Vlerësimi i situatës së menaxhimit të mbetjeve ... - Qendra Eden

Berati ndodhet 120 km larg kryeqytetit – Tiranë, 92 km larg Durrësit dhe 85 km larg Vlorës.Pozicioni gjeografik ështëshumë i favorshëm përtransportin e tranzitin siedhe për komunikiminekonomiko-shoqëror meshumë rrethe të vendit.Klima e qytetit ështëtipike mesdhetare, metemperaturë mesatarevjetore 15,9 gradë C.Sasia mesatare vjetore erreshjeve është 928 mm,kryesisht në muajt edimrit. Qyteti i Beratitështë i ventiluar mirë dheajri është i pastër falë edhegjelbërimit brenda qytetitdhe në kodrat që errethojnë.Qyteti i Beratit ka një sipërfaqe prej 939 km2 me një popullësi rreth 63.000 banorë, ndërsa nërang rrethi ajo shkon deri në afërsisht 117.000 banorë 2Bashkia e Beratit është qendra e rajonit të Beratit. Këshilli Bashkiak, i cili është organivendimarrës për qeverisjen lokale, ka 35 anëtarë përfaqësues të partive politike, ndërsa Kryetari iBashkisë, Zoti Fadil Nasufi është i votuar direkt nga qytetarët.Institucioni i Bashkisë ka rreth 127 punonjes 3 me 12 drejtori dhe disa institucione të varësisë sindërmarja e gjelberimit, qendra kulturore etj. Për qëllime administrative Bashkia e ka ndarëqytetin në 4 rajone.Të ardhurat kryesore për Bashkinë vijnë nga të ardhurat vendore dhe buxheti i shtetit.Bashkia e Beratit ka një vizion të qartë për zhvillimin e qytetit. Sipas Strategjisë SocialEkonomike të qytetit, prioritetet e zhvillimit të rajonit janë: a) zhvillimin e agrobiznesit dheartizanatit; b) zhvillimin e turizmit duke shfrytëzuar trashëgiminë historike dhe kulturore si dhe c)zhvillimin e mjedisit urban në përputhje me parametrat bashkëkohore.Iniciativa e qendrës EDEN dhe Bashkisë Berat e mbështetur financiarisht nga Fondacioni Soros,jep një kontribut paralelisht në zbatimin e të tre prioriteteve të rajonit dhe orienton grupetkomunitare dhe jo vetëm drejt menaxhimit të mjedisit urban.2 http://www.instat.gov.al/graphics/doc/tabelat/Treguesit%20Sociale/Popullsia/POP%202009/t1.xls3 http://www.bashkia-berat.net/?feed=rss2&cat=23“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 5

Kuadri ligjor për administrimin e mbetjevePamvarësisht faktit që Shqipëria është një nga vendet e rajonit e cila ka menaxhimin më të keq tëmbetjeve në përgjithësi dhe atyre urbane në veçanti, kjo nuk mund të thuhet edhe për kuadrinligjor. Sipas raportit të progresit të BE për 2011 4 ka patur një progres në kuadrin ligjor që lidhetme menaxhimin e mbetjeve. Strategjia Kombëtare e mbetjeve është përgatitur dhe aprovuar ngaParlamenti Shqiptar e ndjekur më pas nga Ligji për menaxhimin e integruar të mbetjeve.Megjithatë, po sipas këtij raporti nuk ka procedura për menaxhimin dhe kontrollin efushdepozitave dhe vendhedhjet e pakontrolluara mbeten vendi kryesor për depozitimin embeturinave.Pjesa më e madhe e progresit në fushën e menaxhimit të mbetjeve është bërë në sferën elegjislacionit. Gjatë periudhës 2002 – 2008 legjislacioni për menaxhimin e mbetjeve ështëpërmirësuar me ligje të reja, vendime dhe rregullore/udhëzues që reflektojnë direktivat e BE dhekërkesat e Konventës së Bazelit.Parimet kryesore të menaxhimit të mbetjeve janë vendosur nga:Ligji nr 10431, datë 09.6.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit”Ligji nr. 10 463, datë 22.9. 2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”Ligji nr. 9537, datë. 18.5.2006 “Për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”.Ligji nr. 10440, datë 7.7.2011, "Për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis"Vendimi nr. 803, datë 04.12.2003 “Mbi miratimin e rregullave dhe procedurave përimportimin e mbetjeve për riciklim dhe trajtim”Vendimi nr. 99, datë. 18.02.2005 “Mbi miratimin e Katalogut Shqiptar për klasifikimin embetjeve”Norma nr. 1, datë 30/3/ 2007 “Mbi trajtimin e mbetjeve të nderimeve dhe tëshkatërrimeve nga krijimi, transporti deri tek trajtimi përfundimtar”Norma nr. 6, datë 30.11.2007 “Mbi menaxhimin e mbetjeve spitalore”Udhëzues nr. 6, datë 27.11.2007 “Mbi aprovimin e rregullave, përmbajtjes dhe afatevepër skicimin e planeve të menaxhimit të mbetjeve të ngurta”Akte të tjera ligjore të cilat janë bazë për hartimin e një plani menaxhimi mbetjesh urbane nënivel vendor janë:Ligjin Nr. 8652, datë. 31.07.2000 “Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjeslokale”.Ligjin Nr. 8094, datë. 21.03.1996 “Për largimin publik të mbetjeve”Ligjin Nr. 9663, datë. 18.12.2006 “Mbi koncesionet”. Midis çështjeve te tjera, Ligjimbulon shërbimet publike dhe menaxhimin e mbetjeve si dhe përfshin ndërtimin eimpianteve të trajtimit të mbetjeve.4 http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/al_rapport_2011_en.pdf“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 6

Vendimin Nr. 103, datë 31.03.2002 “Në lidhje me monitorimin mjedisor në Republikën eShqipërisë“Megjithatë duhet theksuar se me aprovimin e ligjit të ri për menaxhimin e integruar të mbetjeveka një orientim të menaxhimit në rang rrethi. Kjo do të thotë që bashkitë dhe komunat jo vetëmqë duhet të rrisin bashkëpunimin ndërmjet simotrave të të njëjtës zonë mbetjesh, por edhe duhettë përgatisin dhe zbatojnë plane menaxhimi të përbashkëta. Duke parë shembullin e veriut (vendepozitës së Bushatit) do të thonim që kjo detyrë është një sfidë për njësitë e qeverisjesvendore dhe duhet të fillojë me një njohje të mirë të detyrimeve që lindin nga ligji, konsiderimin etë gjitha hallkave në menaxhimin e mbetjeve si dhe me përmirësimin e situatës aktualeekzistuese.Metodologjia e përdorur për këtë analizëKjo analizë situate përmban elementëtë kërkimit cilësor dhe të kërkimitsasior. Pamvarësisht fakti që ajo ështërealizuar sipas metodës RA ( rapidassesment), të gjitha elementëtpërbërës të analizës së situatës janëtrajtuar dhe për më tepër është hartuarnë fund një listë konkluzionesh dherekonandimesh, të cilat do të jenëshumë të rëndësishme në fazën tjetër tëprogramit, atë të hartimit të planit tëmenaxhimit.Janë bërë analiza të planit kombëtar tëmenaxhimit të mbetjeve si dhe ligjit tëri për menaxhimin e mbetjeve. Është hulumtuar mbi analizat e bëra më parë nga vetë BashkiaBerat apo partnerë të saj. Janë bërë disa vizita në Berat ( site visits) si dhe është realizuar njëintervistë e gjatë me Znj M. Buhuri, specialiste e mjedisit pranë Bashkisë.Është realizuar edhe një vizitë në vendepozitimin e bashkisë, megjithëse na duhet të pranojmë qëinvestigimi në këtë vend nuk ka qënë i lehtë dhe nuk jep ndonjë informacion të saktë dhe të plotëtë situatës aktuale të trajtimit të mbetjeve në Bashkinë në fjalë.Për të gjykuar mbi nivelin e shërbimit të pastrimit dhe taksën ekzistuese për largimin e mbetjevejanë përpiluar dhe administruar pyetësorë për grupe të ndryshme të popullsisë si dhe punonjës tëadministratës, respektivisht mësues, nxënës, përfaqësues të bizneseve të vogla, përfaqësues ngamosha e tretë, staf i qëndrave mjeksore + bashkisë etj, duke u munduar për të marrë një grup tëbalancuar për nga përkatësia gjinore si dhe për nga ndarja e qytetit prej 4 rajonesh.Pyetësorët dhe vizitat janë përdorur për të marrë informacionin e nevojshëm i cili përbën bazënpër dhënien e konkluzioneve dhe rekomandimeve.Duhet theksuar se mendimi i shprehur në këtë analizë është opinioni i ekspertëve të angazhuardhe nuk përbën në asnjë mënyrë opinionin zyrtar të Fondacionit Soros.“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 7

Si realizohet menaxhimi i mbetjeve në Bashkinë Berat• Kuadri administrativ i menaxhimit të mbetjeveMenaxhimi i mbetjeve deri tani ka qenë kompetencë e njësive të qeverisjes vendore në nivelBashkie/ komune. Me aprovimin e ligjit të ri për menaxhimin e integruar të mbetjeve qarku pritettë marrë një rol dominant në nivelin e planifikimit dhe koordinimit. Gjithsesi në momentin erealizimit të kësaj analize hierarkia e institucioneve të cilat janë të përfshira në menaxhimin embetjeve në bashkinë Berat është si më poshtë vijon:Qeveria Shqiptare/ Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MMPAU),Ministrina e Punëve Publike dhe Transportit (MPPT) të cilat respektivisht përcaktojnë trendet emenaxhimit të mbetjeve urbane përmes hartimit të legjislacionit dhe planeve të menaxhimit nërang kombëtar (MMPAU) si dhe ofrojnë mjetet financiare për investimet në përmirësimin einfrastrukturës së trajtimit të mbetjeve në rang vendor apo rajonal(MPPT).Për nga vetë rëndësia që ka menaxhimi i mbetjeve dhe ndikimi i tyre në shëndetin e njeriut,pastërtinë e qyteteve tona dhe atë që gjithmonë e më tepër po bëhet problematike në turizminshqiptar ( si vendas ashtu edhe atë të huaj) kohët e fundit është ngritur një grup ndërministrorpune si dhe po mundësohet një këshilltar për mbetjet panë kryeministrit ( me mbështetjen eSIDA).Përpos kësaj, që me aprovimin e planit kombëtar të menaxhimit të integruar të mbetjeve ekzistongrupi kombëtar këshillimor i mbetjeve i cili supozohet të përbëhet nga specialistë dhe roli i të cilitështë monitorues dhe këshillues.Bashkia Berat: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë 1998 koncepton qeverisjen lokale si vetëqeverisëse.Ky parim i jep të drejtën vetëqeverisëse organeve lokale për të rregulluar dhemenaxhuar veten e tyre, në bazë të kompetencave dhe përgjegjësive të tyre, çështjet më tërëndësishme publike, në interes të popullatës dhe subjekteve të zonës nën juridiksionin e tyre.Ligji Nr.8652, dt 2000/07/31 "Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore" (2000),organet e pushtetit vendor ushtrojnë veprimtarinë e tyre në përputhje me parimin e autonomisë,duke ruajtur marrëdhënie të ngushta me qeverinë qëndrore. Autonomia e Qeverisë lokale është nënivel politik, legjislativ, administrativ dhe financiar.Në kuptimin tonë kjo përkthehet në:a) hartimin e politikave në nivel vendor ( pra hartimi i planit të menaxhimit të mbetjevepër Bashkinë, llogaritja e bazës së taksës dhe diferencimi i saj në bazë të parimit ndotësipaguan);b) kthimin e këtyre politikave në akte të detyrueshme administrative ( aporovimi ngakëshilli Bashkiak);c) zbatimin dhe monitorimin e këtyre politikave ( vendosja e formës për menaxhimin embetjeve urbane, tenderimi, monitori i kompanive pastruese, kontrolli i parametrave,parandalimi i hedhjes ilegale të mbetjeve etj);d) gjetjen e instrumentave monetare për ta realizuar sa më mirë zbatimin e strategjisëkombëtare në nivel vendor dhe për të siguruar një nga shërbimet bazë të qeverisjesvendore për qytetarët e saj ( rishikimin dhe ndryshimin e tarifave, mbledhjen e taksës etj).“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 8

Qarku:Roli i qarkut është ende i paqartësuar dhe për më tepër mungon personeli i specializuar përmenaxhimin e mbetjeve urbane në të.Bashkëpunimi ndërkomunal është ende i pakonsiderueshëm dhe nuk ka filluar të shihet si një ngaopsionet për menaxhimin e mbetjeve në rajon.Institucionet publik: Nga hulumtimet tona nuk ka të dhëna mbi sasinë e mbetjeve të gjeneruaranga institucionet publike, pasi mbledhja e tyre kryhet me të njëjtat mjete/ mënyra sikundër edheato publike. Ajo që është për tu shqetësuar është fakti që institucionet shëndetësore që operojnënë vijën administrative të bashkisë nuk kanë një mbledhje dhe trajtim të diferencuar të mbetjevespitalore apo të rrezikshme. Sasia e gjeneruar prej tyre nuk është e matur dhe mbeturina hidhendhe digjen në natyrë. Krematoriumi i spitalit i cili mund të shërbente për insenerimin e mbetjevetë rrezikshme të gjeneruara nga këto institucione është jashtë përdorimit.Në bashkinë e Beratit ushtrojnë aktivitetin e tyre edhe 2 klinika private, për mbeturinat e të cilavenuk ka informacion zyrtar mbi mënyrën e hedhjes dhe trajtimit. Më e zakonëshmja ( ajo qëndodh në shumicën e qyteteve shqiptare) është që këto klinika i hedhin mbetjet e tyre në kazanëtpublik.ARM, Inspektoriati Sanitar dhe Inspektoriati i Mjedisit. Megjithë rolin e patjetërsueshëm që kanëkëto tre institucione në monitorimin e cilësisë dhe sigurimin e ndjekjes së standarteve ( sidomosnga bizneset si gjeneruesit kryesorë të mbetjeve industriale dhe të rrezikshme, apo funksionimin efushdëpozitës), puna e tyre është e padukshme. Vënia e gjobave nuk funksionon të thonë nëBashkinë e Beratit apo edhe qytetarët e thjeshtë.Sektori Privat: Në këndvështrimin e analizës sonë sektori privat konsiderohet formal dheinformal në bazë të rolit që ata kanë. Pjesa më e madhe e sektorit privat është gjenerues mbetjeshdhe në këtë këndvështrim duhet parë se sa ata aplikojnë parimet bazë për mirë menaxhimin embetjeve, ndërkohë që në rastin tonë sektori privat luan rol decisiv si ofrues shërbimesh, pasiBashkia Berat e realizon mbledhjen, largimin dhe pastrimin e rrugëve përmes një kontrate mekompaninë private "Infinit Constructions". Bazuar në të dhënat e ofruara nga punonjësit eBashkisë si dhe duke i krahasuar ato me të dhënat e pasqyruara në Planin Kombëtar të mbetjevekemi si më poshtë:Kontrata me kompanine "Infinit Constructions" ka filluar më datë 9 Shkurt 2009, me afat 5 vjet.Kompania e kontraktuar paguhet cdo muaj në bazë të raportit të berë nga punonjësit e Bashkisëmbi rregullsinë e operimeve. Pajisjet e largimit (kamionet) janë në pronësi të kompanisë.Kompania ka venë në dispozicion të kontratës:• një makinë vetëshkarkuese teknologjike prej 12 ton-esh,• një makinë vetëshkarkuese teknologjike prej 14 ton-esh• një makinë vetëshkarkuese teknologjike 1 tonë-she,• një makinë vetëshkarkuese për mbetjet voluminoze si dhe një makinë fshirëse.• Për nga specifika e një pjese të qytetit ( si lagja kala) ku hyrja e makinave nuk është emundur kompania ka vënë në dispozicion edhe 2 kamioncina apo karroca të vogla përlargimin e mbeturinave.• Një fadromë• Një traktor me zinxhira“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 9

Ndërsa kontenitorët/ kazanët janë pronësi e Bashkisë dhe në të gjithë territorin e Bashkisë ka njëshifër prej 270 kazanë 1100 litërsh.Sa i përket numrit të njësive private që operojnë në linjën administrative të Bashkisë Berat dhellojit të tyre duhet thënë që sasia e bizneseve dhe institucioneve të regjistruara që ushtrojnëveptimtarinë e tyre në qytetin e Beratit janë 1650 nga te cilat afro 200 konsiderohen si biznese tëmëdha. Duhet theksuar se nga këto 75 subjekte kanë karakter industrial nga të cilat 10 janëbiznese Agrupërpunuese dhe 6 biznese kanë kategorizimin e bizneseve me leje mjedisoreoperimi. Vetëm 1 biznes në qytetin e Beratit është i fokusuar tek riciklimi i plastikës.Nga hulumtimi ynë dhe nga konfirmimi i specialistëve të Bashkisë në asnjë nga bizneset nukzbatohet politika të reduktimit apo ndarjes së mbetjeve në burim. Gjithashtu sipas legjislacionit nëfuqi bizneset e mëdha në rastin tonë ato përpunuese ngarkohen me detyrën e vetë menaxhimit tëmbetjeve urbane dhe atyre industriale. Në këtë këndvështrim është shumë e vështirë, thuajse epamundur sigurimi i të dhënave të besueshme nga ana e kompanive mbi llojin dhe sasinë embeturinave të gjeneruara.Bashkia zbaton nje tarifë të diferencuar për largimin e mbeturinave për bizneset. Sipas burimevetë Bashkisë mënyra e llogaritjes së kësaj tarife është përcaktuar nga një bashkëpunim meprogramin e USAID vite më parë, megjithatë nga të dhënat e Bashkisë nuk kuptohet nëse ka njëtarifë të diferencuar edhe ndërmjet bizneseve në bazë të parimit ‟ndotësi paguan‟• Gjenerimi i mbetjeve dhe klasifikimi i tyreSa i përket gjenerimit dhe klasifikimit të mbetjeve në këtë raport janë marre për bazë të dhënat eofruara nga Bashkia Berat si dhe ato të marra nga Plani Kombëtar i Mbetjeve ( bazuar nëstudimin e INPAEL)Meqënëse nga ana e Bashkisë mungojnë të dhënat e sakta mbi sasinë e saktë të gjenerimit ditor tëmbetjeve urbane nga ana e projektit INPAEL , përmes studimit të tyre është llogaritur që sasiamesatare ditore e një konteineri 1100 litersh eshte 124 kg. Me deduktim të dhënat janë si mëposhtë:Në Bashkinë e Beratit gjenerohen;• 09 kg/ ditë/person• 341kg mbetje/person në vit• 34 ton mbeturina në ditë në nivel bashkie 5 (megjithëse nga të dhënat e Bashkisë kjo shifërdeklarohet të jetë 60.2 ton)• 12410 ton mbetje/vit ( me kalkumimin 270 konteinere x 124 kg). Në këtë pikë ka një mosrakordim të lartë me shifrat e deklaruara nga ana e Bashkisë prej 22.000 tonësh në vit.Sa i takon klasifikimit të tyre rrymat kryesore që janë venë re në mbetjet e gjeneruara në Beratjanë:• Mbetje organike 47 %• Plastike 15,4 ( respektivish 9.8 plastike e lehtë dhe 5.4 plastike e rëndë)5 Ka një mosrakordim të nivelit shifrës së raportuar nga Bashkia dhe shifrës së deklaruar nga projekti INPAEL nëanekset e “strategjisë kombetare të mbeturinave”. Si rezultat i metodologjisë dhe studimit të detajuar të realizuar ngaINPAEL , ne për efekt të analizimit tone do të konsiderojme të dhënat e ardhura nga projekti INPAEL.“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 10

• Karton 8,6% dhe letër 5.4%• Qelq 6.4%• Parandalimi i mbetjeveJo vetëm në Bashkinë Berat, por në asnjë Bashki të vendit, e për të mos folur më pas në nivelin eqarqeve e komunave, nuk ekzistojnë programe nga ana e njësive të pushtetit vendor përparandalimin e mbetjeve. Ka pasur disa nisma nga ana e organizatave të shoqërise civile nëbashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës për të futur konceptin e minimizimit tëgjenerimit të mbetjeve nga ana e familjarëve në tekstet shkollore. Këtu mund të përmendimProjektin CLEEN të UNICEF dhe Green Pack të REC, të cilat kanë konsideruar punën menxënësit e shkollave në këtë drejtim.Gjithashtu në nivel kombëtar (me fokus të përqendruar në kryeqytet) ka pasur edhe disa fushata tëpërsëritura nga ana e qendrës mjedisore EDEN për reduktimin e përdorimit të qeseve plastike,ripërdorimin e disa fraksioneve të mbetjeve etj) 6 , megjithatë duhet theksuar se këto nisma kanëqënë sporadike dhe jo të vazhdueshme.• Depozitimi dhe ndarja në burimNga hulumtimi ynë, por edhe nga çfarë na u konfirmua nga nëpunësit e bashkisë nuk ka asnjënismë funksionale për ndarjen në burim të mbetjeve. Ndër vite ka pasur disa mini projekte përvendosjen e sistemit të diferencuar me kosha, ndërhyrje të cilat kanë dështuar pjesërisht nganiveli i ulët i ndërgjegjes qytetare dhe pjesërisht nga mungesa e infrastukturës së përshtatshme përmbledhjen e diferencuar.Në zbatim të ligjit të ri për menaxhimin e integruar të mbetjeve dhe shinave të vendosura ngastrategjia kombëtare e mbetjeve njësitë e qeverisjes vendore duhet të fillojnë sa më pare të jetë emundur sistemin e tre koshave ( të biodegradueshme, të riciklueshme dhe mbetje të tjera urbane).Ndarja në burim do të krijojë një mundësi reale të vitalizimit të sektorit riciklues në Shqipëri,sektor i cili është fitimprurës dhe shumë i rëndësishëm në të gjithë Evropën.• Mbledhja dhe transporti i mbetjeveSipas të dhënave të ofruara nga personeli i Bashkisë Berat, shërbimi i mbledhjes së mbeturinave iofrohet të gjithë qytetarëve të Beratit. Pra Bashkia, me kontraktimin e firmës së pasrtimit i ofronshërbimin bazë të mbledhjes dhe largimit të mbeturinave urbane 100% të banorëve të saj ( tëllogaritur si 15.000 familje me një total prej afërsisht 63.000 banorë) si dhe 100% të bizneseve tërregjistruara ( të deklaruara me një numër total prej 1,651 biznese 7 )6 http://www.den-al.org/index.php?id=231; http://www.eden-al.org/index.php?id=207 ;7 Shojcat e planit kombetar te mbetjeve, burimi projekti INPAEL“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 11

Mbetjet për efekt të këtij raporti si dhe për pasojë të nivelit të të dhënave të mundshme i kemikonsideruar në a) mbetje shtëpiake; b) mbetje industriale; c)mbetje tregëtare dhe d) mbetjespitaloreSipas të dhënave frekuenca e mbledhjes dhe largimit të kontigjenteve a,b dhe c është e përditshmedhe realizohet nga firma e pastrimit. Sa i takon mbetjeve spitalore ato nuk mblidhen dhetransportohen nga firma e kontraktuar dhe për rrjedhojë dhe të dhënat për sasinë dhe llojshmërinëe tyre mungojnë.Gjithsesi, sikundër e kemi përmendur më sipër nuk mund të themi me garanci që në kazanët embeturinave urbane nuk hidhen mjetje spitalore (kjo sidomos në rastin e qëndrave shëndetësoredhe 2 klinikave private), edhe pse ka filluar nje nismë nga ana e spitalit rajonal për kontraktimin enjë kompanie private në Tiranë të licensuar për grumbullimin e trajtimin e mbetjeve tërrezikshëm.Kjo pasiguri, rrit mundësine e infeksioneve dhe rrezikshmërisë publike si në qytet ashtu edhemundësinë e kalimit të këtij rreziku tek kafshët ( të cilat shpesh i shohim të kullosin nëfushdepozitë).Kompania private e pastrimit "Infinit Constructions" e cila është e kontraktuar nga Bashkia përshërbimin e mbledhjes, transportit dhe trajtimit të mbeturinave ka në dispozicion rreth 7 makinatë tonazheve të ndryshme ( ju lutem shihni më sipër). Kompania ka rreth 22 punëtorë, nga të cilët15 merren me grumbullimin dhe largimin e mbeturinave, 2 merren me hapjen, kompaktimin dhe2 të tjerë me mbulimin. Nga ana e kompanisë ka edhe 3 persona të cilët merren me çështjetadministrative dhe informimin publik.• Fshirja e rrugëveNjë nga aktivitete e firmës pastruese është edhe fshirja e rrugëve, aktivitet i cili sipas burimeve tëBashkisë bëhet çdo ditë. Në vendin tonë nga aplikimi i këtij shërbimi nuk pretendohet gjenerimtë dhënash dhe nuk ekzistojnë manuale apo procedura të rregullta të cilat duhen zbatuar ngandërmarrjet komunale apo firmat private të pastrimit. Megjithatë ne nuk mund ta lëmë papërmendur si një burim gjenerimi mbetjesh, pasi në rrugët e qyteteve tona ka një sasi mbetjesh tëkonsiderueshme.Burimet e këtyre mbetjeve janë:• Mbeturinat e hedhura nga qytetarët;• Mbeturinat e mbetura nga marrja e përditshme e mbetjeve urbane;• Hedhja e mbeturinave jashtë kazanëve ( nga mbingarkimi, apo nga nxjerrja e tyre nga romëtpër qëllime riciklimi, marrja nga era etj)• Akumulimi i mbetjeve inerte (për pasojë të mos funksionimit të pusetave kulluese dhedepozitimi pas shirave, hedhjet e tilla nga banorët, ndonjë errozion në hapsirat e gjelbërapublike etj);• Pastrimi i pusetave të rrugëve;• Prerja e barërave dhe pastrimi i hapsirave të gjelbra publike.“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 12

Arësyeja pse në të ardhmen Bashkia duhet ta konsiderojë edhe këtë faktor në analizën e situatësdhe më pas në hallkat e menaxhimit është numri i konsiderueshëm i personelit i kërkuar nga kjohallkë dhe burimet financiare të alokuara.• Riciklimi i mbetjeve jo-organikeVetëm një kompani private bën riciklimin e plastikes në qytetine Beratit.Kompleksi industrial i vendosur në hyrje të shesh-depozitimitdo të ketë si funksion të tij paketimin e mbeturinave, por endeinformacioni për këtë aktivitet është i paqartë, kjo edhe përfaktin se në të nuk ka fuqi punëtore apo administrate që mund tëna informojë mbi aktivitetin e kompleksit.Në qytetin e Beratit ashtu si në çdo qytet tjetër të vendit ka njëaktivitet informal të mbledhjes së mbeturinave të riciklueshme (kryesisht kanace, plastikat,mbetjet e hekurit, kartonit dhe deri diku ato të qelqit) nga ana e romëve.• Riciklimi i mbetjeve organikeNë vijën administrative të Bashkisë Berat nuk kryhet riciklim i mbetjeve organike, pamvarësishtfaktit që thuajse 47% e mbetjeve të gjeneruara në këtë Bashki kanë këtë përmbatjtje.Me këtë sasi të mbetjeve të biodegradueshme Bashkia Berat nëse do të fillonte të konsiderontezbatimin e termave të vendosur nga direktiva e mbetjeve duhet urgjentisht të mendojë për ndarjendhe trajtimin e mbetjeve të biodegradueshme përpara se ti çojë në vendepozitë.• FushëdepozitaVenddepozitimi në Berat ndodhet në një fushtë të sheshtë jashtë qytetit në afërsi të një kompleksiindustrial. Vendi ndodhet në një pozicion të ulur në terren dhe ka një sasi të madhe uji në të.Eshtë e rrethuar me vegjetacion të paket dhe disa pemë të cilat ndikojnë në mbajtjen e mbetjevedhe ndalimit të shpërndarjes së tyre për shkak të erës së herëpasherëshme. Zona nuk është as emirëmbajtur dhe as e rrethuar sipas kërkesave të legjislacionit në fuqi. Aksesi i zonës nga kafshëtështë evident.Ajo i është dhënë për menaxhim kompanisë „Infinit Constructions‟ e njëjta kompani që merretedhe me largimin e mbeturinave nga qyteti dhe sipas detyrimeve kontraktore kompania duhet tëushtrojë kompresimin dhe mbulimin e mbeturinave me dhe. Nga vizita jonë në terrenkonkludojmë se nuk kishte shenja të shpërndarjes, kompresimit / kompaktimit dhe mbulimit medhe. Fushdepozita sipas të dhënave paraprake të Bashkisë ka një sipërfaqe rreth 10000 m2 menjë thellësi prej 2 metra dhe operohet që prej 1980. Ajo ndodhet vetëm 100 m larg lumit Osumdhe shumë pranë shkollës jo-publike “Irfan Ngjeqari”. Shpesh herë në raste shirash ky sheshpërmbytet duke ndikuar negativisht në të gjithë ekosistemin e zonës.Ajo nuk ka një status ligjor të fushdepozitimit dhe nuk ka plane aktuale zbatimi për rehabilitiminapo mbylljen e saj, edhe pse ekziston një studim “Mbi mbylljen e bonifikimin e fushës” realizuar“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 13

në vitin 2008 me fondet e MPPT. Në hyrje të fushdepozitës nuk kishte tra hyrës dhe peshore tëmjeteve të rënda. Për rrjedhojë sasiae mbeturinave të gjeneruara dhedeklaruara vjetore për bashkinë eBeratit është e bazuar në njëllogaritje apriori të numrit tëkazanëve dhe sasisë së tyre. Për këtëarsye si bazë për vlerësimin tonë janëmarrë të dhënat e siguruara nga planikombëtar për menaxhimin embetjeve.Gjithashtu duhet thënë që kompleksii ndodhur në ije të vendepozitës ështëdukshëm një biznes i cili ka brendarrethimit të tij mbeturina të ndara dhetë kompaktuara (paleta mbetjeshplastike dhe hekurishte). Megjithëse nga ana e punonjësve të bashkisë na u konfirmua që aibiznes mendohet të jetë biznes riciklues, ne këtë nuk mund ta themi me siguri pasi për ne ishte epamundur hyrja në ambjentet e pronës private dhe verifikimi.Nëse ekzistenca e këtij biznesi është kjo që aludohet prej nesh, ka një bazë të mirë për fillimin ericiklimit në qytet si dhe për reduktimin e sasisë së mbeturinave që do depozitohet përfundimishtnë fushdepozitë. Nga ana tjetër duhet parë dhe sqaruar baza ligjore e operimit të këtij biznesi,marrevëshja e partneritetit me bashkinë si dhe kushtet e përfitimit të bashkisë. ( duke qënë sembetjet urbane janë pronë e bashkisë edhe të ardhurat e gjeneruara prej tyre duhet të rregullohenme një kontratë speciale me bashkinë)• Mbetjet industriale dhe tërrezikshmePavarësisht që në kuadër të këtij projekti ne nuk dotë merremi me menaxhimin e mbetjeve tërrezikshme që ndodhen brenda vijës së BashkisëBerat, duke qënë që kjo kërkon bashkëpunimndërinstitucional dhe nuk është kompetencë vetëm eBashkisë Berat, ne e pamë të arësyshme të japim njëpërshkrim të shkurtër të problematikës. Grumbullimidhe depozitimi i mbetjeve industriale ështëpërgjegjësi e prodhuesit.Në Berat janë identifikuar dy zona me mbetje tërrezikshme sipas vlerësimit të kryer nga UNEP dheUNDP 8 – ish Fabrika e Baterive dhe ish Uzina etekstileve. Ish fabrika e baterisë në Berat qëmbulon një sipërfaqe prej rreth 7,000 m2 në një vendrelativisht të ngushtë të luginës së Lumit Zagori.Në pjesën lindore të zonës, kalon një përrua i vogël,8 http://postconflict.unep.ch/publications/albaniafinalassesa.pdf“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 14

ndërsa në veri dhe në lindje është një tokë barishtore e lagësht e karakterizuar nga ujëra të ndejturdhe disa kanale të vegjël.Në zonën e jashtme veriore të ndërtesës së fabrikës, është vendosur një kaldaje e prishur qëpërfshin një oxhak, dhe shfaq mbetje hiri dhe skorie të ekspozuara në kushte atmosferike.Grumbujt e hirit llogariten në rreth 5m3 dhe grumbujt e skorieve rreth 40m3 9 . Depozitimet janë tëekspozuara karshi erës dhe shiut. Stafi i qendrës EDEN ka tentuat disa herë të vizitojë ambjentete fabrikës, por është thuajse e pamundur që të kesh akses në zonën e brendshme të uzinës.Janë bërë studime të ndryshme për të pare ndotjen e ujit, ajrit dhe tokës në këtë zonë, megjithatërezultatet e tyre nuk janë bërë publike. Nga ana tjetër nuk ka studime të mirfillta të lidhjes sëndotjes në zonë me numrin e shtuar të sëmundjeve të banorëve të Uznovës.Ne jemi të vetëdijshëm që Bashkia Berat nuk ka të dhëna zyrtare mbi ndotjen e zonës, megjithatëuzina e baterive në Uznovë konsiderohet si një nga 10 pikat e nxehta mjedisore të Shqipërisë ecila ka nevojë urgjente për ndërhyrje dhe pastrim (sipas raportit të MMPAU & UNDP, 2010)Më Janar të 2011, qendra EDEN në kuadër të projektit of “Fabrikat e riciklimit të baterive meplumb dhe ndërgjegjësimi publik mbi shëndetin dhe sigurinë” projekt i financuar nga rrjetindërkombëtar për eleminimin e NOQ-ve ( IPEN 10 ), publikoi rezultatet e një studimi në këtë zonë.Sipas analizave të ujit, tokës dhe gjakut të marra në zonën përreth uzinës u vu re që ndotja e tokësjashtë mureve të uzinës nuk është në shifra alarmante. Fatkeqësisht këtë nuk mund ta themi edhepër mostrat e gjakut të marra tek njerzit që jetojnë në Uznovë.Uzina e Tekstileve në Berat përbëhet nga disa fabrika të ndara nga njëra-tjetra. Që nga viti 1997,prodhimi i tekstileve nuk funksionon më. Para mbylljes së tij ishin të punësuar rreth 12,000punëtorë. Aktualisht, në disa fabrika të uzinës ushtrojnë veprimtarinë e tyre disa kompani tëfushave të ndryshme të prodhimit si canta, rroba, ushqim, etj. Arsyeja përse kjo uzinëkonsiderohet jo vetem gjeneruese e mbetjeve industriale, por edhe e atyre të rrezikshme ështësepse në të ndodhet depozita e gazit amoniak i cili konsiderohet i rrezikshëm dhe kontrollohet nëmënyrë të vazhdueshme nga METE ( në pronësi të së cilës është kjo pjesë e uzinës)në sasi te vogla. Përvec fucive të depozitimit të gazit amoniak ka edhe shumë kimikate të tjera,natyra e të cilave nuk dihet dhe nuk i është bërë ndonjë analizë specifike, si dhe ka një sasi tëkonsiderueshme mbetjesh asbestiDuke marrë në konsideratë shkallën e lartë të toksicitetit të asbestit në përputhje me Direktivën eBE-se 67/548/EEC, mbetjet e asbestit janë vlerësuar si një rrezik potencial për shëndetin epersonave që ndodhen në zonë.Vec kësaj në teritorin e Bashkisë Berat ushtrojnë veprimtarinë e tyre një numër i konsiderueshëmbiznesesh industrialë, ndërtimi apo agro-ushqimorë për të cilët nuk ka informacion mbi sasinë dhellojshmërinë e mbetjeve të gjeneruara. Ja vlen të përmendim këtu që janë rreth 70 biznese të cilatsipas ligjit në fuqi duhet të mbajnë vetë regjistrat e gjenerimit dhe trajtimit të mbetjeve 11Gjithashtu nuk ka thuajse fare të dhëna mbi sasinë e gjeneruar të mbetjeve të ndërtimit . Këto tëfundit do të ndikojnë ndjeshëm punën e Bashkisë në planin e menaxhimit të mbetjeve urbane.9 Këto info janë marrë nga studimi I UNDP për hot spotet në Shqipëri.10 Assessment reporton the lead contamination awareness in Uznova, IPEN & EDEN Center January 201111http://www.moe.gov.al/en/ftp%20upload/publications/National%20Waste%20Strategy_Draft%20Final_Alb_276.pdf“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 15

• Mbetjet spitaloreSikundër për mbetjet industriale dhe ato të rrezikshme, edhe për mbetjet spilatore nuk ka të dhënatë besueshme sa i përket sasisë së gjeneruar dhe llojit të tyre. Sipas legjislacionit në fuqiinstitucionet spitalore duhet të kujdesen vetë për mbetjet spitalore që konsiderohen të rrezikshme( mbetjet e kontaminuara me gjak, shiringat, indet njerëzore, ilacet etij) duke siguruar insenerimine tyre, ndërkohë që për pjesën e mbetjeve që konsiderohen urbane (pra cfarë perdoret në kuzhinëne spitalit, në dhomat e njerzve, zyra etj) ato mund të depozitohen në kazanët urbane. Nga tëdhënat e siguruara përgjatë intervistave në Bashkinë Berat mësum se mbetjet spitalore prej tëpaktën 1 viti nuk trajtohen më me insenerim, por dërgohen në një vend jashtë qytetit dhegroposen duke përbërë kështu një kërcënim serioz për ndotje të urjave nëntokësore. Gjithashtuvlen të përmendet se këtu nuk është marrë parasysh rrjeti i ambulancave dhe klinikave apospitaleve privat që nëvijën administrative të Bashkisë numërohen rreth 5. Këto duhet të jenëtarget i punës së Bashkisë përgjatë kohës së planifikimit të planit të ri të menaxhimit të mbetjeveurbane, për të siguruar një mjedis më të pastër e më të shëndetshëm në qytet.• FinancimiNë shumë qytete në Shqipëri, shërbimi i menaxhimit të mbetjeve urbane sigurohet ngadepartanemntet/ drejtoritë/ndërmarrjet e pastrimit të cilat janë pjesë integrale e administrates sëBashkisë ( si rasti i Durrësit). Në shumë raste të tjera kë shërbimi ëhtë i deleguar tek kompanitëprivate me anë kontratash specifike. Gjithsecila nga këto aranxhime reflekton nivele të ndryshmetë sofistikimit në termat e financimit dhe të mbulimit të kostove.Në këtë vlerësim nevojash të shpejtë të sektorit është e pamundur që ne ti hynim në thellësivlerësimit të kostove gjë e cila duhet të konsiderojë të gjithë zinxhirin e kostove që ngashpenzimet për elementë të ndryshëm ( pastrimi i rrugëve, larja, trajtimi, depozitimi, investimet,dhe kostot operative) deri tek qëndrueshmëria e financimeve. Për këtë arësye një vlerësim dhellogaritje e detajuar e kostos së bashku me trainimin në punë të grupit të punës të caktuar për këtëqëllim nga kryetari i Bashkisë Berat do të realizohet gjatë fazës së dytë të projektit.Ajo që duhet gjithashtu vlerësuar dhe marrë parasysh në llogarotjen e kostos e për rrjedhojëllogaritjen e taksës është dëshira për të paguar dhe mundësia për të paguar. Të dyja këto cështjejanë prekur nga pyetësori i realizuar me qytetarët dhe rezultati i marrë duhet trajtuar me shumëkujdes përgjatë hartimit të PLMM.Do të donim të përmendnim se Bashkia zbaton një taksë të diferencuar për qytetarët dhe biznesetbazuar në një metodologji të përgatitur nga programi i USAID vite më parë.Buxheti vjetor për veprimtaritë e menaxhimit të mbetjeve në njësinë administrative tëBashkisë Berat është 48.000.000 Lekë/Vit Nga mbledhja e taksave nga familjarët Bashkiarikuperon një shifër prej 8.820.000 Lekë/Vit, nga industria ajo mbledh 3.622.000 Lekë/Vit, tregjetdhe qëndrat tregëtare ( nga ku vjen edhe shifra më e madhe) Bashkia rikuperon 15.000.000Lekë/Vit, nga shkollat 1.470.000 Lekë/Vit dhe spitalet dhe qendrat shëndetësore 105.000Lekë/Vit . me një llogaritje të shpejtë kuptojmë që bashkisë i duhet të shpenzojë nga buxheti i sajrreth 20.000.000 Lekë/Vit për të mbuluar 39.5% të kontratës, shumë e cila nëse planifikimi ikostos dhe mbledhja e taksës do të ishte efektive, do të shkonte për investime të tjera në qytet.“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 16

• Ndërgjegjësimi, edukimi mjedisor dhe pjesëmarrja.Në rastin e një mirëqeverisje me standarte Europiane, pjesmarrja e publikut në analizimin esituatës e më pas në hartimin e planeve përkatëse për menaxhimin e mbetjeve është njëdomosdoshmëri. Gjithashtu theksi i vënë në fushatat e ndërgjegjësimit dhe edukimit mjedisor ngaana e pushtetit vendor është shumë decisiv në arritjen e suksesit.Në Bashkinë Berat ka pasur disa përpjekje të vazhdueshme të përfshirjes së publikut në projektetë ndyshme të edukimit mjedisor, por këto përpjekje sic evidentohen edhe nga vetë nëpunësit eBashkisë janë sporadike, bazuar kryesisht në projekte dhe jo gjithmonë kanë qënë të suksesshme.Për realizimin e kësaj analize të shpejtë të situatës, por edhe për të kuptuar perceptimin eqytetarëve beratas mbi shërbimin që u ofrohet ne mundësuam realizimin e një sondazhi grupe tëndryshme të popullsisë (respektivisht mësues, nxënës, përfaqësues të bizneseve të vogla,përfaqësues nga mosha e tretë), si dhe punonjës të administratës, staf i qëndrave mjeksore etj.Gjithsej u anketuan 887 persona nga të cilët 486 të anketuar ishin femra dhe 401 meshkuj.Grupi i të intervistuarve ka gjithashtu një përbërje shumë të mirë sipas moshës dhe është shumëpranë realitetit, duke pasur përfaqësues të të rinjve, të moshuarve dhe të moshës së mesme. 295 tëanketuar ishin nën 25 vjeç; 420 ishin të moshës 25 - 50 vjeç, kurse 172 persona të anketuar ishinmbi 50 vjeç. Kjo përqasje është zgjedhur enkas që të kemi mundësinë të analizojmë më vonëedhe diferencimin e metodave të ndryshme që mund të përdoren për ndërgjegjësimin e publikutbazuar në angazhim dhe perceptim.Kur të intervistuarit u pyetën se si e shihni pastërtinë në qytetin e tyre 58.6 % e tyre nuk dhanëasnjë përgjigje, ndërsa rreth 10% e tyre nuk vlerësojnë asgjë lidhur me pastrimin. Të pyetur secilat nga gjërat e lidhura drejtpërdrejt me pastërtinë e qytetit janë më emergjente për ndërhyrje,sërisht vihet re fenomeni i mospërgjigjes dhe vetëm 15.4 % e të intervistuarve kanë shquar sifusha për ndërhyrje emergjente Infrastrukturën, vendosjen e koshave dhe pastrimin e tyre,ndriçimin e rrugëve, menaxhimin e mirë të mbetjeve dhe mos djegien e tyre.Nga reagimet e të intervistuarve duket që vetëmtre lagje të qytetit “shquhen” nëse mund taquajmë kështu për pasterti dhe rregullsi në rrugë,përkatësisht lagja Mangalem, Qendër dhe Kala.Kjo është një indikacion i drejtpërdrejtë përpunën më të madhe ndërgjegjësuese që duhetzhvilluar në lagjet e tjera të qytetit përpërfshirjen e komunitetit në ruajtjen dhembajtjen pastër të rrugëve. Të pyetur se cila prejlagjeve të qytetit është më problematike për sa itakon pastërtisë të bie në sy se numri i njerzveqë nuk kanë preferuar të përgjigjen këtë radhëështë shumë më i vogël dhe rreth 4.5% e tyremendojnë se të gjitha lagjet janë problematike. Gjithsesi fakti që 17.93 % e të intervistuarve kanëzgjedhur lagjen Uznovë si më problematiken për sa i takon pastërtisë e më pas renditen lagja “30Vjetori” me 8.2 % e të intervistuarve e lagja “Donika Kastrioti” me 7.6 % e të intervistuarvetregon se ka shumë vend për përmirësim në lidhje me shërbimin e pastrimi dhe njëkohësisht mevetë kontributin e qytetarëve.“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 17

Ajo që na ka bërë përshtypje nga intervistimi i qytetarëve është se megjithëse shumica e tyremendojnë që shpeshtësia e pastrimit të kazanëve është e mjaftueshme ( 1 herë në ditë), mbi 55% etyre mendojnë se numri i kazanëve të mbeturinave nuk është i mjaftueshëm në lagjen apo rrugënku ata banojnë. Ndërko vlen gjithashtu të përmendet se pjesa më e madhe e të anketuarve ështëshprehur që mbetjet largohen kryesisht ditën , 74.7% e tyre ka këtë mendim (grafiku në të majtë).Të dyja këto do të nisin indikacione të drejtëpërdrejta për grupin e punës për hartimin e planit tëmenaxhimit të mbetjeve.Dy nga pyetjet e ngritura për qytetarët në pyetësorin e hartuar nga qendra EDEN ishin nëseqytetarët i paguajnë taksën e pastrimitdhe nëse po sa është pagesa e bërë.74.3% e të intervistuarve u përgjigj seata e paguajnë rregullisht taksën epastrimit, megjithatë kjo shifër për nenuk eshtë aspak e besueshme, dhemadje kontradiktore kur më paspërgjigja e persona për nivelin e taksëssë paguar është shumë e variushme dheafro 70% e tyre nuk pranojnë tëprononcohen për të dhënë shifrën.Deduksioni ynë i drejtpërdrejtë, padashur të hyjmë në analizën e shkakut është që niveli i informimit për nivelin e taksës ështëshumë i ulët dhe duhet bërë meshumë punë në këtë drejtim.Gjithashtu kur ne ngritëm pyetje sesi përdoren të ardhuart nga taksat epastrimit, gjë e cila tregon nivelin einformimit dhe pjesmarrjes sëqytetarëve në planifikim dhevendimarrjë në këtë fushë shumica etyre, respektivish 70.7 % e tyre nukkishin aspak informacion në këtëdrejtim ( shih grafikun 17 në krah)Duke qënë se projekti ynë synonhartimin e një plani lokal tëmenaxhimit të mbetjeve në bashki, ekspertët e grupit të punës në anë të arësyeshme të testoninnjohuritë e të intervistuarve për një proces të till në qytet. Sikundër pritej pjesa më e madhe e tëintervistuarve 90.2% e tyre nuk ishin në dijeni të një procesi të tillë, megjithatë kur ato u pyetënnëse do të ishin të gatshëm të merrnin pjesë përmes kunsultimeve publike me kënaqësi vëmë re sekjo përqindje përmbyset. Rreth 49% e tyre shprehën dëshirën qe do kishin dëshirë dhe 28% etyre shprehen të dyzuar ( ju lutem referojuni grafikut 20 ne të majtë poshtë për vizualizimin ekësaj pyetje). Është pikërisht ky grup njerzit i cili duhet të jetë sfida e grupit të punës për PLMMnë mënyrë që të informojnë e tësigurojnë mbështetjen e tyre gjithashtu.e njejta situatë paraqitet edhe kur“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 18

qytetarëve iu bë thirrje nëse do të ishin tëgatshëm ti bashkëngjiteshin ndonjë nismë përnjë qytet më të pastër ( shih grafikun 21)Së fundmi ajo cka na ka bërë optimistë për njëtë ardhme më të mirë të sektorit në qytet ështëpërgjigja e dhënë nga qytetarët për gatishmërinëe ndarjes së mbetjeve në shtëpi sipas llojit tëtyre. Pavarësisht nga gjinia apo mosha, 86 % e të anketuarve përgjigjen se janë të gatshëm qëmbetjet t‟i ndajnë në shtëpi në të riciklueshme dhe në të kompostueshme sipas rekomandimeve tëbëra nga strategjia kombëtare e mbetjeve 12 .Vetëm 3.4 % (një numër shumë i vogël) e të intervistuarve shprehen kundër gatishmërisë për t‟indarë mbetjet sipas llojit nëpër shtëpitë e tyre.Konkluzione dhe hapa të mëtejshëmSikundër e kemi përmendur edhe në hyrje të këtij raporti qëllimi i këtij raporti është që tishërbejë procesit të hartimit të planit lokal të menaxhimit të mbetjeve në bashkinë Berat.Për pasojë, lidhur me c‟ka kemi evidentuar përgjatë fazës së parë të projektit, fazë në tëcilën është kryer edhe kjo analizë do donim të radhisim disa konkluzione të cilat do tëndihmojnë grupine e punës për më tej.Bashkia duhet të punojë për vendosjen e procedurave për monitorimin dhe kontrollin emenaxhimit të mbetjeve urbane;Mundësia e regjistrimit të sasisë dhe cilësisë së mbetjeve të gjeneruara duhet të shikohetdhe të zbatohet të paktën në fushëdepozitë;Ndërtimi i kapaciteteve në drejtim të mirëmenaxhimit të mbetjeve duhet të përbëjë njëprioritet për drejtuesit e bashkisë dhe duhet të jetë i vazhdueshëm;Nga sa kemi vëzhguar, nuk ka një bashkërendim të punës ndërmjet bashkisë dheinstitucioneve të tjera të linjës (si ARM, DSHP) për të kontrolluar dhe monitoruarsituatën alarmante në qytet. Eshtë e papranueshme për një qyetet muze dhe me vlera siBerati të ketë efekte të dukshme të keqmenaxhimit të mbetjeve gjë e cila ndikondrejtperdrjet në zhvillimin e turizmit në qytet dhe cilësinë e jetesës së qytetarëve;Nismat për fillimin e pilotimit të ndarjes në burim të mbetjeve nuk kanë qënë tëvazhdueshme dhe të sukseshme;Një punë më e madhe në këtë drejtim duhet menduar dhe mirëplanifikuar duke përfshirëedhe komunitetin;12 http://www.moe.gov.al/en/ftp%20upload/publications/National%20Waste%20Strategy_Draft%20Final_Alb_276.pdf“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 19

Projektet mbi ndërgjegjësimin e komunitetit, shkundjen nga apatia dhe përfshirjen e tyrenë veprimtari konkrete duke u mbështetur në traditën beratase. (Familjet berataseautoktone janë shquar për pastërtinë dhe mirëmbajtjen e oborreve e rrugicave)Bashkëpunimi dhe koordinimi me kompaninë pastruese duhet parë si një nga mënyrat efillimit të ndryshimit të situatës aktuale; konsiderimi i mundësisë për rikuperimin embetjeve në fushdepozitë nga ana e kompanisë duhet konsideruar.Rishikimi i tarifës dhe diferencimi i saj në bazë të parimit ndotësi paguan është prioritare;Mënyra e mbledhjes së taksës së pastrimit duhet rishikuar;Duhet riparë llogaritja e numrit të kazanëve për cdo lagje, apo shpeshtësi a marrjes sëmbeturinave;Ajo që do të përbënte një kërkesë të drejtpërdrejtë për Bashkinë është pastrimi i kazanëvepërgjatë natës (sipas standarteve të përdoruara gjerësisht edhe nga bashki të tjera);Gjithashtu rekomandohet që të ketë orar për hedhjen e mbeturinave voluminoze nëpërkazanë (kryesisht nga ana e bizneseve, por edhe e familjarëve) me qëllim që volumi ikazanëve të mos okupohet që paradite nga mbetje të mëdha e të mos ketë më vend përmbetje urbane shtëpiake (të cilat banorët pastaj do t‟i hedhin jashtë kazanëve).Bashkëpunimi me biznesin për edukimin dhe ndërgjegjësimin e qytetarëve duhet parë sinjë nga linjat e punës (p.sh përmes TV lokale, edukimit në punë, shkollë etj)Bashkia të bashkepunojë me Drejtorine Rajonale të Arsimit në hartimin dhe zbatimin eprogrameve vjetore për rritjen e ndërgjegjesimit dhe edukatës mjedisore tek fëmijët,duke përfshire edhe prindërit e mësuesit.Për një mirëqeverisje nga ana e Bashkisë ne do të rekomandonim bërjen publike të tarifëssë pastrimit si për familjet, edhe për bizneset dhe gjithashtu ta bëjë publike mënyrën eadministrimit të kësaj tarife;Bashkia të nxise me politikat e saj bizneset ricikluese nëpermjet lehtësimit nga paketafiskale.Policia Bashkiake nëpermjet vendosjes së sanksioneve ligjore ndaj ndotësve do të ndikojënë frenimin e ndotjes së mjediseve publike dhe të rritjes së zbatueshmërise së ligjit ngaana e saj.I rekomandohet Bashkisë Berat që, si fillim, të nisë një projekt pilot në një lagje të qytetitku të vendosen kazanë për mbledhjen e mbeturinave sipas llojit të tyre për t‟i nxiturqytetarët që të bëjnë ndarjen e mbetjeve në burim sikundër përcaktohet nga Strategjiakombëtare e menaxhimit të mbetjeve. Në një fazë të dytë të vendosen këta lloje kazanëshnë të gjithë qytetin dhe paralelisht të tërhiqen kompanitë e riciklimit për tërheqjen e“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 20

materialeve të riciklueshme. Kjo do ta rriste shkallën e pastërtisë në qytet dhe do t‟indihmonte qytetarët që të sillen me përgjegjshmëri ndaj këtij qyteti që ata me krenari equajnë jo vetëm qytet muze, por edhe qytet të UNESCOs.“ Për qytete më të pastra me qeverisje evropiane” 21