim momentimaotkrivali su se i kao direktni pokazatelji sprege političke i ekonomske vlasti s jedne i kulturne iumetničke birokratije s druge strane." Ovime je praktično utvrđeno sasvim opipljivo reperkusiranješirih političkih poteza u društvu na jednu specifičnu i osetljivu mikro sredinu, njene tokove i proceseu užem domenu kulture i umetničkog stvaralaštva. Da bi ovakav uticaj izbegli, neki umetnici surazvili brojne "post-objektne" strategije unutar vlastitog umetničkog rada i delovanja čestoprepličući idejne i političke poruke sa estetičkim i plastičkim.Među mnogim radovima koje je tokom sedamdesetih godina Marina Abramović realizovala nalazise i onaj pod nazivom "Događaj s vatrom" ("Ritam 5") koji pokazuje tačno te aspekte. U prostoruoko velike plamene zvezde ona je izvela jednu ritualnu, body-art radnju koja se sastojala od sečenjaU suprotnom, kao i ranije, potopiće ih upravo oni procesi koji će zasigurno temeljito izmeniti slikusadašnjeg stanja.Sa njima ili bez njih - za Magnet i drugu ozbiljnu umetnost, nebitno je.Naša borba, 2-3. avgust 1997.Bloody Balkan Baroque"Fin de siecle" - balkanska varijanta